Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych

Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych
Wpisany przez Agnieszka Tłaczała
Rachunek ten, zgodnie z ustawą o rachunkowości, może być sporządzany metodą
bezpośrednią albo pośrednią, zależnie od wyboru dokonanego przez kierownika jednostki.
Rachunek przepływów pieniężnych, zgodnie z ustawą o rachunkowości, może być sporządzany
metodą bezpośrednią albo pośrednią, zależnie od wyboru dokonanego przez kierownika
jednostki. Różnica pomiędzy tymi metodami wynika z odmiennych zasad ujmowania wpływów i
wydatków jedynie w segmencie działalności operacyjnej, natomiast przepływy z działalności
inwestycyjnej i finansowej wykazywane są zawsze tak samo - metodą bezpośrednią.
Metoda bezpośrednia w segmencie działalności operacyjnej skupia się na ukazaniu
podstawowych kategorii uzyskanych środków pieniężnych i głównych kierunków wydatków na
tę działalność. Natomiast metoda pośrednia koncentruje się na eliminacji z wyniku finansowego
jednostki transakcji bezgotówkowych oraz dodaniu operacji gotówkowych, które nie znalazły
odzwierciedlenia w wyniku.
W przypadku, gdy jednostka sporządza rachunek przepływów pieniężnych metodą
bezpośrednią, w informacji dodatkowej musi zaprezentować uzgodnienie kwot wykazanych w
tym zestawieniu z przepływami pieniężnymi z działalności operacyjnej wyliczonymi metodą
pośrednią. Oznacza to, że bez względu na przyjętą metodę prezentacji rachunku przepływów
pieniężnych w sprawozdaniu finansowym, jednostka zawsze musi sporządzić to zestawienie
metodą pośrednią.
MSR 7 zaleca stosowanie metody bezpośredniej, jednak w przypadku zastosowania tej
metody nie wymaga prezentacji tzw. „uzgodnienia" w informacji dodatkowej. Sporządzanie
rachunku przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią nie jest praktyką stosowaną
powszechnie w Polsce (na świecie również). Zdecydowana większość jednostek sporządza
rachunek przepływów pieniężnych metodą pośrednią.
1/7
Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych
Wpisany przez Agnieszka Tłaczała
6. Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej - metoda bezpośrednia
Metoda bezpośrednia polega na prezentacji rzeczywistych wpływów i wydatków dotyczących
działalności operacyjnej. Do podstawowych wpływów zalicza się przychody ze sprzedaży
towarów, wyrobów gotowych i usług w kwotach faktycznie uzyskanych wpłat, a wśród
zmniejszeń stanu środków pieniężnych wyróżnia się rzeczywiście dokonane płatności z tytułu
dostaw i usług, wypłacone wynagrodzenia netto, ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz
podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym. Wśród podatków wymienić należy zarówno te
odprowadzane w imieniu pracowników czy właścicieli, których jednostka gospodarcza jest
jedynie płatnikiem, jak i te, które obciążają dochody jednostki.
Odrębną kwestią są wpłaty podatku od towarów i usług. Należy z góry ustalić czy cały podatek
od towarów i usług będzie wykazywany jako element działalności operacyjnej, czy też kwoty
podatku dotyczące zakupów i sprzedaży aktywów trwałych będą ujmowane w działalności
inwestycyjnej. Jest to o tyle istotne, że bez względu na przyjętą metodę prezentacji
(bezpośrednią czy też pośrednią), wartość wykazanych przepływów z działalności operacyjnej
musi być taka sama. W przypadku, gdy całość podatków wykazana będzie w segmencie
działalności operacyjnej, co wydaje się rozwiązaniem prostszym, wpływy i wydatki inwestycyjne
muszą być ujmowane w kwotach netto, czyli bez podatku od towarów i usług płaconego przez
jednostkę lub otrzymywanego w cenie sprzedaży. Jeżeli jednak przedsiębiorstwo zdecyduje się
na wyodrębnienie podatków dotyczących działalności inwestycyjnej z segmentu podstawowego,
wykazuje wtedy transakcje dotyczące inwestycji wraz z podatkiem VAT, a z działalności
operacyjnej eliminuje rozliczenia z tego tytułu. W podobny sposób można wyodrębnić podatki
od dochodów uzyskiwanych z tytułu posiadanych aktywów, np. podatki płacone od dywidend,
pamiętając jednak o korekcie w segmencie operacyjnym.
2/7
Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych
Wpisany przez Agnieszka Tłaczała
Zgodnie z zaleceniami Krajowego Standardu Rachunkowości nr 1 „Jednostka wykazuje
odrębnie tytuły wpływów i wydatków z działalności inwestycyjnej i finansowej, bez wpływów
i wydatków z tytułu należnego i podlegającego
potrąceniu naliczonego podatku od towarów i usług
". Warto pamiętać, że sugestia zawarta w standardzie nie jest podejściem bezwzględnie
obowiązującym, choć wydaje się być rozwiązaniem praktycznym.
Sporządzenie rachunku przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią wymaga wyodrębnienia
ewidencji analitycznej do kont, na których ujmowane są zmiany gotówki (kasa, rachunek
bankowy, inne środki pieniężne) w taki sposób, by osobno ujmować wpływy ze sprzedaży oraz
inne wpływy z działalności operacyjnej, jak również wydatki z tytułu dostaw i usług, wydatki na
wypłacone wynagrodzenia i ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne, podatki i opłaty o
charakterze publicznoprawnym i inne wydatki operacyjne. Inną możliwością jest korygowanie
odpowiednich przychodów i kosztów o kwoty „zatrzymane w bilansie" w postaci rozrachunków,
zapasów czy rozliczeń międzyokresowych.
Zakres informacji, które należy wykazać zgodnie z ustawą o rachunkowości w segmencie
działalności operacyjnej według metody bezpośredniej przedstawia się następująco:
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Wpływy
1. Sprzedaż
3/7
Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych
Wpisany przez Agnieszka Tłaczała
2. Inne wpływy z działalności operacyjnej
II. Wydatki
1.
2.
3.
4.
5.
Dostawy i usługi
Wynagrodzenia netto
Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia
Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym
Inne wydatki operacyjne
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I - II)
W MSR 7 nie wprowadzono żadnego wzoru rachunku przepływów pieniężnych.
7. Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej - metoda pośrednia
Punktem wyjścia do wyliczenia zmiany stanu środków pieniężnych w metodzie pośredniej jest
wynik finansowy netto wyznaczony - zgodnie z zasadami rachunkowości - memoriałowo. Wynik
finansowy netto doprowadza się do poziomu „wyniku kasowego" korygując przychody i koszty o
kwoty, które nie wpłynęły lub nie zostały wydane w danym okresie sprawozdawczym oraz
uzupełniając o wydatki, które nie znajdują odzwierciedlenia w rachunku zysków i strat,
natomiast zwiększają wartość aktywów w bilansie. Dane o tych wartościach wynikają z bilansu,
rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej.
4/7
Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych
Wpisany przez Agnieszka Tłaczała
Korekty można podzielić na następujące grupy:
- eliminacja (dodanie) kosztów, które nie stanowiły wydatków w danym okresie, jak np.
amortyzacja lub wydatki jeszcze niezapłacone, które znalazły swoje odzwierciedlenie we
wzroście zobowiązań,
- uwzględnienie (odjęcie) wydatków, które nie są kosztami danego okresu, gdyż
zwiększyły wartość aktywów (spowodowały wzrost stanu zapasów lub rozliczeń
międzyokresowych kosztów),
- eliminacja (odjęcie) przychodów, które nie spowodowały wpływu środków
pieniężnych
(znajdują swoje odzwierciedlenie
w bilansie w postaci
wzrostu stanu
należności),
- uwzględnienie (dodanie) wpływów, które nie stanowią w danym okresie przychodów (
wynikają na przykład z zaciągniętych kredytów czy zapłaty należności).
Generalnie powyższe korekty dokonywane są na następujących zasadach: zmiany aktywów
wykazuje się jako korektę ze znakiem przeciwnym (odejmując zwiększenie stanu aktywów lub
dodając zmniejszenie) natomiast korekty pasywów - z tym samym znakiem. Ponadto eliminuje
się z wyniku zyski lub straty ze sprzedaży aktywów trwałych i inwestycji krótkoterminowych,
natomiast uwzględnia się rzeczywiste wpływy z tego tytułu i wydatki poniesione na ich zakup.
Następnie przenosi się do drugiego i trzeciego segmentu rachunku przepływów pieniężnych
transakcje dotyczące działalności inwestycyjnej i finansowej, aby pokazać rzeczywiste kwoty
przepływów w podziale na powyższe rodzaje działalności.
W ramach działalności operacyjnej według metody pośredniej (zgodnie z załącznikiem do UoR)
należy wykazać następujący zakres informacji:
5/7
Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych
Wpisany przez Agnieszka Tłaczała
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Zysk (strata) netto
II. Korekty razem
1. Amortyzacja
2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych
3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)
4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej
5. Zmiana stanu rezerw
6. Zmiana stanu zapasów
7. Zmiana stanu należności
8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów
9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
10. Inne korekty
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I ± II).
W odniesieniu do metody pośredniej w MSR 7 nie wprowadzono również żadnego wzoru, jest
natomiast stwierdzenie, że przepływy tą metodą ustala się poprzez dokonanie korekt zysku lub
straty. W praktyce w wielu publikowanych sprawozdaniach sporządzanych według MSSF za
punkt wyjścia przyjmuje się wynik brutto, czyli wynik przed opodatkowaniem. Wynika to
prawdopodobnie z narzuconego przez MSR 7 obowiązku prezentacji zapłaconego podatku
osobno. Nie zmienia to jednak faktu, że wartości w ten sposób ustalone są takie same jak te,
które zostałyby wyliczone, gdyby za punkt wyjścia przyjąć wynik netto.
6/7
Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych
Wpisany przez Agnieszka Tłaczała
Metoda pośrednia sprawia często wiele trudności osobom, które przy dokonywaniu korekt
próbują od razu uwzględnić zarówno eliminację transakcji „niegotówkowych", jak i
„przesunięcia" pomiędzy poszczególnymi częściami sprawozdania. Aby uniknąć pomyłki można
spróbować sporządzić sprawozdanie w dwóch etapach. Etap I będzie miał na celu
doprowadzenie wyniku finansowego do wyniku „kasowego". W etapie II nastąpi
przyporządkowanie kwot do odpowiednich segmentów. Rozwiązanie takie zastosowano w
kolejnym przykładzie.
Pełna treść artykułu, z przykładami oraz podrozdziałem 8 dotyczącym metody pośredniej korekty: plik pdf
Uwaga: powyższy artykuł stanowią podrozdziały 5-8 rozdziału 5 „Rachunek przepływów
pieniężnych" książki Ireny Olchowicz i Agnieszki Tłaczały „Sprawozdawczość finansowa według
krajowych i międzynarodowych standardów", wydanej przez DIFIN, Warszawa 2008 r. Więcej
danych o tej książce podajemy w dziale „Praktyczne książki".
7/7