KUKURYDZA ZWYCZAJNA (Zea mays L.)

KOSACIEC (Iris sp. L.)
Rodzina: Kosaćcowate (Iridaceae)
Rodzaj ten obejmuje ponad 250 gatunków, występujących na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego, w ogromnej różnorodności siedlisk.
Nazwa Iris, oznaczająca tęczę, została nadana przez
greckiego przyrodnika Teofrastesa ze względu na
wielobarwność kwiatów. Kwiaty są wielkości
2-25 cm; płatki zewnętrzne odgięte w dół, wewnętrzne skierowane ku górze. Słupek rozcięty na
3 łatki. U irysów bródkowych na płatkach dolnych
wzdłuż ich osi wyrastają włoski. Liście mają kształt
lancetu lub kosy – stąd kosaćce. Rozmnażają się
przez przyrosty kłączy (i. kłączowe) lub cebule przybyszowe (i. cebulowe), a także z nasion – łatwo się
zapylają i krzyżują, i rośliny potomne odznaczają się
dużą zmiennością. Tę naturalną właściwość wykorzystano w hodowli.
Wśród irysów kłączowych najpiękniejsze są bródko-
K. BRÓDKOWY
K. BEZBRÓDKOWY
we (kilkadziesiąt tysięcy odmian). Najwcześniej –
w kwietniu – kwitną niskie Iris pumila. Wśród
bezbródkowych najbardziej znane są irysy syberyjskie, japońskie i irysy Luizjany.
Irysy cebulowe zdobyły popularność w Anglii i Holandii; odmiany holenderskie zakwitają wcześniej.
W starożytnym Egipcie, Grecji i na Krecie uprawiano je ze względu na właściwości lecznicze
i mocny zapach. W średniowiecznej Europie irysy
rosły w ogrodach klasztornych i pałacowych. Stały
się motywem w sztuce i kwiatem herbowym („lilia”
Burbonów). Od końca XVII w. są w obiegu handlowym.
JK
KUKURYDZA ZWYCZAJNA (Zea mays L.)
Rodzina: Trawy (Poaceae)
Udomowiono ją w Meksyku przed 7 tysiącami lat.
Jest rośliną ciepło- i światłolubną.
Źdźbło, długie do 3 m i podzielone na międzywęźla,
wypełnia gąbczasty rdzeń. U podstawy wyrastają
korzenie przybyszowe. Liście szerokolancetowate,
dł. do 120 cm. Na szczycie rośliny wiechy kwiatostanów męskich; żeńskie tworzą kolby, z których
zwisa pęk nitkowatych znamion. Kolba dojrzewa
okryta liściastymi pochwami. Owocem jest ziarniak
o barwie żółtej, natomiast u odmian – od białej poprzez gamę barw do czarnej. Zawiera 66% skrobi,
14% białka, 8% tłuszczu.
Początki uprawy związane są z kulturami Majów
i Azteków, gdzie kukurydza, uważana za roślinę bogów, była podstawowym pokarmem. W Europie zasiano ją po raz pierwszy w 1494 r. w Sewilli; potem
w kraju Basków, Portugalii, Francji i Włoszech. Tak-
ZIARNIAKI RÓŻNYCH ODMIAN KUKURYDZY
ROGOWEJ (WOSKOWEJ)
CUKROWEJ
MĄCZYSTEJ
ZWYCZAJNEJ
KOŃSKIEGO ZĘBU
PĘKAJĄCEJ
że w Egipcie i Turcji, skąd dotarła na Bałkany pod
nazwą „zboża tureckiego”. Dziś uprawiana na
wszystkich kontynentach, jest od kilku dziesięcioleci trzecią co do znaczenia rośliną na świecie.
JK
– 87 –