docADHD w szkole - Poza Schematami
download 
Reklamacja Transkrypt
ADHD w szkole - Poza Schematami
ADHD w szkole – jak radzić sobie z objawami Artur Kołakowski [email protected] www.poza-schematami.pl • „Maciek nadal sprawia kłopoty w klasie - kiedy robi ćwiczenie, najpierw układa książki, potem wyciąga ołówek, ostrzy go, potem odkłada, bierze następny. Nie może zabrać się do pracy.” 2 Trzy podstawowe grupy objawów ADHD Nadruchliwość Zaburzenia uwagi Nadmierna impulsywność 3 ADHD – pełne kryteria nadmierna aktywność • • • • • zaburzenia uwagi impulsywność Początek zaburzenia nie później niż w wieku 7 lat. Objawy w więcej niż jednej sytuacji (np. w szkole i w domu). Objawy utrzymujące się przez co najmniej 6 miesięcy. Istotne klinicznie cierpienie lub upośledzenie funkcjonowania. Objawy te nie są spowodowane innym zaburzeniem (psychicznym, somatycznym itd.). 4 5 Podtypy ADHD (wg DSM-IV TR) •Barkley: ADHD podjąć wyzwanie; Zysk i s-ka; Poznań 2009 •Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders. Fourth Edition. Washington; American Psychiatric Association 1994, s. 78-85 •Kołakowski, Wolańczyk, Pisula, Skotnicka, Bryńska: „ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej” – Przewodnik dla rodziców i wychowawców, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2006. •Practice Parameter of the Assesment and Treatment of Children and Adolescents with ADHD. J. Am. Child. Adolesc. Psychiatry 2007, 46(7) Podtypy ADHD (wg DSM-IV TR) •Barkley: ADHD podjąć wyzwanie; Zysk i s-ka; Poznań 2009 •Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders. Fourth Edition. Washington; American Psychiatric Association 1994, s. 78-85 •Kołakowski, Wolańczyk, Pisula, Skotnicka, Bryńska: „ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej” – Przewodnik dla rodziców i wychowawców, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2006. •Practice Parameter of the Assesment and Treatment of Children and Adolescents with ADHD. J. Am. Child. Adolesc. Psychiatry 2007, 46(7) Podtypy ADHD (wg DSM-IV TR) •Barkley: ADHD podjąć wyzwanie; Zysk i s-ka; Poznań 2009 •Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders. Fourth Edition. Washington; American Psychiatric Association 1994, s. 78-85 •Kołakowski, Wolańczyk, Pisula, Skotnicka, Bryńska: „ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej” – Przewodnik dla rodziców i wychowawców, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2006. •Practice Parameter of the Assesment and Treatment of Children and Adolescents with ADHD. J. Am. Child. Adolesc. Psychiatry 2007, 46(7) Mit o agresji • „Nadpobudliwe dzieci są niebezpieczne dla innych – są agresywne, biją inne dzieci, rzucają przedmiotami, w szkole nie chcą się uczyć. „ • „Często celowo zachowują się źle.” 9 Uniwersalność Metod behawioralnych Metody te mogą być stosowane w rożnych sytuacjach: • czasami jako stałe domowe umowy, • czasami jako działania awaryjne w przypadku pojawienia się trudnego zachowania. • Mogą okazać się pomocne dla większości dzieci – ale nie wszystkich i nie zawsze Źródło: What Every Administrator Needs to Know About School-wide Positive Behavior Supports Tim Lewis, Ph.D. University of Missouri http://sped.missouri.edu Ekosytemy funkcjonowania dziecka mikrosystem (ja jako osoba) mezosystem (rodzina, przyjaciele, osoby znaczące) egzosystem (środowisko - np. szkoła, osiedle) makrosystem (mity społeczne, kultura) Poziom 1 – Szkolny System Bezpieczeństwa • Szkolny System Bezpieczeństwa to zbiór norm i zasad, które odnoszą się do zachowań, jakie szkoła chce kształtować u swoich uczniów. By zaś wspomóc działania nauczycieli system wzbogacony został o przywileje, którymi obdarowywujemy uczniów, za jego przestrzeganie oraz konsekwencjami, w razie niestosowania się do postawionych wymagań. Poziom 2 – zajęcia grupowe dla dzieci, które mają określone deficyty rozwojowe • Trening zastępowania agresji • Trening radzenia sobie z gniewem • Montrealski program zapobiegania przestępczości • Trening umiejętności społecznych • ITD. ART – Trening zastępowania agresji ART Trening kontroli złości Trening umiejętności prospołecznych Trening wnioskowania moralnego Teoretycznie system szkolny może generować trudne zachowania lub działać profilaktycznie Pomoc spoza szkoły Nauczanie równoległe Interwencj a Kryzysowa Nauczanie równoległe • To równoległe, jedno czasowe przekazywanie wiedzy szkolnej i zasad zachowania na lekcji. • Zadaniem nauczyciela jest więc nie tylko zrealizowanie programu!!! Czy praca zespołowa może być standardem? • W przypadku nauczania równoległego zawsze pracujemy zespołowo. W tym sposobie nauczania profesjonaliści wspierają się nawzajem i szukają u siebie pomocy. • Z punktu widzenia współpracy zespołu istotny jest także jasno określony podział odpowiedzialności i kompetencji (co należy do wychowawcy, nauczyciela, pedagoga itp.) Rola pedagoga szkolnego • Pomoc nauczycielom we wprowadzeniu w klasie 1.specyficznych strategii radzenia sobie z objawami 2.pracy na pozytywnej motywacji (nagród, pochwał, przerzucania zadań z układu koncentracji na układ uwagi mimowolnej (układ motywacji)) 3.systemu zasad i konsekwencji 4.radzenia sobie z agresją impulsywną 20 Budowanie „złotego standardu opieki nad dzieckiem z ADHD” Klasa 1A Nauczyciel Klasa 3C Klasa IVB Psycholog Nauczyciel Klasy V Klasa II C Nauczyciel Świetlica Rola pedagoga szkolnego • Praca z dziećmi z ADHD (np. trening zastępowania agresji, zajęcia związane z uczeniem kontaktów społecznych i / lub podnoszenia samooceny) • Praca z nastolatkami z ADHD (couching) • Budowanie współpracy pomiędzy szkołą i rodzicami (opiekunami) 22 Rola nauczyciela w opiece nad dzieckiem z ADHD • To kluczowa osoba w opiece i w pracy z dzieckiem z ADHD. • Pracuje ona bezpośrednio z dzieckiem i nikt nie może jej zastąpić • Bardzo często funkcjonowanie dziecka w szkole w dużym stopniu zależy od udzielonego mu wsparcia Z objawami ADHD możemy pracować tylko „tu i teraz” Nauczyciel pracuje w szkole Rodzic pracuje w domu Model opieki nad dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym nad dziećmi z ADHD PPP diagnoza Psycholog szkolny (wsparcie) Nauczyciel (pracuje bezpośrednio z dzieckiem) Pomoc poza szkołą (zgoda opiekuna prawnego) PPP • Diagnoza formalna + opinia (orzeczenie?) • Warsztaty dla rodziców • Psychoterapia dziecka PZP • Diagnoza formalna • Rozważenie konieczności leczenia farmakologicznego Towarzystwa rodziców • Wsparcie dla opiekunów • Pomoc prawna Podział zadań i odpowiedzialności Nauczyciel • Praca w klasie • Zastosowanie nauczania równoległego • Stosowanie zaleceń z opinii bądź orzeczenia Psycholog szkolny • • • • PPP Rodzice Rozwiązywanie poważniejszych problemów Diagnoza na terenie szkoły Planowanie współpracy szkoła – rodzice Terapia dziecka • Diagnoza, stworzenie planu terapeutycznego, przygotowanie opinii lub orzeczenia • Terapia dziecka • Warsztaty dla Dobrych Rodziców • Praca z dzieckiem w domu • Nadzorowanie i konsekwentne wdrażanie planu terapeutycznego • Współpraca ze szkołą 27 Dlaczego trzeba pracować inaczej z dzieckiem z ADHD, czyli podstawy prawne Czy celem sytemu oświaty jest wszechstronny rozwój ucznia? • Preambuła ustawy o systemie oświaty z 7 września 2001 roku wyraźnie mówi, że: „szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju” • W treści ustawy znajdujemy „dostosowanie treści metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznej uczniów, a także możliwość korzystania z opieki psychologicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej” Prawa człowieka • „Dyskryminacją jest traktowanie różnych osób w różny sposób, ale także traktowanie osób w ten sam sposób jeśli mają różny stan zdrowia i różne możliwości.” Prawo międzynarodowe (np. konwencja o ochroni praw dziecka) Konstytucja RP Ustawy (np. Ustawa o systemie oświaty) Rozporządzenia MEN Statut szkoły Napiontek, Pietrasik, Szaniawska: Prawa Dzieci z ADHD w Szkole. www.civispolonus.org.pl/dokumenty Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (z późn. zm.) §6 1. Nauczyciel jest obowiązany indywidualizować pracę z uczniem na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, odpowiednio do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. 1a. Nauczyciel jest obowiązany dostosować wymagania edukacyjne (..) do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia: 1) posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – na podstawie tego orzeczenia oraz ustaleń zawartych w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym (…); 2) posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania - na podstawie tego orzeczenia oraz ustaleń zawartych w planie działań wspierających (…); 3) posiadającego opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej (…) – na podstawie tego orzeczenia oraz ustaleń zawartych w planie działań wspierających (…); 4) nieposiadającego orzeczenia lub opinii wymienionych w pkt 1-3, który objęty jest pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole - na podstawie ustaleń zawartych w planie działań wspierających (…); 31 32 Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów (…) § 15 ust. 6 Przy ustalaniu oceny klasyfikacyjnej zachowania ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia lub odchylenia rozwojowe, należy uwzględnić wpływ stwierdzonych zaburzeń lub odchyleń na jego zachowanie na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego albo indywidualnego nauczania lub opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej. 33 Dzieci z ADHD to uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych • Dla uczniów z SPE organizuje się pomoc psychologiczno-pedagogiczną w najbliższym środowisku ucznia (przedszkolu, szkole) na podstawie opinii lub orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej bądź rozpoznania dokonanego przez zespół nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z dzieckiem w szkole lub przedszkolu. Orzeczenie Rozpoznanie zespołu w szkole Opinia Dziecko SPE Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. 34 Dziecko z ADHD w szkole Część I DIAGNOZA Rozpowszechnienie ADHD Ile dzieci w Państwa szkole ma rozpoznane ADHD? %? 37 ADHD nie jest rzadkim zaburzeniem • 3%-7% dzieci szkolnych • Objawy utrzymują się u około 70% pacjentów w okresie adolescencji i u około 30-50% w wieku dorosłym Goldman, et al. JAMA. 1998;279:1100-1107. Barkley RA. Attention-deficit hyperactivity disorder. In: Mash EJ, Barkley RA, eds. Child Psychopathology. 1996:63-112. Rozpowszechnienie 5 % oznacza: • W trzydziestoosobowej klasie jest 1 – 2 dzieci, u których można rozpoznać ADHD. • W każdej klasie, w której uczymy są dzieci z problemem nadpobudliwości psychoruchowej. • W szkole liczącej 600 dzieci rozpoznanie ADHD powinno mieć postawione 25 – 30 dzieci. 39 Rozpoznawanie ADHD w szkole Często powodem skierowania dziecka na diagnozę nie jest ADHD, ale dodatkowe problemy ADHD + powikłania ADD – izolowane zaburzenia uwagi Umiarkowane ADHD Dzieci na granicy rozpoznania ADHD 40 Rozpoznawanie ADHD w szkole ADHD + powikłania ADD – izolowane zaburzenia uwagi Umiarkowane ADHD Dzieci na granicy rozpoznania ADHD Zadaniem psychologa w szkole jest „odkrycie” tych dzieci 41 Dziecko często wydaje się, nie słuchać tego co się do niego mówi, polecenia często muszą być wielokrotnie powtarzane. Uczennica często wydaje się być w swoim świecie, nie zawsze podejmuje pracę równo z rówieśnikami, po powtórzeniu polecenia chętnie je wykonuje. Podczas zajęć plastycznych, które bardzo lubi i jest tu bardzo dokładna tak się zamyśla, że nie jest w stanie ich przerwać, gdy nauczyciel poleca odłożyć przybory z uwagi na zbliżający się koniec lekcji (nauczyciel ma świadomość, że to nie jest wynikiem opozycji). Część III NAUCZANIE SPECJALNE UWZGLĘDNIAJĄCE OBJAWY ADHD Propozycja rozwiązania systemowego Klasa integracyjna (dziecko z ADHD w nielicznej klasie z wspomagającym nauczycielem) „Asystent dziecka” w klasie masowej Stosowanie strategii behawioralnych w zwykłej klasie Wybór metody pracy w zależności od zakwalifikowania trudnego zachowania ADHD ODD Agresja 45 • „okulary” (opcje ułatwienia) • Budowanie struktury • Chwalenie, • Zasady i konsekwencje • Pochwały, nagrody • Strategie radzenia sobie z agresją impulsywną • Trening zastępowania agresji za Baranowska 2010 • „W codzienności szkolnej oznacza to [brak umiejętności odróżniania objawów ADHD od trudnych zachowań], że zarówno objawy ADHD, jak i zachowania ucznia będą traktowane jako efekt wolnego wyboru ucznia i prawdopodobnie surowo karane.” za Baranowska 2010 • „Założenie, że zachowanie ucznia z ADHD zależy od jego woli może sprowokować nastawienie nauczyciela: „gdyby chciał to by mógł, sprawię więc by chciał”, lokując tym samym oczekiwania wobec niego na wysokim, nieadekwatnym do jego możliwości poziomie. • I odwrotnie – skrajne stwierdzenie – „choć się stara to niewiele może”, wyrażając również udział intencji dziecka, owe oczekiwania może zaniżyć.” Obserwuję zachowanie ucznia Rozpoznaję zachowanie jako objaw ADHD Rozpoznaję zachowanie jako celowe łamanie zasady Próbuję zastosować „Okulary na ADHD” Przypominam zasadę, ewentualnie przechodzę do wyciągnięcia konsekwencji Objawom ADHD mogą towarzyszyć celowe zachowania niepożądane Rozpoznaję zachowanie jako objaw ADHD Próbuję zastosować „Okulary na ADHD” Dziecko wróciło do wykonywania zadania Chwalę, stosuję wzmacnianie pozytywne Pojawiło się zachowanie opozycyjne („NIE”) Przypominam zasadę, ewentualnie przechodzę do wyciągnięcia konsekwencji Różne rodzaje pracy terapeutycznej w szkole nie objęte tym szkoleniem Agresja • Trening zastępowania agresji • Zasady i konsekwencje • Strategie na agresję impulsywną Brak motywacji • Urozmaicenie programu • Korzystanie z wielu pomocy • Pochwały i dobre stopnie • Nagrody ODD, łamanie zasad • Zasady i konsekwencje behawioralne wpisane w statut / regulamin szkoły • Pakiet przywilejów i nagród wpisany w statut szkoły Specyficzne trudności szkolne • Reedukacja na terenie szkoły • Dostosowywanie zadań do możliwości dziecka Elementy pracy z ADHD Akceptacja i zrozumienie sposobu funkcjonowania dziecka Stosowanie specyficznych metod radzenia sobie z objawami Badanie Baranowska i in. 2008 • 71 % badanych uczniów z ADHD jest krytykowanych przez nauczycieli • 50 % uczniów nie jest nagradzanych za postępy w nauce i zachowaniu Badanie Baranowska i in. 2008 • Zbyt mało czasu na klasówkach • Zbyt długie sprawdziany • „przeładowane klasówki” – liczące nawet 10 – 20 zadań edukacyjnych zawierających mnóstwo szczegółów trudnych do uchwycenia przez dziecko • Nie wiadomo co jest zadanie • Publiczne wytykanie bezradności rodziców wobec funkcjonowania dziecka w szkole Uczeń spełniający szkolne wymagania społeczne to (za Dudzikowa 2001) • Dziecko spokojne • Siedzące w ławce • Reagujące natychmiast na polecenia nauczyciela • Jest w ciągłym kontakcie wzrokowym z nauczycielem „Złoty standard opieki nad dzieckiem z ADHD w klasie” • Ważne jest by każdy nauczyciel stosował w przypadku każdego dziecka z ADHD pewną, stałą grupę metod ułatwiających mu funkcjonowanie w szkole i w klasie. • Jeśli to okaże się niewystarczające dziecko powinno otrzymać dalszą pomoc od psychologa szkolnego lub być skierowane na konsultacje i diagnozę poza szkołę (PPP) Cele pracy z uczennicą / uczniem z ADHD w szkole (wg Sandry Rief) • Osiągnięcie lepszych, bardziej adekwatnych do jej / jego możliwości, wyników w nauce, • Skuteczne zadawanie i odrabianie pracy domowej • Poprawa samooceny • Zmniejszenie ilości trudnych zachowań Podstawowe zasady pracy z dzieckiem z ADHD w szkole • Postaraj się nie zakładać, że uczennica czy uczeń z ADHD celowo nie wykonuje Twojego polecenia lub nie kończy zleconego zadania. Często spowodowane jest to objawami i zamiast konsekwencji potrzebna jest Twoja pomoc. • Objawy nie są winą dziecka, nauczyciela czy rodzica. Są problemem z którym stale trzeba będzie pracować • Uczeń z ADHD pracuje nierówno – jednego dnia może poradzić sobie z zadaniami, drugiego nie. • Postaraj się nie mylić objawów z lenistwem. • Uczennica czy uczeń z ADHD stale wymaga wsparcia i Twojej pomocy. Okulary na „ADHD” – opcje ułatwienia Przemek • Przemek trafił na konsultację w drugim semestrze I klasy – miał 8 lat. Powodem konsultacji były trudności chłopca w opanowaniu czytania i liczenia. Był jednym z najsłabszych uczniów w klasie. • W trakcie badania psychologicznego nie znaleziono problemów – wysoka inteligencja (WISC-R = 134), bez cech specyficznych trudności szkolnych • Mama odrabia z nim lekcje 3 – 4 godziny dziennie. Trudności w rozpoczęciu zadania Brak wytrwałości Zapominanie Kłopot w pamiętaniu kolejności zadań Słabe dostrzeganie szczegółów Zaburzenia uwagi Śnienie na jawie Słabe planowanie Łatwe rozpraszanie się Słabe pamiętanie o zadaniach czekających w przyszłości Brown: Attention Deficyt Disorder, Yale University Press Zaburzenia uwagi a matematyka (Zentall 2007) • Niepowodzenia w nauce matematyki wynikają w głównej mierze ze – słabego zrozumienia instrukcji zawartych w regułach i poleceniach matematycznych – niezrozumienia poleceń z zadań z treścią – błędach w szeregowaniu liczb – trudnościach z wyborem potrzebnych do rozwiązania informacji – złym porównywaniem, podporządkowywaniem i odejmowaniem liczb Typowe trudności szkolne (za Baranowska 2009) • Pisanie i przepisywanie z tablicy (66 %) • Zapamiętywanie niezapisanych treści z lekcji (50 %) Niestałość objawów ADHD Zad 1. 2 + 17 – (34 x 21 – 3) = 22 – 44 : 22 + 7 = 2 + (43 – 44 : 44) = Zad. 2 Zosia dostała od mamy 4 złote. Kupiła 3 lizaki po 75 groszy. Ile ma jeszcze pieniędzy? • Każda osoba, która cierpi na zaburzenia uwagi ma przynajmniej jedną czynność na której dobrze się skupia. Brown: Attention Deficyt Disorder, Yale University Press 2005 Różne podtypy ADHD, różne problemy Na wyniki w nauce mają wpływ przede wszystkim zaburzenia koncentracji uwagi. To zaburzenia koncentracji dają największe powikłanie widoczne w dorosłym życiu, jakimi jest brak możliwości zdobycia odpowiedniego do możliwości intelektualnych wykształcenia. Elementy pracy z zaburzeniami uwagi • Dziecko z zaburzeniami uwagi potrzebuje dużo więcej instrukcji i przypominania niż jego rówieśnicy, by z podobnym rezultatem, doprowadzić zadanie do końca Brown: Attention Deficyt Disorder, Yale University Press 2005 Sukces = Uwaga x Czas pracy x IQ „Okulary” na zaburzenia koncentracji uwagi dzielą się na 4 główne grupy: Ograniczanie rozpraszających bodźców Skracane zadań do możliwości koncentracji 68 Przywoływanie uwagi Budowanie struktury Zaburzenia uwagi Skracanie długości zadań • Naukowcy zbadali, że dziecko z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej pracuje mniej wydajnie niż jego rówieśnicy o około 30 – 40 %. Mówiąc inaczej pracuje tak jak dziecko 2 lata młodsze. Russell Barkley „ADHD– podjąć wyzwanie” Skracanie zadań do możliwości koncentracji 69 Dzielenie zadań na etapy (1) Dzielenie zadań na etapy Przerwy pomiędzy zadaniami Pocięcie wiersza do nauki czytania na zwrotki Pocięcie tekstu do czytania na kawałki Zaburzenia uwagi Podzielenie klasówki – każde zadanie na oddzielnej kartce Wykonaj jedynie parzyste ćwiczenia z przykładów, potem przerwa 71 Dzielenie zadań na etapy - klasówka • Sprawdzian podziel na mniejsze partie, a pomiędzy nimi daj uczniowi chwilę wytchnienia. • Zawsze dopilnuj, by uczeń z ADHD sprawdził swoją pracę. 72 „Nie kończy zadań…” • Dziecko z ADHD, które się rozproszy, rzadko powraca do wykonywanego wcześniej zadania. • Ważne by nauczyciel kontrolował ten proces np. kilkakrotnie w czasie lekcji podchodził do dziecka i sprawdzał jego postępy w pracy. Przywoływanie uwagi 73 Przywoływanie uwagi rozproszonej przez zewnętrzne bodźce (1): • Co kilka minut monitoruj postępy pracy ucznia i ewentualnie przywołuj jego uwagę, tak by pracował dalej: – staraj się często podchodzić do ucznia, stawać obok niego, – nawiąż kontakt wzrokowy i fizyczny (np. ręka na ramieniu), aby zwrócić uwagę ucznia, który przestał uważać, – umów się z uczniem na „prywatny sygnał”, którego będziesz używać, gdy dziecko przerywa zadanie. 74 Przywoływanie uwagi rozproszonej przez zewnętrzne bodźce (2): • Wielu uczniom z ADHD pomaga w skupieniu, gdy mogą trzymać w ręku jakiś niewielki przedmiot podczas słuchania (np. miękka piłeczka, kawałek sznurka). Pozwól dziecku na posiadanie takiej zabawki, lecz pod warunkiem, że znajduje się ona tylko w rękach dziecka i nie przeszkadza innym. • Stosuj system pozytywnych wzmocnień za skupianie się na zadaniu (naklejki, punkty, karty indywidualne, itp.) 75 Stosuj techniki wzrokowe: • używaj sygnałów wizualnych, np. włącz i wyłącz światło, podnieś rękę (umówiony sygnał, że teraz należy być cicho i uważać), • wykorzystuj obrazki, wykresy, demonstracje, prezentacje PowerPoint, rzutnik, • zapisz najważniejsze słowa na tablicy, • usuwaj niepotrzebne już informacje z tablicy, wykorzystane przypominajki, itp. 76 Organizacja klasy z dzieckiem z ADHD Pierwszą linią pomocy uczennicom / uczniom z ADHD będą metody przebudowania środowiska klasowego i szkolnego. Są one szybkie do wprowadzenia, ale korzyści dają niezwykle długo. Organizacja klasy z dzieckiem z ADHD Miejsce dziecka w klasie Miejsce do spokojnej pracy Ławka ucznia z ADHD Porządek w klasie Miejsce do odpoczynku Ograniczanie ilości bodźców w czasie wykonywania zadania (1): • Posadź dziecko w pierwszej ławce, ze spokojnym uczniem, ale nie najlepszym przyjacielem. • Zadbaj, aby na ławce znajdowała się minimalna ilość rzeczy. Im więcej rzeczy leży na ławce, tym dziecko z ADHD łatwiej się rozproszy. • Ławka ucznia z ADHD powinna znajdować się z dala od rozpraszających elementów: okna, akwarium, kolorowej tablicy, drzwi. Ograniczanie ilości bodźców w czasie wykonywania zadania (2): • Niektóre dzieci potrzebują dużo przestrzeni – dla nich może być odpowiednie posadzenie z tyłu klasy. W takiej sytuacji jednak nauczyciel co 5 minut podchodzi do ucznia i sprawdza, jak idą postępy w pracy Puste biurko • Przypomnienie i dopilnowanie uczennicy / ucznia z ADHD, żeby biurku pozostały tylko 3 potrzebne przedmioty (np. zeszyt, długopis, książka). Czasami tornister idzie do aresztu pod biurko pani. Ograniczanie rozpraszających bodźców 81 82 Brak rozpraszającego pająka Gładka ściana Zasłonięte i zamknięte okno Przyjaciele i komputery zostają za drzwiami Puste biurko 83 Likwidacja bodźców rozpraszających w klasie • • • • • • • Okno Akwarium Choinka Plansze na ścianie Zabawki Strój nauczyciela Zamazana, źle starta tablica 84 Struktura dnia zajęć • Dzieci z ADHD z powodu objawów mają trudności z przewidywaniem i planowaniem, dlatego funkcjonują lepiej w uporządkowanym i przewidywalnym środowisku. • Jedną z najważniejszych technik pracy z dzieckiem z ADHD na terenie szkoły jest zbudowanie jasnej, stałej i konsekwentnie powtarzanej struktury lekcji. • Uczniowie muszą dokładnie wiedzieć, jakie są: – oczekiwania nauczyciela, – zasady panujące w czasie lekcji, – konsekwencje – pozytywne i negatywne. Budowanie struktury 85 Prowadzenie lekcji w klasie z dzieckiem z ADHD Początek lekcji Praca domowa Struktura Zmiana zadania Struktura vs. chaos • Dzieci z ADHD potrzebują lekcji, które mają jasną i dokładnie zaplanowaną strukturę – muszą dokładnie wiedzieć, jakie są oczekiwania nauczyciela od chwili, gdy rano przekroczą próg klasy aż do momentu, gdy idą do domu pod koniec dnia. Efektywne zarządzanie klasą wymaga: • Prowadzenia angażujących uczniów, interesujących zajęć (ważna jest motywacja, zainteresowanie) • różnorodnych metod nauczania (zróżnicowanych poleceń, instrukcji) i utrzymywania dobrego tempa lekcji, aby uniknąć frustracji i znudzenia zajęciami • zminimalizowania okresów „przestoju” w czasie lekcji (chwil gdy uczniowie nie są zajęci i czekają, by dowiedzieć się, co mają za chwilę robić) Struktura dnia zajęć • Zajęcia powinny mieć wyraźną, regularną, codziennie tę samą strukturę. • Główne, trudniejsze przedmioty powinny się znaleźć w planie lekcji na początku dnia. • Ćwiczenia fizyczne lepiej jest zaplanować pod koniec dnia. Struktura dnia zajęć • Wskazane jest naprzemienne planowanie zajęć cichych, lekcji wymagających aktywności, lektury, zajęć grupowych i indywidualnych. Pomiędzy lekcjami wskazane są krótkie zajęcia ruchowe. Pozwól dzieciom na swobodne przemieszczanie się w przerwach między zajęciami. Dzieci z ADHD lepiej reagują na wskazówki wizualne niż na słowne wskazówki i przypomnienia. • plan lekcji uzupełniamy rysunkami • zapisujemy na tablicy ogłoszeń (lub innym stale dostępnym i widocznym miejscu) wszystkie prace, które uczniowie mają wykonać w szkole i w domu • wywieszamy na specjalnej tablicy wszystkie dzienne czy tygodniowe zobowiązania uczniów Budowanie struktury lekcji • Przy planowaniu lekcji należy brać pod uwagę zdolność do koncentracji uwagi oraz czas jej trwania. • Etapy lekcji powinny być krótkie. • Czas koncentracji jest zwykle najkrótszy w dydaktycznej, zespołowej fazie lekcji. Okres aktywnej uwagi trwa niekiedy tylko pięć minut lub nawet mniej. • W sytuacji „sam na sam" czas koncentracji jest zazwyczaj znacznie dłuższy. • Indywidualne zadania i zajęcia praktyczne potrafią przykuć uwagę dziecka z ADHD. Rozpoczynanie lekcji • Zapoznaj dzieci z planem lekcji – plan powinien być wywieszony na ścianie (może być w formie rysunkowej) – indywidualny plan dla dziecka z ADHD – na kartce, która przyczepiona jest do ławki • Przekaż dzieciom, o czym będą się dzisiaj uczyły, jakie są konkretne oczekiwania nauczyciela Latarnie morskie w klasie Każda lekcja ma określoną strukturę: Przywitanie się Sprawdzenie pracy domowej Nowy temat Praca w grupkach Zadanie pracy domowej. Każda z tych części lekcji ma swoją planszę (latarnie) tak by dziecko w każdym momencie wiedziało, na jakim etapie lekcji jesteśmy 94 Kartka z przypomnieniem na ławce dziecka Pamiętaj: • siedź w ławce, • skup się na zadaniu, • podnieś rękę, gdy chcesz coś powiedzieć. Nauczyciel wskazuje uczniowi rysunek z zachowaniem, którego w danej chwili od niego oczekuje. 95 Przechodzenie do innych aktywności podczas lekcji • Dzieci z ADHD mają często problemy z zaprzestaniem jednej aktywności i przejściem do następnej. • Trudności z samoregulacją i hamowaniem swojego zachowania często skutkują wpadaniem w kłopoty w czasie przerw, czekania w kolejce po lunch, itp. Przechodzenie do innych aktywności podczas lekcji (2) • Daj uczniom jasny i wyraźny komunikat, kiedy mają rozpocząć i kiedy zakończyć pracę. • Ucz dzieci odpowiednich procedur postępowania, np. jak szybko i cicho przejść z ławek na dywan, jak sprawnie wyjmować i chować potrzebne materiały, itd. • Zapewnij dostateczną ilość czasu na sprzątnięcie niepotrzebnych materiałów i przygotowanie się do następnego zadania. Przechodzenie do innych aktywności podczas lekcji (3) • Używaj sygnałów słuchowych lub wizualnych do pokazania uczniom, że powinni kończyć swoje zadanie i przygotować się do innych aktywności: • Stosuj 5-minutowe, 3-minutowe lub 1-minutowe ostrzeżenie, że czas pracy się kończy – na wszystkich poziomach wiekowych. • Krótkie ćwiczenia ruchowe, na rozciąganie pomiędzy kolejnymi zadaniami. Szczególnie takimi, które wymagają długiego siedzenia, intensywnej pracy i wysiłku. Praca dziecka z ADHD w grupie • Optymalna formacja dla uczniów z ADHD to praca w parach. • Jeśli uczniowie mają pracować w grupach, dzieci z ADHD powinny być umieszczone w grupie, w której są wspierający rówieśnicy, tolerancyjni, będący pozytywnymi modelami dla innych. Praca dziecka z ADHD w grupie • Zadania i zakres odpowiedzialności dla ucznia z ADHD w takiej grupie powinny być dostosowane do możliwości ucznia, jego zainteresowań – wówczas są oni zmotywowani do pracy i mogą odnieść sukces. • Każdy przejaw współpracy należy zauważyć i nagrodzić. Praca dziecka z ADHD w grupie • Podobnie jeśli uczeń nie współpracuje, oddala się od grupy i wędruje po klasie, używa nieodpowiedniego języka wobec kolegów, itp. należy zastosować przewidziane konsekwencje. • W sytuacji, gdy uczeń bardzo przeszkadza w pracy swojej grupie, można go czasowo zabrać z grupy, lecz nadal jest odpowiedzialny za przydzieloną mu część zadania (może chwilowo wykonywać je indywidualnie, na osobności). Pomoc dla ucznia z ADHD w utrzymaniu uwagi na zadaniu podczas pracy indywidualnej (1) • podaj jasną instrukcję i upewnij się, że uczeń wie, co ma robić • przyklej na ławkę „Listę rzeczy do zrobienia”, poproś ucznia, aby zaznaczał na niej, co już zostało wykonane • sprawdź czy dziecko ma wszystkie potrzebne pomoce Pomoc dla ucznia z ADHD w utrzymaniu uwagi na zadaniu podczas pracy indywidualnej (2) • powiedz, jak może cię przywołać nie wstając z ławki, jeśli będzie potrzebował twojej pomocy • upewnij się, że uczeń „nie krąży wokół przedmiotu”, stań przy jego ławce, aby mieć pewność, że szybko rozpoczął zadanie (dzieci z ADHD często opóźniają rozpoczęcie mniej interesującego zadania stosując różnego rodzaju taktyki – ostrzą kredki, przeglądają plecak w poszukiwaniu niepotrzebnych rzeczy, itp.) • podejdź do ucznia co jakiś czas, by sprawdzić, co już zrobił (szczególnie, gdy widzisz, że przestał pracować), pochwal ucznia, jeśli skupia się na zadaniu Pomoc dla ucznia z ADHD w utrzymaniu uwagi na zadaniu podczas pracy indywidualnej (3) • możesz wprowadzić różne techniki, które pomogą dziecku wykonać zadanie w rozsądnym czasie: – np. „Pokonaj zegar” z użyciem timera (dobrze jest podzielić zadanie na kilka części, każda do wykonania w odpowiednim, niezbyt długim przedziale czasowym) – przygotuj kolejne partie materiału na osobnych kartkach, dawaj uczniowi tylko jedną kartę w jednym czasie; daj mu następną dopiero, gdy skończy tę część zadania (w ten sposób redukujesz poczucie zniechęcenia i frustracji jakie odczuwa uczeń z ADHD, gdy widzi bardzo długie zadanie, które wydaje się go przerastać) Zakończenie lekcji 1. 2. Zasada „złotego standardu wyjścia dziecka z klasy”. Pozytywne podsumowanie lekcji. 105 Kończenie lekcji (1) • Zakończ dzień 5-minutową częścią organizacyjną: – sprawdź czy dzieci spakowały wszystkie swoje rzeczy, – upewnij się czy zapisały zadane prace domowe, itp. – porozmawiaj z nimi na przyjemne dla nich tematy (uwaga dorosłego). Kończenie lekcji (2) Check-lista na koniec lekcji prace klasowe i materiały do zwrotu sprawdzamy notatki w zeszycie praca domowa zapisana w zeszycie wszystkie potrzebne książki i przybory spakowane w plecaku • Kto ma cztery plusy może wyjść na przerwę Kończenie lekcji (3) • Pozytywne podsumowanie lekcji Zadawanie pracy domowej Nie mogłem odrobić pracy domowej, ponieważ mój komputer ma wirusa, podobnie jak wszystkie moje długopisy i ołówki. „Złoty standard wyjścia dziecka z klasy” – zadania nauczyciela 1. Dziecko ma zapisaną całą notatkę oraz uzupełniony cały materiał przerabiany na lekcji (jeśli nie jest w stanie szybko pracować, materiał dla niego może być skrócony na samym początku lekcji). 2. Ma wyraźnie zapisaną pracę domową zarówno ustną i pisemną. Jeśli nic nie jest zadane, pojawia się wpis: „Nic nie jest zadane”. 3. Ma zapisane wszelkie informacje o sprawdzianach, ich zakresie. 4. Ma zapisane informacje o tym, kiedy jest wycieczka, co trzeba przynieść na następną lekcję itp. 5. Ma wpisaną pochwałę!!! 110 Zeszyt korespondencji Lekcja Co i na kiedy jest zadane Czy będzie klasówka (data i zakres materiału) 1 2 3 4 5 6 7 Podpis rodzica Pochwała Podpis nauczyciela Ważne! • • Nie każ dziecku z ADHD uzupełniać w domu prac, których nie udało mu się skończyć w klasie. Wprowadź modyfikacje, które pozwolą na kończenie prac w czasie lekcji. Praca domowa nie może być zadawana jako kara lub konsekwencja złego zachowania w szkole. 112 Okulary na „ADHD” – opcje ułatwienia Nadruchliwość - podsumowanie 1. Zagospodaruj, ukierunkuj ruch (daj zadanie do wykonania) 2. Nadaj ramy (ustal, gdzie wolno się poruszać) 3. Pozwól 4. Zaakceptuj 5. Zastąp innym zajęciem ruchowym Założenia • Podstawą pracy z nadruchliwością jest jej zaakceptowanie. • Dzieci z ADHD nie mają możliwości długotrwałego, spokojnego siedzenia. • Konieczne staje się zaakceptowanie tego, że dziecko musi się ruszać i stworzenie mu takich warunków, w których jego niepokój jak najmniej przeszkadza w funkcjonowaniu otoczenia. Czy dziecko może chodzić po klasie? 1. Jaki rodzaj niepokoju ruchowego dziecka w klasie (w obrębie ławki, w klasie) jest dla nauczyciela możliwy do zaakceptowania? 2. Lista pomysłów dla nauczycieli do wykorzystania. 3. Sytuacje szczególne np. szkolny apel Regulowanie możliwości poruszania się po klasie w czasie lekcji • Ustal zasady poruszania się w klasie w czasie lekcji: kiedy można wstać, napić się, zaostrzyć ołówki, itd. • Ustal kiedy i jak długo należy zachowywać się cicho. Regulowanie możliwości poruszania się po klasie w czasie lekcji • Wprowadź wizualny sygnalizator ruchu, • kolor czerwony – siedzimy na swoich miejscach, • zielony – można cicho poruszać się po klasie, jeśli jest taka potrzeba. Siedzenie w ławce • Pozwól dziecku na niewielki niepokój ruchowy w czasie odrabiania lekcji, uczenia się do klasówki lub czytania trudnej dla niego książki, np. lektury • Kiedy dziecko skupia się na tym, by siedzieć nieruchomo, oznacza, że zazwyczaj nie może skoncentrować się na wykonywaniu innych czynności, np. uważaniu na lekcji Zapewnij uczniowi możliwość poruszania się w czasie lekcji: • Wprowadź do nauczania dużo zadań, które umożliwiają poruszanie się. • Wprowadzaj przerwy na ćwiczenia zwłaszcza po zadaniach, które wymagały długiego siedzenia w ławce. • Wyślij dziecko po potrzebne rzeczy lub z poleceniem w imieniu nauczyciela, co pozwoli mu na chwilę opuścić klasę. • Nie zabieraj dziecku przerwy jako konsekwencji za nieodpowiednie zachowanie lub za niedokończenie pracy. Nauka na stojąco • Wiele dzieci z ADHD nie potrafi usiedzieć w jednym miejscu przez cały czas niezbędny do wykonania zadania. • Jeżeli nie stanowi to dodatkowego czynnika utrudniającego im skupienie się i nie przeszkadza innym uczniom, należy od czasu do czasu pozwolić im stać w trakcie pracy. Strefa odpoczynku i turlania Nadruchliwe dziecko na przerwie Opieka Bieganie Bezpieczeństwo 124 Okulary na „ADHD” – opcje ułatwienia By móc zastosować się do zasady trzeba móc o niej pamiętać Dziecko we właściwym momencie nie jest w stanie przypomnieć sobie zasad, mimo że zna reguły i chce się do nich stosować. Pomoc musi zatem polegać na przypominaniu w odpowiednim momencie, że dana reguła istnieje Przypominanie zasad • Osoby z ADHD potrzebują dodatkowych komunikatów by pamiętać co w danej chwili powinny robić Przypominanie zasad Słowne Graficzne 127 Instrukcja PRZYPOMINANIE ZASADY 1. Podejdź do dziecka i skoncentruj jego uwagę na sobie (spójrz mu w oczy, lekko dotknij) 2. Przypomnij zasadę w krótkich słowach np. „obiad jemy siedząc przy stole”, „komputer włączają dzieci, które odrobiły lekcje” 3. Przypomnij zasadę tyle razy ile zazwyczaj potrzebuje tego dziecko, gdy ma średni dzień (np. 3 razy) 4. Pozostań przy dziecku tak długo aż zastosuje się do zasady lub przejdź do instrukcji „Konsekwencje” PRZYPOMINANIE ZASADY: Nauczycielka: Zróbmy wspólnie kilka zadań z dzieleniem dużych liczb. Zanim zaczniemy, czy ktoś może przypomnieć, jaką regułę stosujemy w czasie wspólnej pracy? (Ustanawianie reguł ze współudziałem uczniów). Jaś: Trzeba podnieść rękę. Nauczycielka: Tak jest. Obowiązuje reguła podnoszenia ręki. Dobrze, oto nasze pierwsze zadanie: ile wynosi 968 podzielone przez 4? (Zapisuje zadanie na tablicy). Jaki jest pierwszy krok? (Angażuje ucznia). LINDA J. PFIFFNER, WSZYSTKO O ADHD, Przypominanie graficzne zasad 130 Algorytm Podejdź do Wojtka Spraw by patrzył Ci w oczy Zasada w 3 słowach „piszemy w zeszycie Wojtek przestaje pisać w zeszycie i zaczyna rysować na marginesie chomiki OK. – Pochwała „Pracujesz, dziękuję” Brak reakcji – powtarzam polecenie OK. – Pochwała „pracujesz dziękuję” Brak reakcji – algorytm Konsekwencje Impulsywność zwiększa ryzyko wypadku Innym rodzajem okularów jest przewidywanie sytuacji, w których impulsywność dziecka może okazać się dla niego niebezpieczna • • • • • Kwestia zabezpieczenia klasowych sprzętów Gorąca herbata na brzegu stołu na stołówce Dziecko na ulicy przed szkołą, na wycieczce Dziecko na lekcji WF Dziecko na przerwie Ćwiczenie W jakich sytuacjach w klasie lub na przerwie impulsywność dziecka z ADHD może okazać się trudna do zaakceptowania lub wręcz niebezpieczna? Jak poradzić sobie z takimi sytuacjami? Polecenia podejdź do dziecka nawiąż kontakt wzrokowy wydaj polecenie w 3 słowach poproś o powtórzenie polecenia i ewentualnie przypomnij mu je poczekaj aż uczeń zacznie je wykonywać 134 Polecenia – dziecko z ADHD w grupie Wydaje polecenie całej klasie Staram się by grupa pracowała Patrzę, które dzieci nie pracują Wydaję im polecenie wg algorytmu Monitoruję, kto przerywa pracę Źródło: Na podstawie Pfiffner.: Wszystko o ADHD, Poznań, Zysk i s-ka, 2004 135 Polecenia i instrukcje • Gdy wydajesz polecenie, zapisz na tablicy kilka kluczowych słów, numer strony, itp. • Połóż na ławce dziecka z ADHD „kartę zadania” z prostą instrukcją lub obrazkami, które będą przypominały, co dziecko ma po kolei zrobić. 136 Język poleceń – podręcznik dla nauczycieli USA • Mów dzieciom, co chcesz aby zrobiły, a nie co mają przestać robić (Spójrzcie na tablicę. Podnieś ołówek, itp.) • Używaj precyzyjnego języka. Nie mów „Przygotujcie się”, „Proszę posprzątać”. Zamiast tego, dokładnie określ czego oczekujesz „Otwórzcie książki na stronie 24”, „Wszystkie rzeczy z ławki sprzątnięte, oprócz długopisu”. Trening wykonywania poleceń (za: Terry Illes) • Wydaj polecenie i poczekaj około 10 sekund. Możesz głośno odliczać do 10. • Jeśli dziecko nie rozpoczyna wykonywania twojego polecenia w ciągu tego czasu, zastosuj technikę „precyzyjnego polecenia”: „Małgosiu, musisz otworzyć książkę na stronie 24, zanim doliczę do 10”. Rozpocznij odliczanie. Nie dyskutuj z dzieckiem. • Jeśli dziecko zareaguje poprawnie i wykona polecenie, zastosuj nagrodę • Jeśli nie, zastosuj negatywne konsekwencje (time-out, utrata przywileju). • Trening w ciągu dnia nie powinien przekraczać 10 sytuacji. Język poleceń – podręcznik dla nauczycieli USA • Nie formułuj poleceń w postaci pytań (np. „Czy moglibyście otworzyć książki na stronie…?”). • Jasno i autorytatywnie wyraź swoje oczekiwania („Marek, wróć na swoje miejsce”). Język poleceń – podręcznik dla nauczycieli USA • Unikaj długich przemówień po wydaniu polecenia. Wydaj polecenie, poczekaj ok. 10 sek. (nic nie mówiąc), aby dać dzieciom czas na wykonanie. Jeśli dziecko nie rozpoczyna wykonywania twojego polecenia w ciągu tego czasu, zastosuj następującą technikę „precyzyjnego polecenia”: – (a) powiedz imię dziecka, – (b) powtórz polecenie, lecz poprzedź je słowami „you need to” (Marek, musisz/powinieneś usiąść na swoim miejscu, natychmiast). – Jeśli dziecko zareaguje poprawnie i wykona polecenie, pochwal je. Jeśli nie, zastosuj negatywne konsekwencje. Check-list nauczyciel dziecka z ADHD • Wprowadzenie struktury lekcji • Skuteczne polecenia • Zaplanuj i skracaj zadania (30%) • Pierwsza ławka • Puste biurko – 3 rzeczy • Przejrzysta tablica • Klasowa strefa do chodzenia • Przypominajki na ławce (3) • Technika zmiany aktywności • Możliwość wyboru trudności • Przypominajki graficzne dla klasy • Złoty standard wyjścia z klasy • Zeszyt do korespondencji • Wyeliminuj obrazki z przodu sali • Prowadź ciekawie lekcje, urozmaicaj • Timer • 5 ostatnich minut na zadanie pracy domowej i sprawdzenie • Monitoruj co 5 minut pracę dziecka z ADHD • Przerwy w czasie lekcji Check-list dla nauczyciela dziecka z ADHD • • • • • • • • • • • „Pierwsza ławka” Maks 3 przedmioty na ławce „Nudna sala” Stosuj algorytmy poleceń - różne Stosuj cheklisty zadań Stwórz i wywieś plan lekcji Złoty standard + zeszyt korespondencji Stosujemy pomoce wzrokowe Stosuj algorytm „przypomnienie zasady” Monitoruj czy dziecko nie rozproszyło się Zmiana aktywności w czasie lekcji • Krótkie etapy lekcji • Warto stosować timer – przypominanie ile czasu zostało do końca zadania • Zarezerwuj 5 minut na koniec lekcji (procedura) • Dawaj kilka krótkich zadań zamiast jednego długiego • Akcentuj wszystkie ważne informacje • Proś dziecko o powtórzenie polecenia lub komunikatu • Wywieś plan lekcji na tablicy • Stosuj różne techniki pracy • Wyraźnie zaznaczaj przechodzenie z jednej aktywności do drugiej • Pozwól na ruch na lekcji • Pomocnik nauczyciela „Plan minimum – ADHD w klasie – Olsztyn” • • • • • • • • • • • Tablica na pustej ścianie Unikanie „rozpraszaczy” Miejsce spokojnej pracy Miejsce do turlania „Pierwsza ławka” 3 rzeczy na ławce Zeszyt korespondencji z rodzicami Tablica z zadaniami / kalendarze dla ADHD Przypominajki na ławkę Zmiana technik nauczania Skuteczne polecenia / algorytm przypominania • Ustalenie struktury lekcji • Indywidualne karty pracy – zmniejszanie ilości zadań • Złoty standard wyjścia dziecka z klasy • Przypomnienia graficzne • Unikanie hałasu • Plan pracy zajęć • Dzielenie zadań na etapy • Check – lista na koniec lekcji • Zakaz karania za objawy „Plan minimum – ADHD w klasie – Rzeszów” • • • • • • • • • • • • • • „Pierwsza ławka” Zasada 3 rzeczy na ławce To co rozprasza z tyłu klasy Monotonny strój nauczyciela Tablica – kreda, do 30 słów Jasna struktura lekcji – plansze, plan itp. Miejsce do odpoczynku (ławka dywan, piłka) Sprawdzanie listy obecności w czasie pracy grupowej Zacznij zamiast przestań Chodzenie po klasie Przypominanie o czasie zadania Skracanie zadań o 40 % Złoty standard wyjścia z klasy Systematyczne sprawdzanie prac domowych • • • • Sygnał – uważaj, teraz ważne Miejsce spokojnej pracy Najważniejsze zasady przeklejone na ławce / naklejki przypominajki Lekcja z klasą – jesteśmy różni Dziecko z ADHD jako asystent Skuteczne wydawanie poleceń Instrukcja plan pracy na ławce Przypominanie zasad Skrócenie do minimum przestojów Widoczne wywieszone zasady Uczeń do pary jako opiekun dziecka z ADHD Dzielenie zadań na małe partie Sprawdzamy czy dziecko rozumie polecenie – ma je powtórzyć Praca parami • Zakaz karania za objawy • • • • • • • • • • „Plan minimum – ADHD w klasie – Poznań” • Analiza konkretnych zaleceń PPP (konsultacja z psychologiem szkolnym) • Usunięcie / ograniczenie bodźców rozpraszających • „Pierwsza ławka” • Kolega – asystent • Skuteczne wydawanie poleceń • „3 rzeczy na ławce” • Dzielenie zadań na etapy • Monitorowanie pracy, przywoływanie rozproszonej uwagi. • Skrócenie zadań o 30 – 40 % • Wstawanie w czasie lekcji przerwy • Powtarzanie do ucznia polecenia wydanego do całej klasy • Przypominanie zasad – słowne i graficzne • Złoty standard wyjścia dziecka z klasy • Stała struktura bycia w szkole (lekcje, stołówka itp.) • Opracowanie struktury lekcji • Techniki poprawy motywacji – różnorodnie. Ciekawie • Pozwól na niewielki niepokój w miejscu siedzenia – jeśli nie przeszkadza innym • Zakaz karania za objawy „Plan minimum – ADHD w klasie – Bydgoszcz” • Objawy muszą być – naucz się je akceptować • Nadaj lekcji strukturę – omawiaj ją z dziećmi. • Technika skutecznego wydawania polecenia. • Dłuższe zadania dziel na etapy – mają być krótsze niż czas koncentracji • Zapisuj dziecku prace domowe i terminy klasówek • Przywołuj uwagę dziecko umówionym sygnałem • Nudna klasa • Karty przypominajki na ławkach • Ustal zasady chodzenia po klasie • „pierwsza ławka” • Sprawdzaj i monitoruj pracę dziecka • Zasada 3 rzeczy • Zadania dla dziecka z ADHD mają być krótsze o 30 – 40 % • Sprawdzanie – usłyszał? Wie co ma robić? Czy pracuje? • Dodatkowe zadanie w klasie – by dziecko odniosło sukces • Pozytywna informacja zwrotna • Lekcja ma być ciekawsza od widoku za oknem • Zawsze sprawdzamy prace domowe. • Kolega w ławce – asystent nauczyciela • Zakaz karania za objawy WSH SZCZECIN • • • • • • • • • • • • „pierwsza ławka” + kolega pomocnik Puste biurko Proszę spróbuj by otoczenie ucznia było monotonne – tablica i nauczyciel mają być najciekawsi. Zasada Barkleya (30 – 40 % mniej) Wyznaczenie zasad i miejsca aktywności Ignoruj objawy, które nie przeszkadzają Jasna dla dzieci struktura lekcji opowiadanie o niej Stosuj krótkie polecenia, powtarzaj je uczniowi z ADHD Monitoruj co kilka minut pracę dziecka Zasady „mają żyć” - powtarzamy pilnujemy Złoty standard wyjścia z klasy Bezpieczne otoczenie (ryzyko wypadku) • • • • • • • • • • • • • • • Robienie przerw (ruch) pomiędzy monotonnymi zadaniami Zaczynamy od trudniejszych rzeczy Zadbaj o nierozpraszający strój i ciche buty Symbole – przypominajki Ławka spokojnej pracy Plan lekcji na ławce Podział zadań na etapy Zorganizuj dziecko chodzenie po klasie Zasady pracy dziecka z ADHD w grupie praca z timerem NIE KARAMY ZA OBJAWY Odpowiednie symbole Przypominajka na łąwce Umówiony sygnał wróć do pracy Jedno plecenie na raz Dziękuję za uwagę [email protected] [email protected] Lista lektur trudne zachowania 149 Dziękuję za uwagę [email protected]
