Pobierz opis

Beata Biernacka - kontakt: [email protected]
Tytuł pracy doktorskiej:
Predyspozycje do wystąpienia uzależnienia od nikotyny oraz odtytoniowych chorób układu
oddechowego (POChP; rak płuca) w zależności od polimorfizmu genu acetylocholinowego
receptora dla nikotyny
Nazwa uczelni/instytutu naukowego:
Klinika Pneumonologii, Onkologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Aktualne problemy zdrowotne mieszkańców Lubelszczyzny to duża liczba zgonów z
powodu chorób nowotworowych (w tym przede wszystkim na raka płuca), wzrost
zachorowalności na schorzenia powodujące skrócenie czasu życia i doprowadzające do
inwalidztwa (np. POChP).
Utrzymujące się stale na bardzo wysokim poziomie współczynniki zachorowalności i
umieralności mężczyzn i ich stały wzrost u kobiet, sytuują raka płuca w grupie
najpowszechniejszych i najgorzej rokujących nowotworów, motywują do prowadzenia badań
wśród mieszkańców Lubelszczyzny zgodnie ze Strategią Rozwoju Polski do 2020 roku oraz
Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020.
Rak płuca jest nowotworem wywodzącym się z nabłonka oskrzeli, który wywołuje
największą liczbę zgonów spośród innych nowotworów złośliwych. Ma przebieg postępujący
i nie leczony doprowadza do śmierci w ciągu 4-8 miesięcy. Główną przyczyną raka płuca jest
palenie papierosów (w dymie tytoniowym znajduje się ponad 2000 substancji
rakotwórczych). Ryzyko wystąpienia raka płuca u osób intensywnie palących papierosy jest
10-20 razy większe niż u osoby niepalącej. Po 10 latach od zaprzestania palenia zmniejsza się
o połowę, ale nigdy nie będzie takie samo jak dla osoby nigdy nie palącej.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc składa się z dwóch komponentów: rozedmy płuc i
przewlekłego zapalenia oskrzeli. Jest bardzo rozpowszechnioną na świecie i w Polsce
chorobą. W regionie zapada na nią co piąta osoba paląca czynnie lub biernie narażona na
działanie dymu tytoniowego. Choroba rozpoznawana jest najczęściej zbyt późno, między 50 a
60 rokiem życia, kiedy jest już znacznie zaawansowana, a leczenie jest nieskuteczne.
Jedynym działaniem umożliwiającym zahamowanie postępu POChP jest likwidacja
nałogu palenia tytoniu. Możliwe jest to poprzez prowadzenia akcji propagandowej wśród
różnych grup społecznych.
Udowodniono, że 5-7% palaczy jest uzależnionych od nikotyny na tle genetycznym
(polimorfizm receptorów dla nikotyny). Projekt przewiduje prowadzenie badań
molekularnych w celu wytworzenia innowacyjnej technologii i stworzenia metody
genetycznej, dzięki której będzie można określić przyczyny nałogu palenia (zwłaszcza u
zdrowych, młodych osób). W przypadku predyspozycji genetycznych do nałogu oraz
deklaracji ze strony objętych badaniem osób dotyczących chęci zaprzestania palenia, można
rozpocząć farmakologiczne leczenie nałogu u takich ludzi. Akcja profilaktyczna, której celem
jest redukcja nałogu palenia, otrzymałaby w takim przypadku dodatkowe narzędzie
zachęcające do rezygnacji z nałogu palenia. Jest to zgodne z Regionalną Strategią Innowacji
dla Województwa Lubelskiego.
Ponadto polimorfizm receptora dla nikotyny jest także bezpośrednio związany z ryzykiem
wystąpienia raka płuca oraz warunkuje skuteczność niektórych cytostatyków. Ryzyko raka
płuca u nosicieli niektórych alleli tego genu rośnie nieznacznie i metoda oznaczania
polimorfizmu nie może być zastosowana we wczesnej profilaktyce tego nowotworu. Jednak
wykrycie niektórych form polimorficznych receptora może umożliwić indywidualizację
chemioterapii u naszych chorych (zastosowanie cytostatyku, na który komórki nowotworowe
są najbardziej wrażliwe). W związku z tym opracowanie metody genetycznej oznaczania
polimorfizmu omawianego genu niesie dużą wartość społeczną: zwiększa skuteczność terapii
minimalizując jej koszt oraz wydłuża czas i poprawia jakość życia chorych.
W wielu badaniach wykazano zgrupowanie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i raka
płuca w pewnych rodzinach co przemawiałoby za wspólnym dziedzicznym charakterem tych
schorzeń. Czynnikiem tym może być polimorfizm genu acetolocholinowego receptora dla
nikotyny (ChRNA5) związany z etiopatogenezą obu chorób.
Temat pracy badawczej jest zgodny z wytycznymi zawartymi w Regionalnej Strategii
Innowacji Województwa Lubelskiego. Wpisuje się w cele zawarte w Strategii Lizbońskiej, w
założenia Narodowego Programu Rozwoju na lata 2007-2013, w wytyczne zawarte w
Strategii Rozwoju Polski do 2020 roku oraz Strategię Rozwoju Województwa Lubelskiego na
lata 2006-2020. Badany temat jest kompatybilny z dokumentem opublikowanym przez
Komisję Europejską w czerwcu 2003 roku pt. „Inwestycje w badania: plan działań dla
Europy”, w którym wśród strategicznych obszarów tematycznych badań i rozwoju technologii
wymieniono medycynę i biotechnologię. Wpisuje się także w działanie „Wzrost
konkurencyjności oferty naukowo-dydaktyczej” zamieszczonej w Regionalnej Strategii
Innowacji dla Województwa Lubelskiego. Priorytetowym celem tej oferty jest wspomaganie
rozwoju nauki w priorytetowych sektorach. Do tej pory nie zajmowano się tą tematyką w
sposób kompleksowy. Jest to więc metoda innowacyjna. Badany problem stworzy
równowagę pomiędzy badaniami, dydaktyką, a potrzebami regionu.
Wyniki pracy doktorskiej wykorzystamy w diagnostyce i terapii chorób o podłożu
genetycznym (uzależnienie od nikotyny); opracowanie metod biologii molekularnej (analiza
polimorfizmu długości fragmentów restrykcyjnych DNA – PCR-RFLP), diagnozujących
dziedziczną skłonność do uzależnienia od nikotyny (molekularne testy diagnostyczne), w
poszukiwaniu nowych, skuteczniejszych leków w schorzeniach powodujących największą
liczbę zgonów (rak płuca, POChP); indywidualizację terapii za pomocą już istniejących
leków, określenie molekularnych i środowiskowych czynników ryzyka raka płuca;
profilaktyce, szczególnie w odniesieniu do chorób dotychczas trudno uleczalnych lub w ogóle
nieuleczalnych (POChP, rak płuca), poprzez wpływ na całe środowisko regionu
Lubelszczyzny w celu zniwelowania uzależnienia od tytoniu, a przede wszystkim w dalszym
poznawaniu genomu ludzkiego w celu ustalenia częstości występowania polimorfizmu
genetycznego mającego wpływ na intensywność uzależnienia od nikotyny i ryzyko
zachorowania na raka płuca i POChP.