nieprzewidziane sytuacje, trudne pytania - Bezpieczna szkoła

Organizacja bezpiecznego wyjazdu integracyjnego
Wyjazdy integracyjne – nieprzewidziane
sytuacje, trudne pytania
Dyrektor powinien nie tylko uczulić nauczycieli będących opiekunami podczas wycieczek
na ogrom ciążącej na nich odpowiedzialności, lecz także udzielić im wsparcia, przypomnieć
szkolne procedury oraz poinformować o uprawnieniach, zwłaszcza w sytuacjach zagrożenia
bezpieczeństwa w czasie wyjazdu.
Nierzetelny przewoźnik
Jakie działania może podjąć szkoła, jeśli istnieje obawa, że przewoźnik zachował się w sposób
nierzetelny (podstawiony autokar nie jest bezpieczny lub od kierowcy wyczuwa się alkohol)?
Odpowiedź: Przepisy nie nakładają na przewoźnika obowiązku każdorazowego sprawdzania autokaru przed wyjazdem. Warto jednak ze względu
na bezpieczeństwo uczestników wycieczki zadbać o stosowne zapisy w tym względzie w procedurach szkolnych.
spektoratu Transportu Drogowego z prośbą o przeprowadzenie kontroli pojazdu – policjanci i inspektorzy transportu drogowego sprawdzają m.in. stan
techniczny i wyposażenie pojazdu, trzeźwość kierowcy, jego dokumenty. Taka inicjatywa może również wyjść ze strony rodziców.
Kontrole pojazdu oraz trzeźwości kierowcy,
szczególnie w przypadku wyjazdu dzieci, powinny stać się obowiązkiem i być nieodzownym elementem regulaminu wycieczki.
W razie wątpliwości co do stanu technicznego
autokaru lub stanu trzeźwości kierowcy kierownik wycieczki musi wezwać na miejsce zbiórki
policję. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, kontrola możliwa jest również w trakcie wycieczki
(np. gdy istnieje podejrzenie, że kierowca jest
pijany).
W ramach akcji „Bezpieczny autokar” szkoła może
zwrócić się przed wyjazdem do wojewódzkiego In-
Gdy uczeń jest pod wpływem alkoholu
Jak postąpić, gdy opiekun podczas wycieczki/wyjazdu integracyjnego rozpozna, że uczeń jest
pod wpływem alkoholu?
Odpowiedź: Opieka nad uczniami szczególnie podczas wyjazdu wymaga od wychowawców wzmożonej czujności oraz stałego, dyskretnego monitoringu.
Tym bardziej że pomysłowość niektórych uczniów jest
czasem nie do przewidzenia, np. przechowują alkohol
w butelkach od napojów, spożywają go w puszkach
od coli, wystawiają kolegów „na czujki”, w czasie gdy
sami łamią regulamin, a nawet przechowują butelki
w rezerwuarach toalet. Jeśli więc uczestnicy wyjazdu
przechytrzą opiekunów i dojdzie do nadużycia, nauczyciele mają obowiązek podjąć zdecydowane działania interwencyjne. Taki obowiązek nakłada na nich
PAŹDZIERNIK-LISTOPAD 2012
rozporządzenie MENiS w sprawie szczegółowych
form działalności wychowawczej i zapobiegawczej
wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem.
Procedura postępowania:
n Kierownik wycieczki może wezwać policję lub
straż miejską.
n Odizolowuje ucznia od pozostałych uczestników wyjazdu (ze względów bezpieczeństwa
nie wolno pozostawić go samego).
n Przeprowadza podstawowy wywiad o okolicznościach zdarzenia.
37
Organizacja opieki i wychowania
Powiadamia o sytuacji rodziców lub prawnych
opiekunów (np. telefonicznie, mailowo lub w inny,
ustalony przed wyjazdem sposób).
n Wzywa pogotowie ratunkowe, aby lekarz
stwierdził, czy uczeń wymaga natychmiastowej
pomocy medycznej.
n Jeśli sytuacja wymaga odwiezienia ucznia karetką pogotowia do szpitala, kierownik wycieczki
wyznacza jednego z nauczycieli na opiekuna.
n Po wytrzeźwieniu uczestnika wyjazdu wyciąga
wobec niego regulaminowe konsekwencje.
n Niepełnoletniego ucznia nauczyciel ma prawo
przekazać rodzicom, pełnoletniego może odprawić do domu zgodnie z przyjętymi wcześniej regulaminowymi ustaleniami.
n Sporządza szczegółową notatkę służbową dotyczącą zdarzenia.
n Jeżeli jest to sytuacja powtarzająca się lub
uczeń mimo interwencji pedagogów nadal przejawia zachowania świadczące o demoralizacji,
a rodzice nie reagują na naganne postępowanie
dziecka, oprócz policji po powrocie z wyjazdu
szkoła powiadamia o zdarzeniu i problemach
wychowanka sąd rejonowy, wydział spraw rodzinnych i nieletnich.
n
Przed wyjazdem regulamin wycieczki (zwłaszcza
w przypadku starszych uczniów) warto uzupełnić m.in. o konkretne zapisy dotyczące posiadania i spożywania środków psychoaktywnych czy
alkoholu.
Propozycje zapisów w regulaminie:
n Uczestnicy wyjazdu są zobligowani do przestrzegania obowiązujących norm zachowania
podczas przejazdu oraz we wszystkich miejscach pobytu.
n Podczas
wycieczki zabronione jest posiadanie
oraz spożywanie alkoholu zgodnie z art. 14
ust. 1 pkt 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
n Uczestnicy wyjazdu, którzy naruszają zasady organizacji wycieczki, poniosą konsekwencje zgodne
z zapisami w statucie szkoły, zostaną pociągnięci
do odpowiedzialności cywilnej lub karnej, mogą
też zostać wydaleni z wyjazdu.
W sytuacjach nieuregulowanych w regulaminie
wycieczki warto wspierać się przepisami prawa
oświatowego, statutem szkoły lub regulaminem
samorządu uczniowskiego.
Pomocne kontakty: Pomarańczowa Linia
0 800 140 068 – telefon zaufania również dla
opiekunów dzieci i młodzieży pijącej alkohol,
czynny od 16.00 do 21.00; internetowe porady
psychologiczne: Lubelskie Towarzystwo KUŹNIA –
www.towarzystwo-kuznia.lublin.pl.
Podstawa prawna: Ustawa z 7 września 1991 r.
o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r.
Nr 256, poz. 2572 ze zm.); Ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn.: Dz.U.
z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.); Rozporządzenie
Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 grudnia
2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach
(Dz.U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69 ze zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
z 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych
form działalności wychowawczej i zapobiegawczej
wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz.U. z 2003 r. Nr 26, poz. 226).
Prawo do przeszukania bagażu
Czy nauczyciel ma prawo przeszukać bagaż niepełnoletniego ucznia, jeśli podejrzewa, że uczeń
ma alkohol?
Odpowiedź: Nie, nauczyciel nie ma prawa tego
zrobić, ponieważ wykracza to poza jego uprawnienia. Alkohol w bagażu ucznia to bez wątpie38
nia złamanie szkolnych procedur i zachowanie
podlegające konsekwencjom dyscyplinarnym.
To jednocześnie zagrożenie dla bezpieczeństwa
www.bezpieczna-szkola.raabe.pl
Organizacja bezpiecznego wyjazdu integracyjnego
podczas wyjazdu. Jeśli więc nauczyciel podejrzewa, że uczestnik wycieczki ma alkohol, aby samemu nie narazić się na odpowiedzialność karną,
zobowiązany jest do podjęcia działań interwencyjnych zgodnie z rozporządzeniem MENiS w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży
zagrożonych uzależnieniem.
Procedura postępowania:
n Opiekunowi nie wolno samodzielnie przeprowadzać żadnych czynności, które zostały zastrzeżone do wyłącznej kompetencji określonych organów. Nie ma on więc prawa
przeszukiwać bagażu ucznia, nawet wtedy, gdy ma pewność, że uczestnik wyjazdu
ma rzecz niedozwoloną – może to zrobić
tylko policja.
n Opiekun
może, najlepiej w obecności innej osoby (np. drugiego opiekuna), poprosić ucznia,
by ten pokazał mu zawartość swojego bagażu.
n Opiekun ma prawo żądać, by uczeń przekazał
mu alkohol do depozytu.
n Jeśli uczeń nie chce wydać opiekunom alkoholu i jest przy tym agresywny, kierownik wycieczki
wzywa policję, która ma prawo wylegitymować
ucznia, przeszukać go oraz przesłuchać.
n Jeśli przesłuchanie dotyczy ucznia, który nie
ma ukończonych 17 lat, a jest podejrzany o popełnienie czynu karalnego, to powinno się ono
odbyć w obecności rodziców lub nauczyciela.
W szczególnych przypadkach policjanci mogą
zatrzymać ucznia – gdy istnieje uzasadnione
przypuszczenie, że popełnił on przestępstwo,
jego zatrzymanie zostało zarządzone przez sąd
lub prokuratora, zachodzi potrzeba umieszczenia go w policyjnej izbie dziecka oraz gdy
stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia lub
zdrowia ludzi oraz mienia.
n O zaistniałym podczas wyjazdu incydencie
musi zostać powiadomiony dyrektor szkoły.
n Nauczyciel po powrocie wzywa do szkoły rodziców ucznia, informuje ich o zdarzeniu, przekazuje depozyt.
n Uczeń ponosi regulaminowe konsekwencje
w związku z naruszeniem dyscypliny szkolnej.
n Konieczne jest właściwe udokumentowanie
zdarzenia (notatka służbowa).
Podstawa prawna: Ustawa z 6 czerwca 1997 r. –
Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553
ze zm.); Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks
postępowania karnego (Dz.U. z 1997 r. Nr 89,
poz. 555 ze zm.); Ustawa z 26 października
1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich
(tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.);
Ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu
w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
(tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze
zm.); Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej
i Sportu z 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych
uzależnieniem (Dz.U. z 2003 r. Nr 26, poz. 226).
Gdy uczniowie opuszczą miejsce noclegu
Jak postąpić, gdy podczas wycieczki, w nocy, uczniowie opuszczają bez zgody opiekuna miejsce
noclegu?
Odpowiedź: Warto przed wyjazdem uczulić
uczestników wycieczki, że w przypadku wyjścia
poza miejsce noclegu bez wiedzy i uzasadnionej
zgody opiekuna uczeń (nawet pełnoletni) ponosi
regulaminowe konsekwencje, np.: upomnienie
wychowawcy, naganę dyrektora szkoły, obniżenie
oceny z zachowania, przerwanie pobytu i wcześniejszy powrót do domu z wyjazdu.
PAŹDZIERNIK-LISTOPAD 2012
Jeśli jednak dojdzie do tego, że uczniowie samowolnie opuszczą miejsce noclegu, nauczyciele
zobowiązani są do podjęcia natychmiastowych działań interwencyjnych.
Procedura postępowania:
n Opiekun powiadamia o zdarzeniu kierownika
wycieczki.
39
Organizacja opieki i wychowania
n Opiekunowie
badają okoliczności zdarzenia, przeprowadzają rozmowy z uczniami
zajmującymi wspólny pokój lub ewentualnymi innymi świadkami (np. z recepcjonistą
w hotelu).
n Jeśli uczniowie, którzy opuścili miejsce noclegu, mają telefony komórkowe, opiekunowie
próbują nawiązać z nimi kontakt telefoniczny.
n Gdy uda się ustalić miejsce przebywania podopiecznych, kierownik wycieczki musi wydelegować opiekuna, a w przypadku szczególnych
okoliczności (np. jeśli któryś z uczniów jest
pijany) nawet dwu i więcej opiekunów – aby
udali się w miejsce pobytu wychowanków i ich
przyprowadzili.
n Uczniowie,
którzy nie zastosowali się do zasad
obowiązujących podczas wyjazdu, ponoszą
konsekwencje zgodne z przyjętymi wcześniej
procedurami szkolnymi.
n Gdy uczestnik eskapady nie wraca, nic o nim
ani o okolicznościach zdarzenia nie wiadomo,
kierownik wycieczki powiadamia policję, dyrektora szkoły oraz rodziców zaginionego ucznia.
n Ani kierownik, ani opiekunowie wycieczki nie
mogą okazywać paniki i nie powinni powodować zbędnego zainteresowania czy poruszenia wśród pozostałych uczestników wyjazdu.
Wszelkie działania oraz rozmowy z zaginionym
uczniem powinny zostać przeprowadzone
dyskretnie oraz bez niepotrzebnego rozgłosu.
Odpowiedzialność kierownika wycieczki
Czy kierownik wycieczki może wysiąść z autokaru przed dojechaniem do miejsca, z którego wycieczka wyruszyła?
Odpowiedź: Nie, kierownik nie może opuścić autokaru przed dojazdem do miejsca docelowego,
w którym wyjazd ma zostać zakończony (a więc
np. nie może wysiąść na wcześniejszym przystanku, z którego jego powrót do domu jest dogodniejszy i szybszy).
Na obowiązki kierownika wycieczki nie wpływa to,
czy jest on nauczycielem danej placówki, czy też
osobą spoza środowiska szkolnego. Zawsze jego
zadania związane są z właściwą realizacją programu i harmonogramu wycieczki. Podczas podróży
powinien m.in. czuwać nad tym, by uczniowie
bezpiecznie dotarli do miejsca docelowego. Nawet pod koniec wycieczki, już w czasie powrotu
uczniów do domu, nigdy nie można przewidzieć
nagłych okoliczności, np. wypadku, zasłabnięcia
ucznia, awarii autokaru, niesprzyjających warunków pogodowych czy też nieoczekiwanego remontu trasy. Podczas takich zdarzeń kierownik
40
podejmuje interwencyjne decyzje i określa zmiany
w harmonogramie.
W szczególnie niebezpiecznych warunkach kierownik wycieczki może zadecydować o przesunięciu godziny wyjazdu lub – jeśli autokar jest
już w trasie – postanowić o zaniechaniu jazdy,
np. na czas ustania nawałnicy. Odpowiedzialność kierownika za całokształt wyjazdu kończy
się dopiero wówczas, gdy wszyscy uczniowie
dotrą do punktu docelowego i zostaną (w przypadku nieletnich) odebrani przez rodziców
z miejsca zbiórki.
Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 8 listopada
2001 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz.U. z 2001 r.
Nr 135, poz. 1516).
www.bezpieczna-szkola.raabe.pl