wmd2010

„WMO - 60 lat w służbie rozwoju i bezpieczeństwa społeczeństw”
Orędzie Michaela Jarrauda, Sekretarza Generalnego Światowej Organizacji Meteorologicznej
z okazji Światowego Dnia Meteorologii 2010
Corocznie 23 marca Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO) oraz międzynarodowa społeczność
meteorologiczna obchodzą Światowy Dnia Meteorologii dla upamiętnienia wejścia w życie 23 marca 1950 r.
Konwencji o WMO Tekst Konwencji został jednogłośnie zatwierdzony przez przedstawicieli 31 państw na
Konferencji Dyrektorów Narodowych Służb Meteorologicznych w Waszyngtonie 11 października 1947.
Do tego czasu współpraca międzynarodowa w zakresie meteorologii była misją Międzynarodowej Organizacji
Meteorologicznej (IMO). Została ona powołana na Pierwszym Międzynarodowym Kongresie
Meteorologicznym w Wiedniu we wrześniu 1873 r. w celu koordynacji obserwacji i standaryzacji przyrządów
meteorologicznych. Kongres ten przyczynił się również do wydania w 1896 r. pierwszego „Międzynarodowego
atlasu chmur”. Praca IMO w okresie między Kongresem Wiedeńskim a drugim Międzynarodowym Kongresem
Meteorologicznym, który odbył się w kwietniu 1879 r. w Rzymie, polegała na podejmowaniu decyzji przez
Stały Komitet wybrany ad hoc, któremu przewodniczył C.H.D. Buys Ballot z Holandii.
Najistotniejszym osiągnięciem Kongresu Rzymskiego było utworzenie Międzynarodowego Komitetu
Meteorologicznego, którego pracami początkowo kierował Heinrich Wild. Komitet ten był odpowiedzialny za
okresowe monitorowanie postępu prac oraz podejmowanie niezbędnych działań. W ten sposób powstała
poprzedniczka obecnej Rady Wykonawczej WMO. Ponadto, chociaż dwa kongresy były zgromadzeniami
rządowymi, to Międzynarodowy Komitet Meteorologiczny uznał, iż IMO będzie działała bardziej skutecznie
jako organizacja pozarządowa. W związku z tym IMO nie organizowała już kongresów meteorologicznych,
natomiast przeprowadzano je w formie pozarządowych Konferencji Dyrektorów Służb Meteorologicznych.
Poza kluczową rolą dotyczącą standaryzacji obserwacji, IMO wniosła znaczący wkład w rozwój badań
naukowych, szczególnie dzięki zorganizowaniu Pierwszego i Drugiego Międzynarodowego Roku Polarnego w
latach 1882-1883 oraz 1932-1933 w skali znacznie przekraczającej możliwości poszczególnych krajów. IMO i
WMO współistniały przez bardzo krótki okres, tzn. do ostatniej Konferencji Dyrektorów, która zebrała się w
Paryżu w dniach 15-17 marca 1951 r. i jej zamknięcia, kiedy to Przewodniczący IMO Sir Nelson Johnson z Wlk.
Brytanii oficjalnie poinformował o zakończeniu działalności IMO oraz przejęciu jej zadań przez WMO. Dwa dni
później, 19 marca 1951 r. w Paryżu rozpoczął obrady pierwszy Kongres WMO, a pod koniec tego roku, 20
grudnia, Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło rezolucję nr 531 (VI), na mocy której WMO
stała się wyspecjalizowaną agendą w systemie ONZ.
Tak więc WMO skorzystała z faktu, że decyzją jej założycieli została utworzona na solidnym fundamencie
zaprojektowanej przez IMO konwencji. Po wprowadzeniu do niej kilku zmian, dawała nie tylko siłę, ale i
elastyczność potrzebną WMO do podejmowania inicjatyw i stawiania czoła wyzwaniom, którym musiała
sprostać przez sześć dziesięcioleci. WMO od początku swego istnienia była uznawana za modelowy przykład
udanej współpracy międzynarodowej. Meteorologia nie rozróżnia granic politycznych, więc współpraca
rozwijała się wspaniale, nawet w trudnych latach zimnej wojny. Rozszerzano sieci obserwacyjne obejmując nimi
praktycznie całą kulę ziemską, a w pomiarach uwzględniono wszystkie zarówno tradycyjne, jak i nowe
parametry środowiskowe.
WMO zawsze miała świadomość globalnych zagrożeń, w związku z czym dokument nr TD-99 z 1986 r. –
„Możliwe skutki klimatyczne globalnej wojny atomowej” pozostanie historycznym świadectwem dla przyszłych
pokoleń. Scenariusz zimy atomowej nie przysparza już niepokoju, lecz warto przypomnieć, że WMO
opublikowała w 1976 r. pierwsze miarodajne oświadczenie na temat koncentracji dwutlenku węgla w atmosferze
i jego potencjalnego wpływu na klimat Ziemi. Oświadczenie przyczyniło się do zwrócenia uwagi na globalne
ocieplenie i zmiany klimatu, tzn. czynniki jednoznacznie dzisiaj postrzegane jako główne zagrożenie dla
zrównoważonego rozwoju, a nawet dla przetrwania ludzkości. Sekretarz Generalny ONZ, Ban Ki-moon nazwał
je „najpoważniejszym wyzwaniem naszych czasów”.
Po pierwszej Światowej Konferencji Klimatycznej, zorganizowanej w 1979 r. w celu przeanalizowania
wyłaniającego się zagrożenia zmian klimatu i ich możliwych skutków, WMO i ICSU powołały Światowy
Program Badań Klimatu (World Climate Research Programme - WCRP), do którego dołączyła również
Międzyrządowa Komisja Oceanograficzna (Intergovernmental Oceanographic Commission - IOC) UNESCO.
WCRP odgrywa istotną rolę w dziedzinie badań naukowych, a w szczególności tworzy podstawy naukowe do
ocen sporządzanych przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (International Panel on Climate Change IPCC), który WMO i Program Środowiskowy ONZ (United Nations Environment Programme - UNEP)
finansują od 1988 r. Pod koniec 2007 r. IPCC otrzymał prestiżową, pokojową nagrodę Nobla.
1
Ponadto, w następstwie drugiej Światowej Konferencji Klimatycznej, która obradowała w listopadzie 1990 r. w
Genewie, WMO połączyła siły z ICSU, UNEP oraz IOC UNESCO w celu utworzenia Globalnego Systemu
Obserwacji Klimatu (Global Climate Observing System - GCOS). Druga Światowa Konferencja Klimatyczna
uruchomiła proces zmierzający do utworzenia Ramowej Konwencji ds. Zmian Klimatu ONZ (United Nations
Framework Convention on Climate Change –UNFCCC).
Inne, poważne wyzwanie pojawiło się w 1975 r., gdy WMO zwróciła się do grupy ekspertów o upowszechnienie
miarodajnego oświadczenia ostrzegającego świat o zmniejszaniu się warstwy ozonu stratosferycznego, która
osłania nas przed nadmiernym promieniowaniem ultrafioletowym. Problem dziury ozonowej pokazał istotne
znaczenie prowadzenia pomiarów długoterminowych, bez których nie podjęto by walki z ubożeniem warstwy
ozonowej. Być może jego ubytek nie zostałby wykryty do czasu powstania poważnych szkód z tego tytułu.
Realizacja Protokołu Montrealskiego do Konwencji Wiedeńskiej jest znakomitym przykładem współpracy
naukowców i decydentów.
Z analizy minionych sześć dekad wynika, że Organizacja wykorzystała wiele wyjątkowych możliwości, jakich
dostarczył postęp naukowy i technologiczny. Na przykład wysłanie na orbitę sztucznych satelitów stworzyło
niespotykane wcześniej możliwości prowadzenia obserwacji, podobnie jak równoczesny rozwój techniki
komputerowej i telekomunikacji. Te początkowo pojedyncze czynniki wykorzystane jednocześnie ułatwiły
międzynarodową wymianę danych i produktów w czasie rzeczywistym oraz wdrożenie systemu Światowej
Służby Pogody, najważniejszego programu WMO, będącego podstawą realizacji innych programów.
Intensywnie rozwijały się również badania naukowe finansowane przez WMO. Organizacja, po przejęciu zadań
IMO, rozpoczęła współpracę z Międzynarodową Radą ds. Nauki (ICSU) – ogłosiła lata 1957-1958
Międzynarodowym Rokiem Geofizycznym, a lata 2007-2008 Międzynarodowym Rokiem Polarnym, który nadal
dostarcza wyjątkowych wyników badań. WMO i ICSU w 1967 r. uruchomiły Globalny Program Badań
Atmosfery (GARP). Inicjatywa ta zaowocowała wieloma słynnymi eksperymentami, wśród których można
wymienić Atlantycki Eksperyment Tropikalny GARP, Eksperyment Monsunowy oraz przeprowadzony w latach
1978-1979 Pierwszy Eksperyment Globalny GARP oraz Globalny Eksperyment Pogodowy.
Efektem badań jest również wyraźna poprawa w prognozowaniu pogody. Podczas gdy w latach 50 ubiegłego
wieku mogliśmy tylko marzyć o prognozach z wyprzedzeniem 24-36 – godzinnym, obecnie dysponujemy
wiarygodnymi prognozami siedmiodniowymi. Są one wynikiem prowadzonej przez WMO międzynarodowej
koordynacji w zakresie obserwacji, badań naukowych, analiz i modelowania. Dostępne są również prognozy o
dłuższym czasie wyprzedzenia, od sezonowych do rocznych. Nie byłoby to możliwe bez rozwijania bezpłatnej i
nieograniczonej międzynarodowej wymiany danych i produktów, której koncepcja jest na tyle zgodna z duchem
Konwencji WMO, że początkowo nie została nawet oficjalnie w niej wyrażona.
W ostatnim dziesięcioleciu XX w. nastąpił tak znaczący rozwój w dziedzinie międzynarodowego świadczenia
usług, że stał się on poważnym wyzwaniem dla wielu narodowych służb meteorologicznych i
hydrometeorologicznych. Zadanie to zostało podjęte przez członków WMO w duchu zachowania tradycyjnych
zasad współpracy międzynarodowej. Wyzwaniom tym mają sprostać uchwalone na Światowych Kongresach
Meteorologicznych rezolucje nr 40 (Cg-XII) i 25 (Cg-XIII).
Klęski żywiołowe stwarzają bardzo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa ludności. W związku z tym WMO
czyni znaczne wysiłki mające na celu rozwijanie operacyjnych systemów ostrzegania oraz skutecznych metod
przeciwdziałania, które przyczyniłyby się do znaczącego ograniczenia związanej z nimi liczby ofiar i strat
materialnych. WMO starannie analizuje potrzeby narodowych służb meteorologicznych i hydrologicznych,
szczególnie krajów najuboższych, by zapewnić wszystkim członkom łatwy dostęp do najbardziej nowoczesnych
produktów oraz możliwość wykorzystania ich dla zaspokojenia zarówno potrzeb krajowych, jak i realizacji
globalnych zobowiązań, czyli celu ujętego w podstawowej misji WMO.
W ciągu 60 lat mapa świata ulegała istotnym zmianom. Dzisiaj do WMO należy 189 krajów i terytoriów, po
przystąpieniu 4 grudnia 2009 r. Demokratycznej Republiki Timor-Leste. Jednak niektórym nowo przyjętym
członkom WMO brakuje doświadczenia i zasobów niezbędnych do świadczenia nawet najbardziej
podstawowych usług meteorologicznych na rzecz zrównoważonego rozwoju. Dlatego współpraca z zakresu
technologii, edukacji oraz szkolenia to działania, w których dzięki WMO możliwa jest poprawa tej sytuacji.
Rezolucja dotycząca włączenia hydrologii do kompetencji WMO została opracowana między drugim (1955 r.), a
trzecim (1959 r.) Światowym Kongresem Meteorologicznym. Na drugim Kongresie utworzono Komisję
Meteorologii Hydrologicznej, która w 1971 r. przekształciła się w Komisję Hydrologii (CHy). Dzięki tym
kluczowym decyzjom monitoring wód powierzchniowych i gruntowych oraz kontrola ich jakości umożliwiły
WMO wydanie specjalistycznych ostrzeżeń o zmniejszaniu się dostępności wody pitnej, wynikającej z rosnącej
presji demograficznej oraz jej zanieczyszczenia. Zasady zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi
2
opracowane przez WMO wskazują metody optymalnego korzystania z naszych ograniczonych zasobów wody
słodkiej.
Tradycyjnie skupiamy uwagę na szczególnym temacie corocznych obchodów Światowego Dnia Meteorologii.
Na 60 sesji Rada Wykonawcza WMO zadecydowała, aby 2010 rok był obchodzony pod hasłem: „WMO - 60 lat
w służbie rozwoju i bezpieczeństwa społeczeństw”. Jest to temat szczególnie aktualny, gdy i społeczności na
całym świecie walczą o osiągnięcie Milenijnych Celów Rozwoju Narodów Zjednoczonych, które dotyczą
zwłaszcza zdrowia, bezpieczeństwa żywności i wody, ograniczania stref ubóstwa oraz zwiększenia możliwości
adaptacji do sytuacji powtarzających się klęsk żywiołowych. WMO pomaga reagować na coraz poważniejsze
skutki zmienności i zmian klimatu.
W czasie sześciu dekad szereg innych programów WMO oraz działań realizowanych przez Organizację
dostarczyło wyjątkowych przykładów korzyści społeczno-ekonomicznych, które może uzyskać wiele sektorów,
szczególnie w zakresie bezpieczeństwa oraz dobrobytu ludności dzięki współpracy w dziedzinie meteorologii.
Oczywiste przykłady obejmują m.in. rolnictwo i bezpieczeństwo żywności, zdrowie, transport, turystykę,
budownictwo i energetykę. Omówienie wymienionych dziedzin w tak krótkim orędziu jest niemożliwe,
przedstawiono je w obszerniej broszurze wydanej z okazji Światowego Dnia Meteorologii 2010 pt. „WMO – 60
lat w służbie rozwoju i bezpieczeństwa społeczeństw”.
Wydawnictwo to ma na celu zachowanie historii WMO dla przyszłych pokoleń. Jestem pewny, że hasło
Światowego Dnia Meteorologii na 2010 rok „WMO – 60 lat w służbie rozwoju i bezpieczeństwa społeczeństw”
przyczyni się do dalszego zaangażowania wszystkich członków i partnerów WMO, czego im serdecznie
gratuluję.
Chciałbym również przypomnieć, że szefowie państw i rządów, ministrowie i wysocy funkcjonariusze rządowi
ze 160 krajów, którzy uczestniczyli od 31 sierpnia do 4 września 2009 r. w obradach Wysokiego Szczebla
Trzeciej Światowej Konferencji Klimatycznej (WCC-3), jednogłośnie wyrazili zgodę na utworzenie Globalnych
Ram dla Służb Klimatycznych (GFCS), by społeczeństwom na całym świecie ułatwić dostarczanie oraz
wykorzystanie danych o klimacie oraz produktów i informacji z nim związanych.
GFCS zapewni wsparcie na rzecz adaptacji społeczeństw do zmian klimatu. Dzięki doskonalonym obserwacjom,
badaniom naukowym, informacjom różnego typu i nowatorskim mechanizmom współdziałania użytkowników
informacji klimatycznych z ich dostawcami, Ramy zapewnią otrzymywanie przez wszystkie sektory przyjaznych
dla użytkowników produktów klimatycznych umożliwiających im planowanie z odpowiednim wyprzedzeniem
działań w kontekście zmieniającego się klimatu.
Jestem przekonany, że WMO w nadchodzących dekadach dzięki tej i następnym inicjatywom będzie odgrywać
coraz większą rolę w służbie społeczeństwom. Za stworzenie tych możliwości jesteśmy dłużnikami wielu
pokoleń meteorologów i hydrologów z całego świata. Składamy im hołd z okazji Światowego Dnia Meteorologii
obchodzonego w tym roku.
3