PolimorFizm IL 2 T 330G u pacjentów ze schizoFrenią paranoidalną

PolimorFizm IL 2 T 330G u pacjentów ze schizoFrenią paranoidalną

&ARM0RZEGL.AUK †
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
0OLIMORFIZM),†4†'UPACJENTÌW
ZESCHIZOFRENI’PARANOIDALN’
4†'),†0OLYMORPHISMINPATIENTSWITHPARANOIDSCHIZOPHRENIA
-ARTA0ALACZ-ONIKA0AUL†3AMOJEDNY!LEKSANDER/WCZAREK
+RZYSZTOF+UCIA *AN+OWALSKI
+ATEDRAI:AKŒAD'ENETYKI-EDYCZNEJW3OSNOWCUgL’SKI5NIWERSYTET-EDYCZNY+ATOWICE
:AKŒAD3TATYSTYKIW3OSNOWCUgL’SKI5NIWERSYTET-EDYCZNY+ATOWICE
+ATEDRAI:AKŒAD'ENETYKI-EDYCZNEJW3OSNOWCU
+LINIKA0SYCHIATRIII0SYCHOTERAPII'ÌRNOuL’SKIEGO#ENTRUM-EDYCZNEGOW+ATOWICACH/CHOJCU
Streszczenie
Abstract
Rola układu immunologicznego w rozwoju zaburzeń psychicznych jest szczególna. Przekaźnikami układu immunologicznego są cytokiny. Zmiany w poziomie wydzielania cytokin mogą prowadzić do zaburzeń funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Celem pracy było
porównanie rozkładu alleli i genotypów w grupie osób
zdrowych i chorych na schizofrenię paranoidalną, a następnie ocena, czy polimorfizm IL-2 jest czynnikiem ryzyka rozwoju tej choroby. Badania wykonano w dwóch
równoległych grupach. Pierwszą stanowili zdrowi ochotnicy (n=59), drugą – pacjenci ze schizofrenią paranoidalną (n=61).Genomowe DNA było ekstrahowane metodą
fenolowo-chloroformową. Polimorfizm IL-2 (T-330G)
analizowano przy pomocy metody AS-PCR. Wynik reakcji PCR sprawdzano poprzez przeprowadzenie rozdziału
otrzymanych produktów w 2% żelu agarozowym barwionym bromkiem etydyny. Na podstawie uzyskanych
wyników wykazano istnienie asocjacji pomiędzy obecnością genotypów GG i TT, a wystąpieniem schizofrenii. Genotyp TT w promotorze genu IL-2 jest związany
z większym ryzykiem wystąpienia schizofrenii, natomiast
genotyp GG – ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia tej
choroby. Poszerzenie obecnych badań w innych ośrodkach badawczych o kolejne grupy chorych jest niezbędne
dla właściwej oceny przedstawionych wyników. Osoby
o genotypach G/T oraz G/G mają niższe ryzyko wystąpienia schizofrenii w stosunku do osób z genotypem T/T
(odpowiednio ORG/T=0,06; ORG/G =0,03).
The role of immune system in psychiatric disorders development is unic. Cytokines are responsible for immune
system activation. Changes in cytokines level can lead to
paranoid schizophrenia. The aim of the study was to compare location of allels and genotypes in healthy individuals and patients with paranoid schizophrenia and identify
whether polymorphism of IL-2 is risk factor for the development of these illness. The studied group was divided into two subgroups. The first group included patients
with paranoid schizophrenia (n=61). Control group was
consisted of 59 healthy individuals. Methods: Genomic
DNA was extracted with with the use of phenol-chloroform method. Genotype for -330G/C polymorphism in
IL2 gene promoter was estimated using AS-PCR. PCR
products were analysed by agarose electrophoresis in 2%
agarose gel stained with ethidium bromide. Genotype
T/T of IL2 gene promoter is connected with highest risk
of paranoid schizophrenia development. Changes on the
molecular level outrun changes on the phenotypical level.
Differences in IL-2 promoter haplotype may have an important role in determining level of transcription for the
IL-2 gene in schizophrenic. There is a great difficulty to
get sufficient clinical material, it is possible that scientists
of different centers provide profound analysis. Persons
with genotypes G/T and G/G have lower risk of schizophrenia development than subjects with T/T (respectively
ORG/T=0,06; ORG/G =0,03).
Słowa kluczowe: schizofrenia paranoidalna, IL-2, ASPCR, genotyp, allel, asocjacja
Wstęp
Termin schizofrenia wprowadził Bleuler w 1911. Od
tamtej pory środowisko naukowe stara się wyjaśnić podłoże
tej złożonej jednostki chorobowej, bowiem etiopatogeneza
schizofrenii wciąż budzi wiele wątpliwości [1].
Istnieje kilka koncepcji tłumaczących rozwój schizofre-
Key words: paranoid schizophrenia, cytokines, AS-PCR,
genotype, allel, association
nii, wśród nich na plan pierwszy wysuwają się koncepcje:
zaburzonego neuroprzekaźnictwa, neurorozwojowa, immnologiczno-wirusowa, czy wpływu czynników genetycznych [1-3].
W ostatnich latach szczególnie zainteresowano się koncepcją immunologiczną w rozwoju schizofrenii. Zaburzenia
pracy układu immunologicznego, a przede wszystkim zmia-
&ARM0RZEGL.AUK
ny w poziomie wydzielania cytokin mogą mieć związek
z rozwojem schizofrenii. Wiele badań dotyczy IL-2 produkowanej przez limfocyty Th1[1-3, 10].
IL-2, oprócz właściwości immunomodulujących, pełni
w mózgu wiele istotnych funkcji: jest miogenem dla limfocytów T, wpływa na plastyczność synaps oraz na różnicowanie gleju [4, 5, 8, 9].
Gen kodujący IL-2 zlokalizowany jest w chromosomie
4q29-q27. Liczne badania wskazują, że geny zlokalizowane w tym regionie mogą być szczególnie istotne w rozwoju
schizofrenii. W regionie promotorowym genu IL-2 znajduje
się miejsce wiązania czynnika transkrypcyjnego NFAT dla
limfocytów T. Region ten zawiera polimorfizm funkcjonalny w pozycji -330. Polimorfizm -330 T/G został opisany
w takich jednostkach chorobowych jak reumatoidalne zapalenie stawów czy stwardnienie rozsiane, a nawet choroba
Gravesa-Basedowa. W badaniach in vitro występowanie homozygoty GG związane było ze stałą zwiększoną produkcją
IL-2 [2].
Znaczenie IL-2 w rozwoju schizofrenii wciąż nie zostało
do końca poznane. Część badań wskazuje na zmniejszenie
wydzielania IL-2 wytwarzanej przez limfocyty u pacjentów
ze schizofrenią, natomiast pewne badania wskazują na wzrost
stężenia IL-2 w we krwi i płynie mózgowo-rdzeniowym
w tej samej grupie pacjentów. Podanie IL-2 wiąże się z rozwojem klinicznie istotnych zmian neuropsychiatrycznych
takich jak halucynacje czy urojenia [2, 3].
Stąd przedmiotem naszego zainteresowania stał się potencjalny udział polimorfizmu IL-2 (T-330G) w rozwoju
schizofrenii paranoidalnej. Uzyskane wyniki mogą wyjaśnić, czy polimorfizm w promotorze genu IL-2 może być
jednym z czynników zaangażowanych w patogenezę schizofrenii paranoidalnej, a w dalszej perspektywie stanowić
podstawę stosowania leków wpływających na przemiany
cytokin w ustroju w chorobach psychicznych.
Materiał i metody
Grupa badana
Badania zostały przeprowadzone na dwóch grupach.
Grupa badawcza (n= 61) obejmowała osoby ze zdiagnozowaną schizofrenią paranoidalną, natomiast kontrolę stanowiło 59 zdrowych osób. Kryteria diagnostyczne, wykorzystane
w procesie kwalifikacji pacjentów i doboru badanych grup,
oparto na klasyfikacji DSM-IVR. W diagnozie oceny stopnia nasilenia objawów psychotycznych schizofrenii paranoidalnej posłużono się skalą PANSS (Positive and Negative
Syndrome Scale) wg Kay i wsp. (1987). Krew obwodową
stanowiącą materiał do badań uzyskano od pacjentów leczonych w Klinice Psychiatrii i Psychoterapii Górnośląskiego
Centrum Medycznego w Katowicach Ochojcu, Wojewódzki Szpital Neuropsychiatryczny w Lublińcu oraz dawców
z Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa
w Katowicach. Grupę kontrolną stanowili ochotnicy z wykluczonymi chorobami zakaźnymi, autoimmunologicznymi
i zapalnymi oraz prawidłowymi wynikami badań krwi, jak
również deklarujący w badaniu ankietowym brak obecności choroby psychicznej, uzależnienia od środków psychoaktywnych (z wyjątkiem nikotyny i kofeiny) zarówno
w stosunku do własnej osoby, jak i członków swych rodzin.
Z grupy badanej wykluczone zostały osoby niespełniające kryteriów diagnostycznych zawartych w DSM-IVR dla
schizofrenii paranoidalnej, jak również osoby, u których
obserwowano upośledzenie umysłowe, zaburzenia lękowe,
zespoły mieszane depresyjno-lękowe, zaburzenia schizoafektywne, psychozy pochodzenia organicznego lub będące
wynikiem działania środków psychoaktywnych, ponadto
choroby autoimmunologiczne i przewlekłe choroby zapalne.Wszystkie zakwalifikowane osoby do badań należą do
rasy kaukaskiej.
Ekstrakcja DNA
DNA genomowe ekstrahowano z krwi pełnej z wykorzystaniem metody fenolowo-chloroformowej wg standardowej procedury. Do 0.5 ml krwi pełnej dodawano 800 μl
fenozolu. Próbkę inkubowano 10 min. w 500C. Następnie
dodawano 200 μl chloroformu, próbkę intensywnie worteksowano i wirowano 10 min. przy 12000 obr./min. w +4 0C.
Do nowej probówki odciągano supernatant i dodawano taką
samą objętość zimnego izopropanolu, a następnie wymrażano przez noc w -200C. Następnie próbki wirowano 20 min.
przy 12000 obr./min. w +40C. Nadsącz dekantowano i do osadu dodawano 1 ml zimnego 75% etanolu. Próbkę wirowano
5 min. przy 12000 obr./min. Nadsącz dekantowano a osad
DNA suszono i przechowywać w -700C lub po rozpuszczeniu
w 40 μl H20dej. w -200C do momentu dalszej analizy.
Genotypowanie IL-2
Polimorfizm IL-2 (T-330G) analizowano z wykorzystaniem metody AS-PCR. Reakcję prowadzono w 25 μl mieszaniny reakcyjnej zawierającej od 30-100 ng genomowego
DNA, 0,2 mmol/L dNTPs, 15mmol/L MgCl2, 10X bufor dla
polimerazy Taq, 2X wzmacniacz dla polimerazy Taq, parę
0,5 pM starterów oraz 2,5 U polimerazy Taq.
Reakcję prowadzono w następujących warunkach termicznych: wstępna denaturacja 5 min. w 950C; 30 cykli trójstopniowej PCR: denaturacja w 950C 60 sekund, anniling
590C przez 60 sekund, elongacja 720C przez 1 minutę oraz
końcową elongację w 720C przez 5 minut. Do amplifikacji
wybranego fragmentu genu IL-2 wykorzystano następującą
parę starterów specyficznych dla danego allela :
IL-2G_F 5’ CTGACATGTAAGAAGCAATCTAT3’
(starter sensowny)
IL-2G_R 5’ CTCAGAAAATTTTCTTTGTCC3’ (starter
antysensowny) – długość amplimeru 215 pz .
IL-2T_F 5’ TTCACATGTTCAGTGTAGTTTTAT3’
(starter sensowny)
IL-2G_R 5’ TGTTACATTAGCCCACACTTA3’(starter antysensowny) – długość amplimeru 152 pz. Długość
otrzymanego amplimeru wynosi 330 pz.
Amplifikację przeprowadzono z wykorzystaniem termocyklera G-STORM (Gene-Technologies). Wynik reakcji
PCR sprawdzano poprzez przeprowadzenie rozdziału otrzymanych produktów w 2% żelu agarozowym barwionym
bromkiem etydyny.
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
Tab. 1. Porównanie rozkładu genotypów i alleli pomiędzy kobietami i mężczyznami w grupie kontrolnej
Rozkład genotypów
Charakterystyka kliniczna
n
Mężczyźni
36
Kobiety
23
Razem
59
Rozkład alleli
G/G
G/T
T/T
6
29
1
16.7 %
3
80.6 %
20
0,36%
0
13%
9
87%
49
0%
1
15.2 %
83.1%
1.69%
2
p
χ
NW
1.18
0.5543
G
T
χ2
41
31
P
26
20
0.00
67
51
p
0.9639
Tab. 2. Porównanie rozkładu genotypów i alleli pomiędzy kobietami i mężczyznami w grupie badanej
Charakterystyka kliniczna
n
Mężczyźni
35
Kobiety
26
Razem
61
Rozkład genotypów
G/G
G/T
T/T
2
26
7
5,7%
2
74,3%
16
20%
8
7,7%
4
61,5%
42
30,7%
15
6,5%
67,7%
24,6%
Tab. 3. Charakterystyka kliniczna pacjentów ze schizofrenią paranoidalną
Skala P (pukty?)
Skala N
Skala G
Skala suma
Czas trwania choroby
(lata)
Czas I epizodu choroby
(lata)
Mężczyźni
26.1±5.5
29.0±6.1
48.9±8.9
104.1±16.8
Kobiety
22.9±5.4
28.0±5.7
46.5±9.0
97.5±17.6
p
<0.05
0.5214
0.3155
0.1410
18.9±8.3
20.2±9.8
0.5844
25.7±6.2
26.7±7.3
0.5715
Tab. 4. Rozkład genotypów IL-2 u chorych ze schizofrenią
paranoidalną oraz w grupie kontrolnej; OR – odds ratio CI –
confidence interval
Genotyp Kontrola Schizofrenia
T/T
1 (1.7%)
15 (24.6%)
G/T
49 (83%)
42 (68.8%)
G/G
9 (15.2%) 4 (6.6%)
χ2
OR (95% CI)
1.00
p
0.06 (0.01-0.45)
<0.0001
0.03 (0.00-0.31)
Wyniki
p
NW
1.14
0.5661
Rozkład alleli
G
T
χ2
30
40
P
20
32
0.24
50
72
p
0.6254
wykazano istotnego statystycznie wpływu płci na wiek wystąpienia I epizodu u chorych na schizofrenię paranoidalną
(p=0.2534 t). Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic
w rozkładzie genotypów i alleli pomiędzy kobietami i mężczyznami (Tabela 2).
Nie wykazano istotnych statystycznie różnic wieku pomiędzy grupą kontrolną a grupą osób ze schizofrenią paranoidalną (p=0.7392 t).
Charakterystykę kliniczną grupy badanej przedstawiono
w Tabeli 3.
Kobiety i mężczyźni różnili się nasileniem objawów wytwórczych, przy czym u mężczyzn stopień nasilenia wspomnianych objawów był wyższy. Pozostałe badane parametry nie były zróżnicowane w zależności od płci.
Stwierdzono istotną statystycznie różnicę w rozkładzie
genotypów pomiędzy grupą ze schizofrenią paranoidalną
i kontrolą wśród mężczyzn (p<0.05) oraz kobiet (p<0.01)
– Rycina 1.
Nie wykazano istotnych statystycznie różnic w rozkładzie alleli pomiędzy grupą kontrolną a schizofrenią paranoidalną zarówno w grupie mężczyzn (χ2=2.82; p=0.0933), jak
i kobiet (χ2=3.20; p=0.0738).
Osoby o genotypach G/T oraz G/G mają niższe ryzyko
wystąpienia schizofrenii w stosunku do osób z genotypem
T/T ( odpowiednio ORG/T=0,06; ORG/G =0,03;Tabela 4)
Charakterystyka grupy kontrolnej
Dyskusja
Grupę kontrolną stanowiło 59 zdrowych ochotników,
w tym 23 (39.0%) kobiety, w wieku 46.0±6.4 (32-55) lat.
Nie wykazano istotnego statystycznie wpływu płci na wiek
badanych ochotników (p=0.6748 U). Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w rozkładzie genotypów i alleli
pomiędzy kobietami i mężczyznami (Tabela 1).
Charakterystyka grupy ze schizofrenią paranoidalną
Grupę badaną stanowiło 61 chorych ze schizofrenią,
w tym 26 (42.6%) kobiet, w wieku 45.6±7.6 (30-59) lat. Nie
Przedstawione badania obejmowały poszukiwanie
związku pomiędzy wystąpieniem schizofrenii paranoidalnej
a rozkładem genotypów i alleli dla polimorfizmu w promotorze genu IL-2 w pozycji –330 G/T. Chorzy na schizofrenię
paranoidalną i osoby zdrowe nie różniły się statystycznie
wiekiem. Rozkład genotypów i alleli w grupie kobiet i mężczyzn zdrowych podobnie jak w grupie kobiet i mężczyzn
chorujących na schizofrenię paranoidalną był zbliżony. Dane
te pozwoliły na podział badanych populacji ze względu na
płeć. Jakkolwiek, bowiem schizofrenia występuje u obu płci
&ARM0RZEGL.AUK
układzie nerwowym przez astrocyty,
w stężeniach fizjologicznych zwiększa
wydzielanie dopaminy z neuronów a jej
receptory występują w wysokim stężeniu na neuronach hipokampa [17]. Zjawiska te potwierdzają ważną rolę IL-2
w funkcjonowaniu ośrodkowego układu
nerwowego. Jednak koronny dowód na
jej udział w wywoływaniu zaburzeń psychicznych jest niepewny, bo obserwowany u ludzi leczonych z powodu choroby
nowotworowej ogromnymi dawkami
IL-2, które nie korespondują z jej stężeniem fizjologicznym [19]. Asocjacja pomiędzy obecnością genotypów GG i TT
a wystąpieniem choroby jest kolejnym
dowodem na pewną rolę tej cytokiny
w patogenezie schizofrenii paranoidalnej.
Ryc. 1. Porównanie rozkładu genotypów i alleli IL-2 pomiędzy grupą ze schizoPrzewlekły charakter choroby, którą trzefrenią paranoidalną i kontrolną wśród mężczyzn i kobiet.
ba leczyć najczęściej do końca życia sugeruje, że musi istnieć jakiś fundamentalny
i
niezmienny
czynnik
ją powodujący. Czynnikiem takim
i objawy są na ogół podobne to jednak odsetek chorujących
bez
wątpienia
jest
DNA.
Jest jednak mało prawdopodobne
mężczyzn jest wyższy w porównaniu z zachorowalnością
by
polimorfizm
jednego
genu
mógł być przyczyną schizoobserwowaną u kobiet. Może to sugerować, na przykład
frenii.
Ogromna
złożoność
i
zróżnicowanie
symptomów tej
w związku ze zróżnicowaniem hormonalnym, że drogi molechoroby
zdecydowanie
wskazuje
na
zaburzenia
w funkcjokularne prowadzące do wystąpienia zaburzeń schizofrenicznowaniu
jednocześnie
wielu
genów
i
białek,
powodując
tak
nych mogą nie być identyczne. Pojawiły się badania, któznaczne
rozstrojenie
pracy
mózgu,
iż
objawia
się
ono
w
pore wykazały, że po podziale populacji ze względu na płeć
obserwowano związek pomiędzy allelami lub genotypami staci zachowania charakterystycznego dla schizofrenii.
Podsumowując, wyniki obecnego badania wskazują na
a występowaniem choroby psychicznej, podczas gdy dla caudział
IL-2 w patogenezie schizofrenii paranoidalnej, lecz
łej populacji takiego związku nie wykazywano [15].
poszerzenie
badań na znacznie większej populacji chorych
Wyniki niniejszej pracy wykazały istnienie związku
jest
konieczne
dla właściwej oceny uzyskanych rezultatów.
pomiędzy obecnością genotypów GG lub TT a występowaniem schizofrenii paranoidalnej. Wynik ten jest niezwykle
interesujący ze względu na toczące się dyskusje na temat Piśmiennictwo
znaczenia fluktuacji stężenia IL-2 w surowicy lub płynie
mózgowo-rdzeniowym u chorych. Niewiele jest danych 1. Hauser J, Węglarz-Dmitrzak M. W poszukiwaniu genów schizofrenii. Neuropsych. i Neuropsych 2009;
w piśmiennictwie dotyczących genetycznych aspektów IL-2
4 (1): 1-9.
w schizofrenii. Dane te dotyczą tylko polimorfizmu – 330
2.
Schwarz MJ i wsp. IL-2 and IL-4 polymorphisms as canG/T oraz sekwencji powtórzeń genu receptora IL-2. Obserdidate genes in schizophrenia. Eur Arch Clin Neurosci
wacje literaturowe są sprzeczne, bowiem Schwartz i wsp.
2006; 256: 72-76.
zaobserwowali wystąpienie asocjacji pomiędzy obecnością
3.
Watanabe Y i wsp. Association study of interleukin 2
genotypu TT a schizofrenią w populacji niemieckiej, pod(IL-2) and IL-4 with schizophrenia in Japanese popuczas gdy takiego związku w populacji japońskiej nie stwierlation. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci 2008; 258:
dzono[3]. Podobny wynik dla populacji polskiej i niemieckiej
422-427.
może popierać znany pogląd o różnicach w rozkładzie geno4.
Shin WG i wsp. Polymorphism of interleukin-1 and intypów i alleli pomiędzy populacją kaukaską a orientalną.
terleukin-2 genes in patients with gastric cancer in Korea.
Zaobserwowano, że homozygota GG występuje rzadziej
J of Gastroenterol and Hepatol 2008; 23: 1567-1573.
w przypadku osób ze schizofrenią paranoidalną w porów5.
Mahendran R i wsp. Interleukin-2 levels in chronic schinaniu do osób zdrowych. Wynik ten potwierdza obserwacje
zophrenia patients. Ann Acad of Med. 2004; 4: 33.
wielu autorów dotyczące obniżenie wydzielania IL-2 przez
6.
Kronfol Z, Remick DG. Cytokines and the brain: imlimfocyty w schizofrenii, bowiem homozygota GG warunplication for clinical psychiatry. Am J Psychiatry 2000;
kuje zwiększenie produkcji białka IL-2 [16]. Co niemniej
5: 157.
ciekawe, analiza statystyczna wykazała, iż obecność ge7.
Sawa A., Synder S.H. Schizophrenia: neuronal mechanotypu GG zmniejsza ryzyko wystąpienia schizofrenii panisms
for novel therapis. Mol Med, 2003; 9: 3-9.
ranoidalnej podczas gdy obecność genotypu TT to ryzyko
8.
Leonard
BE. Is there an immunological basis for schizozwiększa. Znaczenie tego wyniku jest trudne do interpretaphrenia? Expert Rev Clin Immunol 2005; 1: 103-112.
cji ze względu na niezwykle skomplikowaną sieć powiązań
w ekspresji genów i białek pomiędzy sobą w ośrodkowym 9. Prasad S i wsp. Molecular genetics of schizophrenia:
past, present and future. J Biosci 2002; 27: 35-52.
układzie nerwowym. IL-2 wytwarzana jest w ośrodkowym
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
10. Kim YK i wsp. The role of the cytokine network in psychological stress. Acta Neuropsych 2003, 15: 148-155.
11. Ganguli R i wsp. Mitogen stimulated IL-2 production
in never-medicated first episode schizophrenic patients.
The influence of the age at onset and negative symptoms.
Arch Gen Psychiatry 1995; 52: 668-72.
12. Hornberg M i wsp. Production of interferones and lymphokines in leukocyte cultures of patients with schizophrenia. Schizophr Res 1995; 15: 237-242.
13. Kim YK i wsp. Th1, Th2 and Th3 cytokine alteration in
schizophrenia. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2004; 28: 1129-1134.
14. Rothermundt M i wsp. Production of cytokines in acute schizophrenic psychosis. Biol Psychiatry 1996; 40:
1294-1297.
15. Verhagen M i wsp. Meta-analysis of the BDNF val66met
polymorphism in major depressive disorder: effect of gender and ethnicity. Mol Psychiatry 2010; 15: 260-271.
16. Hoffmann SC i wsp. Association of cytokine polymorphic inheritance and in vitro cytokine production in anti-CD3/CD28-stimulated peripheral blood lymphocytes.
Transplantation 2001; 72: 1444-1450.
17. Lapchak PA. A role for interleukin-2 in the regulation
of striatal dopaminergic function. Neuroreport 1992; 3:
165-168.
18. Plata-Salaman CR i wsp. Interleukin-2 modulates calcium currents in dissociated hippocampal CA1 neurons.
Neuroreport 1993; 4: 579-581.
19. Rosenberg SA i wsp. A progress report on the treatment
of 157 patients with advanced cancer using lymphokineactivated killer cells and IL-2 alone. N Engl J Med 1987;
316: 889-897.
data otrzymania pracy: 18.03.2010 r.
data akceptacji do druku: 23.03.2010 r.
Adres do korespondencji:
Marta Palacz
Katedra i Zakład Genetyki Medycznej w Sosnowcu,
Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
ul. Ostrogórska 30
41-200 Sosnowiec
tel.: +48 60 638 90 12
e-mail: [email protected]