Literatura

t
sposób uregulowania spraw zwiàzanych z SZB
w zak∏adach ZZR oraz ZDR budzi wiele wàtpliwoÊci, które zosta∏y omówione w [13]. Analiza przepisów polskich [1] prowadzi do nast´pujàcych wniosków:
• ustawa ustala wymagania dotyczàce PZA w sposób ogólny i nieprecyzyjny, bez tej grupy wymagaƒ, które w Prawie ochrony Êrodowiska [1]
przypisano do odr´bnego w sensie prawnym poj´cia systemu bezpieczeƒstwa,
• w polskich przepisach [1] cz´Êç wymagaƒ dotyczàcych PZA - wed∏ug dyrektywy Seveso II - od∏àczono od tego elementu systemu przeciwdzia∏ania powa˝nym awariom, tworzàc wymagania odnoszàce si´ do odr´bnego poj´cia - systemu bezpieczeƒstwa.
Poniewa˝ Prawo ochrony Êrodowiska nie zawiera
delegacji upowa˝niajàcej organ w∏adzy wykonawczej do okreÊlenia bardziej szczegó∏owych wymagaƒ w sprawie PZA, oznacza to, ˝e zasygnalizowane
problemy nie b´dà dodatkowo uregulowane. Tym
samym kwestia zawartoÊci PZA pozostaje otwarta,
a ró˝ne zak∏ady (nawet w najlepszej wierze) b´dà
przygotowywaç ten dokument (PZA) w sposób odmienny i - co bardzo prawdopodobne - niekoniecznie w sposób w∏aÊciwy.
Odpowiadajàc na pilne zapotrzebowanie, zespó∏
autorów CIOP opracowa∏ monografi´ [31], spe∏niajàc w jakiejÊ mierze oczekiwania zainteresowanych.
Przedmiotem tej pracy jest pe∏na analiza wymagaƒ
przepisów krajowych i unijnych dotyczàcych programu zapobiegania awariom (PZA) oraz systemu
zarzàdzania bezpieczeƒstwem (SZB) w zak∏adach
ZZR i ZDR i proponowane zalecenia dotyczàce
opracowania PZA oraz SZB w zak∏adach. W tak krótkim czasie, podyktowanym terminem opracowania
PZA i przed∏o˝enia go w∏aÊciwym w∏adzom (30
wrzeÊnia 2002 r.), ustalonym w ustawie o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony Êrodowiska, ustawy
o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw [2],
mo˝liwe by∏o przygotowanie monografii, zawierajàcej ramowe zalecenia, stanowiàce narz´dzie, które
mo˝e wspomóc realizacj´ omawianego obowiàzku
przez zak∏ady kategorii ZZR oraz ZDR.
Na podstawie pog∏´bionej analizy wymagaƒ przepisów krajowych [1] oraz dyrektywy Seveso II [10]
dokonanej w monografii [31] jej autorzy doszli do
wniosku, ˝e równie˝ w Polsce powinno byç zastosowane podobne do obowiàzujàcego w Unii Europejskiej podejÊcie do zawartoÊci i celów PZA oraz
SZB. Zaproponowane w monografii [31] zalecenia
dotyczàce PZA oraz SZB opierajà si´ na za∏o˝eniu,
˝e stanowià one jednà ca∏oÊç. Jest bowiem oczywiste, ˝e PZA nie mo˝e mieç jedynie charakteru deklaracji. PZA stanowi podstawowy dokument programowy, w którym (na podstawie zidentyfikowanych zagro˝eƒ powa˝nymi awariami, wyst´pujàcych w zak∏adach kategorii ZZR lub ZDR) zosta∏y
okreÊlone sposoby i Êrodki majàce na celu zapobieganie powa˝nym awariom oraz ograniczanie ich
skutków. W zwiàzku z tym wymagania w odniesieniu do PZA sà jednakowe dla obu kategorii zak∏adów, z zastrze˝eniem, ˝e zawartoÊç i cele PZA i SZB
w zak∏adach kategorii ZZR powinny byç proporcjonalne do wielkoÊci wyst´pujàcych w nich zagro˝eƒ,
czyli stosownie ograniczone. Kwestie te omówiono
w [31].
22
OCHRONA PRZECIWPO˚AROWA•2002•NR 1
Monografia [31] powinna ukazaç si´ drukiem
w pierwszych dniach wrzeÊnia br. W przekonaniu
autora mo˝e byç bardzo pomocna zarówno zak∏adom opracowujàcym program zapobiegania awariom, jak i w∏adzom nadzorujàcym wykonywanie
przedmiotowych przepisów.
prof. dr hab. in˝. Jerzy S. MICHALIK
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Literatura
1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony Êrodowiska, Dz. U. nr 62, poz. 627.
2. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy
Prawo ochrony Êrodowiska, ustawy o odpadach oraz
o zmianie niektórych ustaw, Dz. U. nr 100, poz. 1085.
3. Rozporzàdzenie ministra gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i iloÊci substancji niebezpiecznych, których znajdowanie si´ w zak∏adzie
decyduje o zaliczeniu go do zak∏adu o zwi´kszonym
ryzyku albo zak∏adu o du˝ym ryzyku wystàpienia powa˝nej awarii przemys∏owej, Dz. U. nr 58, poz. 535.
4. Rozporzàdzenie ministra gospodarki z dnia 16 sierpnia 2001 r. w sprawie wymagaƒ, jakim powinien odpowiadaç raport bezpieczeƒstwa oraz szczegó∏owych
zasad jego weryfikacji, Dz. U. nr 97, poz. 1058.
5. Rozporzàdzenie ministra gospodarki z dnia 16 sierpnia 2001 r. w sprawie wymagaƒ, jakim powinien odpowiadaç plan operacyjno-ratowniczy podejmowanych na w∏asnym terenie dzia∏aƒ na wypadek nadzwyczajnych zagro˝eƒ oraz szczegó∏owych zasad jego weryfikacji, Dz. U. nr 97, poz. 1057.
6. Rozporzàdzenie ministra gospodarki z dnia 16 sierpnia 2001 r. w sprawie wymagaƒ, jakim powinien odpowiadaç plan operacyjno-ratowniczy sporzàdzony
na wypadek wystàpienia nadzwyczajnego zagro˝enia
poza teren, do którego jednostka organizacyjna eksploatujàca instalacj´ mogàcà spowodowaç nadzwyczajne nagro˝enie Êrodowiska posiada tytu∏ prawny,
Dz. U. nr 97, poz. 1056.
7. Rozporzàdzenie ministra Êrodowiska z dnia 4 czerwca
2002 r. w sprawie szczegó∏owego zakresu informacji
wymaganych do podania do publicznej wiadomoÊci
przez komendanta wojewódzkiego PSP, Dz. U. nr 78,
poz. 712 (strona internetowa MÂ: www.mos.gov.pl).
8. Rozporzàdzenie ministra Êrodowiska w sprawie kryteriów powa˝nej awarii, zakresu informacji w zg∏oszeniu o powa˝nej awarii i terminów wykonania procedury zg∏oszenia awarii - projekt roboczy z dnia 22 maja 2002 r. (strona internetowa MÂ: www.mos.gov.pl).
9. Zarzàdzenie ministra obrony narodowej w sprawie
wykonywania przepisów ustawy Prawo ochrony Êrodowiska w Si∏ach Zbrojnych (w cz´Êci dotyczàcej powa˝nych awarii) - w przygotowaniu.
10. Council Directive 96/82/EC on the control of majoraccident hazards involving dangerous substances. OJ
L 10, 14.01.1997, p. 13. Tekst polski: Dyrektywa Rady
96/82/WE dotyczàca zarzàdzania zagro˝eniami powa˝nymi awariami z udzia∏em substancji niebezpiecznych, wyd. CIOP, Warszawa 1998.
11. Michalik J.S., Przeciwdzia∏anie powa˝nym awariom
przemys∏owym. Nowe polskie przepisy, Bezpieczeƒstwo Pracy 9 (363)/ 2001, s. 7-10.
12. Michalik J.S., System przeciwdzia∏ania powa˝nym
awariom przemys∏owym w Polsce (1), Bezpieczeƒstwo Pracy 11 (364)/ 2001, s. 14-18.
13. Michalik J.S., System przeciwdzia∏ania powa˝nym
awariom przemys∏owym w Polsce (2), Bezpieczeƒstwo Pracy 12 (365)/ 2001, s. 18-21.
14. Michalik J.S., System przeciwdzia∏ania powa˝nym
awariom przemys∏owym w Polsce (3), Bezpieczeƒstwo Pracy 1 (366)/ 2002, s. 11-16.
15. Michalik J.S., Obiekty zagra˝ajàce powa˝nà awarià
przemys∏owà. Nowe kryteria kwalifikacyjne, Bezpieczeƒstwo Pracy 2 (367)/ 2002, s. 16-19.
16. Michalik J.S., System przeciwdzia∏ania powa˝nym
awariom przemys∏owym - przepisy szczegó∏owe, Bezpieczeƒstwo Pracy 9 (374)/ 2002 (w druku).
17. Michalik J.S., Kijeƒska D.T., Identyfikacja obiektów zagra˝ajàcych powa˝nà awarià chemicznà. Substancje
niebezpieczne i zasady post´powania. Wytyczne, wyd.
CIOP, Warszawa 2000.
18. Michalik J.S., Kijeƒska D.T., Listy substancji chemicznych do identyfikacji obiektów niebezpiecznych. Dyrektywa Seveso II, (red. ˚urek J.), wyd. GEA sp. z o.o.,
Warszawa - W∏oc∏awek 2000.
19. Michalik J.S., Gajek A., Zmienione kryteria kwalifikacyjne i odpowiadajàce im zmiany w bazie danych o substancjach „sevesowskich”, wyd. CIOP, Warszawa 2002.
20. Michalik J.S., Zagro˝enia wielkimi i lokalnymi awariami przemys∏owymi w Polsce, Bezpieczeƒstwo Pracy 6
(347)/ 2000, s. 12-16.
21. Michalik J.S., Ocena zagro˝eƒ powa˝nymi awariami
chemicznymi w Polsce w Êwietle kryteriów kwalifikacyjnych dyrektywy Seveso II, Bezpieczeƒstwo Pracy
7-8 (348-349)/ 2000, s. 14-19.
22. Borysiewicz M., Dziembowski J., Mielczarek A., Wytyczne planów ratowniczych dla instalacji magazynowania i przesy∏u niebezpiecznych substancji chemicznych oraz instalacji procesowych z reaktorem chemicznym, wyd. IChP, Warszawa 2000.
23. Borysiewicz M., Furtek A., Potempski S., Poradnik metod ocen ryzyka zwiàzanego z niebezpiecznymi instalacjami procesowymi, wyd. IEA, Otwock-Âwierk 2000.
24. Mielczarek A, Dziembowski J., Borysiewicz M., Pakiet
materia∏ów wspomagajàcych prowadzenie szkoleƒ
dotyczàcych auditów bezpieczeƒstwa instalacji procesowych, wyd. IChP, Warszawa 2000.
25. Michalik J.S., Kijeƒska D.T., Gajek A., Wykonywanie
procedury zg∏oszenia zak∏adów o zwi´kszonym oraz
o du˝ym ryzyku powa˝nej awarii przemys∏owej. Poradnik, wyd. CIOP, Warszawa 2001.
26. Zaleski B., Majka A., Grosset R., Kubicki W., Grunt-Mejer I., (red: Michalik J.S.), Plany operacyjno-ratownicze wewn´trzne i zewn´trzne. Poradnik, wyd. CIOP,
Warszawa 2001.
27. Borysiewicz M., Lisowska-Mieczkowska E., ˚urek J.,
(red. Michalik J.S.), Systemy zintegrowanego zarzàdzania bezpieczeƒstwem procesowym w zak∏adzie przemys∏owym oraz ochronà zdrowia i oddzia∏ywaniem na
Êrodowisko. Wytyczne, wyd. CIOP, Warszawa 2001.
28. Borysiewicz M., Kacprzyk W., ˚urek J., (red. Michalik
J.S.), Zintegrowane oceny ryzyka i zarzàdzanie zagro˝eniami w obszarach przemys∏owych, wyd. CIOP, Warszawa 2001.
29. I Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „G∏ówne
procedury zapobiegania powa˝nym awariom przemys∏owym i ograniczania ich skutków”, CIOP, 13 marca
2001 r., Warszawa, Materia∏y konferencyjne, wyd.
CIOP, Warszawa 2001.
30. Michalik J.S., Gajek A., Przewidywanie tworzenia si´
w trakcie powa˝nych awarii niebezpiecznych substancji chemicznych, nieobecnych w normalnych warunkach procesu, wyd. CIOP, Warszawa 2002 (w druku).
31. Michalik J.S., Domaƒski W., Program zapobiegania
awariom i system zarzàdzania bezpieczeƒstwem w zak∏adach zwi´kszonego oraz du˝ego ryzyka powa˝nej
awarii przemys∏owej, wyd. CIOP, Warszawa 2002
(w druku).