Współczesne uzależnienia

Współczesne uzależnienia
Czym jest uzależnienie, jakie niesie za sobą szkodliwe skutki?
Uzależnienie to nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub
zażywania jakiejś substancji. W języku potocznym termin „uzależnienie” jest
stosowany głównie do osób, które nadużywają narkotyków (narkomania),
alkoholu (alkoholizm), papierosów (nikotynizm), leków (lekomania), substancji
psychoaktywnych (dopalaczy). W szerszym kontekście może odnosić się do
wielu innych zachowań, np. gier hazardowych, oglądania telewizji lub internetu
(siecioholizm), zaburzenia odżywiania.
Nałogi niszczą człowieka powoli, ale skutecznie. Wyzwolić się od nich jest
bardzo trudno. Najczęściej potrzebna jest psychoterapia, a czasami również
odtruwanie organizmu i leczenie farmakologiczne. W dobie XXI wieku
wyróżnia się też nietypowe nałogi, jak uzależnienie od telefonu komórkowego,
uzależnienie od zakupów, uzależnienie od gier komputerowych czy adrenaliny.
Zjawiskiem dość powszechnym zarówno wśród młodzieży jak i dzieci jest
narkomania, uzależnienie od narkotyków. Długotrwałe przyjmowanie
narkotyku prowadzi do ruiny całego ustroju Narkotyki działają na mózg
człowieka – silnie go pobudzają, otępiają i uspokajają, wywołują omamy.
Wszystkie rodzaje narkotyków prędzej, czy później prowadzą do uzależnienia
i w konsekwencji do wyniszczenia fizycznego i psychicznego.
Dwa główne i najbardziej znane rodzaje narkotyków, to:

narkotyki miękkie, np. marihuana, haszysz, LSD, grzyby halucynogenne,
ecstasy,

narkotyki twarde, np. amfetamina, kokaina, opiaty.
Do podziału na narkotyki miękkie i twarde używa się kilku kryteriów. Uważa
się, że narkotyki miękkie nie uzależniają fizycznie. Ci, którzy uważają, że
narkotyki miękkie nie uzależniają, są w błędzie. Zapominają bowiem, że oprócz
zależności fizycznej, która powoduje różne objawy ze strony organizmu
(np. bóle
głowy czy nudności po
odstawieniu
narkotyku),
istnieje
jeszcze uzależnienie psychiczne – dużo groźniejsze i trudniejsze do wyleczenia.
Stopień uzależnienia psychicznego i fizycznego zależy tak naprawdę od
konkretnego organizmu. Nikt nie jest w stanie przewidzieć, ile razy może zażyć
substancję potencjalnie uzależniającą, aby było to bezpieczne i nie powodowało
uzależnienia. Rozwój nałogu nie ma żadnego związku z brakiem silnej woli,
a jedynie z uwarunkowaniem genetycznym osoby. Nie ma narkotyków, które
nie uzależniają. Jedna substancja psychoaktywna uzależnia szybciej, inna –
wolniej.
Podział narkotyków na miękkie i twarde oznacza ich „potencjał uzależniający”,
tzn. jak szybko są w stanie całkowicie uzależnić od siebie człowieka.
Twarde narkotyki uzależniają bardzo szybko, mają też poważne następstwa
zdrowotne. Narkotyki miękkie potrzebują więcej czasu, aby uzależnić człowieka,
nie mają zbyt wielu następstw fizycznych, powodują głównie problemy
psychiczne. Nie dajmy się jednak zwieść temu podziałowi – narkotyki miękkie
nie są całkowicie bezpieczne. Uzależnienie od narkotyków miękkich często
prowadzi do prób z narkotykami twardymi, a te uzależniają bardzo szybko,
nawet po jednym spróbowaniu.
Ze względu na pochodzenie wyróżnia się narkotyki naturalne i syntetyczne.
Narkotyki syntetyczne, czyli produkowane przez człowieka, to:
metamfetamina, ecstasy (zawiera metamfetaminę i inne substancje), LSD. Są
one uważane zwykle za bardziej szkodliwe dla organizmu niż naturalne
narkotyki.
Narkotyki naturalne dzielą się na:

opioidy pozyskiwane ze słomy makowej (opium, morfina, heroina,
metadon, kodeina);

narkotyki pozyskiwane z konopi indyjskich (marihuana i haszysz);

narkotyki pozyskiwane z liści koki (kokaina).
Wszystkie narkotyki wpływają na pracę mózgu – mogą to jednak robić w różny
sposób:

narkotyki uspokajające, przeciwbólowe i nasenne (wszystkie opioidy) –
spowalniają reakcje, zmniejszają nawet bardzo silny ból;

stymulanty (np. amfetamina, metamfetamina, ecstasy) – silnie pobudzają,
wywołują przypływ energii i mocy;

halucynogeny (np. grzyby halucynogenne, LSD, a w większych ilościach
także marihuana i ecstasy) – ich działanie zależy od stanu osoby je
zażywającej; zwykle wywołują omamy, w niektórych przypadkach
powodują poczucie paniki.
Najczęściej po działaniu narkotycznym pojawia się uczucie smutku i chęć
sięgnięcia po kolejną dawkę. Tak w uproszczeniu wyglądają uzależnienia od
narkotyków. Czas przeżywany bez działania narkotyków jest dla narkomana
czasem straconym – dąży on do jak najszybszego zażycia kolejnej dawki
narkotyku. Najpierw uzależnia się jego umysł (uzależnienie psychiczne), później
także ciało (uzależnienie fizyczne).
Narkotyki przyjmuje się różnymi drogami:

w formie do wciągania przez nos (kokaina);

w formie tzw. „skrętów” do palenia (marihuana, haszysz);

w formie tabletek (ecstasy);

w formie do wstrzykiwania bezpośrednio do żył (heroina).
Niektóre rodzaje narkotyków (opioidy) są także stosowane w medycynie
w ściśle określonych przez lekarza dawkach jako leki zmniejszające ból u osób
poważnie chorych. Nie znaczy to jednak, że narkotyki są dla człowieka dobre.
Przedawkowanie opioidów może doprowadzić do śmierci. Działanie
halucynogenów może wywołać u ludzi zachowania, których będą później
żałować. Uzależnienia od narkotyków z kolei niosą za sobą problemy społeczne.
Najbardziej rozpowszechnionym nałogiem jest alkoholizm. Choroba
alkoholowa polega na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. Picie
dużych ilości napojów wysokoprocentowych przez alkoholika jest
spowodowane przymusem o charakterze psychicznym i somatycznym.
Mechanizm powstawania uzależnienia nie jest do końca wyjaśniony, ale ma
bezpośredni związek z nadużywaniem alkoholu. Niestety, nie ma skutecznej
recepty na alkoholizm. Często po wieloletniej abstynencji wszelki kontakt
z trunkami wysokoprocentowymi może skutkować nawrotem problemu. Prócz
szkodliwości alkoholu na organizm młodego człowieka, wywołuje on wiele
patologii społecznych.
Jednym ze szczególnie szkodliwych uzależnień jakie obserwujemy wśród
młodzieży jest nikotynizm, czyli uzależnienie od tytoniu. Rozróżniamy trzy
zasadnicze rodzaje szkodliwości palenia tytoniu, ekonomiczne, socjalne
i osobiste. Szkodliwe dla zdrowia działanie dymu tytoniowego zależy od jego
toksycznych składników powstających w żarzącej się części palonego papierosa.
Jest ich bardzo wiele. Mechanizmy szkodliwego działania dymu tytoniowego są
niezwykle wielorakie i praktycznie obejmują wszystkie tkanki i narządy
organizmu ludzkiego. Z przeprowadzonych badań naukowych wiadomo, że
bierne palenie stanowi również duże ryzyko zdrowotne wśród młodzieży i dzieci.
Uzależnienie od leków określa się inaczej mianem lekomanii. Dla
lekomana najbliższym „przyjacielem” stają się tabletki, kapsułki i różnego
rodzaju medykamenty. Kiedy przyjaciele, rodzina, znajomi i lekarze próbują
uświadomić choremu siłę nałogu i niebezpieczeństwo wynikające
z przedawkowania leków, odbiera on ich interwencje i sugestie jako zamach na
jego autonomię i wolność. Przyjmując środki przeciwbólowe, człowiek jedynie
„oszukuje” siebie, znosząc wrażenie bólu, a przecież ból to sygnał dla
organizmu, że „coś jest nie tak”. Leki przeciwbólowe eliminują objaw, a nie
przyczynę choroby. Bezmyślne faszerowanie się pastylkami, zamiast pomagać –
szkodzi i stopniowo degraduje zdrowie człowieka.
Dopalacze są substancjami psychoaktywnymi.
Można je kupić w Internecie lub w specjalnych sklepach. Są tak samo szkodliwe
jak narkotyki, a w mediach coraz częściej donoszą o przypadkach śmiertelnych
po zażyciu dopalaczy. Mogą przyjmować postać kadzidełek, suszu, skrętów,
fajek, tabletek (tzw. party pills), proszków w torebkach, znaczków do lizania
czy mieszanek aromatycznych. Podstawowym składnikiem dopalaczy jest
BZN (benzylopiperazyna), która działa jak amfetamina. BZN powoduje
przyśpieszenie tętna, odwodnienie organizmu i prowadzi do uzależnienia.
Działanie dopalaczy opiera się na substancjach psychoaktywnych, które
wywołują różne efekty zbliżone do działania narkotyków. Wyróżnia się trzy
grupy dopalaczy:

susze i kadzidełka (tzw. „spice”) pochodzenia najczęściej roślinnego,
których działanie jest zbliżone do marihuany lub opium, a zażywa się je za
pomocą spalania w fajkach lub skrętach; w ich składzie może znajdować się
także kofeina, wanilina, THC, eugenol;

tzw. „party pills”, czyli tabletki lub proszek pochodzenia głównie
syntetycznego, będące mieszanką halucynogenów, stymulantów, opioidów,
empatogenów lub dysocjantów; ich działanie ma być pobudzające
i poprawiające nastrój, a także wspomagające przy braku energii; tabletka
ecstasy była dawniej „party pill” – obecnie jest zakazana;

środki syntetyczne w formie m.in. małych pigułek lub znaczków do
lizania, w składzie których jest tylko jedna substancja.
Warto pamiętać, że niewinnie wyglądające tabletki mogą prowadzić do utraty
zdrowia, a nawet życia.
Skutki używania dopalaczy nie są jeszcze do końca zbadane. Skład dopalaczy
wielokrotnie ulegał zmianie, dlatego nie wiadomo do końca, jakie są następstwa
ich stosowania. Jedno jest pewne – skutki dopalaczy są poważne. Dopalacze
mogą wywołać w zależności od wrażliwości organizmu:
nudności, bóle głowy, zawroty głowy, stany lękowe, bezsenność, drgawki,
problemy z oddychaniem, znużenie, urojenia, ataki szału, wysoką gorączkę,
nadmierne pocenie się, śpiączkę, wymioty, biegunkę, brązowienie na skórze.
Na temat dopalaczy krąży wiele mitów, w które najczęściej wierzy młodzież i to
niestety ta coraz młodsza. Po dopalacze najczęściej sięgają uczniowie klas
gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Młodzież zazwyczaj nie wie, jak działają
dopalacze. Te substancje psychoaktywne są łatwe do nabycia, dlatego nawet
jeśli wszystkie sklepy sprzedające te specyfiki zostaną zamknięte, pozostanie
nadal Internet. Skuteczną metodą ochrony przed dopalaczami jest kampania
informująca o skutkach zażywania środków psychoaktywnych. Po
kilkudziesięciu śmiertelnych przypadkach zatrucia dopalaczami zaczęto akcję
zamykania sklepów z tego typu używkami. Z danych Centrum Kryzysowego
Ministerstwa Zdrowia wynika, że zamknięcie punktów sprzedaży dopalaczy
przyczyniło się do redukcji hospitalizacji na oddziałach toksykologicznych
w całej Polsce.
Uzależnić można się zarówno od substancji zażywanej, jak i od stanu
emocjonalnego uzyskiwanego za pomocą używki – jednym słowem uzależnić
można się od wszystkiego. Reklamy, propaganda i znajomi – często właśnie
dzięki nim młody człowiek sięga po używki. Kiedy reklama mówi, że po
zażyciu danego produktu pamięć się wzmocni, to młody człowiek nie będzie
potrafił skupić się bez danego produktu. Również uprawiając jakiś sport i chcąc
osiągnąć wysoki wynik, należy sięgnąć po batonika, cukierka czy napój, które
na pewno zapewnią zwycięstwo. To wszystko powoduje, że młoda osoba
przenosi później te używki do życia codziennego i do dyskotek, ponieważ bez
pobudzenia chemicznego nie czuje się na siłach, aby coś osiągnąć. Działa tu tzw.
efekt placebo.
Uwagę należy zwrócić także na dostępne prawie w każdym sklepie i niebudzące
najmniejszych podejrzeń napoje energetyczne, które zawierają niewielkie
dawki substancji uzależniających. Te substancje to guarana i tauryna. Guarana
to znany brazylijski afrodyzjak, który pobudza. Bezsenność, zaburzenia lękowe
i depresja – to stany, do których może doprowadzić zażywanie guarany.
Natomiast tauryna poprawia metabolizm na krótki czas oraz daje przypływ
energii. Niestety, po pewnym czasie prowadzi do wyczerpania psychicznego
i fizycznego oraz do depresji.
Znane są przypadki osób, u których po odstawieniu napojów energetycznych,
zaobserwowano typowe objawy abstynencji, jak w alkoholizmie, np.: drgawki,
delirium, inne dolegliwości związane z odstawieniem używki.
Siecioholizm to niesklasyfikowana jednostka zaburzeń psychicznych, na którą
składa się kompulsywne używanie internetu niosące znamiona patologii. Osoby,
u których stwierdza się uzależnienie od internetu, najczęściej spędzają czas na
takich formach rozrywki, jak chaty, gry online, grupy dyskusyjne i portale
społecznościowe. U osób uzależnionych występuje często rozregulowanie,
a wręcz przestawienie cyklu okołodobowego, głównie zaś rytmu sen-aktywność.
Najprościej można to zaobserwować, śledząc ruch w sieci nocą. Największy
ruch następuje w późnych godzinach nocnych i z reguły są tam ci sami, stali
bywalcy. Skutki siecioholizmu można niwelować wyłącznie poprzez
psychoterapię osoby uzależnionej.
Bibliografia




Król M., Panasiuk L., Szponar E., Ostre zatrucia, Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-83-200-3862-0.
Piotrowski J., Podstawy toksykologii, Wydawnictwo NaukowoTechniczne, Warszawa 2008, ISBN 978-83-204-3401-9.
Szukalski B., NARKOTYKI – kompendium wiedzy o środkach
uzależniających, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2005, ISBN
83-85705-73-2.
Wanat W., Narkotyki i narkomania, Iskry, Warszawa 2006, ISBN 83-2440009-5.
Źródła ze stron internetowych:


www. portal.abczdrowie.pl
www.pl.wikipedia.org
Opracowała : Z. Kapuściak