wyrok uzasadnienie - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

Sygn. akt: III AUa 1627/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 czerwca 2014 r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSA Jacek Zajączkowski
Sędziowie: SSA Mirosław Godlewski (spr.)
SSO del. Beata Michalska
Protokolant: st. sekr. sądowy Joanna Sztuka
po rozpoznaniu w dniu 13 czerwca 2014 r. w Łodzi
sprawy H. O.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.
o emeryturę,
na skutek apelacji organu rentowego
od wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu
z dnia 9 lipca 2013 r., sygn. akt: IV U 13/13,
zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.
Sygn. akt: III AUa 1627/13
UZASADNIENIE
Decyzją z 6 grudnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił H. O. prawa do emerytury
w obniżonym wieku podnosząc, że ubezpieczona do dnia 1 stycznia 1999 r. nie osiągnęła 15 – letniego okresu stażu
szczególnego. Do stażu szczególnego organ rentowy nie zaliczył zatrudnienia od 1 września 1985 r. do 11 sierpnia 1986
r. oraz od 3 października 1988 r. do 31 października 1988 r. z uwagi na to, że w ww. okresach H. O. pracowała w
niepełnym wymiarze czasu pracy.
W odwołaniu z 20 grudnia 2012 r. ubezpieczona zakwestionowała prawidłowość rozstrzygnięcia Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, wnosząc o jego zmianę.
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wskazując przede wszystkim, że na przewidziany
przepisem ustawy 15 – letni staż pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnych charakterze H. O. udowodniła
14 lat 1 miesiąc 16 dni.
W toku rozprawy przed sądem I instancji ubezpieczona precyzując treść odwołania wskazała, że kwestionuje zarówno
ogólny, jak również szczególny staż pracy.
Pismem procesowy z 1 lipca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyjaśnił rozbieżności zachodzące miedzy treścią
decyzji z 18 października 2012 r. a treścią decyzji z 6 grudnia 2012 r. W decyzji z 18 października 2012 r. organ rentowy
błędnie określił wymiar okresów składkowych. Okoliczność ta pozostała jednak bez wpływu na ustalony wymiar stażu
sumarycznego – 20 lat 2 miesiące i 14 dni. Prawidłowy wymiar okresów składkowych wnosi 15 lat 1 miesiąc i 25 dni,
zaś okresów nieskładkowych ograniczony do 1/3 okresów składkowych – 5 lat i 19 dni.
Zaskarżonym wyrokiem z 9 lipca 2013 r., sygn. akt: IV U 13/13, Sąd Okręgowy
w S., IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zmienił sporną decyzję i przyznał H. O. prawo do emerytury od
8 listopada 2012 r.
Wydając przedmiotowy wyrok sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia
faktyczne.
H. O. urodziła się (...) W okresie od 1 września 1981 r. do 31 sierpnia 2000 r. pracowała w Poradni P. – Pedagogicznej
w W. jako psycholog. W okresach od 1 stycznia 1985 r. do 11 sierpnia 1986 r. oraz od 8 marca 1988 r. do 31 sierpnia
1989 r. korzystając z urlopów wychowawczych wykonywała pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy. Po rozpoznaniu
wniosku ubezpieczonej o emeryturę z 10 września 2012 r. organ rentowy uznał za udowodnione 20 lat 10 miesięcy i 4
dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym żadnego okresu pracy w szczególnym charakterze. Po rozpoznaniu
wniosku z 8 listopada 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał za udowodniony staż ogólny w wymiarze 20 lat 2
miesięcy i 14 dni oraz staż szczególny w wymiarze 14 lat 1 miesiąca i 16 dni. Do stażu pracy w szczególnym charakterze
organ rentowy zaliczył okresy: (1) od 1 września 1981 r. do 31 grudnia 1984 r., (2) od 12 sierpnia 1986 r. do 7 marca 1988
r., (3) od 1 września 1989 r. do 31 grudnia 1998 r. Nie uwzględniono okresów zasiłków chorobowych oraz okresów od
1 września 1985 r. do 11 sierpnia 1986 r. oraz od 3 października 1988 r. do 31 października 1988 r., gdyż ubezpieczona
wykonywała wówczas pracę w nie pełnym wymiarze czasu pracy. W efekcie korekty dokonanej przez organ rentowy
w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji wskazano, że staż sumaryczny H. O. wynosi 20 lat 2 miesiące
i 14 dni, w tym 15 lat 1 miesiąc okresów składkowych oraz 5 lat i 9 miesięcy okresów nieskładkowych ograniczonych
do 1/3 okresów składkowych.
W świetle powyższych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że odwołanie ubezpieczonej
zasługuje na uwzględnienie. H. O. udokumentowała bowiem staż ogólny wynoszący 20 lat 2 miesiące i 14 dni oraz staż
szczególny przekraczający 15 lat, realizując tym samym wszystkie przesłanki przewidziane treścią art. 184 ustawy z 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Co za tym idzie ubezpieczona nabyła
prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytuły pracy w szczególnym charakterze. Z tego powodu Sąd Okręgowy,
działając na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c. zmienił sporną decyzję organu rentowego i przyznał H. O. prawo do
emerytury od 8 listopada 2012 r.
Powyższe orzeczenie zaskarżył apelacją w całości Zakład Ubezpieczeń Społecznych zarzucając naruszenie prawa
materialnego art. 32 ust. 3 pkt. 5 w związku z art. 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez
nieuzasadnione, w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego przyjęcie, że wnioskodawca legitymuje się
na dzień 31 grudnia 1998 r. stażem pracy wykonywanej w szczególnym charakterze (jako psycholog w Poradni P.
– Pedagogicznej w W.) w wymiarze co najmniej 15 lat w sytuacji, gdy okres pracy w charakterze psychologa w
czasie korzystania z urlopu wychowawczego (od 1 września 1985 r. do 11 sierpnia 1986 r. i od 3 października 1988
r. do 31 października 1988 r.) zaliczony do okresu składkowego nie może być automatycznie zaliczony jako praca w
szczególnym charakterze, a to z uwagi na fakt, iż pracę tę świadczyła w niepełnym wymiarze obowiązującego pedagoga
czasu pracy. Mając na uwadze powyższe skarżący wniósł o zamianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.
W piśmie procesowym z 10 grudnia 2013 r. H. O. wniosła o oddalenie apelacji w całości. Przywołując treść wyroku
Sądu Najwyższego z 12 lutego 1985 r. (sygn. akt: II UR 2/85, OSNC 1985/10/161) ubezpieczona wskazała, że mimo, iż w
spornych okresach przebywała na urlopach wychowawczych, to ze względu na fakt jej zatrudnienia w połowie wymiaru
czasu pracy oraz wykonywania pracy w tymże wymiarze, okresy powyższe powinny podlegać pełnemu uwzględnieniu
przy ustaleniu okresu zatrudnienia w szczególnym charakterze.
W toku postępowania apelacyjnego strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska procesowe.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja jest zasadna skutkując zmianą zaskarżonego wyroku
i oddaleniem odwołania.
W niniejszej sprawie spór ograniczony został do właściwej interpretacji przepisów prawa materialnego, a ściślej do
tego, czy praca wykonywana przez H. O. w spornych okresach urlopu wychowawczego od 1 września 1985 r. do 11
sierpnia 1986 r. oraz od 3 października 1988 r. do 31 października 1988 r. w Poradni P. – Pedagogicznej w W. (jako
psycholog) może zostać zaliczona w poczet szczególnego stażu pracy w rozumieniu art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998
r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, mimo że wykonywana była w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Wniosek o ograniczeniu zakresu sporu w postępowaniu apelacyjnym w istocie do kwestii prawa materialnego, wynika
wprost z tego, że skarżący nie sformułował żadnych zarzutów skierowanych przeciw poczynionym przez sąd pierwszej
instancji ustaleniom faktycznym w związku z czym Sąd Apelacyjny nie dostrzegając powodów nakazujących ustalenia
te kwestionować, podziela je i przyjął je za własne.
Mając na uwadze ustalone okoliczności sprawy zarzuty sformułowane przez organ rentowy w treści wywiedzionej
apelacji uznać należy za zasadne. H. O. dochodziła prawa do emerytury w obniżonym wieku w oparci o art. 184 ustawy
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Poza sporem bowiem pozostaje, z uwagi tak na przebieg zatrudnienia jak i datę wniosku, że w sposób oczywisty
odpada możliwość zastosowania innych podstaw prawnych nabycia wnioskowanego świadczenia, tak art.46 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS jak i art. 88 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela.
Zgodnie z treścią przywołanego artykułu 184 ww. ustawy, ubezpieczonemu, urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r.,
przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy, tj. po ukończeniu 55 lat, jeżeli w dniu
wejścia w życia ustawy tj. na dzień 1 stycznia 1999 r., osiągnął okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze wymagany w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - 15 lat oraz
okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy, to jest 20 lat.
Niespornym jest, że H. O. posiada sumaryczny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 20 lat 2 miesięcy i 14 dni.
Okoliczność nie była przez stronę apelującą kwestionowana. Sporny pozostawał staż szczególny. Zakład Ubezpieczeń
Społecznych sprzeciwił się natomiast temu, by w poczet stażu pracy w szczególnych charakterze zaliczyć okresy pracy
ubezpieczonej w trakcie urlopów wychowawczych od 1 września 1985 r. do 11 sierpnia 1986 r. oraz od 3 października
1988 r. do 31 października 1988 r. w Poradni P. – Pedagogicznej w W. jako, że ubezpieczona wykonywała wówczas
pracę w połowie pełnego wymiaru czasu pracy.
Zgodnie z art. 32 ust. 1 i 3 pkt. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym
urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art.
27 ust. 2 i 3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych
charakterze uważa się m.in. nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę
nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela. Poza sporem pozostaje fakt,
że H. O. wykonywała pracę mieszczącą się w przywołanym ustawą katalogu.
Okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zgodnie z art. 184 ust. 1 pkt. ustala
się zgodnie z przepisami dotychczasowymi tj. treścią rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W myśl
§ 15 przywołanego rozporządzenia nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę
nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1 – 7 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela określoną w tej ustawie
jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest
uważany za wykonującego prace w szczególnym charakterze. Stosownie więc do treści § 4 staż pracy w szczególnym
charakterze wynosić musi co najmniej 15 lat.
Jednakże, kluczowym dla przedmiotowej sprawy okazuje się być treść § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, zgodnie z
którym okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w
których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z treści znajdującego się w aktach sprawy zaświadczenia z
Poradni P. – Pedagogicznej w W. z 16 sierpnia 2012 r. wynika, że w spornych okresach zatrudnienia w trakcie urlopu
wychowawczego ubezpieczona wykonywała pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy: w okresie od 1 września 1985
r. do 11 sierpnia 1986 r. w wymiarze 10 godzin dydaktycznych tygodniowo, w okresie od 3 października 1988 r. do 31
października 1988 r. w wymiarze 9 godzin dydaktycznych tygodniowo. Okoliczność tą ubezpieczona przyznała też w
treści pisma procesowego z 10 grudnia 2013 r. stanowiącego odpowiedź na wywiedzioną przez organ rentowy apelacje.
Fakt ten jednoznacznie sprzeciwia się zaliczeniu ww. okresów zatrudnienia w poczet szczególnego stażu pracy H. O..
Powyższa konstatacja znajduje oparcie w ugruntowanej linii judykatury. Kluczową dla rozstrzygnięcia przedmiotowej
sprawy jest uchwała Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 1986 r. w sprawie III UZP 8/86 podjęta w składzie siedmiu
sędziów i wpisana do księgi zasad prawnych zgodnie (opubl. w LEX nr 12943), z którą nauczycielom wymienionym w
art. 1 pkt 1 – 5 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela zalicza się do dwudziestoletniego okresu zatrudnienia
przewidzianego w art. 88 ust. 1 wymienionej ustawy także okresy zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa
obowiązującego wymiaru zajęć. Z treści przywołanego orzeczenia jednoznacznie wynika, że możność uwzględnienia
okresów zatrudnienia w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy odnosić należy wyłącznie do
emerytury uzyskiwanej na podstawie art. 88 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. Reguła ta nie znajduje
zastosowania w przypadku prawa do emerytury w obniżonym wieku w oparciu o art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy stwierdził,
iż przepis § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w odmienny sposób reguluje uprawnienia
nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych, wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w
art. 1 pkt 1 – 7 Karty Nauczyciela. Przepis ten uzależnia nabycie prawa do emerytury, między innymi, od spełnienia
warunków przewidzianych w § 4, a przepisu tego bez naruszenia spójności rozporządzenia, nie można wykładać w
oderwaniu od przepisu § 2 ust. 1, wymagającego wykonywania zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.
Stanowisko to wyrażone zostało expressis verbis także w późniejszych judykatach Sądu Najwyższego. I tak w wyroku
z 10 marca 2009 r. w sprawie I UK 212/08 (opubl. w LEX 485198) Sąd Najwyższy uznał, że warunkiem nabycia prawa
do emerytury na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach jest wykonywanie pracy w szczególnym charakterze
jedynie w pełnym wymiarze czasu pracy. W przypadku osoby urodzonej przed 1949 r. i wykonującej zawód nauczyciela
przejście na wcześniejszą emeryturę jest możliwe, jeśli osoba ta legitymuje się 15 – letnim okresem zatrudnienia
w pełnym wymiarze zajęć. W wyroku z 6 stycznia 2009 r. I UK 212/08 (opubl. w LEX nr 821141) Sąd Najwyższy
potwierdził wyrażoną w przywołanej wcześniej uchwale zasadę, że do nauczycielskiego stażu pracy wymaganego do
uzyskania emerytury w myśl art. 88 ust. 1 ustawy z 1982 r. - Karta Nauczyciela zalicza się wszystkie okresy pracy
nauczycielskiej wykonywanej w wymiarze co najmniej połowy obowiązującego wymiaru zajęć. Dodał przy tym, że
inaczej niż w przypadku nabywania prawa do świadczenia na podstawie art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, do okresu
pracy w szczególnym charakterze, o którym mowa w § 4 w związku z § 15 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
nie podlegają zaliczeniu okresy pracy nauczycielskiej wykonywanej w rozmiarze niższym niż pełen obowiązujący
nauczyciela wymiar zajęć.
W tym też kierunku wypowiadał się już Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 29 sierpnia 2012 r. w sprawie III AUa
281/12 (opubl. w LEX nr 1220577) stwierdzając, że określenie pracy w szczególnym charakterze, użyte w art. 88
ust. 1 ustawy z 1982 r. - Karta Nauczyciela ma charakter autonomiczny i pełny. Co za tym idzie, zasad związanych z
nabywaniem prawa do emerytury na ww. podstawie nie można odnosić, do reguł statuujących prawo do emerytury w
obniżonym wieku w oparciu o art. 184 ustawy o emeryturach i rentach.
Przy uwzględnieniu powyższego, nie ulega wątpliwości, że H. O. nie legitymuje się 15 letnim stażem pracy w
szczególnym charakterze, a co za tym idzie nie spełniła przesłanek uprawniających ją do nabycia prawa do emerytury
wcześniejszej na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach. Niczego w zakresie spełnienia przesłanki
stażu szczególnego nie zmienia, pominięty przez organ okres zasiłków chorobowych przypadających na okresy
wykonywania pracy w szczególnym charakterze. Pominięty okres zasiłkowy wynosił bowiem 1 miesiąc i 20 dni, w
związku z czym był niewystarczający do uzupełnienia brakującego okresu. W związku z powyższym, przypomnieć
jednakże należy, że wbrew stanowisku treść art.32 ust.1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie daje podstaw
do weryfikacji stażu szczególnego spełnionego na 1 stycznia 1999 roku. Stanowisko judykatury w tym zakresie uznać
należy za utrwalone (patrz - SA w Łodzi wyrok z 13 września 2013 roku III AUa 17/12 legalis).
Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny, w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił
odwołanie.