Diagnoza działań podejmowanych w 2010 r. w zakresie

Transkrypt

Diagnoza działań podejmowanych w 2010 r.
w zakresie przeciwdziałania handlowi ludźmi
na terenie woj. mazowieckiego
Opracowanie
Wydział Polityki Społecznej
Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego
Warszawa, czerwiec 2012 r.
Mazowiecki Zespół ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi
1
Niniejsze opracowanie jest wynikiem współpracy kilkunastu podmiotów biorących udział
w pracach Mazowieckiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi, który powstał
w październiku 2010 r. Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego
pełniący funkcję koordynatora Zespołu na podstawie informacji przekazanych przez
poszczególnych partnerów, był odpowiedzialny za opracowanie niniejszej diagnozy. Jej
wyniki są bowiem niezwykle waŜne w procesie planowania kolejnych działań przez
poszczególnych partnerów. Kompleksowa wiedza w zakresie działań podejmowanych przez
poszczególne jednostki daje szansę na wypracowanie skutecznej współpracy oraz
udoskonalenia systemu wsparcia ofiary lub świadka handlu ludźmi.
W pracach nad niniejszym opracowaniem brały udział następujące podmioty:
− Fundacja La Strada
− Fundacja ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych
− Fundacja Dzieci Niczyje
− Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
− Biuro Polityki m.st. Warszawy
− Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie
− Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej
− Kuratorium Oświaty w Warszawie
− Państwowa Inspekcja Pracy, Okręgowy Inspektorat Pracy w Warszawie
− Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu, Wydział Prewencji oraz Wydział
Kryminalny
− Komenda Główna Policji Centralne Biuro Śledcze
− Komenda Stołeczna Policji
− Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji
− Kuratorium Oświaty w Warszawie
− Nadwiślański Oddział StraŜy Granicznej
− Komenda Główna StraŜy Granicznej
− Komenda Stołeczna Policji, Wydział Prewencji oraz Wydział Kryminalny
2
Spis treści
I.
Diagnoza woj. mazowieckiego pod względem zagroŜeń związanych z handlem
ludźmi .............................................................................................................................. 5
I.1
Dane demograficzne...................................................................................................... 5
I.2
Dane ekonomiczne ........................................................................................................ 7
I.3
Przestępstwa stwierdzone............................................................................................ 10
II.
Dane krajowe dotyczące handlu ludźmi..................................................................... 12
III.
Przepisy prawne związane z realizacją działań na rzecz przeciwdziałania handlowi
ludźmi ............................................................................................................................ 17
III.1
Programy związane z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi realizowane m.in. na
terenie woj. mazowieckiego ........................................................................................ 18
III.1.1
Krajowy Plan Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2009-2010 .......... 18
III.1.2
Program wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi – Krajowe Centrum
Interwencyjno-Konsultacyjne............................................................................. 19
III.1.3
Zespół do spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi ....................... 20
III.2
Wsparcie ofiar handlu ludźmi wedle ustawy o pomocy społecznej............................ 21
III.3
Akty prawne związane z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi oraz inne dokumenty 23
IV.
Mazowiecki Zespół ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi ................................... 26
IV.1 Rola podmiotów zaangaŜowanych w prace zespołu ................................................... 26
IV.1.1
Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego............... 26
IV.1.2
Biuro Polityki Społecznej Urzędu m. st. Warszawy ........................................... 27
IV.1.3
Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej ........................................................ 28
IV.1.4
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie ........................................................... 29
IV.1.5
Kuratorium Oświaty w Warszawie..................................................................... 30
IV.1.6
La Strada – Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu ................ 30
IV.1.7
Fundacja ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych ........................... 31
IV.1.8
Fundacja Dzieci Niczyje..................................................................................... 33
IV.1.9
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej.................................................................. 34
IV.1.10
Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM) ........................................... 35
IV.1.11
Komenda Główna StraŜy Granicznej ................................................................. 36
IV.1.12
Nadwiślański Oddział StraŜy Granicznej im. Powstania Warszawskiego ......... 38
IV.1.13
Państwowa Inspekcja Pracy, Okręgowy Inspektorat Pracy w Warszawie ........ 38
IV.1.14
Centralne Biuro Śledcze Komendy Głównej Policji .......................................... 39
IV.1.15
Wydział Kryminalny Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu ... 40
3
IV.1.16
Wydział Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu ...... 41
IV.1.17
Wydział Prewencji Komendy Stołecznej Policji................................................. 42
IV.1.18
Wydział Kryminalny Komendy Stołecznej Policji .............................................. 43
V.
Przeciwdziałania handlowi ludźmi na terenie woj. mazowieckiego w 2010 r........ 44
V.1
V.1.1
Interwencje związane z wprowadzeniem ofiar do programu i formy identyfikacji
ofiary .................................................................................................................. 44
V.1.2
Profil ofiary – obcokrajowcy.............................................................................. 45
V.1.3
Profil ofiary – Polacy......................................................................................... 46
V.1.4
Dzieci cudzoziemskie bez opieki......................................................................... 46
V.1.5
Rodzaje udzielonej pomocy ................................................................................ 48
V.2
4
Działalność profilaktyczna .......................................................................................... 50
V.2.1
Kampanie informacyjne ..................................................................................... 50
V.2.2
Szkolenia............................................................................................................. 52
V.2.3
Dystrybucja materiałów edukacyjnych .............................................................. 54
V.2.4
Konferencje ........................................................................................................ 55
V.3
VI.
Aktywna pomoc ofiarom handlu ludźmi..................................................................... 44
Współpraca z innymi instytucjami .............................................................................. 56
V.3.1
Współpraca na poziomie lokalnym .................................................................... 56
V.3.2
Współpraca na poziomie krajowym ................................................................... 57
V.3.3
Współpraca na poziomie międzynarodowym ..................................................... 59
V.3.4
Współpraca pomiędzy poszczególnymi partnerami Mazowieckiego Zespołu ds.
Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi................................................................... 60
Przydatne linki.............................................................................................................. 62
I.
Diagnoza woj. mazowieckiego pod względem zagroŜeń związanych
z handlem ludźmi
Specyfika województwa mazowieckiego jest wynikiem zarówno centralnego połoŜenia
geograficznego, jak i sytuacji ekonomicznej regionu w duŜej mierze wynikającej
z umiejscowienia na terenie regionu m.st. Warszawy, będącego znaczącym ośrodkiem
ekonomiczno-finansowym regionu. Charakterystyka regionu jest widoczna zarówno we
wskaźnikach ekonomicznych i demograficznych, odbiegających często w sposób znaczny od
reszty województwa. Jest to bowiem największe skupisko ludności nie tylko na terenie
województwa, ale równieŜ całego kraju. Z tego względu zainteresowanie migracją na teren
województwa, a w szczególności na teren m.st. Warszawy jest wyŜsze niŜ w przypadku
innych aglomeracji. RównieŜ wskaźniki dotyczące przestępczości pokazują, Ŝe Mazowsze jest
w czołówce pod względem popełnionych przestępstw.
Większe skupisko ludności, a za tym większa anonimowość, mogą powodować większe
zagroŜenie związane z procederem handlu ludźmi. Niniejsze opracowanie ma na celu
prześledzenie danych związanych z występowaniem zjawiska handlu ludźmi na terenie woj.
mazowieckiego oraz działań podejmowanych na rzecz ofiar handlu ludźmi na tym samym
terenie. Krótka charakterystyka ofiar handlu ludźmi, z którymi poszczególne instytucje
wspierające miały styczność moŜe równieŜ stać się inspiracją do wyznaczenia potrzeb lub
wskazania kierunków działań niezbędnych do podjęcia w celu poprawy skuteczności procesu
wsparcia.
PoniŜsze opracowanie zawiera informacje demograficzne, ekonomiczne i wskaźniki związane
z przestępczością na terenie woj. mazowieckiego wraz z uwzględnieniem statystyk
ogólnokrajowych.
I.1
Dane demograficzne
Z danych1 Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iŜ na koniec 2010 r. teren województwa
mazowieckiego zamieszkiwało łącznie 5 242 911 osób, z czego 3 385 772 osób w miastach
i 1 857 139 na wsi. Dane te wskazują, iŜ 64,58% mieszkańców woj. mazowieckiego
zamieszkiwało tereny miejskie, tj. o 4% więcej niŜ w skali kraju. Największą liczbę osób
zamieszkujących tereny miejskie tworzyli mieszkańcy Warszawy, w łącznej liczbie 1 720 398
osób.
Dane dotyczące charakterystyki mieszkańców Mazowsza wskazują, iŜ na koniec 2010 r.
kobiety stanowiły ponad 52% ogółu mieszkańców w łącznej liczbie 2 735 226 osób.
W Warszawie ich udział procentowy był wyŜszy niŜ dane wojewódzkie i wynosił 54% ogółu
mieszkańców (929 962 kobiet).
Analiza grup wiekowych2 mieszkańców woj. mazowieckiego wskazuje, iŜ na koniec 2010 r.
Mazowsze zamieszkiwało 289 181 dzieci w wieku 0-4 lata, oraz 815 035 dzieci i młodzieŜy
w wieku 5-19 lat. Łącznie dzieci i młodzieŜ w wieku 0-19 lat stanowiły 21 % ogółu
1
2
www.stat.gov.pl
j.w.
5
mieszkańców województwa, z czego kobiety 10,25% ogółu mieszkańców (537 212 kobiet).
Osoby w wieku produkcyjnym z przedziału wiekowego 20-59 lat, stanowiły grupę 3 062 529
osób. Szczegółowe dane dotyczące grup wiekowych przedstawia poniŜsza tabela sporządzona
na podstawie ww. danych GUS.
Ludność w grupach wiekowych
ogółem
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-39
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70 i więcej
70-74
75-79
80-84
85 i więcej
Polska
%
os.
38 200 037 100,00%
2 005 246
5,25%
1 776 368
4,65%
1 976 891
5,18%
2 418 066
6,33%
2 850 276
7,46%
3 290 233
8,61%
3 081 213
8,07%
2 727 569
7,14%
2 348 393
6,15%
2 443 818
6,40%
2 914 321
7,63%
2 856 502
7,48%
2 326 577
6,09%
1 355 471
3,55%
3 829 093 10,02%
1 356 826
3,55%
1 145 520
3,00%
806 222
2,11%
520 525
1,36%
Mazowsze
%
os.
5 242 911 100,00%
289 181
5,52%
245 272
4,68%
261 266
4,98%
308 497
5,88%
357 166
6,81%
434 166
8,28%
447 639
8,54%
398 937
7,61%
321 802
6,14%
318 077
6,07%
389 076
7,42%
395 666
7,55%
314 269
5,99%
191 166
3,65%
570 731 10,89%
190 609
3,64%
169 796
3,24%
126 966
2,42%
83 360
1,59%
Przeciętna liczba mieszkańców gospodarstw domowych na terenie woj. mazowieckiego na
koniec 2009 r. była niŜsza w stosunku do danych krajowych (2,90) i wynosiła 2,74 osób na
gospodarstwo. Jednocześnie liczba osób pracujących w gospodarstwie domowym wynosiła
1,18 osób na gospodarstwo, tj. więcej niŜ w stali kraju. Z tego względu liczba osób
pracujących jest wyŜsza niŜ dane krajowe. Szczegółowe dane Głównego Urzędu
Statystycznego3 przedstawia poniŜsza tabela.
Przeciętna liczba mieszkańców gospodarstw domowych na koniec 2009 r.
Jednostka terytorialna
ogółem
pracujący
pobierający świadczenia z ubezpieczeń społecznych
i pomocy społecznej ogółem
pobierający świadczenia z ubezpieczeń społecznych
i pomocy społecznej, emerytury i renty
pozostający na utrzymaniu
3
j.m.
Polska Mazowieckie
[osoba]
2,90
2,74
[osoba]
1,13
1,18
[osoba]
0,82
0,72
[osoba]
[osoba]
0,71
0,87
0,64
0,78
www.stat.gov.pl
6
I.2
Dane ekonomiczne
Jak pokazują dane GUS4 przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto na koniec 2009 r. na
terenie woj. mazowieckiego wynosiło 4 179,63 zł brutto. W stosunku do średniej krajowej
wartość ta stanowiła 126,1%, co moŜe być powodem napływu ludności z innych części kraju
na teren woj. mazowieckiego.
Co istotne samo woj. mazowieckie charakteryzuje się ogromnym zróŜnicowaniem pod
względem przeciętnego wynagrodzenia pomiędzy poszczególnymi podregionami
województwa. Jak pokazują dane, przeciętne wynagrodzenie na koniec 2009 r. było
najwyŜsze na terenie m. Warszawy i wynosiło 4 603,26 zł brutto. W tym samym okresie na
terenie woj. mazowieckiego regionem posiadającym najniŜsze przeciętne wynagrodzenie był
region ostrołęcko-siedlecki, gdzie przeciętne wynagrodzenie wynosiło 2820,06 zł brutto. Jest
to równieŜ region, którego przeciętne wynagrodzenie stanowi jedynie 85,1% wskaźnika
krajowego.
Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w gospodarstwach domowych wedle danych GUS5
na terenie woj. mazowieckiego są znacznie wyŜsze niŜ dane ogólnokrajowe. 95% wydatków
dotyczy wydatków na towary i usługi konsumpcyjne.
Przeciętne miesięczne wydatki na 1 osobę w gospodarstwach domowych,
wedle grup towarów i usług na koniec 2009r.
j.m. Polska
Mazowieckie
ogółem
[zł]
956,68
1 233,28
towary i usługi konsumpcyjne
[zł]
913,86
1 179,64
Ŝywność i napoje bezalkoholowe
[zł]
240,08
267,91
napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe
odzieŜ i obuwie
uŜytkowanie mieszkania i nośniki energii
wyposaŜenie mieszkania i prowadzenie
gospodarstwa domowego
zdrowie
transport
łączność
rekreacja i kultura
edukacja
restauracje i hotele
inne towary i usługi
[zł]
[zł]
26,06
49,93
32,85
69,91
[zł]
188,03
228,63
[zł]
[zł]
[zł]
[zł]
[zł]
[zł]
[zł]
[zł]
51,51
47,90
92,74
43,47
76,35
11,44
20,72
50,33
70,55
69,92
141,52
54,78
112,49
19,95
32,89
69,36
WyŜsze wydatki w przeliczeniu na 1 osobę na terenie woj. mazowieckiego w stosunku do
danych ogólnokrajowych są wynikiem wyŜszych dochodów. Główny Urząd Statystyczny
4
5
www.stat.gov.pl
j.w.
7
w swoich zestawieniach6 wykazuje, iŜ na terenie Mazowsza przeciętny miesięczny dochód na
1 osobę wynosi 1438,73 zł. Było to o niemal 30% więcej, niŜ przeciętny dochód na 1 osobę
w Polsce.
Przeciętny miesięczny dochód na 1 osobę, ze względu na rodzaj dochodu,
w gospodarstwach domowych7
j.m. Polska
Mazowieckie
rozporządzalny ogółem
1 438,73
[zł] 1 114,49
rozporządzalny z pracy najemnej
[zł]
593,73
820,62
rozporządzalny z gospodarstwa indywidualnego w
rolnictwie
[zł]
43,07
60,57
rozporządzalny z pracy na własny rachunek
[zł]
101,37
156,16
rozporządzalny ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych i
pomocy społecznej
[zł]
322,51
331,73
do dyspozycji
1 385,09
[zł] 1 071,67
Chęć podniesienia swojego statusu materialnego moŜe być przyczyną części migracji
zarobkowych. Z danych GUS8 wynika, iŜ liczba ludności zameldowanej na pobyt czasowy na
terenie woj. mazowieckiego wynosiła 80 052 osób, z czego 55 815 zostało zameldowanych na
terenie miast. Jednak warto pamiętać, iŜ faktyczna liczba osób mieszkających na terenie woj.
mazowieckiego moŜe być większa, poniewaŜ część z nich nie melduje się na pobyt czasowy.
Wskaźnik zagroŜenia ubóstwem relatywnym po uwzględnieniu w dochodach transferów
społecznych9 prezentowany przez Główny Urząd Statystyczny pokazuje, iŜ województwo
mazowieckie w stosunku do kraju plasuje się dosyć dobrze (wskaźnik na poziomie 12,5%, dla
kraju – 17,1%). Wedle definicji GUS wskaźnik ten to „procent osób, których dochód
ekwiwalentny do dyspozycji (po uwzględnieniu w dochodach transferów społecznych) jest
niŜszy od granicy ubóstwa ustalonej na poziomie 60% mediany ekwiwalentnych dochodów do
dyspozycji w danym kraju”.
Dane10 wskazują, iŜ ludność woj. mazowieckiego zarówno w przypadku wskaźnika
zagroŜenia ubóstwem wg. minimum egzystencji, jak i relatywnej granicy ubóstwa oraz
ustawowej granicy ubóstwa wykazuje niŜszy procent niŜ dane krajowe. Jednak nadal ich
wartości bezwzględne stanowią wysoką grupę osób zagroŜonych. Szczegółowe dane
przedstawia poniŜsza tabela.
6
www.stat.gov.pl
j.w.
8
j.w.
9
j.w.
10
j.w.
7
8
Wskaźniki zagroŜenia ubóstwem wg granic ubóstwa - % osób w gospodarstwach domowych
poniŜej granic
minimum egzystencji
relatywna granica
ustawowa granica
ubóstwa
ubóstwa
2009
2009
2009
[%]
[%]
[%]
Polska
5,7
17,3
8,3
Mazowieckie
3,9
12,4
5,7
PowyŜsze dane są niezwykle istotne w przypadku zestawienia ich z danymi dotyczącymi
gospodarstw domowych zagroŜonych ubóstwem relatywnym w latach 2005-2010, które
obrazują wzrost tego wskaźnika w 2010 r. w stosunku do roku poprzedniego.
Jednostka
terytorialna
wskaźnik zagroŜenia ubóstwem relatywnym
2006
2007
2008
2009
%
%
%
%
19,1
17,3
16,9
17,1
16
14,7
12,4
12,5
2005
%
20,6
18,3
POLSKA
MAZOWIECKIE
2010
%
17,6
15
Nowoczesny styl Ŝycia, charakteryzujący się wysokim konsumpcjonizmem powoduje, Ŝe
coraz częściej pogoń za nowoczesnymi sprzętami jest przyczyną podejmowania wszelkich
działań zmierzających do unowocześnienia swojego gospodarstwa domowego. Częściowo
jest to wynikiem chęci ułatwienia wykonywania prac domowych, ale równieŜ nie bez
znaczenia jest fakt występowania presji społecznej związanej z posiadaniem nowoczesnych
sprzętów. Cześć rodzajów sprzętów znajduje się w zdecydowanej większości gospodarstw
domowych, inne natomiast powoli znikają. Obserwowane zmiany przedstawia poniŜszy
wykres.
100,0
90,0
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
pralka
2008
2009
zmyw . do
nacz.
kuch.
mikrof.
samoch.
os.
odtw . CD
w ieŜa HI- odtw . DVD
FI
tel.kom.
urządz. do komputer
odbioru tel. osobisty
sat. lub
kabl.
MAZ.
POLSKA
MAZ.
POLSKA
MAZ.
POLSKA
MAZ.
POLSKA
MAZ.
POLSKA
MAZ.
POLSKA
MAZ.
POLSKA
MAZ.
POLSKA
MAZ.
POLSKA
MAZ.
POLSKA
MAZ.
POLSKA
MAZ.
0,0
POLSKA
10,0
komp. os. drukarka
z
dostępem
do
Internetu
2010
9
PowyŜsze zestawienie z punktu widzenia zagadnienia związanego z handlem ludźmi moŜe
być istotne jedynie w aspekcie analizy pewnego trendu obserwowanego w zakresie
zwiększonego konsumpcjonizmu wśród Polaków i dąŜeń do wyposaŜenia gospodarstw
domowych w poszczególne sprzęty. Zestawiając powyŜsze dane, obrazujące posiadanie przez
90% gospodarstw domowych telefonów komórkowych i pralek, z danymi dotyczącymi
gospodarstwami domowymi zagroŜonymi ubóstwem relatywnym (15% na terenie
Mazowsza), jasnym wydaje się fakt, Ŝe obecnie niektóre sprzęty wydają się być niezbędnym
elementem gospodarstwa domowego. Jednocześnie promowany obecnie trend związany
z zakupem coraz większej liczby sprzętów domowych będących dodatkowym elementem
wyposaŜenia gospodarstwa domowego (komputer, telefon komórkowy, itp.) moŜe
powodować wyalienowanie osób, których sytuacja materialna nie pozwala na ich zdobycie.
Chęć zapewnienia domownikom poziomu Ŝycia zbliŜonego do innych gospodarstw
domowych moŜe skłaniać niektóre osoby do podejmowania prac lub zajęć o zwiększonym
ryzyku np. podejmowanie pracy nielegalnej, lub wykonywanie prac niezgodnych
z przepisami prawa.
I.3
Przestępstwa stwierdzone
Komenda Główna Policji na swojej stronie internetowej przedstawiła dane dotyczące11 stanu
bezpieczeństwa w Polsce w 2010 r. Wskazują one na to, iŜ w okresie badanym nadal
odnotowywany jest spadek niemal we wszystkich kategoriach przestępstw uciąŜliwych
społecznie, tj. w przypadku zabójstw, bójek, pobić, kradzieŜy samochodów, włamań,
rozbojów i wymuszeń. Odnotowano bowiem o 3% niŜszą liczbę tych przestępstw w stosunku
do roku poprzedniego. W 2010 r. wszczęto ogółem 964 614 postępowań, a zarzuty
popełnienia przestępstw usłyszało 464 991 podejrzanych dorosłych i 51 163 nieletnich.
Skuteczność ścigania sprawców przestępstw wynosi 68,3% w skali kraju.
Dane dotyczące przestępczości w województwach są uwzględniane m.in. w statystykach
GUS12. Wedle nich na koniec 2010 r. na terenie woj. mazowieckiego stwierdzono
w zakończonych postępowaniach przygotowawczych 140 040 przestępstw. W stosunku
do ogólnej liczby przestępstw stwierdzonych na terenie całego kraju stanowiły one 12,3%,
umiejscawiając jednocześnie woj. mazowieckie na drugim miejscu pod względem
województw z największą liczbą przestępstw stwierdzonych w zakończonych
postępowaniach przygotowawczych. Analizując natomiast dane regionalne najwięcej
przestępstw zostało stwierdzonych na terenie miasta Warszawy z liczbą 57 302 stanowiącą
wartość większą niŜ w przypadku stwierdzonych w niektórych województwach13.
Z danych dotyczących przestępstw stwierdzonych na terenie woj. mazowieckiego przestępstw
największą ich liczbę w 2010 r. stanowiły przestępstwa o charakterze kryminalnym
(102 076), a drugą w kolejności przestępstwa przeciwko mieniu (78 861). Przestępstwa
przeciwko wolności, wolności sumienia i wyznania, wolności seksualnej i obyczajowej na
terenie Mazowsza stanowiły stosunkowo niewielki udział w ogólnych przestępstwach (3%)
11
www.stat.gov.pl
j.w.
13
Zgodnie z danymi GUS w tym samym okresie w woj. lubelskim, podkarpackim, podlaskim, świętokrzyskim,
lubuskim, opolskim, kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim wskaźnik przestępstw stwierdzonych
12
10
w łącznej liczbie 4 288 przypadków, natomiast przestępstwa przeciwko Ŝyciu i zdrowiu 3483
przypadków (2,48%).
W przypadku przestępstw stwierdzonych o charakterze kryminalnym na terenie m. st.
Warszawy ich liczba na koniec 2010 r. wynosiła 47 422 przypadki i stanowiła łącznie 82,75%
ogólnej liczby przestępstw stwierdzonych w zakończonych
postępowaniach
przygotowawczych. Jednocześnie przestępstwa o charakterze gospodarczym stanowiły niemal
7,19% ogółu (4 120 przypadków).
Na terenie Mazowsza wskaźnik wykrywalności sprawców na koniec 2010 roku wynosił
59,9%, natomiast wykrywalność w zaleŜności od podregionu mazowieckiego wahała się od
75,1% (podregion ostrołęcko-siedlecki) do 46,3% (miasto Warszawa).
PoniewaŜ na handel ludźmi naraŜone są w duŜej mierze osoby małoletnie w trakcie ucieczki,
warto przyjrzeć się danym dotyczącym tej grupy. Z danych policji14 wynika, iŜ w 2009 r.
ujawniono na terenie całego kraju ponad 18 tysięcy małoletnich uciekinierów. Największą
liczbę stanowią ucieczki z placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz z ośrodków szkolnowychowawczych (łącznie ponad 12 tysięcy). Małoletni uciekający z domów rodzinnych
stanowili grupę 4 872 osób. Uciekinierzy ze schronisk dla nieletnich i zakładów poprawczych
stanowili grupę 1089 osób. Z informacji policji wynika, iŜ najliczniejszą grupę stanowią
uciekinierzy w wieku 14-16 lat, a większość z nich wywodzi się ze środowisk miejskich.
Wśród najczęstszych przyczyn podjęcia ucieczki wskazuje się:
niewłaściwą atmosferę panującą w środowiskach rodzinnych (ok. 40% wszystkich
ucieczek);
niepowodzenia szkolne;
lęk przed karą za niewłaściwe zachowanie;
błędy wychowawcze;
namowy kolegów.
Istotnym moŜe się wydawać fakt, iŜ w ostatnich latach zauwaŜa się wzrost liczby przestępstw
popełnionych w szkołach podstawowych i gimnazjach. Z danych policji15 wynika, iŜ na
koniec 2010 r. ich liczba wzrosła z 21 tys. (w 2009 r.) do 26 tysięcy. PoniŜsza tabela obrazuje
liczby przestępstw popełnionych w szkołach podstawowych i gimnazjach w latach 2009
i 2010. Dane te dotyczą przestępstw popełnionych w szkołach zarówno przez osoby
małoletnie, jak i dorosłych sprawców. Natomiast nie są tu uwzględnione wykroczenia, np.
kradzieŜe do 250 zł.
14
15
http://www.statystyka.policja.pl/portal/st/840/56278/Ucieczki_maloletnich.html
http://www.statystyka.policja.pl/portal/st/840/61850/Przestepczosc_w_szkolach.html
11
Przestępstwa popełnione w szkołach podstawowych i gimnazjach16
Rodzaj przestępstwa
Uszczerbek na zdrowiu
Udział w bójce lub
pobiciu
Zgwałcenie
KradzieŜ cudzej rzeczy
włamania
Przestępstwa
rozbójnicze
Przestępstwa
narkotykowe
Przestępstwa
przeciwko
funkcjonariuszowi
publicznemu
- w tym naruszenie
nietykalności cielesnej
Łącznie (takŜe inne
przestępstwa, nie
wymienione wyŜej)
2009
2 208
2010
2 953
dynamika
wzrost o 33,7 %
1 021
1 307
wzrost o 28 %
26
2 639
650
20
2 778
815
spadek o 23,1 %
wzrost o 5,3 %
wzrost o 25,4 %
3 918
6.221
wzrost o 58,8 %
433
520
wzrost o 20,1 %
2 223
2 810
wzrost o 26,4 %
212
276
wzrost o 30,2 %
21 040
26 197
wzrost o 24,5 %
Wzrost wskaźników związanych z przemocą w szkole moŜe mieć realne przełoŜenie na
podjęcie decyzji o ucieczce, lub podjęcie próby popełnienia niektórych przestępstw.
Jednocześnie akceptowanie ww. zjawisk moŜe równieŜ wpływać niekorzystnie na kreowanie
przez młode osoby błędnego wizerunku przemocy, jako „normalnego” elementu Ŝycia.
W dalszej perspektywie czasowej moŜe to mieć bezpośrednie przełoŜenie na kontynuowanie
ww. zachowań w Ŝyciu dorosłym.
II. Dane krajowe dotyczące handlu ludźmi
Zjawisko przestępczości związanej z handlem ludźmi jest na bieŜąco monitorowane przez
Centralny Zespół dw. z Handlem Ludźmi. Dane posiadane przez ww. jednostkę obrazują
zmianę w zakresie liczb postępowań związanych z handlem ludźmi.
Art. 189 a Kodeksu Karnego mówi, iŜ „kto dopuszcza się handlu ludźmi podlega karze
pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3, a kto czyni przygotowania do popełnienia
ww. przestępstwa podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Zgodnie z danymi posiadanymi przez Centralny Zespół dw. z Handlem Ludźmi w 2010 r.
wszczęto 15 postępowań z art. 189a KK, z czego 15 zostało zakończonych. W wyniku
prowadzonych postępowań stwierdzono popełnienie 36 przestępstw, z czego przestępstwa
wykryte stanowiły 36 przypadków. RównieŜ w 2010 r. złoŜono 36 wniosków o objęcie aktem
oskarŜenia. W stosunku do roku poprzedniego (tj, 2009) odnotowano spadek wszczętych
postępowań o 34%.
16
http://www.statystyka.policja.pl/portal/st/840/61850/Przestepczosc_w_szkolach.html
12
Informacja na temat zmian liczby postępowań prowadzonych w ramach art. 189a KK
przedstawia poniŜszy wykres.
Liczba postępowań art. 189a KK. w latach 2004-2010
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Postępowania
Zakończone
Postępowania
Wszczęte
2004
Przestępstwa
Stwierdzone
2005
2006
2007
Przestępstwa
Wykryte
2008
Wskaźnik
Wykrywalności
(%)
2009
Wnioski o
objęcie aktem
oskarŜenia
2010
W zakresie prowadzonych w 2010 r. działań stwierdzono, Ŝe na 36 stwierdzonych
przestępstw podejrzani stanowili grupę 14 osób, z czego 7 z nich to kobiety. W 2 przypadkach
podejrzanymi byli cudzoziemcy. W latach wcześniejszych męŜczyźni przewaŜali znacznie
w ogólnej liczbie podejrzanych o popełnienie przestępstw z art. 189a KK. Cudzoziemcy
stanowią zazwyczaj niewielki procent podejrzanych. PoniŜszy wykres przedstawia statystyki
związane z charakterystyką sprawców przestępstw popełnionych w ramach art. 189a KK.
Podejrzani o popełnienie przestęstw z art. 189a KK.
70
60
60
50
46
44
40
36
30
19
20
18
22
10
0
2004 r.
2005 r.
2006 r.
2007 r.
2008 r.
2009 r.
2010 r.
Podejrzani Ogółem
21
9
9
23
17
23
14
Podejrzani Kobiety
2
2
4
7
3
4
7
Podejrzani MęŜczyźni
19
7
5
16
14
19
7
Podejrzani – Cudzoziemcy
0
0
3
4
4
3
2
44
19
18
22
60
46
36
13
W 2010 r. aŜ o 59% w stosunku do roku poprzedniego spadła liczba pokrzywdzonych
w ramach przestępstw związanych z handlem ludźmi określonych art. 189a KK i wynosiła 24
osoby, w tym 9 cudzoziemców. Jednocześnie w 2010 r. w przeciwieństwie do roku
wcześniejszego, wśród pokrzywdzonych handlem ludźmi nie stwierdzono małoletnich.
Pokrzywdzeni
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Ogółem
W tym cudzoziemcy
W tym małoletni
35
17
16
859
62
59
24
3
12
14
11
9
3
8
-
Co istotne w 2010 r., podobnie jak i w roku poprzednim, nie wszczęto postępowań
związanych z art. 8 przepisów wprowadzających do ustawy Kodeks Karny, mówiących
o oddaniu w stan niewolnictwa.
Do handlu ludźmi moŜna równieŜ zaliczyć przestępstwa związane z podejmowaniem działań
określonych w art. 211 a Kodeksu Karnego, mówiącego iŜ „kto, wbrew woli osoby powołanej
do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniŜej lat 15 albo osobę
nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3”.
Zgodnie z danymi Centralnego Zespołu dw. z Handlem Ludźmi w 2010 r. wszczęto łącznie
11 postępowań, w ramach których liczba przestępstw stwierdzonych oraz przestępstw
wykrytych wynosiła 1. Sprawcą popełnionego przestępstwa była 1 osoba (męŜczyzna)
obywatel polski.
W porównaniu z poprzednimi latami był to znaczący wzrost wszczętych postępowań z art.
211a KK. W 2009 r. ich liczba wynosiła bowiem jedynie 2 postępowania, w ramach których
stwierdzono popełnienie 1 przestępstwa.
Przestępstwa popełnione Art. 200 Kodeksu Karnego17, związane z obcowaniem płciowym
z małoletnim poniŜej lat 15 stanowią istotną liczbę przestępstw, którą warto przytoczyć
w związku z badaniem zjawiska handlu ludźmi. Na terenie całego kraju w 2010 r. wszczęto
łącznie 1793 postępowań na podstawie powyŜszego art. Na koniec 2010 r, zakończono
łącznie 2050 r. postępowań, jednocześnie stwierdzono popełnienie przestępstw w 1532
przypadkach, wykrywając jednocześnie 1431 przestępstwa. Zmiana ww. wskaźników
w latach 2004-2010 pokazuje poniŜszy wykres.
17
Art. 200 §1 „Kto obcuje płciowo z małoletnim poniŜej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej
czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania podlega
karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§2 Tej samej karze podlega, kto w celu zaspokojenia seksualnego prezentuje małoletniemu poniŜej lat 15
wykonanie czynności seksualnej.
14
2500
94%
93,10%
92,90%
93%
92,10%
2000
Liczba postępowań
92,40%
92%
92%
91,20%
1500
91%
90,60%
91%
1000
90%
Wskaźnik wykrywalności (%)
93%
92,50%
90%
500
89%
2004
2005
Postępowania wszczęte
Przestępstwa wykryte
Wskaźnik Wykrywalności (%)
2006
2007
2008
Postępowania zakończone
Wnioski o objęcie aktem oskarŜenia
2009
2010
Łączna liczba poszkodowanych w 2010 r. wynosiła 5086 osób. Wszystkie ofiary były
małoletnimi. Natomiast jeśli chodzi o sprawców, na 918 z nich 909 stanowili męŜczyźni. Nie
było wśród nich cudzoziemców18.
Na postawie art. 200 a KK19, wprowadzonego w Ŝycie z dnia 8 czerwca 2010 r. ustawą z dnia
5 listopada 2009 r. (Dz.U.09.206.1589), w 2010 r. wszczęto 34 postępowania, z czego 12
z nich zostało zakończonych. W wyniku przeprowadzonych czynności stwierdzono
wystąpienie przestępstwa w 6 przypadkach oraz wykryto 2 przestępstwa, do których wydano
2 wnioski o objęcie aktem oskarŜenia. W wyniku prowadzonych postępowań ustalono, iŜ
łączna liczba pokrzywdzonych wynosiła 6 osób, z czego 4 stanowili małoletni. Podejrzany
o popełnienie przestępstwa był 1 męŜczyzna. Wszczęto równieŜ 2 postępowania z art. 200b
Kodeksu Karnego, który mówi, iŜ „kto publicznie propaguje lub pochwala zachowania
o charakterze pedofilskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2”.
W 2010 r. odnotowano równieŜ spadek liczby wszczętych postępowań z art. 202 § 1,
związanego z publicznym prezentowaniem treści pornograficznych w sposób, który moŜe
18
W latach 2004-2008 liczba podejrzanych była wyŜsza niŜ wskaźnik za 2010 r. i wynosiła odpowiednio: 1052
(2004 r.), 1053 (2005 r.), 1101 (2006 r.), 1148 (2007 r.), 1082 (2008 r.), 1004 (2009 r.).
19
§ 1. Kto w celu popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 3 pkt 2 lub art. 200, jak równieŜ
produkowania lub utrwalania treści pornograficznych, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci
telekomunikacyjnej nawiązuje kontakt z małoletnim poniŜej lat 15, zmierzając, za pomocą wprowadzenia go
w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do naleŜytego pojmowania sytuacji albo przy uŜyciu groźby
bezprawnej, do spotkania z nim, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej małoletniemu poniŜej lat
15 składa propozycję obcowania płciowego, poddania się lub wykonania innej czynności seksualnej lub udziału
w produkowaniu lub utrwalaniu treści pornograficznych, i zmierza do jej realizacji, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
15
narzucić ich odbiór osobie, która sobie tego nie Ŝyczy. Zgodnie z danymi statystycznymi
Centralnego Zespołu dw. z Handlem Ludźmi, w 2010 r. wszczęto 69 postępowań (o 24 mniej
niŜ w roku 2009), w ramach których stwierdzono popełnienie 58 przestępstw oraz wykryto 40
przestępstw (o 8 mniej niŜ w roku poprzednim). Wystosowano 19 wniosków o objęcie aktem
oskarŜenia. Łącznie podejrzani popełnienia 58 stwierdzonych przestępstw stanowili grupę 30
osób, z czego 26 z nich to męŜczyźni. Pokrzywdzeni to grupa 27 osób pełnoletnich.
Natomiast w ramach przestępstwa określonego art. 202 §2 KK, związanego
z prezentowaniem, rozpowszechnianiem i udostępnianiem treści pornograficznych
małoletniemu poniŜej 15 roku Ŝycia, w 2010 r. wszczęto 129 postępowań. W ramach
zakończonych postępowań stwierdzono popełnienie 304 przestępstw, tj. o 10,15% więcej, niŜ
w roku 2009. Na podstawie wykrytych przestępstw z art. 202 §2 KK, których liczba w 2010 r.
wyniosła 279, złoŜono 81 wniosków o objęcie aktem oskarŜenia. Podejrzanymi o popełnienie
ww. przestępstw w głównej mierze byli męŜczyźni (94 osoby), a łączna ich liczba wynosiła
111 osób. Natomiast małoletni pokrzywdzeni w wyniku popełnionych przestępstw to 1002
osoby.
W punktu widzenia zagadnienia handlu ludźmi istotnymi mogą być dane dotyczące
przestępstw popełnionych w ramach art. 203 Kodeksu Karnego, tj. zmuszania do prostytucji.
W 2010 r. wszczęto 23 postępowania z ww. art., a 36 zostało zakończonych. Stwierdzono
łącznie wystąpienie 28 przestępstw, i wydano 25 wniosków o objęcie aktem oskarŜenia.
Podejrzani stanowili grupę 20 osób, w większości byli to męŜczyźni (16 osób). Z 29 ofiar
ww. przestępstw, 2 stanowili cudzoziemcy, a 3 małoletni.
Natomiast za stręczycielstwo, sutenerstwo i kuplerstwo, które są zabronione art. 204 §1 i 2
KK. wszczęto 94 postępowania, tj. o 24 więcej niŜ w 2009 r. W wyniku prowadzonych
postępowań stwierdzono popełnienie 458 przestępstw (o 83 więcej niŜ w roku poprzednim).
Na 164 podejrzanych 123 stanowili męŜczyźni. Ustalono, Ŝe 4 sprawców było
cudzoziemcami. Jednocześnie wszczęto 9 postępowań z art. 204 § 3 KK, tj. za
stręczycielstwo, sutenerstwo lub kuplerstwo w odniesieniu do małoletniego. W wyniku
prowadzonych działań stwierdzono popełnienie 28 przestępstw (o 8 więcej niŜ w 2009 r.),
a podejrzeniem objęto 14 osób, w tym 2 kobiety. Sprawcy będący cudzoziemcami stanowili
grupę 3 osób. Natomiast pokrzywdzeni stanowili grupę 31 osób.
Z danych20 zaprezentowanych w Krajowym Planie Działań Przeciw Handlowi Ludźmi na lata
2011-2012 przyjętym przez Radę Ministrów zauwaŜa się wzrost liczby postępowań
przygotowawczych związanych z handlem ludźmi. Na koniec 2010 r. stanowiły one 117
spraw, podczas gdy w 2004 r. przeprowadzono jedynie 25 postępowań. Szczegółowe dane
dotyczące liczby podjętych postępowań w poszczególnych latach przedstawia tabela poniŜej.
20
http://www.mswia.gov.pl/download.php?s=1&id=13267
16
Rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Wyniki postępowań przygotowawczych w sprawach o handel ludźmi
w latach 2004-2010
Liczba postępowań
Liczba spraw
liczba osób
liczba osób
przygotowawczych w
zakończonych
oskarŜonych
pokrzywdzonych
sprawach o handel
wniesieniem aktu
ludźmi w latach 2004oskarŜenia
2010
25
31
26
48
53
109
117
18
19
17
28
28
39
40
39
42
36
62
78
79
78
98
99
126
1021
315
611
323
Jednocześnie dane Biura ds. Przestępczości Zorganizowanej Prokuratury Krajowej,
zmieszczone w ww. Planie dotyczące liczby ofiar poniŜej 18 roku Ŝycia stwierdzonych
w wyniku postępowań przygotowawczych wynosiły odpowiednio w latach 2003-2010:
2003
2004
2005
2006
21
2
10
9
2007
2008
2009
2010
6
7
66
32
Jednocześnie dane ogólnopolskie Fundacji La Strada prowadzącej Krajowe Centrum
Interwencyjno-Konsultacyjne dla Ofiar Handlu Ludźmi pokazują, Ŝe w 2010 r. udzielono
wsparcia 295 ofiarom handlu ludźmi. Byli to zarówno obywatele Polski, jak i krajów Unii
Europejskiej (Bułgarii, Niemiec, Rumunii,), jak i obywatele innych krajów, w tym:
AzerbejdŜanu, Bangladeszu, Białorusi, DŜibuti, Egiptu, Filipin, Kamerunu, Nepalu,
Mołdawii, Ukrainy, Uzbekistanu, Tajlandii oraz Wietnamu.
Z doświadczeń posiadanych przez Fundację La Strada, prowadzącą Krajowe Centrum
Interwencyjno-Konsultacyjne wynika, iŜ cudzoziemcy z państw azjatyckich będących
ofiarami handlu ludźmi, zazwyczaj stanowią grupy powyŜej 5 osób. Czynnikiem
utrudniającym współpracę z tą grupą jest odmienność kulturowa i problemy językowe, które
stawiają przed pracownikami Fundacji La Strada nowe przeszkody. TakŜe w przypadku
innych podmiotów zaangaŜowanych w proces udzielania wsparcia ofiarom handlu ludźmi
będącymi cudzoziemcami odmienność kulturowa i językowa są wskazywane, jako główne
przeszkody w procesie pracy z nimi.
III. Przepisy prawne związane z
przeciwdziałania handlowi ludźmi
realizacją
działań
na
rzecz
Zgodnie z § 22 i § 23 art. 115 Kodeksu Karnego „handlem ludźmi jest werbowanie, transport,
dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem:
1. przemocy lub groźby bezprawnej,
2. uprowadzenia,
17
3. podstępu,
4. wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do naleŜytego
pojmowania przedsiębranego działania,
5. naduŜycia stosunku zaleŜności, wykorzystania krytycznego połoŜenia lub stanu
bezradności,
6. udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jego obietnicy osobie
sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą
- w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii
lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze
przymusowym, w Ŝebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania
poniŜających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów
wbrew przepisom ustawy. JeŜeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego, stanowi ono
handel ludźmi, nawet gdy nie zostały uŜyte metody lub środki wymienione w pkt. 1-6.
Niewolnictwo jest stanem zaleŜności, w którym człowiek jest traktowany jak przedmiot
własności.”
Jednocześnie art. 189 a. §1 i §2 kodeksu karnego określa, iŜ „kto dopuszcza się handlu ludźmi,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat. Kto czyni przygotowania do
popełnienia przestępstwa określonego w §1, podlega karze pozbawienia wolności od 3
miesięcy do 5 lat.”
Pierwszym i najwaŜniejszym krokiem, jaki powinna podjąć osoba, będąca ofiarą handlu
ludźmi jest zgłoszenie się na policję, do straŜy granicznej lub bezpośrednio do organizacji
pozarządowej udzielającej pomocy ofiarom handlu ludźmi (np. Fundacja La Strada).
Zgłoszenie się do odpowiedniej instytucji pozwoli na podjęcie odpowiednich działań
skierowanych na zapewnienie bezpieczeństwa, wsparcia i schronienia. Kontakt z policją lub
z przedstawicielami straŜy granicznej pozwoli na udzielenie ofierze pomocy zgodnie
z zasadami „Programu wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi”. Wszelkie porady
i wsparcie podejmowane w ramach programu są realizowane przez specjalistów
zaznajomionych z tą tematyką.
Walka z handlem ludźmi jest równieŜ wynikiem aktów prawa międzynarodowego,
ratyfikowanych przez Polskę, wykazanych w pkt. III.3 niniejszego opracowania.
III.1 Programy związane z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi realizowane
m.in. na terenie woj. mazowieckiego
III.1.1 Krajowy Plan Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2009-2010
Od 2003 r . na terenie Rzeczypospolitej Polskiej realizowane są krajowe programy zwalczania
i zapobiegania handlowi ludźmi. Na lata 2009-2010 przyjęto Krajowy Plan Działań
Przeciwko Handlowi Ludźmi będący kontynuacją planów z poprzednich lat.
Biorąc pod uwagę uwarunkowania i zmiany zachodzące w problematyce handlu ludźmi,
na lata 2009-2010 przyjęto trzy cele szczegółowe:
18
1. rozpowszechnienie wiedzy dotyczącej zjawiska handlu ludźmi wśród potencjalnych
ofiar, przedstawicieli instytucji udzielających pomocy i odpowiedzialnych za ściganie
przestępstwa handlu ludźmi poprzez działania prewencyjne i badanie zjawiska,
2. poprawę skuteczności działań instytucji odpowiedzialnych za ściganie przestępstwa
handlu ludźmi, poprzez doskonalenie narzędzi prawnych, struktur oraz wdraŜanie
najlepszych praktyk (poprawa skuteczności działań),
3. wzbogacenie oferty i podniesienie standardu działań słuŜących wsparciu ofiar handlu
ludźmi.
Realizacja ww. programu obejmuje teren całego kraju, co równieŜ przekłada się na działania
podejmowane przez poszczególnych partnerów z terenu woj. mazowieckiego. W przypadku
kaŜdego z określonych przez Plan celów realizowany był szeroki zakres działań. Jednym
z istotnych załoŜeń było m.in. zainicjowanie działania wojewódzkich zespołów ds. handlu
ludźmi, w ramach którego powstał Mazowiecki Zespół ds. Przeciwdziałania Handlowi
Ludźmi.
10 czerwca 2011 r. Rada Ministrów przyjęła Krajowy Plan Działań Przeciwko Handlowi
Ludźmi na lata 2011-2012, będący kontynuacją poprzednich krajowych programów.
III.1.2 Program wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi – Krajowe
Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne21
W latach 2006-2009 „Program wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi” był
realizowany jako odrębne zadanie publiczne zlecane przez Ministra SWiA organizacji
pozarządowej wyłonionej w drodze otwartego konkursu ofert. Organizacja wyłoniona
w drodze konkursu była odpowiedzialna za prowadzenie Krajowego Centrum
Interwencyjno-Konsultacyjnego dla ofiar handlu ludźmi (KCIK). Jest to zadanie w całości
finansowane ze środków budŜetu państwa. W 2011 roku, podobnie jak w latach ubiegłych,
rolę tą pełni Fundacja La Strada.
Głównymi celami zadania są:
− zapewnienie ofierze handlu ludźmi prawa do godnego Ŝycia oraz realizacji
przysługujących jej praw;
− wzbudzenie wśród ofiar handlu ludźmi zaufania do organów ścigania i wymiaru
sprawiedliwości, a przez to zwiększenie gotowości do współpracy z władzami.
Zgodnie z załoŜeniami programu pomocą mogą zostać objęci cudzoziemcy, wobec których
zaistnieje przypuszczenie, Ŝe są ofiarami przestępstwa handlu ludźmi. Warunkiem wzięcia
udziału w Programie jest:
1. nawiązanie kontaktu z organami ścigania przez ofiarę (nie ma ona obowiązku
składania natychmiastowego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa);
2. zaistnienie uzasadnionego przypuszczenia, Ŝe cudzoziemiec jest ofiarą przestępstwa
handlu ludźmi,
3. zerwanie przez pokrzywdzonego wszelkich kontaktów ze sprawcami.
21
http://www.mswia.gov.pl/portal/pl/388/3943/Krajowe_Centrum_InterwencyjnoKonsultacyjne_dla_Ofiar_Handl
u_Ludzmi.html
19
W ofercie wsparcia oferowanej przez KCIK znajduje się:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
zakwaterowanie w bezpiecznym ośrodku
wyŜywienie
podstawowa opieka medyczna
wsparcie psychologiczne
konsultacje prawne
pomoc w kontaktach z organami ścigania
pomoc tłumacza
pomoc w legalizacji pobytu na terytorium Polski
zabezpieczenie moŜliwości bezpiecznego powrotu do kraju pochodzenia.
Program moŜe być uruchomiony wyłącznie przez przedstawiciela organu ścigania, który
zgodnie z Algorytmem postępowania funkcjonariuszy organów ścigania w przypadku
ujawnienia przestępstwa handlu ludźmi uzna, Ŝe dany cudzoziemiec moŜe być pokrzywdzony
przestępstwem handlu ludźmi. Funkcjonariusz wypełnia formularz zgłoszenia do Programu
i przekazuje go do koordynatorów w Policji, StraŜy Granicznej i do prokuratury. Koordynator
z ramienia MSWiA zatwierdza lub odrzuca przekazane zgłoszenie. W przypadku
zatwierdzenia zgłoszenia, w trakcie trwania całego programu cudzoziemiec znajduje się pod
opieką organizacji pozarządowej prowadzącej KCIK, która po uwzględnieniu indywidualnych
potrzeb ofiary zapewnia pomoc materialną, medyczną, psychologiczną i/lub prawną.
Program wygasa z chwilą zakończenia czynności procesowych z udziałem cudzoziemca i gdy
moŜliwy jest jego bezpieczny powrót do kraju pochodzenia.
Warunkiem niezbędnym do skorzystania z pomocy oferowanej przez Krajowe Centrum
Interwencyjno-Konsultacyjne jest nawiązanie kontaktu mailowego lub telefonicznego
z organizacją.
III.1.3 Zespół do spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi22
Na podstawie zapisów Zarządzenia nr 23 Prezesa Rady Ministrów z dnia 5 marca 2004 r.
został powołany Zespół do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi. Jest to organ
opiniodawczo-doradczy Prezesa Rady Ministrów.
W 2010 r.23 jego skład wchodzili przedstawiciele następujących organizacji:
a. Ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,
b. Ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego,
22
http://www.mswia.gov.pl/portal/pl/386/1999/Zespol_ds_Zwalczania_i_Zapobiegania_Handlowi_Ludzmi.html
Zgodnie ze zmianą z 2011roku w skład Zespołu wchodzą przewodniczący – przedstawiciel ministra
właściwego do spraw wewnętrznych w randze podsekretarza stanu;
1) zastępca przewodniczącego – Zastępca Komendanta Głównego Policji;
2) członkowie – przedstawiciele: ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, Ministra
Sprawiedliwości, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw
zabezpieczenia społecznego, ministra właściwego do spraw zagranicznych, ministra właściwego do spraw
zdrowia, Komendanta Głównego Policji, Komendanta Głównego StraŜy Granicznej, Pełnomocnika Rządu
do Spraw Równego Traktowania, Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców,
23
20
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
Ministra Sprawiedliwości,
Prokuratora Krajowego,
Ministra właściwego do spraw zagranicznych,
Ministra właściwego do spraw zdrowia,
Ministra właściwego do spraw wewnętrznych,
Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej,
Pełnomocnika Rządu ds. Równego Statusu Kobiet i MęŜczyzn,
Prezesa Urzędu ds. Cudzoziemców,
Komendanta Głównego Policji,
Komendanta Głównego StraŜy Granicznej.
Zgodnie z przyjętymi załoŜeniami i informacjami zamieszczonymi na stronie MSW
„do zadań Zespołu naleŜy:
1. ocena realizacji Krajowego Planu Działań przeciwko Handlowi Ludźmi
2. proponowanie oraz opiniowanie podejmowanych działań zmierzających
do skutecznego zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi.
3. współpraca z organami administracji rządowej, samorządu terytorialnego
oraz organizacjami pozarządowymi w zakresie zwalczania i zapobiegania handlowi
ludźmi”.
III.2 Wsparcie ofiar handlu ludźmi wedle ustawy o pomocy społecznej
Wsparcie w ramach pomocy społecznej dla ofiar handlu ludźmi jest udzielane w oparciu
o ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Zgodnie z jej zapisami w art. 5a,
prawo do świadczeń w formie interwencji kryzysowej, schronienia, posiłku, niezbędnego
ubrania oraz zasiłku celowego przysługuje cudzoziemcom, o których mowa w art. 53
ust. 1 pkt. 15 (zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udziela się cudzoziemcowi,
który jest ofiarą handlu ludźmi w rozumieniu decyzji ramowej Rady z dnia 19 lipca 2002 r.
w sprawie zwalczania handlu ludźmi i spełnia łącznie następujące warunki: przebywa na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podjął współpracę z organem właściwym
do prowadzenia postępowania w sprawie zwalczania handlu ludźmi oraz zerwał kontakty
z osobami podejrzanymi o popełnienie czynów zabronionych związanych z handlem ludźmi)
oraz art. 53a ust. 2 pkt. 4 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (zezwolenia
na zamieszkanie na czas oznaczony moŜna udzielić cudzoziemcowi, który przebywa na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nielegalnie, jeŜeli organ właściwy do prowadzenia
postępowania w sprawie zwalczania handlu ludźmi stwierdza, Ŝe cudzoziemiec jest
prawdopodobnie ofiarą handlu ludźmi w rozumieniu decyzji ramowej Rady z dnia 19 lipca
2002 r. w sprawie zwalczania handlu ludźmi).
Jednocześnie art. 7 pkt. 7a ustawy o pomocy społecznej precyzuje, iŜ pomocy społecznej
udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu potrzeby ochrony ofiar handlu
ludźmi.
Zgodnie z zapisami w ustawie w art. 8 pkt.1 prawo do świadczeń pienięŜnych z pomocy
społecznej, z zastrzeŜeniem art. 40, 41,53a i 91 przysługuje:
21
1. osobie samotnie gospodarującej której dochód nie przekracza kwoty 47724 zł,
zwanej dalej „kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej”
2. osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 35125 zł,
zwanej dalej "kryterium dochodowym na osobę w rodzinie".
3. rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na
osobę w rodzinie, zwanej dalej "kryterium dochodowym rodziny"
- przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art. 7
pkt. 2-15 lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.”
Ustawa o pomocy społecznej precyzuje równieŜ definicję pomocy społecznej. Zgodnie z art.
15 pomoc społeczna polega w szczególności na:
1)
2)
3)
4)
przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń,
pracy socjalnej,
prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,
analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy
społecznej;
5) realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych;
6) rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach
zidentyfikowanych potrzeb.
Zakres zadań z obszaru pomocy społecznej wykonywany jest przez instytucje administracji
samorządowej i rządowej róŜnego szczebla. Podział kompetencji pomiędzy poszczególnych
przedstawicieli administracji reguluje ustawa. Zgodnie z jej zapisami (art. 18 ust. 1 pkt. 7) do
zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę naleŜy
przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a takŜe udzielanie schronienia, posiłku
oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom, o których mowa w art. 5a.
Natomiast do zadań własnych powiatu zgodnie z art. 19 pkt. 12 naleŜy prowadzenie
ośrodków interwencji kryzysowej, a zgodnie z art. 20 pkt. 4 i 5 powiat odpowiada za
realizację zadań z zakresu administracji rządowej, w tym m.in. udziela cudzoziemcom,
o których mowa w art. 5a, pomocy w zakresie interwencji kryzysowej oraz finansuje
pobyt w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz w rodzinach
zastępczych dzieciom cudzoziemców niewymienionych w art. 5.
Art. 47 precyzuje definicję interwencji kryzysowej, którą zgodnie z zapisami w ustawie
„stanowi zespół interdycyplinarnych działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących
w stanie kryzysu. Celem interwencji kryzysowej jest przywrócenie równowagi psychicznej
i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji
kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej.” Jednocześnie zapisy
przewidują, iŜ pomocą w ramach interwencji kryzysowej obejmuje się osoby i rodziny bez
względu na posiadany dochód. Jednocześnie ustawa określa, iŜ „w ramach interwencji
kryzysowej udziela się natychmiastowej specjalistycznej pomocy psychologicznej,
a w zaleŜności od potrzeb - poradnictwa socjalnego lub prawnego, w sytuacjach
uzasadnionych - schronienia do 3 miesięcy”.
24
Rozporządzenie Rady Ministrów z 29 lipca 2009 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz
kwot świadczeń pienięŜnych z pomocy społecznej (Dz. U. Nr 127, poz. 1055).
25
j.w.
22
Natomiast w przypadku cudzoziemców, o których mowa w art. 5a, pkt. 3a precyzuje,
iŜ „moŜna udzielić schronienia na okres zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony,
o którym mowa w art. 53 i art. 53a ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r.
o cudzoziemcach”.
Udzielanie świadczeń z pomocy społecznej powinno uwzględniać dobro osób korzystających
z pomocy społecznej i ochrony ich dóbr osobistych. Art. 101 ust. 3 określa,
iŜ „w przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się
o świadczenie, w sprawach niecierpiących zwłoki oraz w sprawach cudzoziemców, którym
udzielono zgody na pobyt tolerowany, i cudzoziemców, o których mowa w art. 5a, właściwą
miejscowo jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie.” Jednocześnie
ustawa wskazuje, iŜ w tych przypadkach moŜna przyznać świadczenia wymienione w art. 3742 i 47-50 ustawy o pomocy społecznej, tj. zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy,
specjalny zasiłek celowy, opłacenie składki emerytalnej i rentowej zgodnie z zasadami
określonymi w ustawie.
Mimo, iŜ w standardowych przypadkach przyznane świadczenia z pomocy społecznej
następuje w formie decyzji administracyjnej (art. 106 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej), to
jednak udzielenie świadczeń w postaci interwencji kryzysowej, pracy socjalnej, poradnictwa
w zajęciach klubu samopomocy, a takŜe skierowanie do całodobowej placówki opiekuńczowychowawczej i przyznanie biletu kredytowanego nie wymaga wydania decyzji
administracyjnej (art 106 ust. 2). Natomiast ust. 4 definiuje, iŜ w przypadku odmowy
przyznania biletu kredytowanego oraz decyzji w sprawach cudzoziemców, o których mowa
w art. 5a, wydaje się bez konieczności przeprowadzania rodzinnego wywiadu
środowiskowego.
III.3 Akty prawne związane z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi oraz inne
dokumenty
PoniŜej znajduje się zestaw najwaŜniejszych
z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi.
aktów
prawnych
związanych
1. Akty prawne Organizacji Narodów Zjednoczonych:
a. Konwencja w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji otwarta do podpisu dnia 21 marca 1950 r. w Lake Success, (Dz. U. z 1952 r., Nr
41, poz. 278). - Mimo zawęŜenia pojęcia handlu ludźmi wyłącznie do celów
prostytucji wskazano, Ŝe przestępstwo to ściśle łączy się ze zjawiskiem migracji
i dlatego uznano, Ŝe grupy migrantów powinny podlegać szczególne ochronie
i kontroli w miejscach pobytu i podczas podróŜy.
b. Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel ludźmi,
w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniający Konwencję Narodów
Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej,
przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 15 listopada
2000 r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 18, poz. 160). Według art. 3, handel ludźmi obejmuje
m.in. wykorzystanie do pracy lub usług o charakterze przymusowym oraz
niewolnictwo i praktyki podobne do niewolnictwa.
23
c. Protokół przeciwko przemytowi migrantów drogą lądową, morską i powietrzną,
uzupełniający Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej
przestępczości zorganizowanej, przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne Narodów
Zjednoczonych dnia 15 listopada 2000 r., (Dz. U. z 2005 r., Nr 18, poz. 162) określił rodzaje przestępstw popełnianych w związku z wykorzystywaniem ludzi
do pracy przymusowej (m.in. fałszowanie dokumentów podróŜy lub dokumentów
toŜsamości, przemyt migrantów) oraz wskazał na działania o charakterze
prewencyjnym (m.in. zobowiązanie państwa do wzmocnienia środków kontroli
granicznej czy do zapewnienia odpowiedniej jakości paszportów i dowodów).
d. Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu
dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii, przyjęty w Nowym Jorku
dnia 25 maja 2000 r., (Dz. U. z 2007 r., Nr 76, poz. 494). Według art. 3 Protokołu,
handel dziećmi polega na oferowaniu, dostarczeniu lub przyjęciu dziecka
w jakikolwiek sposób m.in. w celu angaŜowania dziecka do pracy przymusowej.
Usiłowanie i współudział w popełnieniu tego przestępstwa jest karalne.
2. Akty prawne Unii Europejskiej:
a. Traktat o Unii Europejskiej z 1992 r. – w którym wskazano potrzebę prowadzenia
współpracy policyjnej celem zapobiegania i walki z przestępczością
zorganizowaną.
b. Traktat Amsterdamski (wszedł w Ŝycie 1 maja 1999 r.). - wprowadzający zmiany
do Traktatu o Unii Europejskiej zawiera odniesienie expressis verbis do walki
z handlem ludźmi: „zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa (ang.
safety) w obszarze wolności, bezpieczeństwa (ang. security) i sprawiedliwości”
osiągane jest przez „zapobieganie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej lub
wszelkiej innej, w szczególności (…) handlu ludźmi i przestępstw przeciwko
dzieciom” (art. 29).
c. Decyzja ramowa Rady Unii Europejskiej (2002/629/WSiSW) z 19 lipca 2002 r.
zastąpiona Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE z dnia 5
kwietnia 2011 r. w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego
procederu oraz ochrony ofiar – uznaje za karalny handel ludźmi do celów
wyzysku pracy lub usług danej osoby, w tym w formie co najmniej przymusowej
lub obowiązkowej pracy lub usług (art. 2).
d. Decyzja ramowa Rady Unii Europejskiej (2004/68/WSiSW) z 22 grudnia 2003 r.
w sprawie zwalczania seksualnego wykorzystywania dzieci i pornografii
dziecięcej (Dz. U. UE L 13 z 20 stycznia 2004 r.) - definiuje m.in. pornografię
dziecięcą oraz wprowadza karalność pobierania treści o charakterze
pornograficznym z udziałem dzieci ze stron internetowych równieŜ wtedy, gdy
ich serwer znajduje się poza terytorium krajów UE.
e. Dyrektywa Rady Unii Europejskiej (2004/81/WE) z 29 kwietnia 2004 r.
w sprawie dokumentu pobytowego wydawanego obywatelom państw trzecich,
którzy są ofiarami handlu ludźmi lub wcześniej byli przedmiotem działań
ułatwiających nielegalną imigrację, którzy współpracują z właściwymi organami
(Dz. U. UE L 261 z 6 sierpnia 2004 r.) zawiera wskazania dotyczące legalizacji
pobytu obywateli państw trzecich - ofiar handlu ludźmi.
24
3. Akty prawne Międzynarodowej Organizacji Pracy:
a. Konwencja Nr 29 MOP dotycząca pracy przymusowej lub obowiązkowej,
przyjęta w Genewie dnia 28 czerwca 1930 r., ratyfikowana przez Polskę 28
listopada 1958 r. (Dz. U. z 1959 r., Nr 20, poz. 122) zawiera definicję pracy
przymusowej, która oznacza „wszelką pracę lub usługi wymagane od jakiejś
osoby, pod groźbą jakiejkolwiek kary, i do których dana osoba nie zgłosiła się
dobrowolnie” (art. 2 ust. 1).
b. Konwencja Nr 105 MOP o zniesieniu pracy przymusowej, przyjęta w Genewie
dnia 25 czerwca 1957 r., ratyfikowana przez Polskę 23 czerwca 1958 r. (Dz. U.
z 1959 r., Nr 39, poz. 240); RP zobowiązała się znieść pracę przymusową lub
obowiązkową i nie korzystać z niej m.in. jako ze środka nacisku lub
wychowania politycznego, środka dyscypliny pracy czy kary za udział
w strajkach.
c. Konwencja Nr 182 MOP dotycząca zakazu i natychmiastowych działań na
rzecz eliminowania najgorszych form pracy dzieci, przyjęta w Genewie dnia
17 czerwca 1999 r., ratyfikowana przez Polskę 1 marca 2004 r. (Dz. U. z 2004
r., Nr 139, poz. 1474). Art. 3. Konwencji do „najgorszych form pracy dzieci”
zalicza m.in. „pracę przymusową lub obowiązkową, pracę zagraŜającą
zdrowiu, bezpieczeństwu lub moralności dzieci”.
4. Akty prawne Rady Europy:
a. Konwencja Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi
z 2005 r., podpisana przez Polskę w tym samym roku, weszła w Ŝycie
w stosunku do Polski 1 marca 2009 r. Konwencja zawiera definicję handlu
ludźmi zaczerpniętą z Protokołu z Palermo, nakazuje państwom-stronom m.in.
wzmoŜenie kontroli granicznych nastawionych na wykrywanie osób
przewoŜonych w ramach handlu ludźmi, szczególną dbałość o bezpieczeństwo
dokumentów oraz ochronę cudzoziemskich ofiar handlu ludźmi (zastosowanie
procedury czasu na zastanowienie i pozwolenia na pobyt).
5. Polskie akty prawne:
a. Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny,
b. Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Przepisy wprowadzające kodeks karny,
c. Ustawa z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu
komórek, tkanek i narządów,
d. Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks Wykroczeń,
e. Krajowy Plan Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2009-2010
(przyjęty przez Radę Ministrów 5 maja 2009 r. oraz sprawozdanie
z wykonania Krajowego Planu Działań przeciwko Handlowi Ludźmi na lata
2009-2010,
f. Wskazówki metodyczne dla prokuratorów prowadzących lub nadzorujących
postępowania karne w sprawach dotyczących handlu ludźmi.
25
IV. Mazowiecki Zespół ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi
W październiku 2010 r. na terenie woj. mazowieckiego rozpoczął działalność Mazowiecki
Zespół ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi. Jego powstanie było odpowiedzią na zapisy
w Krajowym Planie Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2009-2010, w ramach
którego planowano zainicjowanie powstania wojewódzkich zespołów ds. handlu ludźmi.
W wyniku prowadzonych prac przygotowawczych oraz rozmów z potencjalnymi partnerami
udało się stworzyć grupę kilkunastu instytucji wchodzących w skład zespołu. Na początku
października w jego skład wchodzili przedstawiciele organizacji pozarządowych (Fundacji La
Strada, Fundacji ITAKA, Fundacji Dzieci Niczyje, Stowarzyszenia Interwencji Prawnej),
Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji, Policji, StraŜy Granicznej, Państwowej Inspekcji
Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawie oraz jednostek organizacyjnych pomocy
społecznej z terenu woj. mazowieckiego i jednostek samorządu terytorialnego wykonujących
zadania z zakresu pomocy społecznej (Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej,
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie, Biuro Polityki Społecznej m.st. Warszawy,
Kuratorium Oświaty w Warszawie). Funkcję koordynatora Zespołu pełni pracownik
Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego zgodnie
z art. 22 pkt. 15 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. W pracach Zespołu
brali równieŜ udział pracownicy Departamentu Polityki Migracyjnej Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych i Administracji26.
Celem działania Mazowieckiego Zespołu jest wymiana informacji i doświadczeń
poszczególnych członków zespołu oraz wypracowanie sprawnego i efektywnego systemu
pomocy i wsparcia dla ofiar handlu ludźmi. Udział w zespole przedstawicieli najwaŜniejszych
instytucji aktywnie uczestniczących w procesie przeciwdziałania handlowi ludźmi daje
jednocześnie moŜliwość zbadania skali tego zjawiska na terenie woj. mazowieckiego.
Efektem współpracy prowadzonej od 2010 r. jest niniejszy raport.
IV.1 Rola podmiotów zaangaŜowanych w prace zespołu
Podmioty biorące udział w pracach Mazowieckiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi
Ludźmi posiadają róŜne moŜliwości wparcia ofiar handlu ludźmi z racji szerokiego zakresu
działań będącego wynikiem przepisów prawa lub regulaminów, w oparciu o które prowadzą
swoją działalność.
Z tego względu poniŜej zostały opisane zarówno dotychczasowe doświadczenia kaŜdego
z podmiotów, jak równieŜ cele i zakres prowadzonej działalności, z uwzględnieniem działań
realizowanych w zakresie walki z procederem handlu ludźmi.
IV.1.1 Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego
Koordynatorem działań prowadzonych przez Mazowiecki Zespół ds. Przeciwdziałania
Handlowi Ludźmi jest Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego.
26
W 2011 r. do prac Zespołu przystąpiły kolejne podmioty, w tym: Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie,
Prokuratura Rejonowa w Warszawie, Urząd ds. Cudzoziemców i Wydział Spraw Cudzoziemców
Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego.
26
Działalność Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego
w zakresie udzielania wsparcia ofiarom handlu ludźmi regulują przepisy m.in. ustawy
o wojewodzie i administracji rządowej w województwie z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz.U. Nr
31, poz. 206) oraz ustawy z dnia 12 marca 2004 r o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 175, poz.
1362 z późn. zm.) art.: art. 22 pkt 15, art. 5 a, art. 7. pkt. 7a, art. 20 ust.1 pkt. 5.
Zakres działalności realizowanej przez Wydział obejmuje m. in:
− nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym
nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej;
− nadzór i kontrolę zadań z zakresu administracji rządowej wykonywanych przez jednostki
samorządu terytorialnego i podmioty niepubliczne z zakresu polityki społecznej;
− realizację lub zlecanie jednostkom samorządu terytorialnego
niepublicznym zadań wynikających z programów rządowych.
lub
podmiotom
Dodatkowo zgodnie z zapisami art. 22. pkt. 15 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy
społecznej „do zadań wojewody naleŜy koordynowanie, w ramach systemu pomocy
społecznej, działań w zakresie zapobiegania handlowi ludźmi oraz wsparcia udzielanego
ofiarom handlu ludźmi”. Z tego względu WPS MUW pełni rolę koordynatora prac
Mazowieckiego Zespołu.
Zgodnie z zapisami w ww. ustawie ofiary handlu ludźmi mają m.in. moŜliwość skorzystać
z pomocy udzielanej przez Ośrodki Interwencji Kryzysowej (OIK). W przypadku
cudzoziemców będących ofiarami handlu ludźmi i korzystających z oferty OIK WPS MUW
jest odpowiedzialny za przekazywanie z rezerwy celowej środków finansowych na pokrycie
ww. kosztów, zgodnie ze zgłaszanym przez gminy i powiaty zapotrzebowaniem.
W przypadku dzieci cudzoziemskich bez opieki równieŜ WPS MUW odpowiada za
przekazanie powiatom zgodnie ze zgłoszonym zapotrzebowaniem środków finansowych na
pokrycie kosztów pobytu ww. dzieci w całodobowych placówkach opiekuńczowychowawczych oraz rodzinach zastępczych.
Jeśli chodzi o moŜliwą do udzielenia pomoc ofiarom handlu ludźmi, Wydział ma moŜliwość
pomocy w zapewnieniu bezpiecznego schronienia ofierze handlu ludźmi w ramach
prowadzonej koordynacji z jednostkami powiatowymi samorządu terytorialnego.
Pracownicy Wydziału na bieŜąco uczestniczą w róŜnego rodzaju działaniach dotyczących
przeciwdziałania handlowi ludźmi. W tym celu w 2008 r. uczestniczyli w spotkaniu
przedstawicieli placówek opiekuńczo-wychowawczych m.st. Warszawy dotyczącym
opracowania procedur postępowania w przypadku dziecka cudzoziemskiego bez opieki
zidentyfikowanego jako ofiara handlu ludźmi, a w 2009 r. w konferencji poruszającej
tematykę dzieci cudzoziemskich.
IV.1.2 Biuro Polityki Społecznej Urzędu m. st. Warszawy
Biuro Polityki Społecznej Urzędu m.st. Warszawy jest biurem działającym w strukturach
Urzędu Miasta st. Warszawy, którego pracą kieruje Prezydent m.st. Warszawy. Urząd jest
jednostką organizacyjną, przy pomocy której Prezydent wykonuje naleŜące do jego
kompetencji gminne i powiatowe zadania własne, zadania zlecone z zakresu administracji
rządowej, w tym zadania wynikające ze stołecznego charakteru m.st. Warszawy oraz zadania
27
wynikające z porozumień zawartych z jednostkami samorządu terytorialnego. Działalność
i zasady funkcjonowania Urzędu określa Regulamin organizacyjny Urzędu miasta
stołecznego Warszawy.
W zakresie związanym z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi Biuro Polityki Społecznej
posiada moŜliwość zapewnienia bezpiecznego schronienia, m.in. dla osób znajdujących się
w kryzysie, będących ofiarami handlu ludźmi poprzez ośrodki interwencji kryzysowej
(zgodnie z zapisami art. 5a ust. o pomocy społecznej). Z tego wsparcia mają moŜliwość
skorzystać osoby dorosłe lub osoby dorosłe z dziećmi. W ww. ośrodkach ofiary mogą
uzyskać pomoc prawną i psychologiczną. W przypadku pomocy doraźnej, jest ona udzielana
w innych placówkach, do których ww. są kierowane (jednostkach organizacyjnych,
organizacjach pozarządowych realizujących zadania zlecone), udzielających jednocześnie
porad prawnych w zaleŜności od zgłaszanego problemu. Dodatkowo zapewnienie pomocy
socjalnej odbywa się w formie poradnictwa socjalnego. Na podstawie obowiązujących
przepisów osoby te mogą się starać o przyznanie pomocy finansowej w Ośrodkach Pomocy
Społecznej.
Doświadczenie Biura Polityki Społecznej w działaniach związanych z przeciwdziałaniem
handlowi ludźmi w głównej mierze skupiało się na prowadzeniu nadzoru nad pracą Ośrodków
Interwencji Kryzysowej, które w ramach realizowanych zadań z zakresu administracji
rządowej i zleconych do realizacji powiatowi, udzielały wsparcia ofiarom handlu ludźmi.
IV.1.3 Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej
Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej jest wojewódzką samorządową jednostką
organizacyjną, powołaną w celu realizacji zadań Samorządu Województwa Mazowieckiego
w zakresie polityki społecznej. Realizuje zadania m.in. w zakresie: pomocy społecznej,
profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii,
wykluczeniu społecznemu, przemocy w rodzinie, rehabilitacji społecznej i zawodowej osób
niepełnosprawnych oraz koordynacji świadczeń rodzinnych. Misją MCPS jest realizacja
celów określanych w strategii polityki społecznej województwa mazowieckiego.
Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej ma bogate doświadczenie w realizacji programów
profilaktycznych oraz kampanii społecznych. Organizowało równieŜ specjalistyczne
szkolenia dla pracowników socjalnych z terenu woj. mazowieckiego obejmujące zagadnienia
związane z wiedzą niezbędną do identyfikacji ofiary handlu ludźmi, udzielania jej pomocy
oraz moŜliwości współpracy z innymi instytucjami działającymi na rzecz przeciwdziałania
handlowi ludźmi.
W 2008 r. MCPS prowadziło wraz z Komendą Wojewódzką Policji w Radomiu kampanię
społeczną pn. „Nie handlujmy ludźmi”, realizowaną w ramach rządowego programu „Razem
bezpieczniej”. Kampania ta składała się z 3 etapów:
28
a.
zorganizowania konferencji inauguracyjnej poświęconej zjawisku handlu ludźmi,
podczas której omówiono zasady bezpieczeństwa przy podejmowaniu pracy za
granicą oraz pokazano role poszczególnych instytucji pomocowych na rzecz
zapobiegania handlowi ludźmi i pomocy ofierze;
b.
akcji informacyjnej, podczas której rozdysponowano edukacyjne ulotki,
przygotowano i wyemitowano spot reklamowy na temat zjawiska handlu ludźmi;
c.
szkolenia dla specjalistów ds. nieletnich i koordynatorów procedury „Niebieskie
Karty” z komend miejskich i powiatowych garnizonu mazowieckiego
w zakresie ujawniania i przeciwdziałania handlowi ludźmi.
Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej prowadzi równieŜ działalność informacyjnoedukacyjną. W 2010 roku stworzono na stronie internetowej MCPS – www.mcps.mazovia.pl
zakładkę: pn. „problematyka handlu ludźmi ”, w której na bieŜąco umieszczane są informacje
dotyczące tej tematyki. Znajdują się tam teŜ trzy podzakładki: badania, publikacje, przydatne
linki.
W podzakładce ”BADANIA” znaleźć moŜna informacje na temat realizowanych badań
i raportów dotyczących problematyki handlu ludźmi – krótki ich opis lub pełne badania oraz
odnośniki do konkretnych stron.
Natomiast w podzakładce „PRZYDATNE LINKI” umieszczono odnośniki do interesujących
stron internetowych instytucji i organizacji, które są zaangaŜowane w przeciwdziałanie
handlowi ludźmi wraz z krótkim opisem - kto co robi, gdzie moŜna szukać pomocy itp.
W podzakladce „PUBLIKACJE” umieszczane są wywiady i artykuły wraz z ich krótkim
opisem oraz podaniem źródła, gdzie moŜe znaleźć pełne wydanie.
W ramach prac prowadzonych w zespole MCPS ma moŜliwość wspierania kampanii
informacyjnych związanych z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi poprzez umieszczanie
informacji na stronie internetowej MCPS oraz realizacji szkoleń na temat tego zjawiska dla
kadry pomocy społecznej z terenu woj. mazowieckiego.
IV.1.4 Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej
działającą, m.in. na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej
(Dz. U. z 2009r. Nr 175, poz.1362 z późn. zm.), ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r.
o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób bezrobotnych (Dz. U. z 2008.
Nr 14, poz.92 z późn. zm.).
WCPR wykonuje zadania powiatu, o których mowa w art.19 Ustawy z dnia 12 marca 2004r.
o pomocy społecznej. Do podstawowych obszarów działalności Centrum naleŜy: współpraca
oraz nadzór nad domami pomocy społecznej oraz placówkami opiekuńczo–
wychowawczymi, wspieranie rodzin zastępczych oraz usamodzielnianych wychowanków
tych rodzin i placówek opiekuńczo – wychowawczych a takŜe pomoc osobom i rodzinom
znajdującym się w sytuacjach kryzysowych oraz integracja uchodźców oraz osób
posiadających ochronę uzupełniającą.
W zakresie pomocy udzielanej ofiarom handlu ludźmi, zarówno Polakom, jak
i cudzoziemcom, wsparcie odbywa się poprzez kierowanie pełnoletnich ofiar i ewentualnych
dzieci przebywających pod ich opieką do hosteli Ośrodków Interwencji Kryzysowej, które
nadzoruje WCPR. W przypadku małoletnich ofiar handlu ludźmi pozostających bez opieki
osób dorosłych tutejsze Centrum udziela pomocy w formie kierowania do całodobowej
placówki opiekuńczo-wychowawczej działającej na terenie m. st. Warszawy, w której miejsca
zostały zorganizowane na wniosek MSWiA w 2009 r. Ze względu na dobro dzieci oraz
zapewnienie bezpieczeństwa, adres placówki jest tajny, został podany do wiadomości
Fundacji La Strada i MSWiA.
29
W ramach oferowanego wsparcia ofiary handlu ludźmi mogą równieŜ skorzystać
z pomocy prawnej i psychologicznej oferowanej w tych placówkach.
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie w ramach prowadzonej sprawozdawczości posiada
takŜe dane dotyczące liczby osób – ofiar handlu ludźmi oraz zakresu udzielonej im pomocy
przez jednostki nadzorowane.
Uczestnictwo WCPR w pracach Zespołu daje moŜliwość analizy danych dotyczących potrzeb
zgłaszanych przez placówki oferujące wsparcie ofiarom handlu ludźmi z terenu m.st.
Warszawy oraz liczby osób korzystających z tej formy pomocy.
IV.1.5 Kuratorium Oświaty w Warszawie
Działania Kuratorium Oświaty w Warszawie związane z podejmowaniem zadań
ukierunkowanych na przeciwdziałanie handlu ludźmi są wykonywane na podstawie art. 31
ust. 1 pkt 12 i art. 32 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz.U. z 2004 r.
Nr 256, poz. 2572 ze zmianami).
W ramach prowadzonej przez podmiot działalności związanej z przeciwdziałaniem handlowi
ludźmi Kuratorium brało udział w zorganizowaniu wraz z Fundacją La Strada konferencji
w 2010 r. „Edukacja dzieci dotkniętych doświadczeniem migracyjnym” – „Małoletnie ofiary
handlu ludźmi”. W ramach kampanii informacyjnych prowadzonych przez Kuratorium
Oświaty w Warszawie na stronie internetowej jednostki zamieszczono ulotkę „Przemoc
seksualna i przemoc ze względu na płeć” będącą jednocześnie informatorem dla pracowników
Ośrodków dla Cudzoziemców, dyrektorów szkół i podmiotów związanych z edukacją
przekazano materiały informacyjne pozyskane od Fundacji La Strada.
IV.1.6 La Strada – Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu
Fundacja La Strada jest organizacją pozarządową pełniącą istotną rolę w procesie udzielania
wsparcia ofiarom handlu ludźmi. Od 2009 roku pełni bowiem rolę podmiotu prowadzącego
Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne dla Ofiar Handlu Ludźmi (KCIK), na
podstawie konkursu ofert Ministra SWiA. Środki finansowe na funkcjonowanie KCIK
pochodzą z dotacji udzielonej przez MSWiA.
Jego oferta skierowana do ofiar handlu obejmuje następujące działania:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
zakwaterowanie w bezpiecznym ośrodku;
wyŜywienie;
podstawowa opieka medyczna;
wsparcie psychologiczne;
konsultacje prawne;
pomoc w kontaktach z organami ścigania;
pomoc tłumacza;
pomoc w legalizacji pobytu na terytorium Polski;
zabezpieczenie moŜliwości bezpiecznego powrotu do kraju pochodzenia.
Głównymi celami zadania związanego z prowadzeniem Krajowego Centrum InterwencyjnoKonsultacyjnego są:
30
− zapewnienie ofierze handlu ludźmi prawa do godnego Ŝycia oraz realizacji
przysługujących jej praw;
− wzbudzenie wśród ofiar handlu ludźmi zaufania do organów ścigania i wymiaru
sprawiedliwości, a przez to zwiększenie gotowości do współpracy z władzami.
Zgodnie z załoŜeniami programu pomocą mogą zostać objęci cudzoziemcy, wobec których
zaistnieje przypuszczenie, Ŝe są ofiarami przestępstwa handlu ludźmi. Warunkiem wzięcia
udziału w Programie jest:
− nawiązanie kontaktu z organami ścigania przez ofiarę (nie ma ona obowiązku
składania natychmiastowego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa);
− zaistnienie uzasadnionego przypuszczenia, Ŝe cudzoziemiec jest ofiarą przestępstwa
handlu ludźmi,
− zerwanie przez pokrzywdzonego wszelkich kontaktów ze sprawcami.
Fundacja La Strada powstała w 2006 r. Obecnie zajmuje się kontynuacją działań
realizowanych w ramach trzech rodzajów kampanii prowadzonych w latach poprzednich
w ramach programu prewencji handlu kobietami:
− kampanii prasowej i lobbingowej – w ramach której organizacja stara się wywrzeć wpływ
na autorytety społeczne i przedstawicieli róŜnych instytucji publicznych w celu podjęcia
działań mających na celu zwalczanie handlu kobietami, oraz nawiązanie kontaktu
z mediami, w tym z mediami młodzieŜowymi;
− kampanii prewencji i edukacji – obejmującej opracowanie specjalnych ulotek
rozpowszechnianych m.in. w szkołach, kościołach, ambasadach. Stworzono równieŜ
telefon zaufania, w ramach którego osobom zainteresowanym udzielane są informacje,
m.in. jak bezpiecznie podjąć pracę za granicą.
− kampanii pomocy społecznej – udzielanie pomocy prawnej, lekarskiej, psychologicznej
i praktycznej ofiarom handlu ludźmi oraz nakłanianie do ujawnienia sprawców.
Dodatkowo prowadzona jest działalność
szkoleniowa
i
wydawnicza
związana
IV.1.7 Fundacja ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych
Fundacja ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych działa od 1999 r. Głównym
celem jej działania jest niesienie pomocy zaginionym, ich rodzinom oraz osobom zagroŜonym
zaginięciem. Jest to jedyna organizacja w Polsce, pomagająca kompleksowo rodzinom osób
zaginionych, poprzez aktywne poszukiwania, jak równieŜ poprzez poradnictwo
psychologiczne obejmujące m.in. interwencje i grupy wsparcia oraz dodatkowo pomoc
prawną i socjalną, a takŜe mediacje rodzinne. W trakcie wykonywania swoich zadań Fundacja
współpracuje ściśle z Policją (na podstawie porozumienia o współpracy), a takŜe
z placówkami dyplomatycznymi na całym świecie, innymi organizacjami pozarządowymi,
placówkami socjalnymi, mediami polskimi i zagranicznymi. Jest to jednocześnie jedyna
organizacja w Polsce prowadząca całodobowy interwencyjny telefon w sprawie zaginionego
dziecka 116 111.
31
Fundacja udziela równieŜ wsparcia ofiarom handlu ludźmi, gdy w trakcie prowadzenia
działań związanych z poszukiwaniem osób zaginionych lub udzielania wsparcia takim
osobom, ustalono iŜ osoba taka jest ofiarą handlu ludźmi. W takim przypadku osobie
poszukiwanej – ofierze handlu ludźmi, udzielana jest pomoc w formie kontaktu i koordynacji
przepływu informacji między róŜnymi placówkami w celu ustalenia miejsca pobytu ofiary
i jej uwolnienia. Ofiara moŜe zostać równieŜ skierowana do odpowiednich placówek, gdzie
powinna uzyskać pomoc.
W przypadku cudzoziemców będących ofiarami handlu ludźmi lub oszustwa organizacja
podejmuje interwencję w odpowiednich placówkach na terenie kraju i za granicą. Pracownicy
fundacji są w stanie udzielić wsparcia osobom posługującym się językiem ukraińskim,
rosyjskim, bułgarskim, francuskim, angielskim, niemieckim, hiszpańskim i włoskim.
Fundacja posiada zespół 6 prawników, którzy na co dzień udzielają porad prawnych dla
rodzin osób zaginionych oraz mogą udzielać wsparcia w zakresie prawa cywilnego i karnego.
Istnieje równieŜ zespół psychologów, którzy są w stanie udzielić pomocy psychologicznej
w sytuacji interwencji kryzysowej (pomoc telefoniczna i pomoc bezpośrednia na terenie
Warszawy). Udzielane są równieŜ porady pracownika socjalnego.
Fundacja działa całodobowo, a pomoc jest udzielana drogą telefoniczną, mailową lub
listowną, a takŜe istnieje moŜliwość spotkania w Punkcie Wsparcia Bezpośredniego. Pomoc
bezpośrednia jest udzielana takŜe w formie grup wsparcia prowadzonych w 3 miastach:
Warszawie, Lublinie i Krakowie.
Na podstawie prowadzonych w latach ubiegłych działań organizacja posiada doświadczenie
w zakresie udzielania wsparcia ofiarom handlu ludźmi. Zarówno w 2008 r., jak i 2009 r.
udzielano pomocy ofiarom handlu ludźmi, szukanych jako osoby zaginione. TakŜe udzielono
pomocy grupie Ukraińców (6 osób), którzy zostali oszukani przez pracodawcę.
Fundacja posiada równieŜ doświadczenie w prowadzeniu kampanii informacyjnych
i promocyjnych związanych z tematyką poświęconą handlowi ludźmi. Od 2007 r. organizacja
prowadzi portal internetowy i kampanię informacyjną Bezpieczna Praca pod adresem
www.bezpiecznapraca.eu.
W pracy z osobami zaginionymi stosuje się procedurę kwalifikowania poszkodowanego, jako
ofiary handlu ludźmi, wprowadzoną w organizacji. W przypadku zdiagnozowania ofiary, jako
handlu ludźmi, są takŜe stosowane procedury doprowadzenia do ujawnienia miejsca pobytu
osoby zaginionej, co do której istnieją podejrzenia, iŜ jest ofiarą handlu ludźmi.
Organizacja, w trakcie pracy z ofiarami handlu ludźmi, zdiagnozowała pewne problemy
związane z udzielaniem wsparcia osobom poniŜej 18 r.Ŝ. Na podstawie posiadanych przez
organizację doświadczeń w zakresie udzielania wsparcia ofiarom handlu ludźmi stwierdzono,
iŜ w przypadku osób poniŜej 18 r.Ŝ, które zdecydowały się wyjechać z kraju i stały się
ofiarami handlu ludźmi, nie ma jednoznacznej wykładni co do nadrzędności przepisów
prawnych stosowanych w ich przypadku (przepisy prawa kraju pochodzenia lub kraju
przebywania w przypadku osób w wieku od 16 r.Ŝ. mogą być odmienne).
W 2008 r. została podpisana Umowa o współpracy pomiędzy Komendantem Stołecznej
Policji oraz Fundacją ITAKA. W umowie określono zobowiązania Fundacji ITAKA i Policji,
i określono zasady współpracy pomiędzy ww. podmiotami. W zakresie działań
prewencyjnych wymienione w ww. porozumieniu odpowiedzialny miał być Wydział
Prewencji.
32
W 2009 r. Fundacja ITAKA oraz Komendant Główny Policji podpisali porozumienie
określające zasady współpracy obydwu stron w zakresie informowania osób zgłaszających
zaginięcie o materiałach informacyjnych Fundacji, umieszczenia w sposób widoczny
w jednostkach organizacyjnych Policji informacji o działalności Fundacji, przekazywania
jednostce organizacyjnej prowadzącej poszukiwania informacji posiadanych przez Fundację,
a mogących się przyczynić do ustalenia miejsca pobytu osoby zaginionej, publikowanie
w mediach informacji o osobach zaginionych przekazanych przez Policję oraz publikowanie
w Internetowej Bazie Danych Osób Zaginionych i Osób NN Fundacji ITAKA zdjęć osób
zaginionych lub NN wraz z podstawowymi informacjami.
W pracach Mazowieckiego Zespołu Fundacja bierze czynny udział w procesie udoskonalania
procedury wsparcia ofiar handlu ludźmi oraz diagnozowania wystąpienia handlu ludźmi.
Prowadzone są równieŜ działania związane z wypracowaniem współpracy z innymi
podmiotami.
IV.1.8 Fundacja Dzieci Niczyje
Fundacja Dzieci Niczyje jest organizacją pozarządową działającą od 1991 r. Celem jej
działania jest pomoc dzieciom krzywdzonym, ich rodzinom i opiekunom, jak równieŜ
wspieranie wszelkich form pomocy i inicjatyw zmierzających do zapobiegania
i przeciwdziałania krzywdzeniu dzieci, jego skutkom oraz inne działania na rzecz ochrony
dzieci. W ramach prowadzonej działalności Fundacja udziela pomocy prawnej, medycznej
i prawnej w placówkach przez siebie prowadzonych. Prowadzone są równieŜ działania na
rzecz poprawy sytuacji dzieci uczestniczących w procedurach prawnych w charakterze
świadków i programy profilaktyki krzywdzenia dzieci przez dorosłych i rówieśników (m.in.
program przeciwdziałania zagroŜeniom dzieci w Internecie oraz program wsparcia rodziców
przeŜywających trudności w wychowywaniu dzieci). Fundacja organizuje takŜe
specjalistyczne szkolenia z zakresu problematyki dziecka krzywdzonego dla róŜnych grup
profesjonalnych oraz zespołów interdyscyplinarnych.
Działalność prowadzona przez organizację jest równieŜ realizowana w ramach uczestnictwa
i koordynacji programów międzynarodowych, m.in. program „Dzieciństwo bez przemocy – ku
lepszemu systemowi ochrony dzieci w Europie Centralnej i Wschodniej” i „Program na rzecz
dzieci cudzoziemskich bez opieki i dzieci – ofiar handlu”. Prowadzone przez fundację badania
i analizy pozwalają na poszerzenie wiedzy w tej tematyce oraz stanowią podstawę
do projektowania kolejnych działań.
Poprzez realizację szerokiej liczby projektów i działań Fundacja Dzieci Niczyje naleŜy do
kilku organizacji międzynarodowych, w tym: Child Helpline International, Euronet, Missing
Children Europe, Federacja Mazowia, Insafe, La Voix De l'Enfant, Separated Children in
Europe Programme, Youth Protection Roundtable Child Rights Information Network,
Eurochild.
Fundacja oferuje moŜliwość skorzystania z pomocy dzieciom polskim i cudzoziemcom,
będącym ofiarami handlu ludźmi. Potencjalne ofiary mogą skorzystać z pomocy oferowanej
przez placówki fundacji, w tym m.in. z pomocy psychologicznej, prawnej lub przyjaznego
przesłuchania.
Organizacja ma wieloletnie doświadczenie w realizacji działań związanych
z przeciwdziałaniem handlu ludźmi, m.in. poprzez uczestnictwo w pracach grupy roboczej.
33
Dodatkowo od 2004 r. prowadzi działania prewencyjne, szkoleniowe i informacyjne
skierowane do profesjonalistów mogących mieć styczność z ofiarami handlu ludźmi lub
potencjalnymi ofiarami handlu ludźmi (Policja, StraŜ Graniczna, pedagodzy, psycholodzy,
pracownicy oświaty, placówek opiekuńczo-wychowawczych, kuratorzy, pracownicy socjalni,
inni). W 2008 roku organizacja przeszkoliła łącznie 451 uczestników.
Prowadzono równieŜ aktywną współpracę z międzynarodowymi organizacjami zajmującymi
się tematyką handlu dziećmi oraz brano udział w projektach międzynarodowych np.
Separated Children in Europe Programme, w przygotowaniu Statement of Good Practice,
będącego jednym z waŜniejszych opracowań poświęconych problemowi dzieci
cudzoziemskich bez opieki.
W 2009 r. organizacja, we współpracy z MSWiA, brała udział w przygotowaniu strategii
kampanii prewencyjnej nt. handlu dziećmi skierowanej do młodzieŜy i opracowaniu
scenariusza zajęć dla uczniów. Organizowano równieŜ szkolenia dla pedagogów
i psychologów oraz szkolenia z zakresu problematyki handlu dziećmi dla funkcjonariuszy
StraŜy Granicznej i Policji oraz pracowników Ośrodków Interwencji Kryzysowej i placówek
opiekuńczo–wychowawczych (ogółem 532 uczestników szkoleń). Fundacja powołała równieŜ
Radę ekspertów ds. problemu handlu dziećmi oraz opracowano Raport alternatywny do
raportu rządowego z wykonywania Protokołu Dodatkowego do Konwencji o prawach dziecka
w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i pornografii we współpracy z Helsińską
Fundacją Praw Człowieka i innymi organizacjami.
W ramach prowadzonych przez organizację działań przeprowadzono analizę sytuacyjną na
temat wiedzy i postaw profesjonalistów mogących mieć kontakt z ofiarami handlu dziećmi.
Utworzono równieŜ polską Koalicję przeciwko komercyjnemu wykorzystywaniu
seksualnemu, będącej członkiem międzynarodowego ruchu ECPAT International. Podjęto
współpracę w zakresie realizacji ogólnoświatowej kampanii ECPAT International i The Body
Shop — „Stop handlowi i komercyjnemu wykorzystywaniu seksualnemu dzieci”.
W zakresie prowadzonych przez organizację kampanii informacyjnych związanych
z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi, ze względu na kampanię prowadzoną od 2004 r.
„Dzieci nie są na sprzedaŜ” organizacja posiada broszury, plakaty, ulotki, raportu, materiały
szkoleniowe oraz prowadzi stronę internetową www.dzieciofiaryhandlu.pl. Część z nich jest
dostępna do pobrania w formie elektronicznej na stronach internetowych prowadzonych przez
organizację.
IV.1.9 Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej jest organizacją poŜytku publicznego, działającą na rzecz
ochrony praw człowieka na podstawie zapisu w statucie organizacji. Jego celem jest
podejmowanie działań na rzecz osób dyskryminowanych i zagroŜonych marginalizacją,
poprzez: udzielanie im niezbędnej pomocy, w tym prawnej i psychologicznej. Organizacja
prowadzi poradnictwo prawne oraz dąŜy do reprezentowania swoich klientów przed organami
państwowymi. Jednocześnie organizacja prowadzi działalność zmierzającą do wprowadzenia
zmian systemowych w prawie i polityce społecznej, np. poprzez udział w konferencjach,
konsultację aktów prawnych, komentowanie przepisów prawa, sporządzanie ekspertyz
i opinii, przy jednoczesnym prowadzeniu działalności informacyjnej i badawczej.
34
Stowarzyszenie prowadzi działania w duŜej mierze skupione na pomocy cudzoziemcom,
w tym takŜe uchodźcom i osobom ubiegającym się o ten status oraz obecnym i byłym
więźniom. Pomoc jest równieŜ udzielana dzieciom pozbawionym opieki rodzicielskiej
poprzez promocję rozwoju systemu rodzinnej opieki zastępczej. Organizacja prowadzi takŜe
działania na rzecz propagowania idei sprawiedliwości naprawczej.
Wsparcie prawne cudzoziemców jest realizowane w ramach projektu grantowego Centrum
Informacyjne dla Cudzoziemców, w ramach którego dokonywana jest ocena prawna sytuacji
danej osoby, podejmowany jest kontakt z odpowiednimi słuŜbami, przygotowywane są pisma
prawne, udzielana jest asysta w procesie uzyskiwania legalizacji pobytu oraz realizacja
innych działań o podobnym charakterze.
W przypadku konieczności udzielenia bezpiecznego schronienia lub udzielenia pomocy
psychologicznej Stowarzyszenie podejmuje kontakt z odpowiednimi instytucjami.
W 2009 r. organizacja brała udział we współpracy międzyinstytucjonalnej z Fundacją
La Strada, ODiHR OBWE i innymi podmiotami. Na swoim koncie organizacja ma
doświadczenie w zakresie wykrycia przypadków handlu ludźmi wśród spraw, które pojawiły
się w ramach Centrum Informacyjnego dla Cudzoziemców. Ich rezultatem było
powiadomienie odpowiednich słuŜb (np. PIP, Prokuratury) oraz odpowiednich organizacji
pomocowych.
IV.1.10 Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM)
Międzynarodowa Organizacja do Spraw Migracji (IOM) jest organizacją międzyrządową
powstałą w 1951 roku. W skład IOM wchodzą 132 kraje członkowskie, w tym Polska od
1992 r.
IOM zajmuje się zarządzaniem migracjami z korzyścią dla migrantów i społeczeństw.
Wspiera jednocześnie kraje w sprostaniu wyzwaniom operacyjnym społeczno-gospodarczym
poprzez migracje, pomaga migrantom oraz chroni ich praw. Obecnie realizuje ponad 2000
projektów na całym świecie.
Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji działa na terenie Polski od 2002 roku. Prowadzi
projekty w zakresie pomocy w dobrowolnym powrocie i reintegracji, zwalczania nielegalnej
migracji i przeciwdziałania handlowi ludźmi, wsparcia integracji imigrantów, zdrowia oraz
projekty badawcze.
Biura IOM na wszystkich kontynentach wspierają rządy państw oraz społeczeństwa
obywatelskie w następujących obszarach obejmujących następujące zakresy działań:
− migracje i rozwój (powrót specjalistów, wymiana doświadczeń, przekazy
pienięŜne/przelewy, społeczności za granicą, system mikro-kredytów, ukierunkowana
pomoc, drenaŜ mózgów)
− wspomaganie migracji (pracownicy i specjaliści, studenci i staŜyści, łączenie rodzin,
rekrutacja i zatrudnienie, dokumentacja, szkolenia językowe, adaptacja kulturowa, usługi
konsularne);
− regulowanie migracji (systemy wizowe, wjazd i pobyt, kontrola graniczna, zastosowanie
rozwiązań technologicznych, dobrowolne powroty i reintegracja, zwalczanie handlu
ludźmi, zwalczanie przemytu ludzi, migranci bez środków do Ŝycia);
35
− migracje przymusowe (azylanci i uchodźcy, przesiedlenia, repatriacje, wewnętrznie
przesiedleni, okres przejściowy i stabilizacja, byli kombatanci, wnioski, odszkodowania,
wybory i referenda).
W ramach działań o charakterze przekrojowym naleŜy wymienić promocję
międzynarodowego prawa migracyjnego, prowadzenie debat i wypracowywanie zaleceń
dotyczących polityki migracyjnej, ochronę praw migrantów, działania dotyczące zdrowia oraz
zapobiegania dyskryminacji na tle płci w kontekście migracyjnym.
Celem IOM jest promowanie uporządkowanej migracji, z poszanowaniem praw człowieka,
dla dobra wszystkich. Aby go zrealizować IOM oferuje usługi i doradztwo dla rządów
i migrantów. Działa jednocześnie ma rzecz zarządzania migracjami w sposób uporządkowany
i humanitarny, promowania współpracy międzynarodowej w dziedzinie migracji i ułatwienia
znajdywania praktycznych rozwiązań dla problemów migracyjnych. Udziela równieŜ pomocy
humanitarnej migrantom w potrzebie, zarówno uchodźcom, osobom przesiedlonym, jak
i innym przemieszczającym się ludziom.
IV.1.11 Komenda Główna StraŜy Granicznej
Komenda Głowna StraŜy Granicznej działa m.in. na podstawie ustawy z dnia 12 października
1990 r. o StraŜy Granicznej. Zgodnie z przyjętymi w ustawie zapisami centralnym organem
administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu
granicznego jest Komendant Główny StraŜy Granicznej podległy ministrowi spraw
wewnętrznych.
Do zakresu działania Komendanta Głównego StraŜy Granicznej naleŜy w szczególności:
1)
kierowanie prowadzonymi przez StraŜ Graniczną działaniami w zakresie ochrony
granicy państwowej oraz kontroli ruchu granicznego;
2)
analizowanie zagroŜeń bezpieczeństwa granicy państwowej;
3)
nadawanie regulaminów organizacyjnych komendom oddziałów StraŜy Granicznej
oraz komórkom organizacyjnym Komendy Głównej StraŜy Granicznej, a takŜe
nadawanie statutów ośrodkom szkolenia StraŜy Granicznej;
4)
organizowanie i określanie zasad szkolenia zawodowego funkcjonariuszy
oraz pracowników StraŜy Granicznej;
5)
sprawowanie nadzoru nad terenowymi organami StraŜy Granicznej oraz nad
ośrodkami szkolenia StraŜy Granicznej;
6)
udział w przygotowaniu projektu budŜetu państwa w zakresie dotyczącym StraŜy
Granicznej, zgodnie z odrębnymi przepisami;
7)
współdziałanie w zakresie realizowanych zadań z właściwymi organami
państwowymi, jednostkami samorządu terytorialnego i organizacjami
społecznymi;
8)
prowadzenie współpracy międzynarodowej z organami i instytucjami właściwymi
w sprawach ochrony granic państwowych.
Zadania Komendant Główny wykonuje przy pomocy podległego mu urzędu, tj. Komendy
Głównej StraŜy Granicznej.
36
W celu prowadzenia zadań związanych z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi w 2006 r.
w poszczególnych oddziałach StraŜy Granicznej powołano koordynatorów, do zadań których
naleŜy m.in. koordynacja współpracy w ramach StraŜy Granicznej z Policją oraz z innymi
instytucjami i organizacjami pozarządowymi w zakresie zwalczania i zapobiegania handlowi
ludźmi. Następnie w wyniku decyzji Nr 139 komendanta głównego StraŜy Granicznej z dn.
18 czerwca 2008 r. powołano Zespół do spraw stałego monitoringu i koordynacji działań
StraŜy Granicznej w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępstwa handlu ludźmi
(w miejsce koordynatora nadzorującego działania w zakresie zapobiegania i zwalczania
handlu ludźmi KG SG). Do zadań zespołu naleŜy:
a. koordynacja realizacji przez StraŜ Graniczną przedsięwzięć
z „Krajowego planu działań przeciwko handlowi ludźmi”;
wynikających
b. bieŜący monitoring i analiza przypadków handlu ludźmi ujawnionych przez StraŜ
Graniczną;
c. udział w pracach grupy roboczej utworzonej w ramach Zespołu do Spraw Zwalczania
i Zapobiegania Handlowi Ludźmi;
d. inicjowanie i koordynacja działań StraŜy Granicznej w zakresie zapobiegania
i zwalczania handlu ludźmi innych niŜ wynikające z „Krajowego planu działań
przeciwko handlowi ludźmi” z uwzględnieniem przedsięwzięć szkoleniowych;
e. współpraca z MSWiA, Policją i innymi organami administracji państwowej oraz
organizacjami pozarządowymi w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępstwa
handlu ludźmi.
W skład zespołu weszli przedstawiciele Zarządu Operacyjno-Śledczego, Zarządu
Granicznego, Zarządu ds. Cudzoziemców, Biura Analiz Strategicznych, Biura Kadr
i Szkolenia oraz Gabinetu Komendanta Głównego StraŜy Granicznej.
W związku z przejęciem przez Państwową Inspekcję Pracy od 1 lipca 2007 r. kompetencji
m.in. w zakresie kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców oraz z uwagi na zagroŜenie
zjawiskiem handlu ludźmi pracowników cudzoziemskich niezbędna jest współpraca PIP ze
StraŜą Graniczną. Z tego względu w kwietniu 2008 r. zawarto porozumienie między
komendantem głównym StraŜy Granicznej a głównym inspektorem pracy dotyczące
współpracy w ramach:
a. wymiany informacji o naruszeniu przepisów dotyczących cudzoziemców, w tym
o przypadkach nielegalnego zatrudnienia cudzoziemców;
b. podejmowania wspólnych kontroli przez funkcjonariuszy StraŜy Granicznej
i inspektorów StraŜy Granicznej;
c. wymiany doświadczeń w zakresie metod kontroli;
d. organizacji szkoleń;
e. organizacji spotkań i konferencji;
f. organizacji spotkań w celu ewaluacji współpracy między tymi instytucjami.
Zidentyfikowane w ramach czynności kontrolnych przypadki handlu ludźmi są przedmiotem
śledztw prowadzonych pod nadzorem prokuratora przez specjalistyczne jednostki StraŜy
Granicznej.
37
IV.1.12 Nadwiślański Oddział StraŜy Granicznej im. Powstania Warszawskiego
Działalność Nadwiślańskiego Oddziału StraŜy Granicznej jest uregulowana ustawą o StraŜy
Granicznej z dnia 12 października 1990 r. (ze zm.). Głównym celem jej działania jest
przeciwdziałanie nielegalnej migracji, zwalczanie przestępstw granicznych w ruchu
osobowym i towarowym oraz na ochronie szlaków komunikacyjnych.
Z racji powierzonych jednostce zadań prowadzona przez Nadwiślański Oddział StraŜy
Granicznej działalność obejmuje równieŜ działania związane z przeciwdziałaniem handlowi
ludźmi, w tym poprzez prowadzenie szkoleń funkcjonariuszy, dystrybucję materiałów
o charakterze ostrzegawczym oraz zapobiegawczym. Uczestnictwo jednostki w systemie
wsparcia ofiar handlu ludźmi odbywa się na etapie wykrywczym, polegającym na
rozpoznaniu ofiary i wprowadzeniu jej do systemu wsparcia.
Współpraca Nadwiślańskiego Oddziału StraŜy Granicznej w ramach Zespołu ma na celu
pomoc w wypracowaniu lepszych procedur związanych z udzielaniem wsparcia ofiarom
handlu ludźmi.
IV.1.13 Państwowa Inspekcja Pracy, Okręgowy Inspektorat Pracy w Warszawie
Państwowa Inspekcja Pracy Okręgowy Inspektorat Pracy w Warszawie działa na podstawie
ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. Nr 89, po. 589
z późn. zm.). Jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania
prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a takŜe
przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej. Właściwość
Okręgowego Inspektoratu Pracy obejmuje obszar województwa mazowieckiego.
Główne zadania realizowane są poprzez przeprowadzanie kontroli w powyŜszym zakresie i na
bazie ustaleń dotyczących stwierdzonego stanu faktycznego dotyczącego wydawania
podmiotom kontrolowanym nakazów (zawierających decyzję) dot. usunięcia stwierdzonych
nieprawidłowości w ściśle określonym czasie. Stwierdzone nieprawidłowości mogą mieć
bowiem wpływ na bezpieczeństwo pracujących, jak i ich sferę materialno–prawną,
np. w zakresie wypłaty naleŜnych pracownikom kwot wynagrodzeń lub innych świadczeń
przewidzianych przepisami prawa pracy.
W zakresie legalności zatrudnienia inspektorzy pracy kontrolują przestrzeganie przez
podmioty, o których mowa w art. 13 ustawy o P.I.P przepisów m.in. ustawy z dnia 20
kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy. W stosunku do
cudzoziemców, kontrola legalności zatrudnienia polega w głównej mierze na ustaleniu czy
cudzoziemiec posiada stosowne zezwolenie na pracę, jeŜeli jego obowiązek posiadania
wynika z przepisów o zatrudnieniu oraz czy podstawa prawna pobytu cudzoziemca na terenie
naszego kraju upowaŜnia cudzoziemca do wykonywania pracy na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej. W kontrolach związanych z zatrudnianiem cudzoziemców
inspektorzy pracy współpracują z organami kontroli StraŜy Granicznej, SłuŜby Celnej, Policji
oraz samorządów terytorialnych.
Okręgowy Inspektorat Pracy w Warszawie posiada moŜliwość zapewnienia pomocy prawnej
ofiarom handlu ludźmi w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy oraz poprzez
38
moŜliwość wnoszenia powództw do sądów pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy,
zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz poradnictwa dot. legalności
zatrudniania na terytorium RP. Jest to wynikiem utworzenia w 2009 r. w kaŜdym
z okręgowych inspektoratów pracy specjalnej sekcji ds. kontroli legalności pracy
cudzoziemców w celu zabezpieczenia ich praw.
W ramach prac Mazowieckiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi Okręgowy
Inspektorat Pracy odgrywa istotną rolę instytucji posiadającej wiedzę z zakresu skali
problemu nielegalnego zatrudnienia lub zatrudnienia niezgodnie z przepisami prawa na
terenie woj. mazowieckiego.
IV.1.14 Centralne Biuro Śledcze Komendy Głównej Policji
W ramach działalności Mazowieckiego Zespołu biorą udział równieŜ przedstawiciele Policji,
w tym przedstawiciele Komendy Głównej Policji. Zgodnie ze strukturą wewnętrzną na
poziomie Komendy Głównej Policji funkcjonuje etatowy Centralny Zespół do walki
z Handlem Ludźmi powołany rozkazem organizacyjnym Komendanta Głównego nr 43/07
z dnia 14 czerwca 2007 r.27.
Do głównych zadań Zespołu naleŜy nadzorowanie, organizowanie i wspieranie zadań
w zakresie zwalczania przestępczości związanej z handlem ludźmi, realizowanych we
wszystkich jednostkach organizacyjnych Policji, zarówno w ramach Zarządów CBŚ KGP jak
i zespołów do walki z handlem ludźmi powołanych w Wydziałach Kryminalnych KWP/KSP.
Dodatkowo w komendach wojewódzkich Policji oraz w Komendzie Stołecznej Policji
funkcjonują Wojewódzkie Zespoły dw. z Handlem Ludźmi, umiejscowione w strukturach
Wydziałów Kryminalnych.28 Do zadań zespołów wojewódzkich naleŜy m.in.: prowadzenie
rozpoznania zjawiska, monitorowanie potencjalnych miejsc popełniania przestępstw oraz
uczestniczenie w międzynarodowych operacjach i szkoleniach związanych ze zwalczaniem
handlu ludźmi. W momencie uzyskania informacji o ofiarach handlu ludźmi policjanci stosują
„Algorytm postępowania organów ścigania w przypadku ujawnienia przestępstwa handlu
ludźmi”. Centralny Zespół koordynował i nadzorował prace zespołów wojewódzkich.
W przypadku zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia pokrzywdzonego bądź świadka KGP posiada
moŜliwość udzielenia ww. osobom ochrony policyjnej. Jednocześnie udział Centralnego
Zespołu dw. z Handlem Ludźmi w systemie wsparcia ofiary handlu ludźmi jest realizowany
poprzez koordynację wprowadzenia do systemu ofiar handlu ludźmi zidentyfikowanych przez
Policję.
KGP posiada bogate doświadczenie w zakresie realizacji działań związanych
z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi. W 2008 r. pracownicy jednostki uczestniczyli
w dwóch szkoleniach dla pracowników Ośrodków Interwencji Kryzysowej organizowanych
przez MPiPS i Fundację La Strada oraz w seminarium „Prawa ofiar handlu ludźmi”
realizowanym przez Fundację La Strada. Funkcjonariusze policji brali równieŜ udział
27
Od 15 stycznia 2011 r. Centralny Zespół jest umiejscowiony w strukturze Wydziału do Zwalczania
Zorganizowanej Przestępczości Kryminalnej Centralnego Biura Śledczego.
28
W marcu 2011 r. poleceniem Dyrektora Centralnego Biura Śledczego KGP we wszystkich Zarządach CBŚ
KGP wyznaczeni zostali nieetatowi koordynatorzy zagadnienia zwalczania handlu ludźmi.
39
w polsko-niemieckim projekcie „Niemiecko-polska wymiana oraz warsztat roboczy dla
jednostek śledczych, działających transgranicznie i biorących udział w zwalczaniu handlu
ludźmi” realizowanym przez Centralną Poradnię dla Ofiar Handlu Ludźmi KOBRA
w Hanowerze oraz w projekcie pt. „Zwalczanie handlu ludźmi w aspekcie wzmacniania
mołdawskiego systemu zarządzania migracjami i współpracy międzynarodowej. Polskomołdawska wymiana doświadczeń i dobrych praktyk”. Uczestniczono równieŜ w trzech
modułach projektu WyŜszej Szkoły Policji w Szczytnie pt. „Współpraca polsko-ukraińska
w zwalczaniu handlu ludźmi. Najlepsze praktyki zwalczania handlu ludźmi i ochrony praw
ofiar”.
W 2009 r. jednostka dalej kontynuowała działania związane z tematyką poświęconą handlowi
ludźmi, w tym równieŜ uczestniczono w następujących imprezach:
− konferencji „Ludzie nie na sprzedaŜ – międzynarodowa współpraca w zakresie
zwalczania handlu ludźmi” zorganizowanej przez Komendę Stołeczną Policji;
− seminarium Share and Compare zorganizowanej przez Fundację La Strada;
− seminarium naukowym w ramach projektu pt. Polsko-mołdawska wymiana doświadczeń
i dobrych praktyk w ramach partnerskiej współpracy na rzecz zwalczania i zapobiegania
handlowi ludźmi;
− konferencji inicjującej projekt COPSAT, dotyczący międzynarodowej współpracy
organów ścigania oraz organizacji społecznych w obszarze zwalczania i zapobiegania
handlowi ludźmi, zorganizowanej przez Komendę Dystryktu Sztokholm w Szwecji;
− symulacji procesu sądowego w ramach projektu pt. Współpraca polsko-ukraińska.
Najlepsze praktyki zwalczania handlu ludźmi i ochrony praw ofiar;
− konferencji podsumowującej projekt pt. Wzmacnianie współpracy organów ścigania
i organizacji pozarządowych w zapobieganiu i zwalczaniu handlu ludźmi,
zorganizowanej przez Grupę Zadaniową ds. Handlu Ludźmi Rady Państw Morza
Bałtyckiego.
Dodatkowo w ramach realizacji kampanii informacyjnych na stornie Biura Kryminalnego
KGP utworzono zakładkę internetową poświęconą tematyce handlu ludźmi.
Warto równieŜ wspomnieć, Ŝe w 2009 r. Fundacja ITAKA oraz Komendant Główny Policji
podpisali porozumienie określające zasady współpracy obydwu stron w zakresie
informowania osób zgłaszających zaginięcie o materiałach informacyjnych Fundacji,
umieszczenia w sposób widoczny w jednostkach organizacyjnych Policji informacji
o działalności Fundacji, przekazywania jednostce organizacyjnej prowadzącej poszukiwania
informacji posiadanych przez Fundację, a mogących się przyczynić do ustalenia miejsca
pobytu osoby zaginionej, publikowanie w mediach informacji o osobach zaginionych.
IV.1.15 Wydział
w Radomiu
Kryminalny
Komendy
Wojewódzkiej
Policji
z
siedzibą
Wydział Kryminalny Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu, będący równieŜ
jednym z podmiotów biorących udział w pracach Zespołu, działa na podstawie regulaminu
Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu. Do jego zadań naleŜy realizacja m.in.
następujących zadań:
40
1. rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie przestępczości kryminalnej oraz
wypracowanie i wdraŜanie skutecznych form i metod pracy operacyjnej;
2. prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawach o najpowaŜniejsze
przestępstwa kryminalne;
3. inicjowanie, koordynowanie i nadzór nad czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi
i dochodzeniowo-śledczymi w zakresie przestępczości kryminalnej;
4. poszukiwanie osób zarządzone w trybie nadzwyczajnym oraz sprawców
najgroźniejszych przestępstw, a takŜe osób zaginionych, jeśli zachodzi podejrzenie ich
uprowadzenia;
5. rozpoznawanie negatywnych zjawisk społecznych mających wpływ na wzrost
przestępczości kryminalnej;
6. współdziałanie z Biurem Kryminalnym KGP w zakresie realizacji czynności
słuŜbowych na terenie kraju;
7. współpraca z funkcjonującymi na terenie województwa mazowieckiego organami
wymiaru sprawiedliwości, administracji rządowej, samorządem terytorialnym oraz
organizacjami społecznymi w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępczości
kryminalnej.
Istotnym jest równieŜ fakt, iŜ w ramach Wydziału działa Zespół do Walki z Handlem Ludźmi.
W zakresie moŜliwej do zaoferowania pomocy ofiarom handlu ludźmi, w przypadku
stwierdzenia zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia pokrzywdzonego bądź świadka, Wydział
Kryminalny KWP w Radomiu ma moŜliwość udzielenia ochrony policyjnej.
Wydział Kryminalny KWP w Radomiu ma doświadczenie w realizacji działań związanych
z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi, w tym w organizowaniu konferencji w 2009 r. „Nie
handluj ludźmi” w ramach rządowego programu „Razem bezpiecznej” oraz wprowadzeniu
kilku osób do „Programu wsparcia i ochrony ofiar/świadków handlu ludźmi”. Prowadzono
równieŜ działania kontrolne względem przedsiębiorców lub osób fizycznych podejrzewanych
o handel ludźmi.
W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu wiedzy w zakresie przeciwdziałania handlowi
ludźmi w 2009 r. dokonano przeszkolenia funkcjonariuszy w ramach kursu specjalistycznego.
Jednocześnie w codziennej pracy w przypadku podejrzenia wystąpienia przypadku handlu
ludźmi działania są realizowane w oparciu o „Algorytm postępowania funkcjonariuszy
organów ścigania w przypadku ujawnienia przestępstwa handlu ludźmi”.
IV.1.16 Wydział
w Radomiu
Prewencji
Komendy
Wojewódzkiej
Policji
z
siedzibą
Wydział Prewencji jest jednym z Wydziałów działających w strukturach Komendy
Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu. W ramach prowadzonej przez Wydział
działalności znajduje się problematyka związana z:
− funkcjonowaniem, organizacją i pełnieniem słuŜby patrolowej pełnionej przez
SPPP, Sekcje (Ogniwa, Referaty) patrolowo-interwencyjne KMP i KPP
garnizonu mazowieckiego,
41
− realizacją zadań związanych z problematyką postępowań w sprawach
o wykroczenia,
− problematyką przewodników i psów słuŜbowych,
− nadzorem nad wykonywaniem zadań przez dzielnicowych i kierowników
rewirów,
− działaniami zapobiegających i zwalczających demoralizację oraz przestępczość
nieletnich,
− rozwiązywaniem problemów związanych z patologiami społecznymi,
− szeroko rozumianą prewencją kryminalną.
WyŜej wymienione działania są realizowane poprzez poszczególne Komedy miejskie
i Powiatowe Policji garnizonu mazowieckiego. Natomiast rolą Wydziału Prewencji KWP jest:
− nadzorowanie i koordynowanie ww. działań, realizowanych przez jednostki
terenowe;
− inspirowanie działań i przedsięwzięć w powyŜszym zakresie;
− współpraca z róŜnymi podmiotami, równieŜ pozapolicyjnymi, w celu właściwej
realizacji ww. zadań;
− pomoc merytoryczna Komendom miejskim Policji i Komendom Powiatowym
Policji przy wykonywaniu ww. zadań.
Jednocześnie w ramach prowadzenia kontaktu z obywatelami Wydział prowadzi we własnym
zakresie lub wspólnie z jednostkami terenowymi, akcje i programy prewencyjne, pogadanki
ukierunkowane na dzieci, młodzieŜ i dorosłych.
IV.1.17 Wydział Prewencji Komendy Stołecznej Policji
Wydział Prewencji Komendy Stołecznej Policji, będący jednym z podmiotów
zaangaŜowanych w działania Mazowieckiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi
Ludźmi, działa na podstawie ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r. z póź. zm.
W zakresie związanym z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi działania prowadzi Zespół ds.
Prewencji Kryminalnej, Nieletnich i Patologii Wydziału Prewencji Komendy Stołecznej
Policji.
W ramach prowadzonych przez jednostkę działań w 2008 r. Wydział Prewencji KSP nawiązał
współpracę z Caritas Archidiecezji Warszawskiej w ramach programu „Misja Dworcowa
Małgorzata”. Głównym celem programu jest zapobieganie i eliminowanie zjawiska
prostytucji na terenie Gminy Centrum m.st. Warszawy. W ramach programu uruchomiono
Punk Konsultacyjny dla osób zagroŜonych przemocą.
W 2008 r. została podpisana Umowa o współpracy pomiędzy Komendantem Stołecznej
Policji oraz Fundacją ITAKA. W umowie określono zobowiązania Fundacji ITAKA i Policji,
i określenie zasad współpracy pomiędzy ww. podmiotami. W zakresie działań prewencyjnych
określonych w ww. porozumienia odpowiedzialny miał być Wydział Prewencji.
We wrześniu 2008 roku wdroŜono równieŜ do realizacji opracowany przez policjantów
Wydziału Prewencji KSP program prewencyjny ukierunkowany na przeciwdziałanie
42
procederowi Ŝebractwa pn. „STOP śEBRACTWU”, którego jednym z celów jest poprawa
rozpoznania środowisk osób Ŝebrzących pod kątem ewentualnych ofiar handlu ludźmi oraz
zmuszonych do Ŝebractwa osób małoletnich, bezradnych i niepełnosprawnych.
IV.1.18 Wydział Kryminalny Komendy Stołecznej Policji
W ramach prac Mazowieckiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi biorą
równieŜ udział przedstawiciele Wydziału Kryminalnego Komendy Stołecznej Policji.
Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie internetowej Komendy Stołecznej
Policji29 Wydział Kryminalny Komendy Stołecznej Policji realizuje zadania operacyjno–
rozpoznawcze w zakresie czynności wykonawczych i nadzorczych oraz zadania
dochodzeniowo-śledcze. Prowadzi czynności zmierzające do ustalenia sprawców przestępstw
skierowanych przeciwko mieniu, przestępstw związanych z patologiami społecznymi oraz
ustalaniu miejsc pobytu i zatrzymywaniu osób poszukiwanych. Ponadto nadzoruje
i koordynuje działania słuŜb kryminalnych w jednostkach Policji podległych KSP.
Do działań prowadzonych przez Wydział naleŜą m.in.:
− ustalanie i zatrzymywanie sprawców przestępstw skierowanych przeciwko mieniu
w ramach prowadzonych form pracy operacyjnej.
− prowadzenie czynności operacyjnych zmierzających do ustalania sprawców
napadów rabunkowych, kradzieŜy z włamaniem, przestępstw na szkodę osób
korzystających z immunitetu dyplomatycznego, pedofilii, handlu ludźmi i innych
patologii społecznych i innych przestępstw wynikających z własnego rozpoznania;
− koordynowanie działań podległych jednostek Policji oraz współpraca z innymi
jednostkami Policji na terenie kraju w zakresie zwalczania przestępczości:
przeciwko mieniu, narkotykowej, kradzieŜy dzieł sztuki, napadów na „tiry” a takŜe
przestępczości związanej m.in. z handlem ludźmi, prostytucją i pedofilią;
− prowadzenie poszukiwań szczególnie niebezpiecznych przestępców oraz
koordynowanie realizowanych przez jednostki Policji podległe KSP poszukiwań
osób i rzeczy, a takŜe identyfikacji osób i zwłok, między innymi we współpracy
z innymi jednostkami Policji w kraju;
− nadzór i koordynacja nad czynnościami operacyjnymi prowadzonymi przez Sekcje
Kryminalne jednostek podległych Komendzie Stołecznej Policji.
29
http://www.policja.waw.pl/portal/pl/81/97/Wydzial_Kryminalny.html
43
V. Przeciwdziałania handlowi ludźmi na terenie woj. mazowieckiego
w 2010 r.
W 2011 r. podjęto działania zmierzające do sporządzenia analizy działań przeprowadzonych
przez podmioty zaangaŜowane w przeciwdziałanie handlowi ludźmi na terenie woj.
mazowieckiego. Wśród podmiotów zaangaŜowanych w prace Zespołu przeprowadzono
ankietę działań realizowanych przez te organizacje. Zakres prowadzonych działań został
podzielony na 3 główne sektory:
a. rodzaj i zakres aktywnej pomocy udzielanej ofiarom – liczba odbiorców udzielonej
pomocy, rodzaj udzielonego wsparcia oraz liczba przeprowadzonych interwencji;
b. rodzaj prowadzonej działalności profilaktycznej – dystrybucja materiałów
edukacyjnych, szkolenia, konferencje, kampanie informacyjne;
c. zakres prowadzonej współpracy z innymi instytucjami – na poziomie lokalnym,
krajowym i międzynarodowym.
Działalność realizowana przez podmioty jest uzaleŜniona od charakteru działalności
prowadzonej przez daną jednostkę i została opisana poniŜej.
V.1 Aktywna pomoc ofiarom handlu ludźmi
V.1.1 Interwencje związane z wprowadzeniem ofiar do programu i formy
identyfikacji ofiary
Z danych przekazanych przez przedstawicieli policji i straŜy granicznej działających na
terenie woj. mazowieckiego wynika, iŜ w 2010 r. łącznie do Programu wsparcia/ochrony
ofiary/świadka handlu ludźmi wprowadzono 10 osób, z czego:
–
9 osób wprowadzonych przez jednostki podległe Komendzie Stołecznej Policji;
–
1 osoba została wprowadzona przez Nadwiślański Oddział StraŜy Granicznej.
Dodatkowo 1 Polce udzielono wsparcia w ramach Krajowego Centrum InterwencjoKonsultacyjnego dla polskich i cudzoziemskich ofiar handlu ludźmi..
Wymienione osoby wprowadzono do Programu w związku z podejrzeniem,
iŜ mogły paść ofiarą przestępstwa handlu ludźmi. Nie zostało to jednak potwierdzone
w toku prowadzonych w tych sprawach postępowań przygotowawczych. śadnemu
z potencjalnych sprawców nie postawiono bowiem zarzutu popełnienia przestępstwa
handlu ludźmi.
Wszystkie osoby będące ofiarami handlu ludźmi zgłosiły się same do organów ścigania, bądź
zostały tam skierowane ze swojej placówki dyplomatycznej, gdzie szukały pomocy. Wstępna
identyfikacja ofiar przeprowadzana była przez funkcjonariuszy Policji w oparciu
o przekazane przez te osoby informacje.
W trakcie prowadzonych działań zmierzających do udzielenia wsparcia ofiarom handlu
ludźmi stwierdzono, iŜ w 2010 r. pomocy udzielano zarówno cudzoziemcom, jak
i obywatelom polskim.
44
V.1.2
Profil ofiary – obcokrajowcy
Na podstawie danych przekazanych zarówno przez przedstawicieli jednostek policji, straŜy
granicznej, jak równieŜ organizacji pozarządowych podjęto próbę scharakteryzowania ofiar
handlu ludźmi z terenu woj. mazowieckiego.
Jedną z grup ofiar handlu ludźmi są obcokrajowcy, którzy byli zakwalifikowani jako
potencjalne ofiary handlu ludźmi przez organizacje biorące udział w pracach zespołu. Jak
pokazują dane są to obywatele zarówno krajów europejskich, jak i azjatyckich.
Z danych przekazanych przez poszczególne jednostki wynika, iŜ na terenie woj.
mazowieckiego największą liczbę potencjalnych ofiar handlu ludźmi stanowią obywatele
Rumunii.
PoniŜsza tabela obrazuje liczbę zdiagnozowanych ofiar handlu ludźmi z podziałem na kraj
pochodzenia i cel handlu ludźmi. Jak pokazuje poniŜsza tabela wśród najczęściej
występujących przyczyn handlu ludźmi, dane wskazują na zmuszanie do uprawiania
prostytucji lub do Ŝebractwa.
Profil ofiary
6 męŜczyzn30
Kraj pochodzenia
Obywatele Rumunii
2 kobiety31
Obywatelki Bułgarii
1 kobieta32
Obywatelka Wietnamu
1 kobieta33
1 kobieta34
1 męŜczyzna35
2 męŜczyzn36
Obywatelka Ugandy
Obywatelka Rosji
Obywatel Rumunii
Obywatele
Bangladeszu
Cele handlu
Podejrzenie handlu ludźmi w celu zmuszania
do Ŝebractwa
Podejrzenia handlu ludźmi w celu uprawiania
prostytucji
Podejrzenie handlu ludźmi w celu uprawiania
prostytucji
brak danych
brak danych
brak danych
W celach pracy
Podmiotem działającym na rzecz ofiar handlu ludźmi jest Fundacja La Strada, która prowadzi
swoje działania na terenie całego kraju, w tym na terenie woj. mazowieckiego. Wśród osób,
z jakimi przychodzi im pracować są zarówno Polacy, obywatele Unii Europejskiej (Bułgaria,
Rumunia, Niemcy) jak równieŜ obywatele państw trzecich wedle rozumienia ustawy z dnia
13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (AzerbejdŜan, Bangladesz, Białoruś, DŜibuti, Egipt,
Filipiny, Kamerun, Nepal, Mołdawia, Ukraina, Uzbekistan, Tajlandia, Wietnam).
Z ogólnopolskich doświadczeń posiadanych przez Fundację La Strada wynika, Ŝe
cudzoziemcy z państw azjatyckich, będący ofiarami handlu ludźmi, zazwyczaj stanowią
grupy powyŜej 5 osób. Czynnikiem utrudniającym współpracę z tą grupą jest odmienność
kulturowa i problemy językowe, które stawiają przed pracownikami Fundacji La Strada nowe
wyzwania i przeszkody. TakŜe w przypadku innych podmiotów zaangaŜowanych w proces
30
dane Wydziału Kryminalnego Komendy Stołecznej Policji;
j.w.
32
j.w.
33
dane Nadwiślańskiego Oddziału StraŜy Granicznej;
34
dane Warszawskiego Centrum Pomocy Rodzinie;
35
j.w.;
36
dane Stowarzyszenia Interwencji Prawnej;
31
45
udzielania wsparcia ofiarom handlu ludźmi będącymi cudzoziemcami odmienność kulturowa
i językowa są wskazywane, jako główne przeszkody w procesie pracy z nimi.
NaleŜy pamiętać, iŜ faktyczna liczba ofiar handlu ludźmi moŜe być wyŜsza. Jest to
spowodowane problemem związanym z utrudnionym zdiagnozowaniem wystąpienia
procederu handlu ludźmi. Warto równieŜ zaznaczyć, iŜ zgodnie z przepisami prawa, ofiary
muszą zgłosić chęć przystąpienia do Programu wsparcia/ochrony ofiary/świadka handlu
ludźmi niego. Część z nich moŜe odmówić współpracy z organami ścigania.
V.1.3
Profil ofiary – Polacy
Warto pamiętać, iŜ równieŜ Polacy są naraŜeni na zagroŜenia związane z w handlem ludźmi.
Często ofiarami padają osoby poszukujące pracy za granicą, które decydują się na wyjazd bez
sprawdzenia danych zawartych w ogłoszeniu. Osoby takie mogą być zmuszane do praktyk
seksualnych lub pracy w niewolniczych warunkach w obozach pracy.
PoniŜsza tabela obrazuje dane dotyczące liczby obywateli polskich będących ofiarami handlu
ludźmi, z którymi przedstawiciele jednostek biorących udział w pracach Mazowieckiego
zespołu zetknęli się w 2010 r.
Profil ofiary
Cele handlu
Uwagi dodatkowe
6 kobiet pełnoletnich Zmuszanie do prostytucji lub Większość z kobiet pochodziła z terenów
(18-22 lata)37
praktyk seksualnych
wiejskich lub małych miast, woj.
warmińsko-mazurskie,
pomorskie,
lubelskie, wielkopolskie. 1 os. pochodziła
z duŜego miasta z terenu woj.
zachodniopomorskiego.
38
1 nastolatka (14 lat)
Otrzymała
propozycję
polegającą na świadczeniu
usług seksualnych
Jak widać na powyŜszej tabeli wśród spraw wykrytych na terenie woj. mazowieckiego dwie
dotyczyły kobiet. Nie oznacza to jednak, iŜ wyłącznie kobiety są naraŜone na handel ludźmi.
MęŜczyźni w równym stopniu mogą stać się ofiarami handlu ludźmi, głównie w związku
z podjęciem nielegalnej pracy, np. w obozach pracy.
V.1.4
Dzieci cudzoziemskie bez opieki
W trakcie walki z procederem handlu ludźmi naleŜy pamiętać o dzieciach cudzoziemskich
bez opieki. Część z nich moŜe być bowiem ofiarą handlu ludźmi. W 2010 r. jednostki
zlokalizowane na terenie woj. mazowieckiego nie odnotowały zgłoszenia, iŜ jakiekolwiek
dziecko cudzoziemskie bez opieki było ofiarą handlu ludźmi. Jednak fakt braku zgłoszeń
37
38
dane Fundacji La Strada
dane Fundacji ITAKA
46
moŜe być wynikiem braku odpowiedniego zdiagnozowania ww. problemu, a nie faktycznego
braku występowania ww. procederu.
Z danych posiadanych przez Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu
Wojewódzkiego wynika, iŜ w 2010 r. łącznie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na
terenie woj. mazowieckiego przebywało 38 dzieci cudzoziemskich, w tym:
–
19 w placówce wielofunkcyjnej;
–
13 w placówce interwencyjnej;
–
3 w placówce socjalizacyjnej;
–
3 w placówce rodzinnej.
Pod względem analizy sytuacji prawnej ww. dzieci: 24 z nich miało status prawny
nieuregulowany, a 14 status prawny uregulowany. W ciągu 2010 r. z 24 dzieci o statusie
prawnym nieuregulowanym, 4 z nich został uregulowany (1 dziecko – adopcja, 3 - dzieci
otrzymało obywatelstwo polskie).
W przypadku dzieci o statusie prawnym uregulowanym 4 dzieci posiadało zgodę na
zamieszkanie na czas oznaczony, 5 ochronę uzupełniającą, 4 zgodę na pobyt tolerowany oraz
1 dziecko zezwolenie na osiedlenie.
Z danych dotyczących wieku dzieci cudzoziemskich bez opieki przebywających w 2010 r. na
terenie woj. mazowieckiego wynika, iŜ były to dzieci w wieku od 0 do 18 roku Ŝycia.
Najliczniejszą grupę stanowiły dzieci w grupie wiekowej 1-9 lat (9 osób), oraz w grupie 1015 lat (8 osób) i 16 lat (8 osób). PoniŜszy wykres obrazuje dane dotyczące liczby dzieci
cudzoziemskich bez opieki przebywających na terenie woj. mazowieckiego w 2010 r.
z podziałem na grupy wiekowe.
Liczba dzieci cudzoziemskich bez opieki
w poszczególnych grupach wiekowych
1
7
9
18 lat
17 lat
5
16 lat
10-15 lat
1-9 lat
poniŜej 1 roku
8
8
Jeśli chodzi o pochodzenie dzieci cudzoziemskich bez opieki, główną grupę stanowiły dzieci
pochodzące z Rumunii (9 dzieci). Równie liczne grupy stanowiły dzieci z Wietnamu i Rosji
(w kaŜdej po 8 dzieci). Natomiast pojedyncze przypadki stanowiły dzieci z Bułgarii
i Mongolii. PoniŜszy wykres obrazuje podział dzieci cudzoziemskich bez opieki z podziałem
na kraj pochodzenia.
47
Kraj pochodzenia dzieci cudzoziemskich
bez opieki
1
1
2
3
9
6
8
8
Rumunia
Rosja
Wietnam
Mołdawia
Bułgaria
Mongolia
Ukraina
Chorwacja
Jednocześnie w 2010 r. do pieczy zastępczej w formie rodzin zastępczych trafiło 15 dzieci,
z czego 4 z nich była płci męskiej, a 11 płci Ŝeńskiej. 3 dzieci pochodziła z Bułgarii, a po 6
z Ukrainy i Rumunii. Jeśli chodzi o status prawny dzieci przebywających w rodzinach
zastępczych, to 9 stanowiły dzieci o nieuregulowanym statusie prawnym (przebywające w RP
nielegalnie), 1 dziecko posiadało zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony.
W 5 pozostałych przypadkach brak danych na temat ich statusu prawnego. Jeśli chodzi o wiek
dzieci cudzoziemskich znajdujące się w rodzinach zastępczych były to dzieci w wieku od 2
do 15 lat. PoniŜszy wykres pokazuje liczbę dzieci w poszczególnych grupach wiekowych.
Dzieci cudzoziemskie w rodzinach
zastępczych w 2010 r. na terenie woj.
mazowieckiego.
1
2
1
2 lata
4 lata
1
5 lat
6 lat
2
1
8 lat
10 lat
11 lat
1
12 lat
14 lat
3
1
15 lat
1
V.1.5
Rodzaje udzielonej pomocy
Rodzaj udzielonej pomocy ofiarom handlu ludźmi jest uzaleŜniony od rodzaju placówki.
Część organizacji ma moŜliwość udzielania kilku form pomocy. Z danych pozyskanych od
48
podmiotów uczestniczących w pracach Mazowieckiego Zespołu ds. Przeciwdziałania
Handlowi Ludźmi wynika, iŜ w 2010 r. udzielono następujących form pomocy:
•
Nadwiślański Oddział StraŜy Granicznej przyjął zawiadomienie o popełnieniu
przestępstwa;
•
Komenda Głowna StraŜy granicznej opracowała nowy Algorytm postępowania
w przypadku ujawnienia ofiary Handlu Ludźmi, w tym procedury dotyczącej
małoletnich ofiar, wskaźników, kwestionariusza dla ofiary formularza do
KCIK/Programu;
•
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie prowadziło nadzór nad jednostkami
bezpośrednio udzielającymi wsparcia, tj. Ośrodkami Interwencji Kryzysowej,
które w ramach pomocy udzieliły schronienia, pomocy psychologicznej i prawnej oraz
poradnictwa socjalnego. W 2010 r. udzielono wsparcia 2 osobom, w tym jednej
w formie 31 dni schronienia, pomocy psychologicznej i prawnej, poradnictwa
socjalnego, drugiej 11 dni schronienia, pomoc psychologiczną i poradnictwo socjalne;
•
Biuro Polityki Społecznej m.st. Warszawy przekazało w formie dotacji 65.000 zł. na
zadanie zlecone „Całodobowe poradnictwo dla zaginionych i ich rodzin” Fundacji
ITAKA. Odbiorcami ww. zadania były osoby zaginione, w tym część było ofiarami
handlu ludźmi;
•
Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego przekazał,
zgodnie ze zgłaszanym przez powiaty zapotrzebowaniem, środki finansowe na
pokrycie kosztów pobytu w całodobowych placówkach opiekuńczowychowawczych 24 dzieci cudzoziemskich niewymienionych w art. 5 ustawy
o pomocy społecznej. WPS MUW był równieŜ odpowiedzialny za przekazywanie,
zgodnie ze zgłaszanym przez powiaty zapotrzebowaniem, środków finansowych
na pokrycie kosztów pobytu w rodzinach zastępczych dla 15 dzieci
cudzoziemskich.
•
Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego przekazał
środki finansowe z rezerwy celowej na sfinansowanie koszów pobytu ofiar handlu
ludźmi w OIK z terenie woj. mazowieckiego, zgodnie ze zgłaszanym przez ośrodki
zapotrzebowaniem;
•
Fundacja ITAKA zbierała dane statystyczne dotyczące przypadków zaginięć
związanych z handlem ludźmi. W przypadku osób zgłaszających się do fundacji jako
ofiary handlu ludźmi, fundacja podejmowała kontakt z policją, placówkami
dyplomatycznymi i przekazywała kontakt do kobiet rodzinom;
•
Fundacja ITAKA prowadziła poradnictwo w ramach programu „Bezpieczna praca”;
•
Fundacja Dzieci Niczyje podpisała z Urzędem ds. Cudzoziemców umowę dot.
zapewnienia odpowiednich warunków i sposobu odbierania zeznań i wyjaśnień
od małoletniego cudzoziemca wnioskującego o nadanie statusu uchodźcy
w Polsce, w tym udostępnienie pokoju przystosowanego do przesłuchiwania
małoletnich oraz zapewnienie udziału psychologa i sporządzenie opinii;
•
Fundacja Dzieci Niczyje organizowała
zajmujących się opieką nad dziećmi;
konsultacje
dla
profesjonalistów
49
•
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej udzielało poradnictwa prawnego,
podejmowało kontakt z instytucjami wyspecjalizowanymi w zakresie zwalczania
handlu ludźmi (np. z Fundacją La Strada);
•
Fundacja La Strada prowadziła Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne
dla Ofiar Handlu Ludźmi. Pomoc udzielana była zarówno kobietom, jak
i męŜczyznom. KCIK pracuje w systemie 24-godzinnym. Prowadzony był
całodobowy telefon zaufania i telefon interwencyjny oraz schronisko dla dorosłych
kobiet (ofiar handlu ludźmi). Łącznie w 2010 r. pracowano przy 295 przypadkach
handlu ludźmi (na terenie całej Polski). 112 osób skorzystało z pomocy prawnej
świadczonej przez prawnika fundacji lub prawników innych organizacji
współpracujących.
•
Komenda Powiatowe Policji w Płońsku dokonała sprawdzenia legalności
zatrudnienia i przestrzegania obowiązujących norm prawnych przez
obcokrajowców zatrudnionych podczas zbiorów owoców.
•
Fundacja La Strada brała udział w „Tygodniu Pomocy Ofiarom Przestępstw”
w ramach którego pracownice La Strady przez 2 dni pełniły dyŜur w Sądzie
Okręgowym w Warszawie udzielając porad osobom, które się zgłosiły;
•
Wydział Prewencji Komendy Stołecznej Policji realizuje program prewencyjny
ukierunkowany na przeciwdziałanie procederowi Ŝebractwa „STOP
śEBRACTWU”, którego jednym z celów jest poprawa rozpoznania środowiska osób
Ŝebrzących pod kątem ewentualnych ofiar handlu ludźmi oraz zmuszania do
Ŝebractwa małoletnich, bezradnych i niepełnosprawnych.
V.2 Działalność profilaktyczna
Prowadzenie działalności profilaktycznej jest niezbędnym elementem przeciwdziałania
handlowi ludźmi. Często potencjalne ofiary są naraŜone na działania grup przestępczych
zajmujących się handlem ludźmi w wyniku poszukiwania pracy za granicą.
Działania profilaktyczne prowadzone przez podmioty zaangaŜowane w prace Mazowieckiego
Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi zostały podzielone na cztery główne grupy:
1. kampanie informacyjne,
2. szkolenia,
3. dystrybucja materiałów edukacyjnych,
4. konferencje.
Zadania wykonywane w ramach kaŜdej z tych grup zostały opisane poniŜej.
V.2.1
Kampanie informacyjne
W 2010 r. na terenie woj. mazowieckiego prowadzone były następujące kampanie
informacyjne:
− Kuratorium Oświaty w Warszawie na swojej stronie internetowej zamieściło materiały
informacyjne Fundacji La Strada (broszura „Przemoc seksualna i przemoc ze względu
50
na płeć”) i Fundacji Dzieci Niczyje („Dzieci – ofiary handlu i dzieci cudzoziemskie bez
opieki”).
− Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej utworzyło na swojej stronie internetowej
zakładkę poświęconą zagadnieniom handlu ludźmi, zawierającą podział na informacje
ogólne, badania, publikacje i przydatne linki, w tym do stron polskich i zagranicznych.
− Nadwiślański Oddział StraŜy Granicznej przeprowadził podwójną kampanię na
podległych lotniskach (tj. Warszawa-Okęcie, Łódź, Bydgoszcz, Kielce). Informowano
obywateli RP o zagroŜeniach w emigracji zarobkowej, wręczano broszurę „Kompas
podróŜy”, cudzoziemcom wręczano ulotkę dot. moŜliwości udzielenia pomocy w razie
zagroŜenia. Obie kampanie przeprowadzono przy udziale materiałów MSWiA;
− Koordynatorzy StraŜy Granicznej Komendy Głównej StraŜy Granicznej w trakcie
Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw pełnili 2-3 godzinny dyŜur telefoniczny.
− Fundacja Dzieci Niczyje przy współpracy z siecią sklepów The Body Shop realizowała
międzynarodową kampanię przeciwko komercyjnemu wykorzystaniu dzieci,
realizowanej z siecią ECPAT „Stop Sex Trafficking of Children & Young People”.
Prowadzono równieŜ współpracę w ramach kampanii prewencyjnej MSWiA „Nie daj
się sprzedać” kierowanej do nastolatków (www.dzieciofiaryhandlu.pl).
− Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego zamieścił na
stronie internetowej urzędu w zakładce „Polityka społeczna” listę Ośrodków
Interwencji Kryzysowej zlokalizowanych na terenie województwa mazowieckiego.
− Wydział Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu na bieŜąco
monitorował zjawisko handlu ludźmi. Funkcjonariusze Policji w ramach prowadzonych
akcji profilaktycznych spotkali się m.in. z młodzieŜą szkół ponadgimnazjalnych na
temat bezpiecznej pracy za granicą. Nasilenie tych akcji jest realizowane w okresie
przedwakacyjnym.
− Wydział Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu zamieścił na
stronie internetowej informację o zjawisku handlu ludźmi i sposobach jego uniknięcia
(wybór „legalnej agencji zatrudnienia”, form umowy o pracę, sposoby postępowania
w sytuacjach zagroŜenia Ŝycia i zdrowia, elementów wymagających szczególnej uwagi
przy wyjeździe za granicę).
− Komenda Powiatowa Policji w Lipsku prowadziła działania informacyjne kierowane do
mieszkańców powiatu lipskiego, za pośrednictwem strony internetowej, lokalnych
mediów i „Twojego Radia Lipsko” polegające na udzieleniu porad osobom
wyjeŜdŜającym do pracy za granicę. Na festynach, piknikach i targowiskach w Lipsku
rozdawano ulotki „Praca za granicą duŜe zarobki, czy duŜe ryzyko”.
− Komenda Powiatowa Policji w Szydłowcu podjęła działania prewencyjne pod kątem
moŜliwości wystąpienia zagroŜeń związanych z podejmowaniem pracy poza granicami.
W czerwcu 2010 r. przeprowadzono akcję „Zagraniczna praca”, w ramach której
przeprowadzono spotkania z uczniami Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych
z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej Fundacji La Strada.
− Komenda Powiatowa Policji w Sierpcu podejmowała we współpracy z PUP i OPS’ami
działania skierowane na uczulenie osób szukających pracy za granicą na zagroŜenia.
Rozmieszczono materiały informacyjne w Urzędach Gminy i Urzędzie Miasta.
51
Zwracanie szczególnej uwagi na osoby zagroŜone handlem ludźmi np. osoby podejrzane
o zajmowanie się Ŝebractwem.
− Komenda Powiatowej Policji w Sochaczewie w ramach kampanii „Nie handluj
ludźmi” przekazała ulotki dotyczące wyjazdu za granicę do wykorzystania na terenie
urzędów, punktu informacyjnego z ofertami pracy znajdującego się w Urzędzie Gminy
oraz kierownikom PKP i PKS w Sochaczewie. W zadania włączono Powiatowy Ośrodek
Interwencji Kryzysowej. Na stronie internetowej policji w Sochaczewie zamieszczono
informacje na temat poszukiwania bezpiecznej pracy, obowiązków i uprawnień
agencji zatrudnienia oraz warunków koniecznych umów z pośrednikiem pracy.
− Fundacja La Strada w ramach prowadzonych akcji medialnych współpracowała
z przedstawicielami mediów, zarówno z prasy, radia, telewizji jak i mediów
elektronicznych. W 2010 r. łącznie udzielono 78 wywiadów i informacji na potrzeby
mediów lokalnych, krajowych i dla prasy zagranicznej.
− Fundacja La Strada uczestniczyła równieŜ w wydarzeniach kulturalnych przy
promowaniu działalności Fundacji oraz krzewieniu wiedzy i rozpowszechnianiu
informacji na temat ofiar handlu ludźmi, w tym:
na festiwalu filmowym „Kobieta na granicy”;
w ramach uczestnictwa w Strefie NGO na Opener Festival w Gdyni przy
wsparciu przedstawiciela MTV;
przy współpracy z Fundacją „Filmowa Warszawa”, która prowadzi dyskusyjny
klub filmowy i organizuje projekcje filmów poruszających waŜne tematy
społeczne;
poprzez objęcie patronatem ksiąŜki GraŜyny Rawskiej, w której bohaterowie
m.in. stykają się z problemem handlu ludźmi;
w ramach działania „Europejska Stolica Kultury 2010 – Stambuł” Fundacja
wystawiła stoisko informacyjne na imprezie „Womanist – Międzynarodowe
Spotkanie Kobiet”;
w ramach projektu „Zagubieni w czasoprzestrzeni” – jego celem jest
zwrócenie uwagi na zagroŜenia Internetu. Wraz z partnerami z Belgii, Bułgarii,
Litwy, Niemiec przeprowadzono badania dotyczące uŜywalności internetu
i świadomości zagroŜeń wśród młodzieŜy 13-18 lat, rodziców i nauczycieli.
− Fundacja La Strada udzieliła pomocy merytorycznej 47 studentom piszącym prace
licencjackie i magisterskie oraz referaty na temat handlu ludźmi.
V.2.2
Szkolenia
W 2010 r. przeprowadzono szereg szkoleń poświęconych zagadnieniom związanym z pracą
z ofiarami handlu ludźmi, przeciwdziałaniu handlowi ludźmi i poradnictwa dla potencjalnych
ofiar handlu ludźmi. Instytucje biorące udział w pracach Mazowieckiego Zespołu
ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi przeprowadziły lub opracowały 14 rodzajów szkoleń,
w tym:
52
1. Wydział Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Radomiu przeprowadził
w ramach doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy jednostek terenowych
szkolenia
obejmujące
zagadnienia
związane
z
handlem
ludźmi,
w tym ze sposobów postępowania z ofiarami handlu ludźmi;
2. Fundacja Dzieci Niczyje przeprowadziła szkolenie dla psychologów oraz
wojewódzkich inspektorów nadzorujących placówki opiekuńczo-wychowawcze
(27 uczestników);
3. Fundacja Dzieci Niczyje przeprowadziła 4 szkolenia dla pedagogów w ramach
kampanii informacyjnej MSWiA dla młodzieŜy (128 uczestników);
4. Fundacja Dzieci Niczyje przeprowadziła szkolenie dla pracowników telefonów
zaufania 116 111 z zakresu problematyki handlu ludźmi dla 71 uczestników;
5. Fundacja Dzieci Niczyje przeprowadziła szkolenie dla specjalistów ds. Nieletnich
w Policji „Handel dziećmi – charakterystyka zjawiska i identyfikacja problemu” dla
24 uczestników;
6. Fundacja ITAKA przeprowadziła szkolenie z tematyki handlu ludźmi i zaginięć
dla ok. 200 funkcjonariuszy kursu podstawowego Szkoły Policji w Pile oraz szkolenia
dla ok. 300 funkcjonariuszy Szkoły Policji w Katowicach;
7. Fundacja ITAKA przeprowadziła szkolenie dla garnizonu stołecznego z tematyki
zaginięć dla funkcjonariuszy zajmujących się poszukiwaniami osób zaginionych oraz
tematyki handlu ludźmi;
8. Komendant Główny StraŜy Granicznej zatwierdził System Szkoleń Funkcjonariuszy
StraŜy Granicznej z Zakresu Handlu Ludźmi (IV poziomy szkolenia, od
podstawowego po ekspercki) dla koordynatorów ds. zapobiegania i zwalczania
handlowi ludźmi;
9. Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego przeprowadził
analizę stanu przygotowania kadry pracowników ośrodków interwencji
kryzysowej z terenu woj. mazowieckiego na cele działania Mazowieckiego Zespołu;
10. Fundacja La Strada przeprowadziła działania edukacyjne i profilaktyczne
skierowane do młodzieŜy, w których aktywny udział brali nauczyciele i pedagodzy
szkolni. W 2010 r. odbyło się ok. 40 zajęć i warsztatów z zakresu profilaktyki handlu
ludźmi w placówkach oświatowo-wychowawczych, w których wzięło udział około
3000 osób (ok. 80% uczestników zajęć profilaktycznych to młodzieŜ do 18 r. Ŝ.);
11. Fundacja La Strada prowadziła poradnictwo przedwyjazdowe przez telefon
zaufania i za pośrednictwem poradni internetowej, w ramach których w 2010 r.
udzielono 101 porad za pośrednictwem poczty elektronicznej;
12. Fundacja La Strada przeprowadziła szkolenia na temat ofiar handlu ludźmi, pracy
przymusowej i praktyk niewolniczych skierowane do wszelkich grup, które z racji
wykonywanego zawodu lub działalności mogą się zetknąć z ofiarą bądź zostać
potencjalną ofiarą handlu ludźmi.
13. Fundacja La Strada realizowała Projekt „Odessa” związany z upowszechnieniem
problematyki handlu ludźmi wśród przedstawicieli straŜy granicznej oraz
wzmocnieniem i usprawnieniem współpracy transgranicznej pomiędzy
53
Niemcami, Polską i Ukrainą. Jego celem była poprawa współdziałania pomiędzy
organizacjami pozarządowymi i słuŜbami granicznymi w identyfikacji i pomocy
ofiarom handlu ludźmi. Zorganizowano szkolenia dla przedstawicieli polskich
organizacji pozarządowych i polskiej straŜy granicznej z uwzględnieniem
doświadczeń przedstawicieli z Niemiec i Ukrainy;
14. Fundacja La Strada brała udział w szkoleniu zorganizowanym przez
Międzynarodową Organizację Pracy dotyczącym moŜliwości wsparcia, pomocy
i reintegracji powracających do kraju pracowników migrujących z Filipin i Tajlandii.
V.2.3
Dystrybucja materiałów edukacyjnych
Istotnym przedsięwzięciem z punktu widzenia działań profilaktycznych jest dystrybucja
materiałów edukacyjnych wśród potencjalnych ofiar przestępstw handlu ludźmi. W 2010 r.
podmioty zaangaŜowane w prace Mazowieckiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi
Ludźmi udostępniały materiały informacyjne poświęcone tematyce handlu ludźmi zarówno
w ramach prowadzonej podstawowej swoje działalności, jak równieŜ w wyniku podjętej
współpracy z innymi podmiotami. W części przypadków udostępnienie materiałów
informacyjnych było realizowane poprzez współpracę podmiotów wchodzących w skład
zespołu.
− Kuratorium Oświaty w Warszawie, podczas konferencji „Edukacja dzieci dotkniętych
doświadczeniem migracyjnym” przekazało uczestnikom materiały informacyjne
dotyczące przemocy seksualnej przygotowane przez Fundację La Strada;
− Podczas działań realizowanych przez Wydział Prewencji Komedy Wojewódzkiej Policji
z siedzibą w Radomiu wykorzystywano materiały informacyjne i ulotki z kampanii
„Nie handlujmy ludźmi” organizowanej na terenie garnizonu mazowieckiego w 2008 r.;
− Fundacja Dzieci Niczyje opracowała kwartalnik „Dziecko krzywdzone. Teoria, badania,
praktyka” nr 33 poświęcony problemowi handlu ludźmi i komercyjnego
wykorzystywania seksualnego;
− Fundacja Dzieci Niczyje w ramach programu DAPHNE „Lepsza integracja dzieci bez
opieki” brała udział w tworzeniu krajowego raportu dotyczącego sytuacji małoletnich
objętych ochroną międzynarodową w Polsce oraz trudności doświadczanych przez
nich i przez wspierających ich profesjonalistów. Na stronie www.dzieciofiaryhandlu.pl
umieszczono raport porównawczy przedstawiający zbiorowo sytuację wszystkich krajów
uczestniczących w projekcie: Danii, Słowacji, Słowenii, Austrii i Polski;
− Stowarzyszenie Interwencji Prawnej wraz z OPZZ i PIP wydały informator w języku
rosyjskim dotyczący praw pracowniczych cudzoziemców w Polsce, wraz
z fragmentem poświęconym problematyce handlu ludźmi i moŜliwością uzyskania
pomocy przez ofiary tego przestępstwa. Informator dostępny w biurach PIP, miał być
dystrybuowany w polskich jednostkach konsularnych.
54
V.2.4
Konferencje
Rok 2010 obfitował w działania promocyjne i profilaktyczne, w tym w liczne konferencje
organizowane na terenie woj. mazowieckiego poruszające tematykę handlu ludźmi.
− Kuratorium Oświaty w Warszawie wraz z UNHCR zorganizowało konferencję
pt. „Edukacja dzieci dotkniętych doświadczeniem migracyjnym”, której głównym celem
było przedstawienie aktualnego stanu prawnego i omówienie obszarów wymagających
wsparcia w zakresie edukacji dzieci migrujących, tzn. dzieci cudzoziemskich, dzieci
polskich wyjeŜdŜających i powracających do kraju oraz dzieci mniejszości narodowych
i etnicznych. Jeden z elementów konferencji był poświęcony problematyce małoletnich
ofiar handlu ludźmi.
− Kuratorium Oświaty prowadziło działania związane z przygotowaniem konferencji
„Handel dziećmi w Polsce – ochrona i wsparcie małoletnich ofiar”, która odbyła się
8 kwietnia 2011 r., przy współpracy MSWiA, Biura Rzecznika Praw Dziecka oraz
Burmistrza Dzielnicy Wesoła m.st. Warszawy. Działania przygotowawcze do tej
konferencji podjęto w II połowie 2010 r.
− Przedstawicie Fundacji ITAKA
w kilku konferencjach, w tym w:
brali
czynny
udział
w
formie
wystąpień
Międzynarodowym Festiwalu Filmu Dokumentalnego „Globalny Rozwój
w Kinie” poprzez występ w panelu dyskusyjnym „Skrajne ubóstwo,
a współczesne niewolnictwo”;
Spotkaniu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącym handlu
ludźmi;
Seminarium Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej „Handel Ludźmi –
podstawowe informacje dla urzędów pracy”.
− Miasto Stołeczne Warszawa zorganizowało w październiku 2009 r. w trakcie konferencji
„Pomoc dzieciom – ofiarom przestępstw” panele dyskusyjne dotyczące problematyki
handlu ludźmi: „Problem handlu dziećmi-profilaktyka i przeciwdziałanie” oraz „Raport
alternatywy do raportu rządu polskiego z realizacji protokołu fakultatywnego do
Konwencji o Prawach Dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji
i dziecięcej pornografii”. Konferencja była elementem realizacji zadań o charakterze
informacyjno-edukacyjnym w ramach Miejskiego Programu Przeciwdziałania Przemocy
w Rodzinie na lata 2007-2011.
− Przedstawiciele Fundacji Dzieci Niczyje oraz Fundacji ITAKA brali udział
w V Konferencji na temat Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi organizowanej
przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.
− Członkowie Stowarzyszenia Interwencji Prawnej uczestniczyli w spotkaniach
i konferencjach dotyczących zwalczania handlu ludźmi, m.in. ze związkami
zawodowymi OPZZ i NSZZ Solidarność oraz ODIHR.
− Przedstawiciel Komendy Głównej StraŜy Granicznej brał udział jako jeden
z głównych panelistów w konferencji „Handel dziećmi w Polsce – ochrona i wsparcie
małoletnich ofiar” organizowanej przez Kuratorium Oświaty w Warszawie, skierowanej
55
do dyrektorów i pedagogów szkolnych województwa mazowieckiego (w dn.
08.04.2011 r.)
− Przedstawiciele Komendy Głównej StraŜy Granicznej wzięli udział w debacie ekspertów
„Rola StraŜy Granicznej w przeciwdziałaniu oraz zwalczaniu handlu ludźmi w Polsce”
podczas konferencji zorganizowanej na Uniwersytecie Warszawskim;
− Fundacja La Strada brała udział w wielu konferencjach i seminariach, w tym:
w konferencji „Kultura przeciw Kobiecie” zorganizowanej przez Uniwersytet
Gdański;
sympozjum „Gdy człowiek staje się produktem” zorganizowanej przez
Katolicki Uniwersytet Lubelski;
konferencji „Edukacja dzieci dotkniętych doświadczeniem migracyjnym”
organizowanej przez Mazowieckie Kuratorium Oświaty;
w konferencji „Zapobieganie nielegalnemu zatrudnianiu cudzoziemców
w Polsce” Państwowej Inspekcji Pracy, Instytutu Polityki Społecznej
Uniwersytetu Warszawskiego oraz Ambasady Francji w Polsce;
w konferencji „Handel Ludźmi” zorganizowanej przez Oddział lokalny ELSA
(The European Law Students’ Association) w Słubicach;
w seminarium „Wizy, wjazd, warunki pobytu. Wspólne wyzwania. Wspólne
rozwiązania.” organizowanej przez IOM (Międzynarodowa Organizacja do
Spraw Migracji);
w konferencji „Handel Ludźmi a migracje. Wsparcie i reintegracja ofiar”,
zorganizowanej przez Instytut Spraw Publicznych;
w konferencji „Uwaga… Przemoc nie zna granic” zorganizowanej przez
PCPR i Policję w Suwałkach;
w seminarium „Wsparcie Dobrowolnych Powrotów na Lubelszczyźnie”,
zorganizowane przez Fundację Instytutu na rzecz Państwa Prawa;
− Fundacja La Strada uczestniczyła w pracach Grupy Roboczej ds. WdraŜania
Krajowego Planu Zwalczania Handlu Ludźmi.
− Współpraca członkini Fundacji La Strada w roli eksperta w Grupie Ekspertów ds.
Handlu Ludźmi przy Komisji Europejskiej w Brukseli.
V.3 Współpraca z innymi instytucjami
V.3.1
Współpraca na poziomie lokalnym
Z informacji przekazanych przez poszczególne podmioty biorące udział w pracach
Mazowieckiego Zespołu wynika, iŜ organizacje zaangaŜowane w prace zespołu juŜ w 2010 r.
podejmowały wspólne działania na rzecz przeciwdziałania handlowi ludźmi. Prowadzona
równieŜ była współpraca z innymi podmiotami nie biorącymi udziału w pracach zespołu.
56
W 2010 r. Kuratorium Oświaty w Warszawie podjęło współpracę z Fundacją La Strada
oraz Fundacją Dzieci Niczyje w zakresie przygotowania konferencji poświęconej
zagadnieniom związanym z handlem dziećmi w Polsce.
W pracy, takŜe tej prowadzonej w 2010 r., Wydział Prewencji Komendy Wojewódzkiej
Policji z siedzibą w Radomiu ściśle współpracował z lokalnymi mediami oraz urzędami
pracy. Za ich pośrednictwem przekazywano treści profilaktyczno-edukacyjne w zakresie
zagroŜeń związanych z handlem ludźmi w trakcie szukania pracy. Wydział Prewencji
współpracował równieŜ z Ośrodkami Interwencji Kryzysowej i z Miejskimi Ośrodkami
Pomocy Społecznej w zakresie wymiany informacji o zagroŜeniach, wspólnych działaniach
i przy rozpowszechnianiu ulotek informacyjnych na temat bezpośredniego podejmowania
pracy poza granicami kraju.
RównieŜ Komenda Powiatowa w Szydłowcu nawiązała współpracę z Powiatowym
Urzędem Pracy w Szydłowcu, gdzie rozdysponowano ulotki informacyjne na temat
sposobów ustrzegania się przed zjawiskiem handlu ludźmi w wyniku podejmowania pracy.
Komenda Powiatowa Policji w Sierpcu podjęła współpracę z Powiatowym Urzędem
Pracy i Ośrodkami Pomocy Społecznej na terenie powiatu sierpeckiego. Pracownicy ww.
instytucji w trakcie obsługi mieszkańców poszukujących pracy informowali o bezpiecznych
sposobach szukania pracy. W przypadku bardziej szczegółowych pytań powiadamiano
o moŜliwości uzyskania bliŜszych informacji w Fundacji ITAKA lub u policjantów KPP
w Sierpcu.
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie w zakresie pomocy ofiarom handlu ludźmi
współpracowało bezpośrednio z Fundacją La Strada i prowadzonymi Ośrodkami
Interwencji Kryzysowej, Ośrodkami Pomocy Społecznej, rzadziej Sądem i Prokuraturą.
Natomiast Stowarzyszenie Interwencji Prawnej kierowało osoby, wobec których padło
podejrzenie handlu ludźmi do Fundacji La Strada, świadczącej pomoc w tego typu
problemach.
Wydział Polityki Społecznej MUW podjął współpracę z Międzynarodową Organizacją
ds. Migracji (IOM), wynikiem której była projekcja filmu „Mam na imię”. Był to element
kampanii informacyjnej mającej na celu zwiększenie świadomości praw wśród dzieci
cudzoziemskich przebywających w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
V.3.2
Współpraca na poziomie krajowym
Z danych przekazanych przez poszczególne podmioty wynika, iŜ w zakresie przeciwdziałania
handlowi ludźmi jednostki prowadzą ciągłą współpracę zarówno z innymi podmiotami
biorącymi udział w pracach Mazowieckiego Zespołu, jak i z innymi podmiotami, nie
zaangaŜowanymi w jego prace. Część podmiotów biorących udział w pracach
Mazowieckiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi uczestniczyła w pracach
Grupy Roboczej Zespołu ds. Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi.
Dodatkowo realizowane były indywidualne projekty realizowane przez poszczególne
podmioty., Wydział Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu
podjął współpracę z Fundacją Dzieci Niczyje oraz Fundacją ITAKA, która polegała na
pozyskiwaniu materiałów informacyjno-edukacyjnych od obu organizacji w celu
57
wykorzystania ich w trakcie organizowanych
lokalnych
inicjatyw
związanych
Funkcjonariusze Wydziału Kryminalnego Komendy Stołecznej Policji we wszystkich
przypadkach wprowadzenia osób do Programu wsparcia/ochrony ofiary/świadka handlu
ludźmi współpracowali z Fundacją La Strada.
Natomiast Wydział Prewencji Komendy Stołecznej Policji nawiązał współpracę z Caritas
Archidiecezji Warszawskiej w ramach programu „Misja Dworcowa Małgorzata”, którego
głównym celem jest zapobieganie i eliminowanie zjawiska prostytucji na terenie m.st.
Warszawy. W ramach programu uruchomiono Punkt Konsultacyjny dla osób zagroŜonych
przemocą. Jednocześnie Wydział Prewencji KSP oraz Fundacja ITAKA w 2009 r. podpisały
porozumienie o współpracy, którego celem było ustalenie zasad współpracy Policji i Fundacji
ITAKA w zakresie poszukiwań osób zaginionych, ustalenia toŜsamości osób, profilaktyki
zaginięć, przeciwdziałania zjawisku zaginięć oraz zmniejszaniu negatywnych konsekwencji
wynikających z tego zjawiska.
Przedstawiciele Stowarzyszenia Interwencji Prawnej brali udział w spotkaniu prawników
związkowych z OPZZ i NSZZ Solidarności poświęconemu problemowi handlu ludźmi.
Przedstawiciele Komendy Głównej StraŜy Granicznej wzięli udział w spotkaniu
z przedstawicielami Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie nawiązania stałej współpracy
poprzez udostępnienie Ministerstwu Sprawiedliwości i Ośrodkom Pomocy dla Osób
Pokrzywdzonych Przestępstwem wykazu koordynatorów ds. Zapobiegania i Zwalczania
Handlowi Ludźmi, działających na terenie oddziałów StraŜy Granicznej. Jednocześnie
prowadzona była bieŜąca współpraca z przedstawicielami Fundacji La Strada w związku
z ujawnionymi ofiarami handlu ludźmi.
Fundacja Dzieci Niczyje podpisała z Urzędem ds. Cudzoziemców umowę dotyczącą
zapewnienia odpowiednich warunków i sposobu odbierania zeznań i wyjaśnień od
małoletniego cudzoziemca wnioskującego o nadanie statusu uchodźcy w Polsce, w tym
udostępnienie pokoju przystosowanego do przesłuchiwania małoletnich oraz zapewnienie
udziału psychologa i sporządzenie opinii. Koordynowała działania i współpracę
z organizacjami pozarządowymi w ramach polskiej koalicji przeciwko komercyjnemu
wykorzystywaniu seksualnemu dzieci ECPAT.
Instytucją, która podejmuje współpracę z licznymi organizacjami jest Fundacja La Strada.
W ramach swoich działań związanych z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi organizacja
prowadziła współpracę z wieloma organizacjami, będącymi jednostkami rządowymi,
samorządowymi (np. WCPR) i przedstawicielami trzeciego sektora. Wśród partnerów
Fundacji naleŜy wskazać:
− Rzecznika Praw Obywatelskich,
− Fundację Centrum Promocji Kobiet w Warszawie,
− Federacją Na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny w Warszawie,
− Helsińską Fundacją Praw Człowieka,
− „Itaka” Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych w Warszawie,
− Centrum Praw Kobiet w Warszawie i Łodzi,
58
− Fundację „Dzieci Niczyje” w Warszawie,
− Fundację Edukacja dla Demokracji,
− Fundację „Porozumienie bez Barier”,
− Misję Dworcową we Wrocławiu,
− MłodzieŜową Świetlicę Dworcową w Częstochowie,
− Ośrodki Interwencji Kryzysowej w Polsce,
− Powiatowe Urzędy Pracy,
− Społeczny Komitet do Spraw AIDS w Warszawie,
− Stowarzyszenie Interwencji Prawnej w Warszawie,
− Stowarzyszenie Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć w Krakowie,
− Stowarzyszenie „Stacja” w Warszawie,
− Stowarzyszenie Po-Moc w Katowicach,
− Stowarzyszenie MONAR,
− Ogólnopolskie Pogotowie dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia”,
− Schroniska dla osób bezdomnych na terenie całej Polski,
− Towarzystwo Rozwoju Rodziny w Zielonej Górze.
Dodatkowo w szczególnych przypadkach Fundacja La Strada współpracowała z Policją
i StraŜą Graniczną oraz Ośrodkami Pomocy Społecznej. Regularnie współpracowano
z placówkami dyplomatycznymi, zwłaszcza z terenu Unii Europejskiej.
V.3.3
Współpraca na poziomie międzynarodowym
Wśród podmiotów biorących udział w działaniach grupy roboczej w zakresie współpracy na
poziomie międzynarodowym nieliczne podmioty ją podejmują. W 2010 r. jedynie 3 podmioty
miały sposobność współpracować z przedstawicielami zagranicznych podmiotów w realizacji
zadań związanych z przeciwdziałaniem handlowi ludźmi.
Komenda Główna StraŜy Granicznej podejmowała współpracę z oficerami łącznikowymi
akredytowanymi w Polsce w związku z ujawnionymi ofiarami handlu ludźmi.
Fundacja Dzieci Niczyje wzięła udział w projektach badawczych grup eksperckich SCEP
(Separated Children in Europe Programme). W ramach tej współpracy Fundacja brała udział
m.in. przy opracowaniu analizy porównawczej dot. oceny wieku dzieci cudzoziemskich bez
opieki oraz udział w corocznych zebraniach, dystrybucji w Polsce dobrych praktyk
(www.separated-children-europe-programme.org/index.html).
Jednocześnie
organizacja
w ramach Programu MARIO nawiązała współpracę z partnerami z Albanii, Bułgarii,
Holandii, Kosowa, Węgier w zakresie problematyki handlu dzieci i dzieci cudzoziemskich
bez opieki (www.marioproject.org). Fundacja Dzieci Niczyje prowadziła równieŜ współpracę
w ramach kampanii organizowanej z siecią sklepów The Body Shop w ramach ECPAT
59
International (End Child Prostitution, Child Pornography and Trafficking of Children for
Sex Purposes) (www.ecpat.net/EI/index.asp)
Drugim podmiotem podejmującym działania na arenie międzynarodowej była Fundacja La
Strada, która w 2010 r. podejmowała współpracę z wieloma organizacjami
międzynarodowymi lub zagranicznymi, w tym z:
− Organizacją Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie,
− Międzynarodową Organizacją ds. Migracji,
− Organizacją Narodów Zjednoczonych,
− La Strada International,
− BliNN,
− Esperanza,
− GAATW,
− In Via,
− Koofra,
− Kobra,
− Mitternachtsmission,
− LOFOE,
− Casa dei Diritti Soziali,
− On the Road,
− Missing Person Family Support,
− Poppy Project.
V.3.4 Współpraca pomiędzy poszczególnymi
Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi
partnerami
Mazowieckiego
Na podstawie wyników ankiety działań podejmowanych przez podmioty biorące udział
w pracach Mazowieckiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi przeanalizowano
zakres i model współpracy pomiędzy tymi podmiotami.
Część organizacji prowadzi współpracę z pojedynczymi podmiotami, podczas gdy inne
podejmują współpracę z kilkoma instytucjami. Organizacją współpracującą z największą
liczbą podmiotów jest Fundacja La Strada, która z racji wykonywanych przez siebie zadań
bezpośredniego wsparcia ofiar handlu ludźmi, podejmuje współpracę zarówno z innymi
pomiotami z sektora organizacji pozarządowych, jak równieŜ z jednostkami organizacyjnymi
pomocy społecznej, jednostkami policji lub straŜy granicznej.
Działalność Mazowieckiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi umoŜliwia
współpracę pomiędzy wszystkimi podmiotami zaangaŜowanymi w pracę, na rzecz
przeciwdziałania handlowi ludźmi, głownie poprzez wymianę doświadczeń oraz dzielenie się
dobrymi praktykami.
60
Schemat współdziałania podmiotów zaangaŜowanych w prace MZPHL.
WPS MUW
MCPS
WCPR
Departament Polityki
Migracyjnej MSW
Biuro Polityki Społecznej
m.st. Warszawy
IOM
Nadwiślański
Oddział SG
Fundacja La
Strada
Fundacja Dzieci
Niczyje
Fundacja ITAKA
Komenda
Główna StraŜy
Granicznej
Wydział
Prewencji KSP
Stowarzyszenie
Interwencji
Prawnej
Wydział
Kryminalny KSP
Wydział Prewencji
KWP w Radomiu
Kuratorium
Oświaty
w Warszawie
PIP OIP
Policja
61
VI. Przydatne linki
W niniejszej analizie skorzystano z danych zaprezentowanych m.in. na niniejszych stronach
internetowych
1. Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl
2. Komenda Główna Policji – www.policja.pl
3. Dane statystyczne Komendy Głównej Policji - http://www.statystyka.policja.pl
4. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji – www.mswia.gov.pl
5. Fundacja La Strada – www.strada.org.pl
6. Fundacja Dzieci Niczyje – www.fdn.pl, www.dzieciofiaryhandlu.pl
7. Fundacja ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych – www.zaginieni.pl
8. Stowarzyszenie Interwencji Prawnej – www.interwencjaprawna.pl
9. Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej – www.mcps.mazovia.pl
10. Mazowiecki Urząd Wojewódzki – www.mazowieckie.pl
11. Kuratorium Oświaty w Warszawie – www.kuratorium.waw.pl
12. Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie – www.wcpr.pl
13. Nadwiślański Oddział StraŜy Granicznej
www.nadwislanski.strazgraniczna.pl
im.
Powstania Warszawskiego
–
14. Komenda Główna StraŜy Granicznej – www.starazgraniczna.pl
15. Państwowa Inspekcja Pracy Okręgowy Inspektorat Pracy w Warszawie –
www.warszawa.oip.pl
16. Mazowiecka Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu – kwp.radom.pl
17. Komenda Stołecznej Policji w Warszawie – www.ksp.waw.pl
62

Diagnoza działań podejmowanych w 2010 r. w zakresie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Generuj PDF - Dolnośląski Urząd Wojewódzki

KPP Grajewo Europejski Dzień przeciwko Handlowi Ludźmi w

wersja pdf - Handel ludźmi

Konferencja Handel ludźmi a migracje. Wsparcie i reintegracja ofiar

wersja pdf - Handel ludźmi

Wiadomość z serwisu informacyjnego

Organizacja bezpieczeństwa wewnętrznego w RPII

Partnerzy handlowi Xerox