Jakie właściwie usługi świadczy Uber?

Jakie właściwie usługi
świadczy Uber?
Agnieszka Kraińska
Od sierpnia 2014 r. w Warszawie świadczy usługi firma Uber: oferowana przez nią aplikacja na
smartfony pozwala wezwać samochód, określa
z góry opłatę za przejazd i pobiera ją z karty
kredytowej. Czy tego typu działalność można
określić jako usługi transportowe?
Taksówka jest stałym elementem miejskiego krajobrazu: zatrzymywana na ulicy, zamawiana telefonicznie lub
za PRL wyczekana na postoju. Taksówka jest utrwaloną
w popkulturze ikoną miasta – przykładem nowojorski
yellow cab czy londyński black cab.
Od kilku lat z taksówkami konkuruje nowe zjawisko,
wpisujące się w filozofię „sharing economy”: samochody wzywane przez aplikację zainstalowaną na smartfonie. Taka usługa, świadczona przez firmę Uber, jest
tańsza dla pasażera niż przejazd tradycyjną taksówką,
ale wykonywana jest przez kierowcę, który nie posiada
licencji i zezwoleń obowiązujących taksówkarzy. Konkurencja ze strony Ubera doprowadziła do protestów
taksówkarzy w całej UE i zakazu świadczenia usług
przez tę kalifornijską firmę w Belgii, Francji, Niemczech
i Włoszech.
Nie można się dziwić, że podjęta w 2014 r. próba wejścia Ubera na rynek przewozów osób w hiszpańskiej
Barcelonie spotkała się ze zdecydowanymi działaniami
tamtejszych taksówkarzy, którzy zażądali wydania zakazu świadczenia usług przez tę firmę. Podnieśli oni argumenty dotyczące nieuczciwej konkurencji ze strony
Ubera oraz zażądali zablokowania w Hiszpanii platformy cyfrowej należącej do tej firmy.
Działalność przewozowa, elektroniczna usługa
pośrednictwa czy usługa społeczeństwa informacyjnego?
Przedstawiony Trybunałowi problem wymaga rozstrzygnięcia, czy prowadzona w celach zarobkowych działalność Ubera polegająca na pośredniczeniu, przy wykorzystaniu smartfonów i platformy technologicznej, pomiędzy właścicielem pojazdu a osobą chcącą przebyć
pewną trasę w mieście, jest działalnością przewozową,
elektroniczną usługą pośrednictwa czy też usługą społeczeństwa informacyjnego.
Kwalifikacja usługi świadczonej przez Uber umożliwi
określenie, jakie wymogi państwo członkowskie może
stawiać w odniesieniu do świadczenia takich usług na
swoim terytorium i w jaki sposób musi uzasadnić konieczność istnienia takich wymogów. Dopiero później
możliwa będzie ocena zgodności z prawem UE wprowadzonych przez prawo krajowe zakazów dotyczących
działalności Ubera.
Usługi transportowe, w tym taksówki, wyłączone są
z zakresu stosowania dyrektywy 2006/123 dotyczącej
usług na rynku wewnętrznym, a więc wyłączone są
z zakresu jej przepisów stanowiących gwarancję swobody świadczenia usług. Zasadą określoną w tej dyrektywie jest, że świadczenie usług na terytorium UE nie
może być uzależnione od żadnego systemu zezwoleń,
chyba że zezwolenia te nie są dyskryminujące, są uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym i proporcjonalne.
W odpowiedzi na zarzuty Uber zaprzeczył, jakoby
świadczył usługi transportowe. Swoje usługi określił
jako udostępnianie aplikacji użytkownikom smartfonów, a więc usługę społeczeństwa informacyjnego,
a w szczególności usługę handlu elektronicznego, która
nie wymaga żadnych zezwoleń. Swoboda przepływu
usług tego typu na terytorium Unii chroniona jest przez
Traktat o funkcjonowaniu UE (TFUE) oraz unijne dyrektywy.
Jeżeli Trybunał stwierdzi, że działalność Ubera jest
usługą transportową w rozumieniu tej dyrektywy, państwa członkowskie miałyby swobodę w zakresie
wprowadzania regulacji i wymogów dotyczących świadczenia tej usługi. Jeżeli jednak Trybunał stwierdzi, że
Uber nie świadczy usługi transportowej, konieczne
będzie dokonanie dalszej kwalifikacji jego usług, przy
czym co do zasady usługa taka powinna być objęta
swobodą przepływu gwarantowaną art. 56 TFUE, dyrektywą 2006/123 oraz dyrektywą 2000/31 o handlu
elektronicznym.
Sąd w Barcelonie, po rozważeniu argumentów stron,
zdecydował się skierować cztery pytania prejudycjalne
do Trybunału Sprawiedliwości UE, ponieważ uznał, że
rozstrzygnięcie sprawy wymaga najpierw dokonania
przez ten Trybunał interpretacji prawa unijnego. Sprawa wpłynęła 7 sierpnia 2015 r. i została odnotowana
w rejestrze Trybunału Sprawiedliwości UE jako
C-434/15 Elite Taxi p. Uber Spain.
Ponadto jeżeli Trybunał uzna, że Uber świadczy usługę
społeczeństwa informacyjnego (a więc, w rozumieniu
dyrektywy 2000/31 oraz dyrektywy 2015/1535 dotyczącej informacji o przepisach technicznych, usługę
normalnie świadczoną za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie
odbiorcy usług), plany wprowadzenia przez państwo
członkowskie jakichkolwiek barier dotyczących prze-
pływu takich usług powinny być notyfikowane Komisji
Europejskiej, pod rygorem bezskuteczności przepisów
wprowadzonych bez takiej notyfikacji technicznej.
Warto tu zauważyć, że w październiku 2015 r. przed
Trybunał Sprawiedliwości UE wpłynęło kolejne pytanie
prejudycjalne (sprawa C-526/15, Uber Belgium). Sąd
belgijski pyta w nim, czy pojęcie „usług taksówkowychˮ
stosuje się również w odniesieniu do osób prywatnych
działających jako kierowcy bez wynagrodzenia, praktykujących ridesharing (wspólne przewozy) poprzez
przyjmowanie zapytań dotyczących przewozów, które
są im oferowane za pośrednictwem aplikacji informatycznej spółki Uber z siedzibą w innym państwie członkowskim.
Analiza Komisji Europejskiej
Nie ulega wątpliwości, że działalność Ubera jest
ogromnym wyzwaniem dla regulowanych przewozów
taksówkowych w Europie i na świecie (Uber obecny
jest w kilkuset miastach obu Ameryk, Europy, Azji,
Afryki, Australii i Nowej Zelandii).
Komisja Europejska we wrześniu 2015 r. wszczęła szeroko zakrojoną analizę rynków usług taksówkowych
i wynajmowania samochodów z kierowcą. Badanie to
dotyczy również wpływu na rynek nowych usług innowacyjnych, w tym usług peer to peer oraz sharing economy. Są to rozwiązania, które poprawiają dostęp do
usługi, ale budzą wątpliwości w kontekście ochrony
konsumenta i konkurencji. Z całą pewnością wyroki
Trybunału Sprawiedliwości UE będą miały poważny
wpływ na ostateczną decyzję Komisji. Należy zakładać,
że wydane zostaną one w drugiej połowie 2016 r. Sposób kwalifikacji usług takich, jak świadczone przez
Uber, wpłynie na decyzję Komisji o uregulowaniu tych
usług na poziomie europejskim. Na marginesie można
wspomnieć, że w wyroku ze stycznia 2015 r. w sprawie
C‑518/13 Eventech Trybunał Sprawiedliwości UE nie
dopatrzył się pomocy publicznej w regulacji, która zezwala taksówkom londyńskim na poruszanie się po
znajdujących się na drodze publicznej pasach przeznaczonych dla autobusów, a zakazuje korzystania z tych
pasów prywatnym pojazdom przeznaczonym do najmu
z kierowcą.