Katedra Notre Dame

Urszula Krajewska
Informacje ogólne




Paryż (fr. Paris) – stolica i największa aglomeracja Francji, położona w centrum
Basenu Paryskiego, nad Sekwaną (La Seine). Miasto stanowi centrum
polityczne, ekonomiczne i kulturalne kraju. Znajdują się tu liczne zabytki i
atrakcje turystyczne, co powoduje, że Paryż jest co roku odwiedzany przez ok.
30 milionów turystów.
W granicach administracyjnych Paryża zamieszkuje ponad 2 mln osób (wg
spisu ludności z 2008 było to 2 233 818), w tzw. Wielkim Paryżu ok. 10 mln a w
całym zespole miejskim ponad 12 mln (w 2007 paryską przestrzeń aglomeracji
zamieszkiwało 12 067 000 osób). Aglomeracja paryska konkuruje tym samym
pod względem liczby ludności w Unii Europejskiej z Londynem.
Paryż, który stanowi osobny departament o numerze 75, jest jednocześnie
stolicą regionu administracyjnego Île-de-France. Oprócz departamentu
paryskiego w jego skład wchodzą departamenty: Essonne (91), Hauts-de-Seine
(92), Seine-Saint-Denis (93), Seine-et-Marne (77), Val-de-Marne (94), Val-d'Oise
(95) oraz Yvelines (78).
Miasto ma układ koncentryczny z rozchodzącymi się gwiaździście bulwarami.
Jego oś stanowi wcięta dolina Sekwany, która dzieli Paryż na dwie części:
prawobrzeżną (północną) Rive Droite oraz lewobrzeżną (południową) Rive
Gauche.
Historia miasta 1




Historyczne jądro Paryża stanowi wyspa Île de la Cité na Sekwanie, na której położony
jest m.in. Palais de Justice oraz katedra Notre-Dame de Paris. Jest ona połączona z
mniejszą wyspą Île Saint-Louis.
Paryż był pierwotnie osadą celtycką, głównym ośrodkiem plemienia Paryzjów (łac.
Parisii), którzy zasiedlili Île de la Cité w III wieku p.n.e. W 52 r. p.n.e. przybyli tu
Rzymianie. Miasto znane było wówczas pod nazwą Lutetia Parisiorum, gdzie Lutetia
oznacza podmokłe miejsce. Niedługo później miasto zaczęło się rozwijać na lewym
brzegu Sekwany Powoli coraz częściej używano jedynie nazwy Paris. Przez cały okres
starożytności Paryż był mało znaczącą osadą i pozostawał w cieniu takich miast jak
Lyon czy Bordeaux.
Rzymianie władali miastem aż do 508, kiedy to Chlodwig I, król Franków, założyciel
dynastii Merowingów uczynił je swoją stolicą. Najazdy Wikingów w VIII wieku zmusiły
mieszkańców do postawienia fortecy- jednak 28 marca 845 miasto zostało złupione.
Słabość karolińskich królów Francji doprowadziła do wzrostu potęgi książąt Paryża. W
987 królem Francji obrany został Hugo Kapet.
W XI wieku Paryż został znacząco rozbudowany na prawym brzegu. W XII i XIII wieku,
a zwłaszcza za rządów Filipa II nastąpił szybki rozwój miasta. Powstała pierwsza
forteca Luwru oraz ważniejsze paryskie kościoły, w tym katedra Notre Dame. Kilka
szkół na lewym brzegu zostało połączonych – tak powstał znany paryski uniwersytet
Sorbona. Miasto przeżywało okres rozwoju jako ośrodek handlu oraz centrum
naukowe, co zostało przerwane przez epidemię Czarnej Śmierci oraz wojnę stuletnią.
Historia miasta 2



Burbonowie kontynuowali rozbudowę miasta, stawiając wiele znaczących
budynków. Powstawały nowe dzielnice. Rozwój Paryża nie został zahamowany
mimo przeniesienia, przez Ludwika XIV, siedziby królewskiej do pobliskiego
Wersalu. Rozwijał się przemysł. Wyburzono mury miejskie, na ich miejscu powstały
tzw. Wielkie Bulwary. W połowie XVII wieku Paryż miał już około pół miliona
mieszkańców. Za panowania Ludwika XV w Paryżu utworzono straż pożarną (1722) i
pierwszy urząd pocztowy (1738). Miasto stało się wielkim ośrodkiem kulturalnym i
intelektualnym.
14 lipca 1789 wybuchła rewolucja francuska, którą zapoczątkowało zdobycie
paryskiego więzienia Bastylii. W jej następstwie stracono króla Ludwika XVI i
powołano republikę. Paryż był sceną kolejnych przewrotów. Pozostał stolicą Francji
w okresie rządów Napoleona Bonaparte i restauracji Burbonów. Za panowania
Ludwika Filipa nastąpił gwałtowny rozwój miasta, jak i całej Francji, przeżywającej
rewolucję przemysłową. Okres monarchii lipcowej był też czasem wielkiego
rozkwitu kulturalnego – w Paryżu żyli i tworzyli wielcy poeci, pisarze i artyści okresu
romantyzmu, nie tylko francuscy.
Paryskie demonstracje w 1848 roku rozpoczęły Wiosnę Ludów, a we Francji
spowodowały powstanie II Republiki. Po dojściu do władzy Napoleona III i
ogłoszeniu II Cesarstwa rozpoczęto wielką przebudowę Paryża, nadzorowaną
przez Georges'a Haussmanna. Obecny wygląd centrum miasta jest w dużej mierze
efektem tych działań. Monumentalne budynki miały świadczyć o znaczeniu Paryża,
aspirującego do miana "stolicy świata".
Historia miasta 3





W roku 1870 wybuchła wojna francusko-pruska; po klęsce pod Sedanem proklamowano III
Republikę. Podczas długotrwałego oblężenia Paryża przez wojska pruskie miasto doznało
największych zniszczeń w swojej nowożytnej historii. Stolica Francji skapitulowała 28 stycznia
1871 roku. Niedługo potem, 18 marca, wybuchła Komuna Paryska.
Mimo wojny i zawirowań politycznych pod koniec XIX wieku Paryż zaczął przeżywać okres
rozkwitu, zwany belle époque. Podczas jednej z wystaw światowych, które w Paryżu gościły
kilkukrotnie, powstał jeden z symboli miasta – wieża Eiffla (1889). W 1900 roku ruszyła
pierwsza linia metra. Na przełomie XIX i XX wieku Paryż był uważany za artystyczną stolicę
świata; tu powstały nowe prądy w sztuce, jak impresjonizm, kubizm i fowizm, a później
dadaizm i surrealizm. Duży wpływ na architekturę miasta wywarła secesja. W roku 1900 w
Paryżu zorganizowano igrzyska olimpijskie, które ponownie zagościły w mieście w 1924 roku.
W czasie I wojny światowej wojska niemieckie zostały odparte, zanim podeszły pod Paryż.
Okres międzywojenny to dalszy rozwój miasta – w 1931 roku liczba mieszkańców Paryża
sięgnęła blisko 2,9 miliona. Aby złagodzić problemy z brakiem mieszkań, jeszcze w latach
dwudziestych zrealizowano projekt budownictwa socjalnego.
Podczas II wojny światowej w 1940 roku Wehrmachtowi udało się praktycznie bez walki zająć
miasto, które to weszło w skład terytoriów francuskich włączonych do III Rzeszy. Okupacja
zakończyła się wyzwoleniem w roku 1944.
17 października 1961 roku, w następstwie zamieszek i demonstracji związanych z wyzwoleniem
się Algierii, policja paryska dokonała masakry Algierczyków. Prawdopodobnie zginęło od 50 do
200 osób, wielu było rannych. W maju 1968 roku doszło w Paryżu do protestów i strajków
studenckich.
Klimat





Panuje tu klimat umiarkowany ciepły morski, na który duży wpływ ma Prąd
Północnoatlantycki. Można go opisać jako łagodny i umiarkowanie wilgotny.
Lato jest zazwyczaj ciepłe i przyjemne ze średnimi najwyższymi temperaturami pomiędzy
15, a 25 °C z dużym nasłonecznieniem. Mimo wszystko każdego roku występują
temperatury powyżej 32 °C. Jednak czasami zdarzają długie trudne warunki pogodowe, jak
fala upałów w 2003 roku, kiedy to temperatury wynosiły poniżej 30 °C, a przez kilka dni
temperatura przekraczała 40 °C i rzadko, kiedy w nocy robiło się chłodniej. Jeżeli chodzi o
ostatnie czasy, to średnia temperatura w lipcu wynosiła 21 °C, najniższa średnia 16 °C, a
najwyższa 27 °C.
Wiosną i jesienią występują zazwyczaj łagodne dni i świeże noce, choć się zmieniają i są
niestabilne. W obu porach roku często jest nieoczekiwanie zimno i chłodno.
W zimie nasłonecznienie jest małe; dni są chłodne, ale temperatura wynosi ok. 7 °C.
Zimowe lekkie przymrozki nie są niczym obcym, choć przez kilka dni w roku temperatura
spada poniżej -5 °C. Rzadko pada tu śnieg, choć czasami występują tu opady śniegu bez
akumulacji. W ostatnim czasie, a zwłaszcza w 2009 i 2010 roku, fala chłodu spowodowała
obfite opady śniegu (15 cm w 2010 roku), a temperatura gwałtownie spadła pomiędzy 10 °C, a -20 °C na przedmieściach miasta.
Deszcz pada przez cały rok i, choć Paryż nie jest deszczowym miastem, to jest on znany z
nagłych, obfitych deszczy. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 652 mm przy
niewielkich opadach rozmieszczonych równomiernie przez cały rok. Najwyższa
zanotowana temperatura wyniosła 40.4 °C w dniu 28 lipca 1948 roku, a najniższa -23.9 °C w
dniu 10 grudnia 1879 roku
Miasto w kulturze

Miasto w światowej kulturze zajmuje miejsce szczególne, nie tylko ze
względu na to, że jest stolicą Francji i jednym z największych miast Europy i
świata. To tu działają najbardziej znane domy mody, przybywają malarze i
poeci. Wiele dzieł sztuki nawiązuje w swoim tytule czy treści właśnie do
Paryża. Należą tu choćby wielkie dzieła literatury jak Katedra Marii Panny w
Paryżu Victora Hugo, Ojciec Goriot Honoriusza Balzaka, Trzej muszkieterowie
czy Królowa Margot oraz inne powieści Aleksandra Dumasa ojca, Dama
kameliowa Aleksandra Dumasa syna, Sceny z życia cyganerii Henry Murgera,
Gra w klasy Julio Cortazara, Zwrotnik Raka Henry'ego Millera czy nawet
współczesne bestsellery – Kod Leonarda da Vinci Dana Browna oraz
Pachnidło Patricka Süskinda. W muzyce 31 Symfonia D-dur Wolfganga
Amadeusza Mozarta, to po prostu Symfonia paryska, w Paryżu również
toczy się akcja takich oper jak: La Traviata (Giuseppe Verdi), Cyganeria
(Giacomo Puccini), Andrea Chénier (Umberto Giordano) czy Adriana
Lecouvreur (Francesco Cilea), Nocy św. Bartłomieja Giacomo Meyerbeer
poświęcił Hugonotów, a jednym z najbardziej znanych operetkowych
tytułów jest Życie paryskie Jacques'a Offenbacha. Richard Heuberger akcję
operetki Bal w operze także umiejscowił w Paryżu.
Atrakcje turystyczne

Wieża Eiffla (fr. Tour Eiffel) –Jest najwyższą budowlą w Paryżu i piątą
co do wysokości we Francji. „Żelazna dama” stoi w zachodniej części
centrum miasta, nad Sekwaną, na północno-zachodnim krańcu Pola
Marsowego. Wieżę zbudowano specjalnie na paryską Wystawę
Światową w 1889 roku. Miała zademonstrować poziom wiedzy
inżynierskiej i możliwości techniczne epoki, być symbolem ówczesnej
potęgi gospodarczej i naukowo-technicznej Francji. Po 20 latach
budowla miała być rozebrana. Jej konstruktor, Gustaw Eiffel, nie chciał
do tego dopuścić. Postanowił przekazać ją nauce. Założył na wieży
laboratorium aerodynamiczne i meteorologiczne. Jednak dopiero
udane eksperymenty (z udziałem Juliana Ochorowicza, wynalazcy i
konstruktora) z umieszczonym na szczycie telegrafem bez drutu ocaliły
wieżę i odstąpiono od jej demontażu. W przededniu I wojny światowej
stała się obiektem militarnym – łączyła Paryż z posterunkami
wojskowymi na granicy z Niemcami (do tej pory do łączności używano
gołębi pocztowych). Ocalona budowla z czasem stała się największą
atrakcją turystyczną Paryża, którą odwiedziło już ponad 200 milionów
ludzi.
Eiffla
Atrakcje turystyczne

Katedra Notre Dame Jest to kościół pięcionawowy z krótką nawą krzyżową(z
krótkim transeptem), dość długim prezbiterium i podwójnym obejściem na
półkolu. Pierwotnie miało ono tylko trzy małe kapliczki. W drugiej połowie
XIII wieku usunięto kapliczki i wybudowano pięć dużych kaplic. Całą
szerokość fasady zajmują trzy portale, z czego środkowy jest najszerszy.
Wyrzeźbiono na nim scenę Sądu Ostatecznego. Zamiast kolumienek (jak to
było w stylu romańskim) na cokołach lub wspornikach ustawiono figury
zwieńczone baldachimami. Dokładne przyjrzenie się fasadzie środkowego
portalu od razu odkrywa jej asymetryczność: lewy portal, poświęcony Matce
Boskiej, pochodzi z ok. 1210 roku i przedstawia w reliefach sceny z jej życia,
m.in.: genealogię Maryi, Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Zaśnięcie i
Zmartwychwstanie. Filar dzielący odrzwia ozdobiony jest figurą NMP z
Dzieciątkiem, w górnych częściach widać m.in. Koronację Maryi. Łuk portalu
wpisany jest w trójkątne obramowanie. Prawy portal - portal św. Anny powstał ok. roku 1220, ale zdobiący go ostrołukowy tympanon zawiera
rzeźby sprzed 1180 roku, a więc najstarsze spośród wszystkich zachowanych
w katedrze. W najwyższej części łuku znajduje się płaskorzeźba Matki Boskiej
Tronującej z Dzieciątkiem, obok niej inicjator budowy katedry – biskup
Maurice de Sully i król Ludwik VII w otoczeniu aniołów.
Katedra Notre Dame
Atrakcje turystyczne

Łuk Triumfalny (fr. L'Arc de Triomphe) – pomnik stojący na placu Charles'a
de Gaulle'a. Znajduje się w 8. dzielnicy (dawniej Plac Gwiazdy, Place de
l'Etoile), na zachodnim skraju Pól Elizejskich (Avenue des Champs-Élysées).
Jest to ważny element architektury Paryża, stanowiący zakończenie
perspektywy Pól Elizejskich. Łuk został zbudowany dla uczczenia tych,
którzy walczyli i polegli za Francję w czasie wojen rewolucji francuskiej i
wojen napoleońskich. Jest to budowla empirowa, w formie
jednoarkadowego rzymskiego łuku triumfalnego. Na łuku znajdują się 4
znaczne reliefy: Marsylianka (inna nazwa Wymarsz ochotników w 1792,
François Rude 1833-1835), Triumf Napoleona (Jean-Pierre Cortot), Obrona
Francji przed koalicją 1814 (Antoine Etex), Pokój (la Paix, Antoine Etex). Fryz
obiegający Łuk Triumfalny przedstawia wymarsz i powrót w chwale armii
francuskiej. Przedstawiono także w mniejszej formie sceny z wielu znanych
bitew. Pod Łukiem znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza, którego Płomień
Pamięci (fr. – Flamme du Souvenir) jest symbolicznie rozpalany każdego
wieczora oraz niewielkie muzeum poświęcone historii tego obiektu.
Łuk Triumfalny
Atrakcje turystyczne

Bazylika Sacré-Cœur (Bazylika Najświętszego Serca) – kościół na szczycie wzgórza
Montmartre w Paryżu. Kiedy w 1870 roku wybuchła wojna francusko-pruska, dwaj
francuscy przemysłowcy przysięgli sobie, że jeżeli po wojnie ujrzą Paryż takim
samym, jak przed wojną, to wybudują bazylikę ku czci Serca Jezusowego. Gdy rok
później po zakończeniu działań zbrojnych okazało się, że Paryż został nietknięty,
przemysłowcy postanowili wypełnić swoją obietnicę. Propozycję z zadowoleniem
przyjął ówczesny arcybiskup Paryża i już w 1876 roku rozpoczęto budowę.
Ukończono ją w 1914 roku, jednak wybuch pierwszej wojny światowej uniemożliwił
konsekrację. Odbyła się ona 5 lat później, w roku 1919. Bazylika Sacré-Cœur
wybudowana została na szczycie wzgórza Montmartre (XVIII dzielnica Paryża).
Zaprojektował ją Paul Abadie w stylu romańsko bizantyńskim, z zastosowaniem na
elewacjach nazywanego białym granitem trawertynu, stąd potoczna nazwa – biała
bazylika. Jej kopuły mają wysokość 79 metrów, a wieża północna 83 metry. W owej
wieży znajduje się najcięższy dzwon w Paryżu (19 ton), nazywany "Savoyarde", jego
serce waży 500 kg. Ze szczytu kopuły można oglądać panoramę Paryża i widok na
tereny oddalone o 30 km.
Bazylika Sacré-Cœur
Atrakcje turystyczne
 Les Invalides - wybudowany z inicjatywy Ludwika XIV w latach
1670-76 wielki kompleks budynków w Paryżu na lewym brzegu
Sekwany. Od początku istnienia służył jako szpital i pensjonat
dla inwalidów wojennych. W swoich salach mógł pomieścić
około cztery tysiące chorych i rannych. Składają się na niego:
 Hôtel des Invalides,
 Musée de l'Ordre de la Liberation,
 Musée de l'Armée,
 Musée des Plans-Reliefs,
 Kościół Inwalidów (Dôme des Invalides, St-Louis-desInvalides).
Les Invalides
Atrakcje turystyczne

Panteon (fr. Panthéon) – budowla w Dzielnicy Łacińskiej w Paryżu. Wzniesiona
w XVIII wieku jako kościół pw. św. Genowefy, obecnie pełni rolę mauzoleum
wybitnych Francuzów.Król Francji Ludwik XV poprzysiągł wznieść świątynię
wartą patronki Paryża (świętej Genowefy), w miejscu
wczesnochrześcijańskiego kościoła zbudowanego w VI wieku w zamian za
przywrócenie zdrowia. Realizacja tego przedsięwzięcia spadła na markiza
Marigny, który na architekta wybrał swojego znajomego, Jacques'a Germaina
Soufflota. Fundamenty pod tę monumentalną świątynię położono w roku
1758, ale ostateczne ukończenie zostało wykonane przez ucznia Soufflota,
Jean-Baptiste'a Rondeleta w roku 1789.Od czasów Rewolucji (1791) Panteon
jest miejscem spoczynku wielu sławnych Francuzów i Francuzek. W krypcie
Panteonu znajdują się m.in. grobowce: Woltera, Jana Jakuba Rousseau,
Honoré Mirabeau, Victora Hugo, Emila Zoli, Jeana Jaurèsa, wynalazcy pisma dla
niewidomych Louisa Braille'a, fizyków Paula Langevina, Piotra Curie, chemika
Marcelina Berthelota, uczonej Marii Skłodowskiej-Curie, generała François
Marceau, przywódcy ruchu oporu z czasów II wojny światowej Jeana Moulina.
Dwukrotnie próbowano przywrócić funkcję religijną Panteonowi, lecz od roku
1885 ostatecznie przeznaczono go na mauzoleum.
Panteon
Atrakcje turystyczne







Conciergerie, Palais de la Cité (z fr. concierge - strażnik). - budowla o
charakterze obronnym, która znajduje się na wyspie Cité - w centrum
starego Paryża. Współcześnie jest jednym ze skrzydeł Pałacu
Sprawiedliwości. Warto zobaczyć:
Wieżę Zegarową (gdzie polski Orzeł Biały i Pogoń litewska znajdują
się obok lilii Burbonów),
Salę Straży Królewskiej - największa zachowana w Europie gotycka
sala,
rekonstrukcję celi Marii Antoniny i celi dla ważnych więźniów,
kaplicę więzienną, gdzie więzieni byli żyrondyści,
pomieszczenie, w którym ostatnie godziny życia spędził Maksymilian
Robespierre,
ekspozycję nt. Rewolucji Francuskiej z imienną listą wszystkich
zgilotynowanych w Paryżu w latach 1792-1794.
Conciergerie
Atrakcje turystyczne

Sainte-Chapelle (Święta Kaplica) – dwukondygnacyjna kaplica zamkowa
położona w centrum dawnej siedziby królewskiej na wyspie Cité w
Paryżu.Wnętrze górnej kaplicyUfundowana przez króla Francji Ludwika
IX jako miejsce pochówku cennych relikwii Chrystusa z koroną
cierniową na czele oraz świętych patronów Francji. Należy do cennych
przykładów architektury gotyckiej ściśle zintegrowanej z gotyckim
wystrojem z dziełami malarstwa ściennego i witrażowego oraz
rzeźbami zawierającymi bogate treści ideowe podkreślające Chrystusa
jako Najwyższego Króla, a co za tym idzie potęgę władzy monarszej we
Francji. Swoim wyglądem nawiązuje do relikwiarzy skrzynkowych,
powszechnych już w złotnictwie doby romanizmu. Jest przykładem
sztuki dworskiej o wysokim znaczeniu dla rozwoju architektury
sakralnej, stanowi wzór dla licznych gotyckich kaplic zamkowych w
Europie Łacińskiej.Jej architektem był prawdopodobnie Pierre de
Montreuil.
Sainte-Chapelle
Atrakcje turystyczne

Opéra Garnier, Palais Garnier – gmach opery w Paryżu przeznaczony
dla 2200 osób, wybudowany w stylu eklektycznym w latach 70. XIX
w. wg projektu Charles'a Garniera. Od otwarcia w 1875 do
wybudowania Opéra Bastille siedziba Opery Narodowej, zaś od
przeniesienia się zespołu do nowego obiektu nosi nazwę Palais
Garnier, chociaż na fasadzie nadal widnieje stary napis Académie
Nationale de Musique. Obecnie w budynku odbywają się jedynie
przedstawienia baletu. W 1896 na publiczność spadł wielki żyrandol,
zabijając jedną osobę. Poważnie uszkodzona została przy tej okazji
dekoracja malarska sufitu, którą zastąpiły nowe freski Marca
Chagalla. W operze Garnier rozgrywa się akcja powieści Gastona
Leroux Upiór w operze. Autor zainspirował się istnieniem w
podziemiach opery resztek jeziora oraz słynnym upadkiem
żyrandola.
Opéra Garnier
Muzea Paryskie










Luwr (Le Musée du Louvre) – jedno z największych muzeów sztuki na świecie, w
jej zbiorach znajduje się m.in. Mona Lisa oraz Wenus z Milo
Musée d'Orsay – muzeum sztuki w budynku dawnego dworca kolejowego,
zbiory malarstwa impresjonistycznego,
Centre Georges Pompidou- muzeum sztuki współczesnej oraz centrum kultury,
znany ze względu na swoją ciekawą architekturę z rurami na zewnątrz budynku,
muzeum Auguste'a Rodina – kolekcja rzeźb tego znanego francuskiego
rzeźbiarza,
Muzeum Montparnasse – zbiory komuny artystycznej ze wzgórza Montparnasse
Musée Cluny – muzeum sztuki średniowiecznej
Musée Gustave Moreau – muzeum poświęcone twórczości Gustave'a Moreau –
znanego malarza symbolisty;
Musée du quai Branly – muzeum etnologiczne poświęcone cywilizacji Afryki,
Azji, Oceanii i obu Ameryk, posiada zbiory 267 tys. eksponatów, z czego na stałej
ekspozycji wystawiono 3500 eksponatów;
Espace Dali – galeria poświęcona twórczości Salvadora Dali;
Musée de l'Orangerie – galeria malarstwa impresjonistycznego i
postimpresjonistycznego
Luwr
Znane ulice i dzielnice










Aleja Pól Elizejskich – najbardziej znana ulica Paryża,
Montmartre – dzielnica bohemy artystycznej
Dzielnica Łacińska
Rue de Rivoli – ulica handlowa z luksusowymi sklepami
Plac Zgody
Place de la Bastille – miejsce, gdzie stała Bastylia, a obecnie opera
paryska
Montparnasse – dzielnica bohemy artystycznej
Les Halles
Le Marais – obecnie luksusowa dzielnica mieszkalna i faktyczne centrum
współczesnej sztuki
La Défense – dzielnica biznesowo-handlowo-mieszkalna pod Paryżem,
skupisko szklanych wieżowców
Place de la Bastille
On vous remercie pour votre attention