popularyzatorski opis rezultatów projektu

Nr wniosku: 221120, nr raportu: 19025. Kierownik (z rap.): prof. dr hab. Lucjusz Zaprutko
Wzrost poziomu życia oraz ogólny rozwój cywilizacji, wraz ze wszystkimi skutkami tego zjawiska,
przyczynia się do wzrostu chorób cywilizacyjnych. Nie zawsze korzystne standardowe schematy leczenia oraz
fakt, że wiele stosowanych leków ma słabe parametry farmakokinetyczne i biofarmaceutyczne zainicjowały
rozwój badań zmierzających do projektowania bardziej selektywnych i skutecznych strategii terapeutycznych.
Dlatego priorytetem są ciągłe badania już istniejących leków, a także otrzymywanie coraz to nowszych
związków aktywnych, kandydujących na innowacyjne leki o korzystnym i przede wszystkim skutecznym
indeksie terapeutycznym. Wśród wielu trendów syntetycznych obok dimerów, heterodimerów,
biooligomerów, dendrymerów, cząsteczek supramolekularnych i przeróżnych nanoindywiduów wyraźnie
wiedzie strategia hybrydowa. Rezultatem tych działań jest otrzymanie połączeń strukturalnych stanowiących
całkowicie innowacyjne jednostki chemiczne, będące interesującymi kombinacjami strukturalnymi poznanych
już aktywnych cząsteczek.
Dlatego głównym celem naukowym projektu zatytułowanego Badania nad farmakomodulacją kwasu
oleanolowego - nowe biogeniczne heterodimery triterpenowe było opracowanie metod farmakomodulacji
szkieletu kwasu oleanolowego z wykorzystaniem innych bioaktywnych i funkcjonalnych chemicznie
cząsteczek o stwierdzonych i zdefiniowanych właściwościach farmakologicznych: przeciwzapalnych,
przeciwbólowych, przeciwgorączkowych, bakteriostatycznych, antyseptycznych, antybiotycznych,
antyoksydacyjnych, przeciwnowotworowych, przeciwwirusowych i innych.
Badania w kierunku otrzymania nowych heterodimerycznych pochodnych triterpenowych zostały
zrealizowane w oparciu o dwie główne metody. Łączenie dwóch niezależnych struktur przebiegało w sposób
bezpośredni metodą NO-LINKER MODE prowadząc do połączeń heterodimerycznych typu A oraz w sposób
pośredni, zwany LINKER MODE, z wykorzystaniem dwufunkcyjnych mostków (linkerów), tworząc produkty
typu B (Rysunek 1).
A
B
COR
R1
R1
O
COR
O
O
n
O
COR
COR
O
R1
R1
ON
O
n ON
R=OH, OCH3; R1= wybrane związki farmakologicznie aktywne
Rysunek 1. Główne typy syntezowanych heterodimerów
W celu skuteczniejszego i proekologicznego prowadzenia zrealizowanych procesów na każdym etapie syntezy
wdrażane były metody, wpisujące się w zasady zrównoważonej chemii, polegające na zastosowaniu
czynników wspomagających procesy chemiczne, takich jak sprawdzone już promieniowanie mikrofalowe
MW, a także fale ultradźwiękowe US - pojedynczo jak również we wzajemnych kombinacjach.
Rezultaty uzyskane w ramach zrealizowanego projektu wpisują się w aktualne trendy badawcze w
obszarze poszukiwania innowacyjnych bioaktywnych struktur. Otrzymane związki powiększyły i uzupełniły
istniejącą już bardzo szeroką bazę modyfikowanych struktur triterpenowych. Obserwacje z przeprowadzonych
doświadczeń potwierdziły możliwości wdrożenia zrównoważonych i proekologicznych metod w celu
usprawnienia syntezy związków heterodimerycznych, szczególnie typu LINKER MODE, przy równoczesnym
wykorzystaniu promieniowania mikrofalowego i ultradźwięków. Ponadto, na podstawie predykcji
właściwości oraz wstępnych badań przewiduje się, że otrzymane nowe pochodne triterpenowe zostaną
wykorzystane w testach aktywności biologicznej, w celu wyłonienia najbardziej obiecujących związków
farmakologicznie aktywnych o potencjalnym zastosowaniu jako innowacyjne substancje lecznicze.