Etyka w działalności banków spółdzielczych

– M B A
Dr Adam Strzelecki
Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Wrocławiu
[email protected]
Etyka w działalności
banków
spółdzielczych
Wstęp
Odwoływanie się współcześnie do tradycji
ruchu spółdzielczości kredytowej obejmuje stosunkowo szeroki zakres misji banków
spółdzielczych, wartości nadrzędnych i zasad
wyznaczających politykę oraz strategię tych
banków (Szambelańczyk 2008, s. 23). Interesy
banków spółdzielczych były i są nierozerwalnie
związane z interesami społeczności lokalnych.
W ich działalności integruje się ekonomia z
ideologią, co znajduje odbicie w niskich kosztach usług dla członków i możliwości przeznaczania części zysku na wspieranie działalności
społecznej (Ochocka 2006, s. 11).
W rozwoju polskiej spółdzielczości bankowej wyróżnić można realizację trzech zasad
(Jaworski 2005, s. 81): terytorialnej, regionalnej i zasady maksymalnego zaspokajania
potrzeb lokalnych.
Tak więc w ramach działań ukierunkowanych na realizowanie szeroko rozumianej
odpowiedzialności społecznej, banki spółdzielcze, które są do tego dobrze przygotowane,
angażują się między innymi w rozwiązywanie
problemów społeczności lokalnych na drodze
bezpośredniego wsparcia finansowego albo
przez akcje charytatywne. Konstytutywnym
elementem samopomocowym ruchu spółdziel-
5/ 2 0 0 8–
czego jest ciągle rozwijana idea współdziałania
i przeciwstawiania się egoizmowi, który jest
często charakterystyczny dla prywatnego biznesu (Kulawik 2006, s. 6).
Mocną stroną banków spółdzielczych jest
ich lokalny charakter i zaangażowanie w liczne przedsięwzięcia o charakterze społecznym.
Działalność komercyjna banków spółdzielczych w połączeniu z ich zaangażowaniem w
różne formy i przejawy działalności społecznej jest najlepszą promocją wizerunku tych
lokalnych instytucji w gminach i powiatach.
Mądrość spółdzielców, którzy oddani są idei
samopomocy przez rozwijanie i utrwalanie lokalnych samorządnych instytucji finansowych,
stanowi wzór godny naśladowania.
Celem rozważań w niniejszym artykule jest
przedstawienie etycznych aspektów w działalności banków spółdzielczych, na podstawie
materiałów empirycznych w wybranych bankach spółdzielczych oraz licznych czasopismach
branżowych. W przeprowadzonych badaniach
posłużono się metodami analizy materiału faktograficznego, prawnego i zamieszczonego w
branżowych periodykach bankowych.
Banki spółdzielcze jako instytucje
zaufania spółdzielczego
Kultura zaufania publicznego jest immanentną cechą relacji między klientami a bankami,
jako ważna i niezbywalna podstawowa wartość1. Można postawić tezę, że zaufanie publiczne jest nieodłącznym atrybutem działania
banku i warunkuje jego rozwój i przetrwanie
(Masiukiewicz 2007, s. 4).
Można wyróżnić trzy płaszczyzny budowy
zaufania publicznego2:
49
– M B A
- więzi osobiste,
- kodeksy deontologiczne (Kodeks Dobrej
Praktyki Bankowej),
- system prawny rynków finansowych.
Jedną z zasad Dobrej praktyki bankowej jest postulat postępowania przez banki w stosunkach
z klientami z uwzględnieniem szczególnego
zaufania, jakim banki są darzone oraz wysokich wymagań co do rzetelności oraz traktowania wszystkich swoich klientów z należytą
starannością3.
Dla banków spółdzielczych kategoria zaufania publicznego, a zwłaszcza przestrzeganie dobrej praktyki bankowej (wymiar
etyczny) ma szczególną wartość ze względu
na ich wielkość i lokalizację, stabilną grupę
klientów i niewielkie możliwości zmian. Z
powodu, między innymi, złej praktyki bankowej na początku lat 90. w Polsce upadło aż
131 banków spółdzielczych, co skutkowało
utratą zaufania publicznego i koniecznością
mozolnej jego odbudowy4.
W relacjach z klientami, przy badaniu opinii
klientów o wyborze banku, to właśnie zaufanie
do banku jest wymieniane na pierwszym miejscu5. Aż 62,7 % klientów instytucjonalnych
podkreśla kwestię zaufania do banku, jako
pierwszoplanową (Jonas 2002, s. 80).
Dla klientów indywidualnych podstawowe
znaczenie w budowaniu zaufania publicznego
ma wizerunek banku oraz etyka w ramach
całokształtu relacji z klientem. Przestrzeganie
etyki bankowej, uczciwości i bezstronności w
załatwianiu reklamacji i orientacji na potrzeby
klienta składają się na proces budowania za-
50
5/ 2 0 0 8–
ufania publicznego do banku (Masiukiewicz
2007, s. 6).
Jednym z działań w obszarze budowania
zaufania publicznego, a tym samym propagowania wartości etycznych w bankowości spółdzielczej jest VI edycja organizowanego przez
Krajowy Związek Banków Spółdzielczych
konkursu pt. Bank spółdzielczy w służbie społeczności lokalnej. Konkurs ten jest zorganizowany
w celu wyróżnienia banków spółdzielczych
szczególnie zaangażowanych w działalność na
rzecz społeczności lokalnych.
Krajowy Związek Banków Spółdzielczych
w ramach tego konkursu kieruje się kultywowaniem tradycji i promowaniem najlepszych
praktyk stosowanych przez banki spółdzielcze.
Należy do nich nobilitowanie pracowników
banków spółdzielczych za służbę na rzecz
społeczności lokalnej i wzmacnianie uznanych wartości społecznych oraz budowanie
więzi ze społecznościami lokalnymi (15 lat…,
2006, s. 7).
Założony ponad 16 lat temu przez 130
przedstawicieli banków spółdzielczych Krajowy Związek Banków Spółdzielczych (KZBS)
podejmuje wiele działań z myślą o akceptacji i
promowaniu wartości społecznych oraz budowaniu więzi ze społecznościami lokalnymi. W
swej działalności, skupiając banki spółdzielcze,
KZBS wypracował opinię silnego partnera i
reprezentanta banków w kontaktach z parlamentem, rządem, bankiem centralnym i
różnymi organizacjami międzynarodowymi,
gospodarczymi i społecznym, podejmując
wiele ważnych inicjatyw wzmacniających
polską bankowość spółdzielczą (Laszkiewicz
2006, s. 3-7).
– M B A
Banki spółdzielcze, przez doświadczenie
pracowników oraz doskonałą znajomość klientów, zostają obdarzone dużym zaufaniem.
Historia miejscowego banku spółdzielczego,
tradycja i siła przyzwyczajenia powodują, że
rdzenna lub zamieszkująca od wielu pokoleń
ludność, postrzega ten bank jako „swój” (Smoleń 2005, s. 12). Uważa się, że bank spółdzielczy, gdy widzi problemy, z jakimi boryka się
jego klient, zrobi wszystko, by mu pomóc, a nie
przyśpieszyć jego upadek, jak to występuje w
działalności banków komercyjnych (Jaworski
2005, s. 81).
Uregulowania zasad etyki
w działalności banków spółdzielczych
Banki spółdzielcze różnią się jakościowo od
innych instytucji finansowych, a zwłaszcza od
dużych uniwersalnych banków komercyjnych.
Wyposażone są w swoisty układ – zestaw
kompetencji bankowych i spółdzielczych oraz
mają dobre rozeznanie i znajomość lokalnego
środowiska. Rozwinięta sieć placówek umożliwia dostęp do podstawowych produktów i
usług nawet w niewielkich miejscowościach.
Banki spółdzielcze, wykorzystując znajomość
lokalnego rynku w ramach wzajemnych porozumień i współpracy, mogą stanowić i często
stanowią dobrą alternatywę dla dużych instytucji finansowych (Policha 2004, s. 94–95).
Obok tradycji wynikającej z historycznego
ukształtowania się banku spółdzielczego jako
banku samopomocowego lokalnej społeczności,
banki spółdzielcze w dążeniu do profesjonalizmu w warstwie etycznej działalności bankowej przyjęły do stosowania opracowane przez
Związek Banków Polskich Zasady Dobrej Praktyki
Bankowej6. I tak np. banki spółdzielcze działające
na obszarze byłego województwa włocławskie-
5/ 2 0 0 8–
go przyjęły Zasady Dobrej Praktyki Bankowej do
praktycznej realizacji w 2001 roku7.
Już we wprowadzaniu do Zasad Dobrej Praktyki Bankowej (rozdział I) określono, że jest to
zbiór zasad postępowania związanych z działalnością banków, osób w nich zatrudnionych,
oraz osób, za pośrednictwem których banki
wykonują czynności bankowe
Zbiór ten obejmuje:
- zasady postępowania banków z klientami,
- zasady wzajemnych stosunków między bankami,
- zasady reklamy, zasady postępowania pracowników banku,
- postanowienia dotyczące Komisji Etyki
Bankowej, wraz z załączonym regulaminem
Komisji Etyki Bankowej.
W myśl tych zasad banki, jako instytucje
zaufania publicznego, w swojej opartej na
obowiązującym prawie działalności, powinny
kierować się dobrymi zwyczajami kupieckimi
z uwzględnieniem takich zasad jak: profesjonalizm, rzetelność, rzeczowość, staranność i
najlepsza wiedza8.
Również w Statucie Krajowego Związku
Banków Spółdzielczych przyjęto, iż celem i
przedmiotem działania jest kształtowanie, doskonalenie i upowszechnianie systemu bankowości spółdzielczej, opartego na nowoczesnych
zasadach, przy zachowaniu tradycji i idei spółdzielczości, w szczególności przez m.in.:
• tworzenie warunków dla prawidłowego i
efektywnego funkcjonowania instruktażu,
kontroli wewnętrznej i audytu sektora bankowości spółdzielczej przy wykorzystaniu
związków rewizyjnych,
51
– M B A
• prowadzenie działalności informacyjnoszkoleniowej dla banków spółdzielczych, a
także na rzecz i przy wykorzystaniu organizacji i instytucji krajowych i zagranicznych
współpracujących z sektorem bankowości
spółdzielczej,
• kształtowanie i upowszechnianie zasad
bankowej etyki zawodowej oraz zasad rzetelnego postępowania w sektorze9.
Na podkreślenie zasługuje stosowanie
przez banki spółdzielcze Zasad Dobrej Praktyki Bankowej. Zasady te są jednak ogólnymi
postulatami, skierowanymi do wszystkich
banków komercyjnych. Ponieważ banki spółdzielcze wyrosły na gruncie samopomocy,
charakterystycznej dla idei spółdzielczości i ją
kultywują, wydaje się, że są to wartości, które
powinny się znaleźć w regulacjach etycznych
w bankach spółdzielczych. Powstaje przy tym
pytanie, czy uwzględnienie zapisu w statucie
Krajowego Związku Banków Spółdzielczych,
odwołującego się do zachowania tradycji i idei
spółdzielczości, jest wystarczającą regulacją dla
wszystkich banków spółdzielczych w Polsce. W
badanej zbiorowości banków spółdzielczych w
podregionie włocławskim nie opracowano w
bankach spółdzielczych zasad etycznego postępowania z uwzględnieniem miejscowych
kultury, tradycji i zwyczajów.
Uczestnictwo lokalnych banków spółdzielczych w różnego rodzaju imprezach kulturalnych, sportowych, działalność charytatywna
jest zwyczajem, tradycją. Czy wymaga to
zapisania w formie wewnętrznej regulacji o
charakterze etycznym, skoro jest to od dawna
praktykowane? Odpowiedź na to pytanie jest
związana z coraz bardziej widocznym problemem konkurencji różnych banków spółdziel52
5/ 2 0 0 8–
czych na tym samym terenie działania oraz
zmianą orientacji misji banku spółdzielczego
na rzecz uniwersalizacji i komercji (Szambelańczyk 2008, s. 83-84).
Wydaje się, że bank spółdzielczy działający
w wielu społecznościach lokalnych na zasadach głównie komercyjności i uniwersalizmu
może poprzestać na stosowaniu przyjętej przez
Związek Banków Polskich regulacji Dobre
praktyki bankowe. Natomiast bank spółdzielczy
silnie „zakorzeniony” w lokalnej społeczności
powinien rozważyć opracowanie własnej regulacji o charakterze etycznym. Wskazane byłoby
także umieszczenie tej regulacji na stronie internetowej oraz badanie jej przestrzegania w
opinii społeczności lokalnej w formie sondażu
ankietowego przez internet.
Etyka w stosunkach banków
spółdzielczych z klientami
Istnieje przekonanie, że interesy banków
spółdzielczych są nierozerwalnie związane z
interesami społeczności lokalnych, zaś bank
spółdzielczy jest odpowiedzialny za rozwój
społeczny i ekonomiczny na swoim terenie.
Potwierdza to badanie, w którym prezesi
banków spółdzielczych postrzegają stosunki
z klientami, jako oparte na bliskich relacjach,
w których zaufanie do pracowników banków
spółdzielczych i tradycje mają kardynalne
znaczenie10.
W konkursie Bank Spółdzielczy w służbie społeczności lokalnej liczą się działania banków spółdzielczych, które wspierały poprzez darowizny
pieniężne, rzeczowe, inne formy wsparcia
popierały, współfinansowały różnego rodzaju
akcje charytatywne, kulturalne, oświatowe,
a także pomagały indywidualnym osobom.
– M B A
Przykłady takich akcji można by mnożyć. Oto
niektóre z nich.
Bank Spółdzielczy w Krokowej w województwie pomorskim za wieloletnie wspieranie regionalnych organizacji społecznych i
kulturalnych oraz takich inicjatyw jak: Festiwal
Piosenki Kaszubskiej, konkurs haftu kaszubskiego, zakup strojów dla zespołu tanecznego,
przeglądu zespołu regionalnego, otrzymał tytuł
„Dobroczyńcy Roku 2003” (Bank Spółdzielczy
w Krokowej… 2004, s. 18).
W akcji wspierania budow y polskiego
sztucznego serca w ramach Fundacji Rozwoju
Kardiochirurgii w Zabrzu uczestniczyły 42
banki spółdzielcze z terenu całego kraju, przekazując 24 700 zł (Bank spółdzielczy bankiem…
2004, s. 14).
Ludowy Bank Spółdzielczy w Strzałkowie
przekazał w 2005 roku placówkom oświatowym komputery, książki, papier na kwotę
100 000 zł. Podobna kwota została przeznaczona na wsparcie jednostki straży pożarnej,
miejscowej parafii, na wyposażenie dzieci z
powiatu słupeckiego, kolskiego, konińskiego,
tureckiego i łęczyckiego w 2 800 światełek odblaskowych w celu poprawy bezpieczeństwa na
drodze; wspierał także finansowanie lokalnych
dożynek (Ulanowski 2006, s. 9).
Spółdzielczy Bank Ludowy im. Ks. Piotra
Wawrzyniaka w Śremie był inicjatorem założenia Towarzystwa im. Ks. Piotra Wawrzyniaka, którego celem jest pomoc uzdolnionej,
niezamożnej młodzieży, przez fundowanie
stypendiów. Wspomaga też Dom Pomocy Społecznej w Śremie i angażuje się w działalność
kulturalną (Ros 2006, s. 8).
5/ 2 0 0 8–
Liczne banki spółdzielcze biorą czynny
udział w organizacji finału Wielkiej Orkiestry
Świątecznej Pomocy. Na przykład 29 banków
spółdzielczych zrzeszonych w ramach Mazowieckiego Banku Regionalnego SA zostało
uhonorowanych dyplomami WOŚP za udział
w XII finale tej imprezy charytatywnej (Pawlak 2006, s. 10; Dyplomy za akcję… 2004, s.
19, 21).
Bank Spółdzielczy w Krośniewicach tradycyjnie organizuje spotkania noworoczne z
udziałem przedstawicieli duchowieństwa, nauczycieli oraz młodzieży z miejscowych szkół
(Integracja… 2005, s. 22).
Krakowski Bank Spółdzielczy upowszechnia
w swojej siedzibie dzieła malarskie wybitnych
twórców Krakowa i całej Małopolski (Potocki
2006, s. 13). Z tego też tytułu otrzymał w 2006
roku po raz trzeci tytuł „Mecenasa Kultury
Krakowa” (Krakowski bank… 2006, s. 16).
Bank Spółdzielczy w Lipnie w województwie kujawsko-pomorskim przeznacza co
roku w ramach podziału nadwyżki bilansowej środki finansowe na wspieranie różnych
inicjatyw i imprez społecznych, sportowych,
kulturalnych, akcji charytatywnych. Na przykład w roku 2006 przeznaczył na ten cel 21
095 zł, wspierając m.in.: ochotnicze straże
pożarne, kluby sportowe koła gospodyń wiejskich, szkoły i inne organizacje społeczne11.
W roku 2007 na podobny cel przeznaczone
zostało 30 000 zł12.
W Zasadach Dobrej Praktyki Bankowej istotny
jest rozdział III poświęcony zasadom wzajemnych stosunków między bankami, gdzie
wymienia się takie zasady jak: rzetelność, lo53
– M B A
jalność środowiskowa i kultura korporacyjna
oraz powszechnie przyjęte wzorce zachowań
instytucji zaufania publicznego z poszanowaniem zasad uczciwej konkurencji13.
Promując zawarte zasady, Krajowa Izba
Gospodarcza, Polsko-Amerykańska Fundacja
dla Małych Przedsiębiorstw oraz Warszawski
Instytut Bankowości, od ośmiu lat organizują
konkurs o zdobycie miana „Banku Przyjaznego
dla Przedsiębiorców” w trzech kategoriach:
banków komercyjnych, banków spółdzielczych
i oddziałów bankowych. Ważnym elementem
są oceny dokonywane przez klientów w 20
aspektach, w tym oceny kwalifikacji pracowników.
Na przykład w 2006 roku w ramach konkursu Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców uczestniczyło 7 banków komercyjnych i 31 banków
spółdzielczych oraz 51 oddziałów tych banków.
Godło promocyjne otrzymało łącznie 29 banków spółdzielczych, zaś zwycięzcą w tej kategorii został Powiślański Bank Spółdzielczy w
Kwidzynie (Wyniki… 2006, s. 19). Specjalne
wyróżnienia – Platynowe Statuetki – otrzymali: Bank Spółdzielczy w Toruniu oraz Rejonowy
Bank Spółdzielczy w Lututowie (Ulanowski
2006, s. 4). W wyniku tego konkursu banki
spółdzielcze są postrzegane przez klientów jako
bardziej przyjazne, oparte na naturalnych więzi
z klientami (Lech 2006, s. 15).
W województwie kujawsko-pomorskim
„Gazeta Pomorska” corocznie organizuje konkurs na tzw. złotą setkę najlepszych przedsiębiorstw w regionie. W ramach tego konkursu,
na podstawie kuponów wypełnianych przez
czytelników gazety organizowany jest plebiscyt na najlepszy bank. Jak informuje „Gazeta
54
5/ 2 0 0 8–
Pomorska”, głosami 1 039 na ogólną liczbę 2
400 nadesłanych kuponów zwycięzcą plebiscytu ponownie został Bank Spółdzielczy w
Lipnie, drugie miejsce – 991 głosami – przypadło Kujawskiemu Bankowi Spółdzielczemu
w Aleksandrowie Kujawskim, trzecie Bankowi
Spółdzielczemu w Inowrocławiu, zaś dopiero
czwarte Fortis Bankowi w Bydgoszczy (Kozicka
2007, s. 29). W ramach konkursu okazało się,
że banki spółdzielcze nie szczędzą pieniędzy na
lokalne inicjatywy społeczne, wspierając koła
gospodyń wiejskich, ośrodki kultury, dożynki,
podbijając serca klientów (ibidem)..
Kapitał społeczny pracowników
banków spółdzielczych
W rozwoju społecznym najistotniejszą rolę
odgrywa człowiek, stąd tak ważna jest kwestia kapitału społecznego, rozumianego jako
możliwości i potencjał jednostek oraz grup
społecznych (Naumiuk 2003, s. 65; Dyduch
2004, s. 25 i nast.). Czynnik moralny w określonej osobie kształtowany jest przez sumę ról
i funkcji pełnionych przez tę osobę. Uważa
się, że kontekst ról i sytuacji jest ważny dla
rozstrzygania wszelkich kwestii etycznych.
Postępowanie człowieka jest często oparte
na wyuczonej kalkulacji ekonomicznej, stąd
względy etyczne uwzględniają odpowiedzialność za podjęte zobowiązania. Ocena działania
w kategoriach moralnych ma dwie perspektywy. Bank działa, opierając się na kryterium
opłacalności (zysku), klient powinien się przed
tym bronić. Potrzebne jest więc między nimi
współdziałanie w sferze etycznej.
Pod pojęciem kapitału społecznego można
rozumieć spójną społeczność i więzi międzyludzkie, oparte na wzajemnym zaufaniu, uła-
– M B A
twiającym współpracę, wspólne zasady i normy
postępowania, sankcje za ich przekroczenie i
wzajemną pomoc (Potoczek 2003, s. 54). Na
gruncie ekonomii kapitał społeczny określany
jest jako zespół umiejętności i zdolności fizycznych, psychicznych oraz intelektualnych,
wykorzystywanych w życiu gospodarczym,
natomiast w płaszczyźnie socjologicznej jest
to umiejętność współpracy międzyludzkiej w
obrębie grup i organizacji, podejmowanej w
celu realizacji wspólnych interesów (Stępień
2005, s. 31). Potencjał zawarty w kapitale
społecznym tkwi nie tyle w globalnych strukturach gospodarczo-administracyjnych, ile w
lokalnych siłach społecznych (Stępień 2002,
s. 201–211).
W gospodarce rynkowej kapitał społeczny
rozwija się, opierając się na dynamice trzech
sektorów: finansowego, informacyjnego i badań naukowych. W rozwoju tej gospodarki
dominuje sektor finansowy, w tym sektor
bankowy (Wojciechowski 2003, s. 194–195).
Kapitał społeczny, zawarty w strukturach organizacyjnych i funkcjonalnych, pochodzi z
różnych środowisk, często tworząc ich lokalną
reprezentację. Członkami tych organizacji, są
rzemieślniczy, przedsiębiorcy, radni, urzędnicy, pracownicy najemni, a więc osoby, z
których składa się kapitał społeczny.
Działania jako zachowanie ludzi, podejmowane świadomie i zgodnie z ich wolą z
zamiarem spowodowania pożądanego przezeń
celu podlegają ocenom prakseologicznym i są
zachowaniami indywidualnymi (jednopodmiotowymi). Jeśli dla danego podmiotu, z jego
punktu widzenia, środowisko wyznaczane jest
przez wartości prakseologiczne, tj. skuteczność
i ekonomiczność, to wartości te stanowią gra-
5/ 2 0 0 8–
nicę determinującą działalność tego podmiotu
(Gasparski 2004, s. 44).
Wśród społecznych przesłanek zaufania
publicznego do banku dostrzec można takie
przesłanki jak (Masiukiewicz 2007, s. 4):
• uczciwość, pracowitość i kompetencje zarządu oraz personelu banku,
• zachowanie przez pracowników banku tajemnicy bankowej.
Od pracowników banku oczekuje się więc
wysokiego poziomu moralnego, a w jego ramach: bezwzględnej uczciwości, lojalności
wobec banku oraz wysokiego poczucia odpowiedzialności.
Istotnym uwarunkowaniem dla realizacji
misji banku spółdzielczego w warunkach gospodarki rynkowej, a zwłaszcza dla klientów
niebędących udziałowcami banku są kwalifikacje pracowników, kadry kierowniczej,
członków rady nadzorczej. Pracownicy banków spółdzielczych powinni wnosić pożądany
kapitał społeczny do biznesu i zarządzania w
nim finansami.
W okresie transformacji polskiej bankowości spółdzielczej po roku 1990 nastąpił proces
selekcji pracowników banków spółdzielczych
oraz szeroko zakrojona szkoleniowa z dość
dużym i intensywnym wykorzystaniem zagranicznej pomocy technicznej. Działania te,
na skutek aktywnego udziału pracowników
banków spółdzielczych w systemie standardów kwalifikacyjnych w bankowości polskiej,
zdania egzaminów i uzyskania odpowiednich
certyfikatów, przyniosły spory wzrost potencjału kwalifikacyjnego (Szambelańczyk
2008, s. 62–64). Mimo tego uważa się, że
55
– M B A
w polskich bankach spółdzielczych drzemie
jeszcze niewykorzystany w porównaniu takimi krajami jak: Niemcy Austria, Francja,
Finlandia, Holandia Włochy, potencjał organizacyjny, kulturowy i intelektualny (Strzelecki 2006, s. 79).
Banki spółdzielcze przyjęły do realizacji ujęte w Zasadach Dobrych Praktyk Bankowych zasady
postępowania pracowników banku, wśród których, z punktu widzenia etyki w postępowaniu,
dostrzec można takie postulaty, jak:
• dbanie o dobre imię banku i postępowanie
lojalnie,
• wykorzystywanie posiadanej wiedzy i kwalifikacji w interesie banku i jego klientów,
• odpowiedzialność za wypowiadane przez
pracownika słowa,
• niewykorzystywanie zajmowanego stanowiska w banku dla osiągnięcia osobistych
korzyści.
Przedstawione przykłady licznych akcji
charytatywnych i pomocowych pokazują, że
banki spółdzielcze obdarzane są z wielu względów pokaźną porcją zaufania publicznego, na
które składa się także pożądane pod względem
etycznym postępowanie pracowników banków
spółdzielczych.
Dobrą praktykę bankową wspierają także
różne konkursy organizowane m.in. przez
Krajowy Związek Banków Spółdzielczych,
Krajową Izbę Gospodarczą, Polsko-Amerykańską Fundację dla Małych Przedsiębiorstw
oraz Warszawski Instytut Bankowości, a także przez lokalne media. Służą temu również
przyjęte do stosowania opracowane przez
krajowy Związek Banków Polskich Zasady
Dobrej Praktyki Bankowej. Banki spółdzielcze,
56
5/ 2 0 0 8–
dążąc do profesjonalizmu w postępowaniu
pracowników, określają także zasady ich wyglądu oraz identyfikacji14. W celu pogłębiania
wiedzy i umiejętności osób realizujących
swoją karierę w sektorze bankowym i finansowym opracowane zostały, pod patronatem
Związku Banków Polskich, Standardy Kwalifikacyjne. Regulacja ta powinna przyczynić się
do wzrostu umiejętności świadczenia usług
przez pracowników banków15. Podnoszenie
kwalifikacji, wzrost profesjonalizmu pracowników banków spółdzielczych wpływa
nie tylko na efektywniejsze działanie banku,
lecz także korzystnie na warstwę etyczną
funkcjonowania banków w środowisku lokalnym.
Elementy oceny
Banki spółdzielcze różnią się jakościowo od
innych instytucji finansowych, a zwłaszcza od
dużych, uniwersalnych banków komercyjnych.
Wyposażone są w swoisty układ – zestaw kompetencji bankowych i spółdzielczych. Atutem
banków spółdzielczych jest dobre rozeznanie
i znajomość lokalnego środowiska, a dobrze
rozwinięta sieć placówek umożliwia dostęp
do produktów i usług nawet w niewielkich
miejscowościach.
Istnieje przekonanie, że interesy banków
spółdzielczych są nierozerwalnie związane z
interesami społeczności lokalnych, zaś bank
spółdzielczy jest odpowiedzialny za rozwój
społeczny i ekonomiczny na swoim terenie. W ich działalności integruje się misja
społeczna z ekonomią, co znajduje wyraz
– między innymi – w przeznaczaniu (niewielkiej) części zysku na wspieranie lokalnej
społeczności w różnych warstwach ludzkiej
działalności.
– M B A
Z przedstawionych przykładów licznych
akcji charytatywnych i pomocowych wynika,
że banki spółdzielcze obdarzane są z wielu
względów dużym zaufaniem publicznym, na
które składa się przede wszystkim pożądane
pod względem etycznym postępowanie pracowników banków spółdzielczych.
Udział licznych banków spółdzielczych w
konkursie o zdobycie miana „Banku Przyjaznego dla Przedsiębiorców” oraz w konkursie
na tzw. złotą setkę najlepszych przedsiębiorstw
w regionie, uwieńczony zdobywaniem licznych
wyróżnień, potwierdza dobrą praktykę bankową w sferze etycznej.
Banki spółdzielcze przyjęły do stosowania
Zasady dobrej praktyki bankowej, które są ogólnymi postulatami w sferze etycznej. Rosnąca
konkurencja między bankami spółdzielczymi
na tym samym terenie osłabia jednak tradycje
samopomocy, charakterystyczne dla idei spółdzielczości. Powoduje to zanikanie warstwy
etycznej, tak charakterystycznej dla ukształtowanej misji tych banków. Należałoby więc
rozważyć wprowadzenie przez banki spółdzielcze własnych unormowań wewnętrznych,
zawierających zasady postępowania banku w
czynnościach bankowych i w pracy na rzecz
lokalnej społeczności. Wskazane byłoby także
badanie, za pośrednictwem ankiet skierowanych drogą internetową, opinii lokalnej społeczności o przestrzeganiu przez bank i jego
pracowników przyjętych zasad. Istotną rolę
w upowszechnianiu tej idei mógłby odgrywać
Krajowy Związek Banków Spółdzielczych,
który przecież w swoim statucie przyjął charakterystyczne dla spółdzielczości zasady etyki
bankowej.
5/ 2 0 0 8–
1
Wartość zaufania publicznego w instytucjach finansowych
podkreślona została w Aneksie do Białej Księgi Europejskiej.
2
Ibidem, s. 5.
3
Rozdział II pkt 1 Zasad dobrej praktyki bankowej”.
4
Ibidem, s. 7.
5
Ibidem, s. 6.
6
Załącznik nr 2 uchwały nr 9 XV Walnego Zgromadzenia
Związku Banków Polskich z dnia 21 kwietnia 2004.
7
Np. w Banku Spółdzielczym w Lipnie Rada Nadzorcza BS
uchwałą nr 14/2001 z dnia 26 kwietnia 2001 roku zaakceptowała przyjęcie Zasad dobrej praktyki bankowej w Banku Spółdzielczym w Lipnie. Walne Zgromadzenie Członków Banku
Spółdzielczego w Lipnie podjęło w tej sprawie uchwałę 9 maja
2001 roku, natomiast zarząd Banku wdrożył tę uchwałę 18
września 2001 roku.
8
Rozdział I, pkt 2 Zasad Dobrej Praktyki Bankowej.
9
§ 6, pkt 8 Statutu, na podstawie uchwały Krajowego Związku
Banków Spółdzielczych, nr 7/04 z 9 września 2004 roku.
10
Ibidem, s. 74.
11
Załącznik do bilansu BS w Lipnie za 2006 r. –Zestawienie
do konta 55100-16. Fundusz Reprezentacyjny do dyspozycji
Prezes Zarządu.
12
Wyciąg z konta 55100 – 16 Banku Spółdzielczego w Lipnie.
13
Rozdział III, punkt 1 Zasad dobrej praktyki bankowej.
14
Na przykład Zasady profesjonalnego wyglądu oraz identyfikacji
pracowników Kujawsko-Dobrzyńskiego Banku Spółdzielczego podczas
wykonywania przez nich zadań służbowych (2006) Lipno.
15
Opracowanie tych standardów wynika ze zobowiązań dotyczących członkostwa Polski w Światowej Organizacji Handlu
(WTO) oraz z Traktatu Generalnego w Sprawie Taryf Celnych
i Usług (GATS).
Bibliografia
Bank Spółdzielczy w Krokowej „Dobroczyńcą Roku 2003”
(2004) Bank Spółdzielczy, nr 4.
Bank spółdzielczy „Bankiem z sercem” (2004) Bank i rolnictwo, nr 7.
Dyduch, W. (2004) Kapitał społeczny a przedsiębiorczość w
polskich organizacjach. Współczesne zarządzanie, 1/2004.
Dyplomy za akcje charytatywną (2004) Bank Spółdzielczy,
nr 2.
Gasparski, W. (2004) Wykłady z etyki biznesu. Nowa edycja.
Warszawa: WSPiZ im. Leona Koźmińskiego.
Integracja w Imielnie (2005) Bank Spółdzielczy, nr 2.
Jaworski, W.L. (2005) Rola lokalnych instytucji bankowych
w obsłudze klienta detalicznego. W: Rytlewska, G. (2005)
Bankowość detaliczna. Warszawa.
Jonas, A. (2002) Strategie konkurencji na rynku usług bankowych.
Warszawa: Biblioteka Menedżera i Bankowca.
Kozicka, A. (2007) Podbijają serca klientów. Gazeta Pomorska,
22 maja 2007.
Krakowski Bank Spółdzielczy Mecenasem Kultury Krakowa
(2006) Bank i rolnictwo, nr 6.
Kulawik, J. (2006) Skuteczne strategie „miejskich” banków
spółdzielczych. Bank i rolnictwo, nr 3,
57
– M B A
Laszkiewicz, E. (2006) Zaczęło się 15 lat temu. Głos banków
spółdzielczych, nr 3.
Lech, A. (2006) Banki Spółdzielcze bardziej przyjazne. Bank
i rolnictwo, nr 2.
Masiukiewicz, P. (2007) Zaufanie publiczne jako wartość w
banku. Bank i rolnictwo, nr 2.
Naumiuk, A. (2003) Współdziałanie obywateli w zarządzaniu
zmianami. W: Potoczek, A., Stępień, J. (red.) Społeczne uwarunkowania rozwoju lokalnego. Poznań – Włocławek: WSHE i Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu.
Ochocka, E. (2006) Koncepcja ładu korporacyjnego w
bankowości spółdzielczej, czyli jak chronić interesy sektora
bankowości spółdzielczej. Głos banków spółdzielczych, marzec
2006, nr 3.
Pawlak, J. (2006) Bank z orkiestrą. Informator Spółdzielczej
Grupy Bankowej, nr 1.
Policha, B. (2004) Bankowość Spółdzielcza w drodze do Unii
Europejskiej. W: Rynek usług finansowych w Unii Europejskiej
– szanse i wyzwania dla Polski. Poznań: Wydaw. Wyższej Szkoły
Bankowej w Poznaniu.
Potocki, W. (2006) Biznes w parze z kulturą. Bank i rolnictwo, nr 3.
15 lat w służbie bankom spółdzielczym (2006) Głos banków
spółdzielczych, nr 3.
Potoczek, A. (2003) Teoretyczne i praktyczne zagadnienia
społecznego uczestnictwa w rozwoju lokalnym – wprowadzenie do problematyki. W: Potoczek, A., Stępień, J. (red.)
Społeczne uwarunkowania rozwoju lokalnego. Poznań – Włocławek: WSHE i Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego
w Poznaniu.
Ros, J. (2006) Najstarszy w grupie. Rozmowa z Pawłem Fabisiakiem, prezesem zarządu Spółdzielczego Banku Ludowego
im. Ks. P. Wawrzyniaka. Informator Spółdzielczej Grupy Bankowej, nr 1/126.
Smoleń, M. (2005) Spółdzielczość bankowa w lokalnym środowisku gospodarczym. Bank Spółdzielczy, nr 10.
Stępień, J. (2002) Kapitał społeczny w procesie europejskiej
przebudowy. W: Goryńska-Bittner, Stępień, J. (red.) Społeczeństwo obywatelskie w procesie integracji europejskiej. Poznań:
Katedra Nauk Społecznych Akademia Rolnicza im. Augusta
Cieszkowskiego w Poznaniu.
Stępień, J. (2005) Wpływ sił społecznych na rozwój społeczności lokalnych. W: Plawgo, B. i Zaremba, W. (red.) Partnerskie
współdziałanie w sektorze publicznym i prywatnym. Białystok:
Fundacja Współczesne Zarządzanie.
Strzelecki, A. (2006) Banki spółdzielcze a rozwój gospodarczy
gmin i powiatów. W: Borodo, A. (red.) Aktualne Problemy rozwoju
gospodarczego gmin i powiatów. Włocławek: WSHE, Stowarzyszenie Gmin Ziemi Dobrzyńskiej w Dobrzyniu n. Wisłą.
Szambelańczyk, J. (2008) Banki spółdzielcze w Polsce w procesach
zmian systemowych. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.
Ulanowski, K. (2006) Bank pomaga ludziom; Przyjazne banki.
Informator Spółdzielczej Grupy Bankowej, nr 1/126.
Wojciechowski, E. (2003) Zarządzanie w samorządzie terytorialnym Warszawa: Difin.
Wyniki VII edycji konkursu „Bank Przyjazny dla Przedsiębiorców”
(2006), „Głos Banków spółdzielczych”, Nr 2.
58
5/ 2 0 0 8–