istocie sztuki - Nasza Przeszłość

III— V 1863
30 IX 1863
S C H E M AT B IO G R A F I C Z N Y A D A M A C H M IE L O W S K IE G O
(B R A T A A L B E R T A )
20 V III 1845
26 V III 1845
17 V I
1847
15 IX
1851
25 VIII 1853
1857
1858
29 V III 1859
1861__1863
22 I __ 30 IX 1863
— dzień urodzenia w Igolom ii w pow .
m iechow skim , syn W ojciech a i J ózefy
z Borzysławskich.
— och rzczon y z w ody w Igolom ii .
— dopełnienie cerem onii chrztu sw. w k o ­
ściele Najśw. Maryi Panny w ^ arszawie*
— Józefa
Chmielowska
odbyw a
piel­
grzym kę z Adamem do C udow nego
Pana Jezusa w M ogile i przyodziew a
go w habit cysterski '.
— śm ierć ojca — W ojciech a C hm ielow ­
skiego w W arszaw ie4.
— rozp oczęcie studiów w K orpusie Katetów w Petersburgu za namową ojca
chrzestnego Jana K łodn ick iego.
— pow rót do W arszawy. K ontynuuje stu­
dia gimnazjalne w szkole średniej im.
Pankiewicza.
— śm ierć matki J ózefy z Borzysław skich
C hm ielow sk iej5. O piekę nad dziećm i
obejm u je ciotka Petronela K obylańska.
— studia w Szkole R olniczo-leśnej w Pu­
ławach.
— udział Adama C hm ielowskiego w p o ­
wstaniu styczniow ym .
(oddział Pulaw iaków pod dow . Leona
Frankow skiego w obozie pod K u ro ­
wem napadli na p ocztę rosyjską, udział
C hm ielow skiego w bitw ach pod Słupczą, pod G rochow iskam i).
1
Metryka — fotok op ia z księgi metr. Igołom ia. Ks. K . M i c h a l s k i ,
Data urodzin Brala A lberta, ..Nasza Przeszłość , t. 3: 1947 «. 213 n.
* Odpis w ASA. Przedruk m etryki warszawskiej zoh. ..Nasza Mysi , K. 4 :
1936 s. 101: M i c h a l s k i , art. cyt. jw .. ». 314— 5.
’ Br. W ł.. C udow ny w izerunek w M ogile a Brat A lbert. ,.[Nasza My»l »
R. 1: 1933 dod. do nr 2 i 3.
4 Napis na grobow cu rodzinnym w ^ arszawie.
* jw.
1 X 1863
1864
V II 1865
1866— 1867
1868
1869— 1874
IV 1870
1874
1875—
1875— 1877
1876
— niew ola w O łom uńcu. U cieczka.
w rót do powstania.
__ ranny w bitw ie pod M ełchow em .
P o­
— am putacja lew ej nogi*.
— Paryż, leczy nogę i otrzym u je p rotezę,
studiuje malarstwo.
— W arszawa, studia w Szkole R ysunków
(jego k oled zy: Maks G ierym ski, B enedyk tow icz).
Składa egzamin dojrzałości.
— studia inżynierskie w Gandawie .
__ Paryż, studia u malarza Karla G oetza) 8*
.. c
i
— studia malarskie w A kadem ii Sztuk
P ięknych w M onachium (dzięki przy­
jaźni z L. Siemieńskimi i stypendium
W łodzim ierza D zied u szy ck iego)'.
__ pierw szy obraz C hm ielow skiego .,Siesta w łoska“ na wystawie T ow . Sztuk
P ięknych w K r a k o w ie 10
— Z arzecze
— Paryż, studia m alarsk ie)11.
__ mieszka w W arszawie w H otelu E u ro­
pejskim razem z C hełm ońskim , P io ­
trowskim
i W itkiew iczem ,
potem
z P iotrow skim przy pl. św. A leksan­
dra” .
. .
__ ukazał się artykuł Adama Chmielow-skiego O istocie sztuki, („A te n e u m
II).
« S. Magdalena K a c z m a r z y k . I d z ia l Adama C h m ielow skiego w p o ­
w itaniu styczn iow ym . ..Nasza Przeszłość” , T . 18: 1963 s. 19 .
J.
°
“
, k i Udział Adama C h m ielow skiego w pow stań,u styczn iow ym , „G lo s Brata
A lberta” . R. 8: 1939 s. 148— 153. Por. też list C h m ielow skiego d o czlon k ow
K om itetu
°u U h c e
p " e, M . W i n o w . k , ,
M o ll ^znajom ość
z
Bratem
A lb ertem ,
F rere A lb er,
„G ło s
Brata
Alberta” . R. 8: 1939 nr 1 s. 6— 8.
• Czas” z d. 21 X 1874 nr 240.
•• ”zob. „C za s" z d. 1 V 1870; „K r a j” z d. 30 IV 1870 nr 98.
II
? o |,' A ^ P i o t r o w s k i , Z e w spom nień o A dam ie C h m ielow skim , „ N o ­
wa R eform a " z d. 4 I 1917; przedru k : „N asza Myśl” , R. 5 : 1936 s. 159— 162.
14
K S. ALFONS SCHLETZ
1877— 1880
— K raków , C horostków (u W ilhelma Siem ieńskiego), p od róż do W enecji, Lw ów
(maluje razem z L. W yczółkow skim ),
rek olek cje u jezuitów w Tarnopolu.
D ecyzja wstąpienia do jezuitów.
24 IX 1880 — 5 IV 1881 — w now icjacie 0 0 . Jezuitów w Starejwsi, przyjęty do zakonu przez p ro ­
wincjała o. Michała M ycielskiego. M i­
strzem nowicjatu jest o. W ojciech Baudiss. Opuszcza now icjat „ o b m orbum ,
praecipue oh perturbatam rationem “ 13.
17 IV 1881 — 22 I 1882 — leczy się w K rajow ym Zakładzie dia
Um ysłowo Chorych w K ulparkow ie
(Lw ów ). Diagnoza lekarska stwierdza
u chorego: h ypochondrię, m elancholię,
obłęd religijny, lęk, przeczulicę psy­
chiczną, dysprasia neurologica. „C h o ­
roba wystąpiła zrazu z licznym i w yrzu­
tami sumienia, potępianiem się, własną
trwogą przed niechybną
śmiercią,
wiecznym potępieniem , niegodnościa
należenia do jezu itów “ . Chory „n ie ma
poczucia ch oroby psychicznej (...)“ ,
„m ałom ów ny,
smutnego
u sposobie­
nia44
1882 — 1884
— K udryńce, u swego brata Stanisława
Chm ielowskiego, rozwija w tym ok re­
sie ożywioną działalność malarską (p e j­
zaże, malarstwo religijne, restauracja
obrazów w okolicznych kościołacn)
i szerzy tercjarstw o franciszkańskie.
(K udyńce, Zawale, Żwaniec). Ze strasz­
nych skrupułów w yleczył go ks. prałat
L eopold Pogorzelski ze Szarogrodu.
13 Catalogus N ovitiorum S. J. in Starawieś; Diariusz nowicjuszy T. J.
w Starejwsi (data obłóczyn Adama Chm ielow skiego — 10 X 1880 w u roczy­
stość św. Franciszka B orgiasza); tamże pod d. 5 IV 1881: „C . Chmielowski
(frater) dimissus est hodie” ; Spis rzeczy kandydatów (1856— 1884) — Stara­
wieś, rkpsy w Arch. T. J. w Starejwsi. Fotokopia w AN P, zawdzięczani je
uprzejm ości O. Ludwika Piechnika T. J. Por. rów nież listy o. M aurycego G ło­
w ackiego T. J. do Stanisława Chm ielow skiego z d. 11 IV i 15 IV 1881 r. oraz
wspom nienia o. W . Baudissa T. J. (22 III 1920 i br. J. K ozieła T. J. (8 IX
1931) w ASA.
14 Opis historii ch orob y wraz z orzeczeniem o przebiegu ch oroby Adama
Chm ielow skiego, w yd. przez Zakład dla U m ysłowo Chorych w K ulparkow ie,
w ASA.
X 1884
1886
K raków , zatrzym uje się u kapucynów ,
początek pracy nad bezdom nym i (ul.
Basztowa, przy ul. Długiej u p. B o ­
chenkow ej)
25 V III 1887
Obiit Adamus Chmielowski, natus est
Fr. Albertus, przywdziew a habit terc-
27 1 1888 — 22 II 1889
30 V I — 23 X I 1888
25 V III 1888
1888
jarski szary w kaplicy loretańskiej OO.
K apucynów w K rakow ie. P rzyjm uje
imię A lb e r t15.
członek K on feren cji św. Jana K antego
Tow . św. W incentego a Paulo w K ra ­
kow ie.
sekretarz K on feren cji św. Jana Kan­
tego Tow . św. W incentego a Paulo
w K ra k o w ie 16.
Brat A lbert składa śluby na ręce kard.
Albina Dunajewskiego, pierwsze śluby.
Założenie Zgrom adzenia B raci A lb er­
tynów.
w druku ukazał się Przewodnik (wiejt-
szy) do reguły Ill-go Zakonu św. Fran­
ciszka Serafickiego (K r a k ó w )17.
15 I 1891
Pierwsze obłóczyny SS. A lbertynek
dokonanych przez kapucyna o. B er­
narda Kluzka w kaplicy dom ow ej kard.
Albina Dunajewskiego. Przem ów ienie
wygłosił kard. D u n ajew ski18.
15 Ks. L e w a n d o w s k i w niedrukow anym życiorysie Br. A lberta, s. 135
(cytu ję wg maszynopisu w A N P ) pod aje ja k o datę obłóczyn 25 V III 1886. W g
relacji starszej Zgrom . SS. A lbertynek s. H eleny W ilkolek (opow iedział je j to
sam Br. Albert) akt powyższy miał m iejsce 25 V III 1887. Ks. M i c h a l s k i
( Brat A lb ert, Kraków 1946 s. 110) p od a je także r. 1887 wkładania habitu
tercjarskiego.
Ks. Lewandowski, a za nim ks. Michalski podają w swych życiorysach Br.
Alberta, że obłóczyn dokonał o. Stefan kapucyn. O tóż takiego ojca w owych
latach w ogóle nie było. Wg katalogów A rch. 0 0 . K apucynów żył w tych la­
tach br. Stefan Rębiszewski, ale ten chyba nic w chodzi w rachubę, bo trudno
przypuszczać, aby brat dokonał obłóczyn. K ronika klasztoru m ilczy o fakcie
obłóczyn Br. Alberta. W edług ustnej relacji 0 0 . K apucynów krakow skich
opartej na tradycji miał w kładać habit pow stańcow i Chmielowskiem u także
b. pow staniec z 1863 r., kapucyn o. W acław Nowakowski.
16 P rotok oły K on feren cji św. Jana K antego Tow . św. W in cen tego a Paulo
w K rakow ie z r. 1888. F otok op ie w ASA.
17 Z ob. recenzję krytyczną w „E chu Trzeciego Zakonu św. Franciszka” ,
R. 5: 1888 nr 9 s. 530— 543 oraz odpow iedź Br. Alberta, tamże, nr 11 s. 669—
678, wreszcie replikę recenzenta, tamże, s. 678— 695. Brat A lbert opracow ał
swój Przew odnik razem z jezuitą o. Pydynkow skim .
18 „Czas” z d. 4 II 1891; „N ow a R eform a” z d. 1 II 1891; s. Am brozja
S t e l m a c h , S. Anna Lubańska, pierw sza albertynka (1844— 1913), „Nasza
Przeszłość” , T. 14: 1961 s. 175— 189.
KS. ALFONS SCHLETZ
16
2 X I 1892
— otw arcie D om u dla K alek i N ieuleczal­
nie C horych we L w ow ie: oddział m ę­
ski pod kier. Braci A lbertyn ów , oddz.
dla kohiet pod kier. Sióstr A lb erty­
n e k 1’ .
— Brat A lbert wpisał się do Stowarzy­
szenia Straży D uchow nej N iepokalane­
go Serca Maryi, ustanowionego dla na­
w rócenia grzeszników przy kościele
SS. Felicjanek w K rakow ie (za p ro m o ­
tora ks. Ignacego P olkow skiego *®.
12 V III 1893
°8 V I 1914
— Rada Instytucji Czci i Chleba w Pary­
żu przyznaje Br. A lbertow i pensję d o ­
żywotnią w w ysokości 250 fr. rocznie
dla zasług p ołożon ych dla O jczyzny.
W ystarał się o to W ładysław Zam oy­
sk i” .
— Zgon Brata A lberta w K rakow ie na
K azim ierzu 52.
25 X II 1916
° 8 X II 1916
(WIĘKSZY)
do R E G U Ł Y 1119° Z A K O N U
Ś. FRANCISZKA SERAFICKI IWO.
urnunW AN Y
o
p
i . ^
Mbtri K, . vs.
N.\
fopST A W IK
1>. I I H A K I . t . o , JHtKTOliA
„M A S r*l.r,
TKK TII
S\V. TKI IT/Hill I f K A W A
/ K / « i lt< >M A H Z K M A >\\KY>KIK« .0 Ol)
ou m n is
BRAT
i i i s *1
z a k o n u
^LBEKT
ś w .
F r a n c is z k a .
W K RA KO WI E,
W
h u t K A K S I Br z . \ s u jmmI
etc.'
K.VNOM( JSSftK
K A l T l Y NÓW.
W ydal
— pogrzeb Brata A lberta przy w spółu­
dziale biskupa krakow skiego Adama
Stefana Sapiehy, biskupa sufragana
Anatola N owaka, kapituły, duchow ień­
stwa św ieckiego i zakonnego, p rezy­
denta miasta Krakow a dra Leo, p r o fe ­
sorów U. J. oraz rzeszy ubogich. Nad
trumną na cm entarzu przemów ił ks.
bp Anatol N owak
Na krzyżu nad mogiłą um ieszczono na­
stępujący napis:
„B ra t A lbert — wierny Sługa B oży —
opiekun sierót i nędzarzy — założyciel
K r o n ik . 0 0 . K apucynów nie ..n o t o w .la tego faktu.^ O. K U i« k .m « rl
w K rakow ie 16 V I 1897 r., m ając 1. 39, pow . 19. Z ob . „Czas z 19 V I 1897.
« Z ob. um owę Br. Alberta z magistratem m. Lwowa * d. 2 X I 1 8 ^ , L e
w a n d o w s k i , N otatki kronikarskie, t. I s. 33 rkps ASA.
20 K op ia dokum entu w A SA.
asa
» List W. Zam oyskiego do Brata Alberta z d. 29 V I 1914 w ASA.
Liber m ortuorum parochiae SS. C orp on s Christi, T . V I p. 4^3 nr
.
153 — pod ano błędnie dzień śmierci 26 X II; K arta skonu Adama Chm ielów-
.lU .g , < ...k
PRZEWODNIK
I II. K M T Z Y f K I K ł i O i s r
/.ar*;idcm .)<.✓.<•!';» I . n k o tiń - k iit ro .
m , ,
byl naocznym świadkiem ostatnich chw il Br. Alberta i pogrzeb u ). Z ob. tez
„N ow a R eform a” z d. 29 X II 1916.
2. K arta tytułow a „P rze w o d n ik a " Brata A lberta.
1926
—
15 IX 1932
—
1932
—
1933
—
5 X I 1934
—
IX — X 1938
—
11 X I 1938
—
26 III 1839
—
31 V 1949
—
Braci i Sióstr III zakonu św. Francisz­
ka — walczył za Ojczyznę w r. 1863,
nr. 22 VIII 184624 zmarł 25 X II 1916 —
niech spoczywa w pokoju.
zatwierdzenie konstytucji Sióstr Al­
bertynek.
ekshumacja zwłok Br. Alberta i prze­
łożenie ich do nowej trumny na cmen­
tarzu rakowickim25.
Leon Wyczółkowski wykonał portret
Br. Alberta (olej)26.
tenże artysta maluje drugi portret
Chmielowskiego z dzieckiem rachitycz­
nym, również olejny, niedokończony2'.
rozpoczęcie prac przygotowawczych do
procesu beatyfikacyjnego Brata A l­
berta. Postulatorem mianowany został
ks. Stefan Król C. M.28
Wystawa zbiorowa dzieł Adama Chmie­
lowskiego w Tow. Przyjaciół Sztuk
Pięknych w Krakowie29.
Prezydent B. P. Ignacy Mościcki na­
dał pośmiertnie Br. Albertowi Wielką
wstęgę orderu Odrodzenia Polski „za
wybitne zasługi w działalności niepod­
ległościowej i na polu pracy społecz­
ne j“ 30.
Dekoracji portretu wspomnianym or­
derem dokonał w Warszawie w czasie
uroczystej akademii ku czci Brata Al­
berta min. Świętochowski31.
przeniesienie zwłok Brata Alberta
z cmentarza rakowickiego w Krakowie
24 Data błędna, ma być 1845.
25 P rotok ół aktu przełożenia zw łok Br. Alberta, ABA. O becni b yli: ks. W l.
Staicb, dr J. Owsiński, naczelnik wydz. IX sanit. m. Krakow a, ks. Cz. Lew an­
dow ski, ks. Stefan K ról, br. Marian W ojciech ow sk i, starszy albertynów , arcb.
K . J. Stroka oraz grono Braci, Sióstr A lbertynek i przyjaciół Br. Alberta.
26 L. W y c z ó ł k o w s k i, L isty i w spom nienia, opr. M. T w a r o w s k a ,
W rocław 1960 8. 136.
2‘ Obydwa portrety są w posiadaniu Braci A lbertynów .
“H Pism o K urii M etropolitalnej do SS. A lbertynek z d. 5 X I 1934. ASA.
“9 J. S i e n k i e w i c z , Adam Chm ielow ski — Brat A lb ert (1846— 1916),
K raków 1939.
30 „M on itor polski” z d. 10 X I 1938 nr 238 s. 1.
31 „G los Brata A lberta” , R. 8: 1939 s. 1, 87.
^
3. Mapka ok olic Balina
Nasza P r z e s z ło ś ć t. 21
12 V 1963
do krypty kościoła 0 0 . K arm elitów
Bosych **.
— W m urowanie tahlicy pam iątkow ej na
fasadzie kościoła 0 0 . K arm elitów B o ­
sych w K rakow ie ku czci o. Bafała K a­
linowskiego i Br. A lberta z płasko­
rzeźbami obydw u z następującym na­
pisem:
PAM IĘCI U C ZE STN IK A W A L K PO W ST A Ń C ZY C H
SŁUGI BO ŻEG O B R A T A A L B E R T A
A D A M A CH M IELOW SK IEGO
* 1815 — 1916 *
C IĘŻKO R A N N E G O
PO D
M E ŁCH O W E M
30 W R ZE ŚN IA 1863
W SETN Ą ROCZNICĘ
P O W ST A N IA STY C ZN IO W EG O
W 100-LECIE
P O W ST A N IA STY C ZN IO W EG O
JEGO B O H A T E R SK IM U CZESTN IKO M
SŁUGOM B O ŻY M
O. R A F A Ł O W I
K A R M E LIC IE BOSEMU
(J. K A LIN O W SK IE M U )
OBJAŚNIENIE SKRÓTÓW
BR. A L B E R T O W I
OJCU U BOGICH
(A. CH M IELOW SK IEM U )
ZŁ Ą C ZO N Y M W Ę ZŁE M P R Z Y JA Ź N I
W W A LC E O W OLNOŚĆ O JC ZY ZN Y
W HEROICZN EJ SŁUŻBIE BOGU I B LIŹN IE M U
DU C H O W IE Ń STW O I W IE R N I
AR C H ID IE C E ZJI K R A K O W S K IE J 33
29 X 1963
— odbyło
się uroczyste
nabożeństw o
w kościele parafialnym w Lelow ie ku
uczczeniu setnej roczn icy udziału A da­
ma Chm ielowskiego w powstaniu stycz­
niow ym . Z tej okazji um ieszczono ta­
blicę pamiątkową z następującym na­
pisem :
32 „T y g . Pow szechny” z cl. 10 V II 1949 nr 27.
33 Z ob. ks. bp K . W o j t y ł a , D waj pow stań cy, „T yg. Pow szechny” z d18 V III 1963 nr 33.
ABA = Archiw um Braci A lbertynów w K rakow ie
A M K = Archiwum Księży M isjonarzy w K rakow ie na K leparzu
ANP = Archiw um „N aszej P rzeszłości” .
ASA = Archiwum Sióstr A lbertynek w K rakow ie na Prądniku
Bibl. K órn. PAN = Biblioteka K órnicka P olskiej Akadem ii Nauk w K órniku
Ossol. — Biblioteka Zakładu N arodow ego im. Ossolińskich we W rocław iu