pobierz - len i konopie

Zbiór konopi włóknistych w ekologicznych gospodarstwach
agroturystycznych
dr Lidia Grabowska
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
2009
Spis treści:
1. Termin zbioru
2. Odziarnianie
3. Metody wydobycia włókna
4. Roszenie słomy konopnej
Sposoby roszenia
Wybór miejsca do rozścielenia słomy
Odwracanie warstwy słomy w czasie roszenia
Ustalenie momentu należytego wyroszenia słomy
Zbieranie i wiązanie wyroszonej słomy
Wymogi formalne
1. Termin zbioru konopi
Termin i technika zbioru konopi uzależniona jest od właściwości odmianowych oraz kierunków
uprawy.
Plantacje przemysłowe sprzątamy we wczesnym okresie dojrzewania nasion:
Cały kwiatostan, a zwłaszcza listki i okrywy nasienne są jeszcze zielone, lecz większośd nasion już
ściemniała i zaczyna przybierad marmurkowate zabarwienie. Nasiona w dolnej części wiechy weszły
już w stadium dojrzałości twardej, a w środkowej uzyskały dojrzałośd woskowatą. W tym okresie
liście już opadają, a pozostałe żółkną. Sama słoma zaczyna nabierad jasnożółtej barwy.
Plantacje nasienne sprzątamy o kilka dni później, opadną już wszystkie liście z łodyg, a listki
w wiesze zaczną żółknąd, nasiona stwardniały i przybrały wyraźny marmurkowaty kolor, a niektóre
zaczynają wychylad się z okrywy.
Zbioru konopi nie należy opóźniad, gdyż nasiona osypują się, a włókno niepotrzebnie drewnieje.
Konopie które uzyskują dojrzałośd technologiczną lub biologiczną później niż w połowie września,
najczęściej trudno dosuszyd.
Zbiór należy przeprowadzid szybko, aby uniknąd strat i uzyskad jednolity technologicznie surowiec.
Ściero konopna powinna mied wysokośd około 10 cm. Przy zbyt niskim cięciu zwiększmy w słomie
udział dolnej części łodygi, w której wstępuje silnie zdrewniałe włókno wtórne, tworzące tzw.
„Łapy”(obniżają jakośd włókna). Gdy konopie kosimy zbyt wysoko, powstają straty w plonie.
Nie należy ścinad konopi poprzecznie do kierunku siewu.
2. Odziarnianie
Sposób odziarniania i termin jego przeprowadzenia zależy od ilości surowca, przebiegu pogody i
organizacji prac. W związku z tym, że w tym roku nie planowano zbioru nasion w opracowaniu tym
nie podano technologii odziarniania.
3. Metody wydobycia włókna
Istnieją rożne metody wydobycia włókna ze słomy konopnej:
metoda biologiczna – oparta na fermentacji pektyn w łodydze konopi;
mechaniczny sposób wydzielania
włókna polegający na bezpośrednim przerobie słomy
surowej (tzw. dekortykacja);
rozkład pektyn w wyniku oddziaływania wysokiej temperatury (gotowanie lub parowanie pod
odpowiednim ciśnieniem pary;
rozkład pektyn przez gotowanie słomy w ługu sodowym lub kwasach.
W warunkach wiejskiej produkcji, oddzielenie włókna od pozostałych niewłóknistych elementów
łodygi konopi można przeprowadzid metodą roszenia (metoda biologiczna).
4. Roszenie
W metodzie tej rozróżniamy dwa sposoby:
Moczenie przeprowadza się zazwyczaj w naturalnych zbiornikach wodnych (rzeki, jeziora, stawy, doły
potorfowe) lub w specjalnie do tego wybudowanych moczydłach. Moczenie słomy nie można
przeprowadzid w zbiornikach wodnych zarybionych lub w przypadku, gdy wykorzystuje się zawartą w
nich wodę do innych celów gospodarczych. Poza tym moczenie w warunkach wiejskich można
przeprowadzid tylko w cieplejszych porach roku, kiedy woda jest dostatecznie ogrzana.
Biorąc powyższe pod uwagę, możemy stwierdzid, że w polskich warunkach klimatycznych
wygodniejsze jest roszenie słomy konopnej sposobem rozścielania, tym bardziej, ze roszenie tym
sposobem możemy przeprowadzad w ciągu całego roku.
Słanie słomy . Wprawdzie słomę można rozścielad w ciągu całego roku, ale najlepiej nadaje się sezon
wczesno jesienny (koniec sierpnia i wrzesieo) - w tych miesiącach skojarzone oddziaływanie
wilgotności i temperatury na ogół najbardziej sprzyja roszeniu.
Gdy konopie roszone są sposobem słania w okresie późnej jesieni, proces ten trwa znacznie dłużej, a
skutkiem mogą byd problemy z dosuszeniem surowca.
Pamiętad jednak należy, że w poszczególnych latach warunki te mogą się znacznie różnid i nie można
wykluczyd wynikającego z tego pewnego ryzyka.
Wybór miejsca do rozścielenia słomy. Zasady wyboru i przygotowania miejsca do rozścielenia są
takie same jak w przypadku lnu.
Najlepszym ścieliskiem dla konopi jest łąka kośna dobrze zadarniona lub pastwisko. Jednakże, w
przypadku uprawy na włókno, najczęściej stosuje się rozścielanie słomy zaraz po zbiorze na
konopiskach. Gdy brakuje dobrych miejsc do rozścielenia, słomę można ścielad także na ścierniskach
po zbiorze zbóż.
Jednym z najważniejszych warunków prawidłowego roszenia jest równomierne rozścielenie słomy na
ścielisku. Konieczne jest równolegle ułożenie łodyg. Słoma nie powinna byd poplątana i zwichrzona.
Odwracanie warstwy słomy w czasie roszenia ma bardzo duże znaczenie, albowiem zapewnia
właściwy przebieg roszenia nawet wówczas, gdy rozścielona warstwa jest gruba.
Warstwę odwracamy, gdy rosząca się słoma zmieni barwę i mocno przylgnie do ścieliska (pierwszy
raz zazwyczaj po około 2 tygodniach). Odwracanie przeprowadzamy, w zależności od potrzeby, na
ogół raz lub dwa razy, w czasie roszenia i o ile jest to możliwe przed deszczem.
Odwracanie ma również na celu niedopuszczenie do zbyt silnego przerastania trawy lub innych roślin
przez warstwę rozścielonych konopi.
Literatura podaje, ze w przypadku ręcznego przewracania, najlepiej posługiwad się gładkim
zaostrzonym kijem długości 2-3 m. Kij ten podsuwa się pod wierzchołkową częśd słomy, a następnie
unosi się nim rozścieloną warstwę i i przewraca na drugą stronę.
Ustalenie momentu należytego wyroszenia słomy
Skala stopnia wyroszenia
słomy konopnej
Roszenie konopi dobiega kooca, gdy drobnoustroje rozłożą
pektynę A. Przerwanie procesu roszenia musi nastąpid we
właściwym czasie, gdyż od tego zależy ilośd i jakośd włókna.
Oznaką zbliżania się procesu roszenia do kooca jest zmiana koloru
słomy na szary lub ciemnoszary z charakterystycznymi ciemnymi
plamkami (na rys. stopieo 6-9).
Słoma należycie wyroszona łamie się z charakterystycznym
trzaskiem. Wówczas włókno oddziela się łatwo od drewna, w
postaci tasiemki.
Gdy łodygi są niedostatecznie wyroszone, słoma nie łamie się, a
1- słoma nieroszona
10 - słoma mocno wyroszona
jedynie zgina.
Zbieranie i wiązanie wyroszonej słomy
Z chwilą, gdy stwierdzi się, że słoma jest dostatecznie wyroszona, należy zebrad ją ze ścieliska,
unikając targania, zachowując równoległy układ łodyg i wyrównanie w części korzeniowej.
Tak zebraną słomę należy wiązad w cienkie snopki o średnicy około 12 cm. Snopki wiążemy w dwóch
miejscach, dolne wiązanie należy wykonad w części korzeniowej. Po związaniu snopki ustawia się w
sztygi, aby wyschły.
Wymogi formalne
W Polsce przerób słomy konopnej na włókno wymaga zezwolenia.