Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych

Transkrypt

Ryszard Dolata · Marek Kmiecik
PODWOZIA I NADWOZIA POJAZDÓW
SAMOCHODOWYCH
Poradnik metodyczny dla nauczycieli
1
Projekt okładki: Joanna Plakiewicz
Redakcja: Bożenna Chicińska
Redaktor prowadzący: Stanisław Grzybek
© Wydawnictwo REA, Warszawa 2010
ISBN 978-83-7544-265-6
Wydawnictwo REA s.j.
01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11
tel./fax: (22) 631-94-23, 632-21-15, 632-69-03, 632-68-82
http://www.rea-sj.pl
e-mail: [email protected]
Podręcznik i wszystkie pomoce dydaktyczne są chronione prawem.
Każdorazowe ich wykorzystanie w innych niż zastrzeżone prawem przypadkach
wymaga pisemnego zezwolenia wydawnictwa.
Skład: WMC s.c.; Warszawa ul. Frascati 1; [email protected]
Druk i oprawa: Fabryka druku Sp z o.o., Warszawa
2
Spis treści
1. Wstęp
5
2. Standardy kwalifikacji zawodowych
7
3. Aktywizujące metody nauczania w zakresie podwozi
i nadwozi pojazdów samochodowych
11
4. Podstawa programowa
19
5. Porównanie programu nauczania z treściami podręcznika
Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych
wydawnictwa REA
35
6. Propozycja planu wynikowego przedmiotu
„podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”
53
7. Przykładowe scenariusze zajęć dydaktycznych
Scenariusz nr 1
Scenariusz nr 2
Scenariusz nr 3
Scenariusz nr 4
Scenariusz nr 5
Scenariusz 6
Scenariusz nr 7
Scenariusz nr 8
70
70
74
78
81
85
88
91
94
8. Testy i sprawdziany z podwozi i nadwozi pojazdów
samochodowych
99
9. Przykłady testów dwustopniowych z rozwiązaniami
Test nr 1
Test nr 2
Test nr 3
Test nr 4
102
102
110
119
128
3
Test nr 5
Test nr 6
Test nr 7
Test nr 8
Test nr 9
Test nr 10
136
145
152
160
167
176
10.Podsumowanie
185
Bibliografia
187
4
1. Wstęp
Proces kształcenia techników pojazdów samochodowych realizowany jest
na podstawie programu nauczania, w którym przewidziano przedmiot: „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”. Przedmiot ten jest nauczany
w technikum i szkole policealnej. Wydawnictwo REA opracowało podręcznik
Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych zawierający treści przedmiotu
zgodne z obowiązującą podstawą programową i programem nauczania.
Opracowany poradnik metodyczny nawiązuje do podstawy programowej,
przedmiotowego programu nauczania i podręcznika.
W poradniku umieszczono:
1. Opis zawodu i stanowiska pracy.
2. Standardy kwalifikacji zawodowych.
3. Podstawę programową kształcenia w zawodzie technik pojazdów samochodowych.
4. Plany nauczania kształcenia w zawodzie technik pojazdów samochodowych.
5. Porównanie programu nauczania z treściami podręcznika Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych opracowanego przez dr inż. Andrzeja
Górnego (Wydawnictwo REA).
6. Propozycję nauczycielskiego planu wynikowego.
7. Środki dydaktyczne.
8. Charakterystykę aktywizujących metod nauczania
9. Przykładowe scenariusze zajęć w tym przykłady ćwiczeń.
10. Metodykę opracowania testów dydaktycznych.
11. Przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.
Poradnik powinien stanowić pomoc dydaktyczną dla nauczyciela w realizacji wyznaczonych celów kształcenia, obejmujących zarówno kształcenie zawodowe tradycyjne – szkolne, jak również dynamicznie rozwijający się system
pozaszkolny w formie kursów i szkoleń. Należy podkreślić, że treści poradnika
mogą być także wykorzystane w kształceniu modułowym w zawodzie, którego
istotą jest integracja celów oraz treści kształcenia z różnych dziedzin i dyscyplin wiedzy w wyodrębnione moduły i jednostki modułowe.
5
Poradnik jest kierowany przede wszystkim do młodych nauczycieli, ale jego
treści mogą wykorzystać także doświadczeni pedagodzy. Proces nauczania
i wychowania powinien mieć charakter otwarty, w którym jest miejsce na fundamentalne zasady, ale także na innowacje, modyfikacje i aktualizacje. Każdy
nauczyciel powinien mieć możliwość tworzenia elastycznych struktur programowych, aby można było w zależności od potrzeb wprowadzać nowe zadania
dydaktyczne, dostosowane do nowoczesnej wiedzy oraz do lokalnych potrzeb
społeczno-gospodarczych.
Uwzględniając podstawę programową dotyczącą zawodu oraz lokalne potrzeby gospodarcze, nauczyciel powinien realizować taki program nauczania,
który umożliwi uczniom zdobycie wiedzy i odpowiednich umiejętności zawodowych, a także rozwinie ich zdolności i zainteresowania. W nowoczesnym ujęciu program nauczania jest programem czynności uczniów i założonych wyników tych czynności. Nauczycielski plan nauczania przedmiotu powinien wskazywać podręcznik dla ucznia i nauczyciela, książki i inne źródła pomocnicze,
zbiory zadań i ćwiczeń, środki dydaktyczne oraz testy sprawdzające wiedzę.
W zakresie literatury bardzo przydatny dla ucznia i nauczyciela powinien być
podręcznik Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych (Wydawnictwo
REA). Podręcznik charakteryzuje się atrakcyjną szatą graficzną, ułatwiającą
przyswojenie prezentowanych treści programowych. Zawiera liczne kolorowe
ilustracje, rysunki, wykresy i tabele. Powstał we współpracy z niemieckim wydawnictwem Verlag Europa – Lehrmittel, które specjalizuje się w opracowaniu
nowoczesnych podręczników szkolnych.
Poradnik, jako pomoc dydaktyczna, ma ułatwić realizację niełatwych zadań
związanych z kształceniem zawodowym młodzieży w systemie przedmiotowym i modułowym.
Wdrażana od 2009 roku reforma programowa powinna być rezultatem
współpracy wszystkich środowisk oświatowych, w tym nauczycieli, którzy
wraz z uczniami są bezpośrednimi odbiorcami wszelkich przekształceń systemu kształcenia młodzieży. Dlatego nauczyciele powinni być wyposażeni
w odpowiednie narzędzia, by móc realizować zadania bieżące i wynikające
z wprowadzonych zmian. Niniejsza publikacja, stanowiąca kompendium dydaktycznej wiedzy, razem z wymienionym podręcznikiem, powinna się przyczynić się do osiągania w procesie nauczania–uczenia się wyznaczonych celów
i zadań dydaktyczno-wychowawczych.
Autorzy
6
2. Standardy kwalifikacji zawodowych
W związku z integracją Polski z Unią Europejską standardy kwalifikacji
zawodowych nabierają coraz większego znaczenia.
Z definicji terminu: kwalifikacje zawodowe wynika, że jest to stwierdzony i poświadczony zasób wiedzy, umiejętności, zdolności przystosowawczych
i twórczych niezbędnych do wykonania zadań na rynku pracy.
Z kolei standaryzacja polega na wprowadzeniu norm, modeli lub wzorców
do określonego procesu kształcenia zawodowego, z uwzględnieniem następujących jego elementów: cele kształcenia, struktura systemu kształcenia, treści
kształcenia, metody kształcenia, formy kształcenia, środki dydaktyczne, kontrola i ocena wyników nauczania a także przygotowanie nauczycieli. Celem
standaryzacji jest zatem ujednolicenie tych elementów, aby można było porównywać efekty procesu kształcenia.
Definiując standard kwalifikacji zawodowych, należy stwierdzić, że jest to:
norma opisująca kwalifikacje konieczne do wykonywania zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu, akceptowana przez przedstawicieli
organizacji zawodowych i branżowych, pracodawców i innych kluczowych partnerów społecznych.
Efektem standaryzacji kwalifikacji zawodowych jest przejrzystość kwalifikacji, porównywalność certyfikatów, a przede wszystkim zgodność w uznawaniu świadectw i dyplomów. Duże znaczenie w integracji społeczeństw Unii
Europejskiej w aspekcie transgranicznego rynku pracy i usług ma porównywalność kwalifikacji zawodowych. Dotyczy to szczególnie społeczności przygranicznych zamieszkujących, w tym wypadku, tereny tzw. Dużego Trójkąta
(Dolny Śląsk, Saksonia i północne Czechy).
Ponadto standardy mogą być wykorzystane do poprawy jakości kształcenia
i doskonalenia zawodowego.
Podstawą prawną tworzenia standardów kwalifikacji zawodowych w Polsce
jest ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy (Dz.U. z 2004 r., nr 99, poz. 1001 z późniejszymi zmianami).
7
2.1. Syntetyczny opis zawodu
Zawód opisywany jest jako zbiór zadań wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wymagających od pracownika odpowiednich kwalifikacji, tj. wiadomości, umiejętności i określonych cech psychofizycznych.
Technik pojazdów samochodowych jest specjalistą o interdyscyplinarnych
kwalifikacjach zawodowych, łączących umiejętności mechanika, elektryka
i elektronika. Absolwent szkoły jest przygotowany do organizowania procesów obsługi i naprawy pojazdów samochodowych, dokonywania oceny stanu
technicznego oraz ustalania przyczyn niesprawności. Potrafi prowadzić dokumentację związaną z obsługą i naprawą samochodów oraz realizować usługi
motoryzacyjne. Ponadto może prowadzić postępowania związane z ubezpieczeniami oraz obrotem pojazdami samochodowymi. Kwalifikacje zawodowe
umożliwiają podejmowanie pracy m.in. w:
− stacjach obsługi samochodowych,
− zakładach produkcyjnych i naprawczych samochodów,
− stacjach kontroli pojazdów samochodowych,
− salonach sprzedaży samochodów oraz artykułów motoryzacyjnych,
− instytucjach zajmujących się ewidencją, obrotem i ubezpieczeniem pojazdów samochodowych,
− przedsiębiorstwach doradztwa technicznego oraz zajmujących się likwidacją pojazdów samochodowych.
Zawód technik pojazdów samochodowych stwarza duże możliwości zatrudnienia i tworzenia nowych miejsc pracy. Obserwuje się wzrost zapotrzebowania na specjalistów w tym zawodzie uznawanym za zawód perspektywiczny.
Technicy pojazdów samochodowych mogą również prowadzić własne firmy
produkcyjne i usługowe.
2.2. Stanowiska pracy przyporządkowane do poziomów
kwalifikacji zawodowych
Stanowisko pracy to najmniejsza jednostka organizacyjna przedsiębiorstwa, miejsce pracy, część powierzchni produkcyjnej lub usługowej zajmowanej lub obsługiwanej przez pracownika w celu wykonania powierzonych mu
zadań zawodowych.
Krajowy system kwalifikacji obejmuje całość działań państwa na rzecz
uznawania uczenia się oraz powiązania kształcenia i szkolenia z potrzebami
rynku pracy i społeczeństwa obywatelskiego. System ten uwzględnia rozwią-
8
zania instytucjonalne dotyczące zapewnienia jakości, oceny oraz nadawania
kwalifikacji. W krajowych ramach kwalifikacji zastosowano narzędzia, za pomocą których podzielono kwalifikacje na określone poziomy.
W krajowym Standardzie Kwalifikacji Zawodowych zdefiniowano pięć poziomów kwalifikacji, które mają na celu ukazanie złożoności pracy, stopnia
trudności i ponoszonej odpowiedzialności.
Poziomy kwalifikacji zawodowych to hierarchiczny układ kwalifikacji
zawodowych charakteryzujący się rosnącą złożonością, trudnością oraz odpowiedzialnością zadań zawodowych wykonywanych przez pracowników.
Dla technika pojazdów samochodowych przyporządkowano trzeci i czwarty poziom kwalifikacji zawodowych.
Poziom trzeci stanowią kwalifikacje niezbędne do wykonywania zadań złożonych, zarówno w warunkach typowych, jak i problemowych. Złożoność zadań wymaga posiadania umiejętności rozwiązywania nietypowych problemów
towarzyszących pracy. Pracownik, którego umiejętności zostały zaklasyfikowane na poziomie trzecim, potrafi kierować małym zespołem pracowników.
Jest odpowiedzialny zarówno za skutki własnych działań, jak i za działania
kierowanego przez siebie zespołu.
Poziom czwarty stanowią kwalifikacje niezbędne do wykonania różnorodnych, często skomplikowanych zadań o charakterze technicznym, organizacyjnym lub specjalistycznym w zakresie danej działalności zawodowej. Zadania te
wymagają wysokiej, osobistej odpowiedzialności i samodzielności oraz umiejętności kierowania podzespołami i zespołami pracowników.
W modelu krajowych standardów kwalifikacji zawodowych poziom kompetencji pracownika uznaje się za zdolność wykorzystywania posiadanych kwalifikacji w procesie wykonywania zadań zawodowych.
Technik pojazdów samochodowych powinien mieć:
− kwalifikacje podstawowe w zawodzie, które stanowią główne umiejętności niezbędne do prawidłowego wykonywania zadań;
− kwalifikacje ponadpodstawowe, które są zbiorami umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych takich samych w danej branży (sektora)
gospodarki, w której zawód funkcjonuje, np. branża informatyczna;
− kwalifikacje ogólnozawodowe, które są charakterystyczne w pewnej dziedzinie zawodowej, czyli są takie same we wszystkich zakresach pracy
w zawodzie, tzw. składowych kwalifikacji zawodowych;
− kwalifikacje specjalistyczne, które stanowią o specyficznych umiejętnościach (dodatkowych) zawodowych; są to umiejętności, wiadomości i cechy psychofizyczne wykorzystywane przez stosunkowo małą grupę pracowników wyspecjalizowanych w wąskiej działalności zawodowej.
9
2.3. Zadania zawodowe
Zadanie zawodowe to logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu,
o wyraźnie określonym początku i końcu, wyodrębniony ze względu na rodzaj
lub sposób wykonywania czynności zawodowych powiązanych jednym celem,
którym może być produkt, usługa lub decyzja.
Zadanie zawodowe składa się z szeregu czynności zawodowych, które dają
efekt w postaci realizacji celu przewidzianego w zadaniu zawodowym.
W podstawie programowej kształcenia w zawodzie technik pojazdów samochodowych przewidziano jedenaście zadań zawodowych, m.in. naprawę pojazdów samochodowych.
2.4. Składowe kwalifikacji zawodowych
Składowe kwalifikacji stanowią układ umiejętności, wiadomości i cech
psychofizycznych niezbędnych do wykonywania zadań zawodowych wchodzących w skład jednego zakresu pracy wyodrębnionego w zawodzie. Posiadanie
umiejętności wchodzących w skład określonej składowej kwalifikacji zawodowych wystarcza do uzyskania zatrudnienia na jednym lub kilku stanowiskach
pracy w zawodzie. Suma składowych kwalifikacji zawodowych oznacza posiadanie pełnych kwalifikacji do wykonywania zawodu.
Opracowane standardy kwalifikacji zawodowych funkcjonują na zasadzie
dokumentu rekomendowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.
Mogą być wykorzystane w procesie dydaktyczno-wychowawczym, przy opracowaniu programów staży i praktyk zawodowych w ramach przygotowania
zawodowego, przygotowaniu podstaw programowych kształcenia w zawodzie,
programów kształcenia i doskonalenia zawodowego, wymagań egzaminacyjnych, oceny efektywności kształcenia, oceny programów, uznawalności kwalifikacji oraz mobilności edukacyjnej. Ponadto standardy kwalifikacji zawodowych mogą być przydatne w dziedzinie polityki zatrudnienia, w działach
związanych z doradztwem zawodowym, oceną ryzyka zawodowego, pracą niepełnosprawnych, z programami aktywizacji i mobilności zawodowej.
10
3. Aktywizujące metody nauczania
w zakresie podwozi i nadwozi pojazdów
samochodowych
3.1. Klasyfikacja i podstawowe informacje o metodach nauczania
W procesie nauczania przedmiotu „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”, w celu uzyskania dobrych wyników dydaktycznych, należy zastosować nowoczesne, innowacyjne metody nauczania i uczenia się. W dydaktyce
wybór metody musi odpowiadać najważniejszemu celowi, jakim jest rozwijanie myślenia uczniów. Planowanie metody procesu dydaktycznego a także wychowawczego powinno uwzględniać podmiotowość uczącego się. Jednocześnie
rola i funkcja nauczyciela w tym procesie zmienia się jakościowo – z nauczyciela realizującego dydaktykę pamięci na nauczyciela realizującego dydaktykę
myślenia. Niżej przedstawiono schemat metod nauczania (F. Szlosek: Wstęp
do dydaktyki przedmiotów zawodowych). Niektóre z nich mające zastosowanie
w procesie nauczania przedmiotu: „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”, zostały przedstawione w niniejszym poradniku.
11
W celu zapewniania dobrych efektów procesu nauczania-uczenia się przedmiotu nauczyciel powinien dobierać i stosować różne metody podające, zwane
asymilacją wiedzy. Do metod tych zaliczamy m.in. wykład informacyjny, opis,
prelekcję, wyjaśnienie, pogadankę. Planując przedmiotowe zajęcia z pozycji
współdziałania z uczniem, należy przewidzieć konieczność organizacji refleksyjnego kierowania działalnością uczniów. Nauczyciel musi zwracać uwagę na
to, jak uczeń odbiera jego wypowiedzi.
W celu aktywnego słuchania wykładu, nauczyciel musi zapewnić pracę myśli, wyobraźni i pamięci uczniów. Dlatego winien w swoim działaniu dydaktycznym przewidzieć wieloetapowe czynności: zapoznanie z informacją, pobudzenie chęci słuchania, kierowanie uwagą, uświadomienie celu. Urzeczywistniając
refleksyjną aktywność uczniów, nauczyciel jednocześnie analizuje na bieżąco
swoją działalność, polegającą na zmianie treści, tempa wykładu, a nawet na
zmianie metodyki swojego wystąpienia jeżeli wynikną problemy z odbiorem
informacji.
Przygotowując swoją prezentację, nauczyciel powinien stosować następujące zasady:
− zapewnić zrozumienie omawianych treści, podkreślając ich nowatorstwo
i doniosłe znaczenie,
− dobrać objętościowo odpowiedni materiał, który mieści w sobie dynamiczny temat,
− wyodrębnić zasadnicze fakty i podkreślić te, które mają największy ciężar gatunkowy, pamiętając, że treść i struktura prezentacji mają być podporządkowane tzw. super-zadaniu,
12
– prowadzić zasadniczą myśl od zjawiska do jego sedna i pozwolić
uczniom na samodzielne wnioski, za pomocą odpowiednich pytań
i uogólnień,
– lapidarnie i dynamicznie prowadzić rozmowę z uczniami, co sprzyja wytworzeniu odpowiedniej atmosfery do poszukiwania odpowiedzi na poruszony problem,
– dbać o wyrazistość języka poprzez dobór słownictwa i tonacji głosu,
– dbać o właściwy dobór i wykorzystanie środków dydaktycznych.
3.2 Metody problemowe
Metody problemowe polegają na zdobywaniu przez uczniów nowej wiedzy
poprzez złożone procesy myślowe: analizę, syntezę, porównanie, abstrahowanie i uogólnianie. Osiągnięcie celu poznawczego i wychowawczego wynika
zarówno z działań nauczyciela, jak i działań ucznia, którego należy przekonać
o potrzebie działania w określonym kierunku. Jest to możliwe wówczas, gdy
nauczyciel będzie rozumiał cel jako efekt rozwoju osobowości ucznia, czyli
będzie potrafił zainteresować go problemem, pobudzić potrzebę zmian zachowania itp.
Do metod problemowych należy zaliczyć między innymi:
− wykład problemowy (wzbudzanie i sterowanie procesem myślowym
ucznia poprzez „głośne myślenie” nauczyciela); w procesie nauczania
przedmiotu „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych” wykład
problemowy może być zastosowany do treści rozszerzających zakres tematyki poznanej przez uczniów;
− wykład konwersatoryjny, który polega na połączeniu wykładu z wypowiedziami uczniów lub z wykonaniem przez nich wskazanych przez nauczyciela zadań teoretycznych bądź praktycznych; metoda ta jest zalecana w odniesieniu do nowych treści programowych;
− metodę przypadku (zdarzeń), polegającą na rozpatrzeniu przez zespół
uczniów przypadku (zdarzenia) zawierającego problem poddany analizie
a następnie dyskusji; metoda przypadków ma wpływ na rozwój myślenia
analitycznego i syntetycznego, zdolności podejmowania decyzji, a przede
wszystkim umiejętności stosowania zdobytej wiedzy w praktyce; przypadek przedstawiony do analizy powinien mieć zwięzłą formę pisemną,
a jego treść nie powinna ujawniać wszystkich danych; uczniowie powinni
dokładnie odpowiadać na zadane pytania.
13
Zajęcia realizowane metodą przypadku na ogół składają się z 3 do 7 faz:
faza 0 – obejmuje przygotowanie opisu przypadku, wyjaśnienie celu i tematu zajęć oraz wyjaśnienie istoty metody przypadku;
faza 1 – obejmuje prezentację opisu zdarzenia, wstępną analizę zdarzenia
oraz uzupełnienie informacji, wynikające z pytań;
faza 2 – obejmuje analizę opisu zdarzenia, podział informacji na istotne
i drugoplanowe;
faza 3 – obejmuje propozycję rozwiązań oraz wybór rozwiązania i jego uzasadnienie;
faza 4 – obejmuje ocenę trafności stawianych pytań, oceny prawidłowości
wnioskowania i podkreślenie tych momentów, które mają najwyższą wartość dydaktyczną.
Ponadto, oprócz wymienionych, do metod aktywizujących należy zaliczyć:
− gry dydaktyczne (symulacyjne, decyzyjne, psychologiczne);
− dyskusję dydaktyczną (okrągłego stołu, panelową, metaplan, burzę
mózgów, związaną z wykładem);
− programowane (z użyciem komputera lub maszyny dydaktycznej, z użyciem podręcznika programowanego);
− eksponujące (pokaz, film, ekspozycja). W procesie nauczania przedmiotu: „Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”, filmy dydaktyczne
powinny być stosowane między innymi wówczas, gdy realizacja określonych treści kształcenia wymaga przedstawienia ich w rzeczywistych
warunkach ruchu samochodu;
− praktyczne (pokaz z objaśnieniem, pokaz z instruktażem, ćwiczenia przedmiotowe, ćwiczenia laboratoryjne, ćwiczenia produkcyjne, metoda przewodniego testu i metoda projektów); w procesie nauczania przedmiotu: „Podwozia
i nadwozia pojazdów samochodowych”, metoda pokazu powinna być stosowana podczas prezentacji części, zespołów i mechanizmów samochodów.
Zajęcia dydaktyczne mogą być realizowane również innymi metodami, np.
− zaplanowanych wycieczek dydaktycznych, które umożliwiają uczniom
poznanie ewentualnych miejsc przyszłej pracy zawodowej oraz rzeczywistych warunków obsługi i naprawy pojazdów samochodowych; w procesie nauczania przedmiotu „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych” wskazane jest organizowanie wycieczek na targi motoryzacyjne,
wystawy, pokazy, umożliwiających poznanie przez uczniów współczesnych technik i technologii;
− pytań i odpowiedzi przydatnych w usystematyzowaniu i utrwaleniu wiedzy, np. zawartych w podręczniku Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych pytań kontrolnych, na które uczeń powinien odpowiedzieć.
14
Z przedstawionych metod nauczania-uczenia się wynika, że nauczyciel dysponuje wieloma sposobami postępowania pedagogicznego. Jednocześnie należy stwierdzić, że nie ma metody jednoznacznie najlepszej. Niemniej w procesie
dydaktycznym przedmiotu: „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”,
oprócz tradycyjnych technik nauczania, powinny dominować takie metody,
które będą kształtować:
− techniczne zainteresowanie uczniów,
− postawy związane z odpowiedzialnością moralną i zawodową przy wykonywaniu prac w zakresie obsługi i naprawy pojazdów samochodowych,
− proekologiczne postawy związane z pracą przy obsłudze i naprawie pojazdów samochodowych.
Najtrudniejsze dla uczniów jest zrozumienie powiązań teorii z praktyką. Dlatego też należy stosować w procesie nauczania-uczenia się metodę
projektów. Wynika to z faktu, że w programie przedmiotu większość zagadnień ma charakter projektowy, m.in. planowanie operacji związanych
z wymianą zużytych elementów układu hamulcowego, wyznaczanie kolejności naprawy uszkodzonych elementów nadwozia na podstawie opisu
uszkodzenia pojazdu.
3.3. Metoda projektów
Metoda ta rozwija i kształtuje umiejętności, nawyki oraz sprawności o charakterze praktycznym. Uczy rozwiązywania problemów, myślenia kreatywnego (twórczego). Niejednokrotnie nad projektem pracuje zespół uczniów, co
sprzyja także stronie wychowawczej działań młodzieży, polegającej na kształtowaniu umiejętności współpracy w ramach grupy.
Z definicji metody wynika, że polega ona na wykonywaniu przez uczniów
zadań obejmujących pewną większą partię materiału nauczania na zasadzie samodzielnego sformułowania tematu i samodzielnego poszukiwanie rozwiązania pod dyskretną opieką nauczyciela. Wynikiem pracy uczniów jest pisemny
raport. Metoda projektów wyróżnia się następującymi cechami:
− zakłada samodzielność pracy uczniów,
− opiera się na zadaniu o charakterze problemowym,
− wyznacza i realizuje charakterystyczny dla problemu zbiór celów,
− ma strukturę obejmującą szerszą gamę zagadnień, które integrują wiedzę
i umiejętności praktyczne uczniów.
15
Zajęcia realizowane metodą projektów przebiegają etapowo.
Pierwszy etap:
− wyjaśnienie uczniom istoty metody projektu,
− wprowadzenie do tematu, wybór partii materiału, który powinien być
zrealizowany metodą projektów.
Drugi etap:
− określenie tematu (zadanie dla ucznia) z sugestią problemów do rozwiązania (zawarcie „kontraktu” nauczyciela z zespołami uczniowskimi),
− określenie zakresu realizacji,
− zapoznanie uczniów ze literaturą źródłową,
− określenie terminu realizacji poszczególnych punktów projektu.
Trzeci etap:
− realizacja projektów,
− konsultacje, podczas których uczniowie dokonują weryfikacji projektów
pod względem założeń, sposobów wykonania i treści projektu,
− nauczyciel ustala kolejność prezentacji projektów.
Czwarty etap:
− prezentacja projektów i uzasadnienie rozwiązania problemu,
− ocena wynikająca z dyskusji nad projektem, z uwzględnieniem ustalonych
kryteriów, dokonana przez nauczyciela lub zespół przez niego powołany.
Podstawowym zadaniem nauczyciela jest udzielanie systematycznych konsultacji, śledzenie rytmiczności i postępów prac nad projektem, czasem motywowanie i mobilizowanie uczniów do intensywniejszych działań na rzecz
realizacji wyznaczonego zadania.
Obowiązkiem uczniów (zespołu uczniowskiego) podczas realizacji projektu
jest przygotowanie materiałów źródłowych, sprzętu komputerowego, dokonanie podziału zadań między uczestnikami projektu oraz wykonanie sprawozdania i dokonanie samooceny własnej pracy.
Metoda projektów umożliwia kształtowanie umiejętności:
− pracy indywidualnej i zespołowej,
− korzystania z różnorodnych źródeł informacji i wiedzy z innych przedmiotów,
− prezentacji wyników opracowanych projektów,
− zastosowania wiedzy teoretycznej w praktyce,
− sprawnej komunikacji i organizacji pracy.
Umiejętności te uczniowie powinni mieć opanowane na takim poziomie,
aby mogli zapoznać się i zastosować autentyczne warunki projektowania, badania oraz eksploatacji podwozi i nadwozi pojazdów samochodowych.
16
3.4. Metoda przewodniego tekstu
Istotą tej metody jest tekst przewodni, który pełni funkcję przewodnika prowadzącego ucznia w procesie samodzielnego wykonywania ćwiczenia. Test
przewodni powinien być poprzedzony informacjami podanymi w następującym porządku:
− temat ćwiczenia,
− cel ćwiczenia,
− zakres ćwiczenia,
− organizacja ćwiczenia w zakresie niezbędnych urządzeń, przyrządów, narzędzi i materiałów,
− określenie umiejętności, jakie będą kształtowane podczas realizacji ćwiczenia.
Zajęcia realizowane metodą przewodniego tekstu dzielą się na etapy:
1. informacje – faza, podczas której uczeń odpowiada na pytania nauczyciela w celu przygotowania się w zakresie wiedzy niezbędnej do wykonania
ćwiczenia,
2. planowanie – uczeń układa plan ćwiczenia, który wynika z pytań nauczyciela dotyczących sposobu wykonania ćwiczenia,
3. ustalenia – uczeń weryfikuje i konkretyzuje treści ćwiczenia,
4. realizacja – uczeń wykonuje ćwiczenie zgodnie z ustalonym planem,
5. sprawdzenie – na podstawie procedury kontroli jakości, uczeń sprawdza
poprawność wykonania ćwiczenia,
6. analiza – uczeń analizuje poprawność wykonania ćwiczenia odpowiadając na pytania nauczyciela.
Metoda przewodniego tekstu, jako metoda praktyczna, powinna być dostosowana do warunków szkolnych oraz możliwości i predyspozycji uczniów.
3.5. Metoda ćwiczeń
Metoda ćwiczeń jest szeroko stosowaną metodą w procesie nauczania-uczenia się, zarówno w nauczaniu przedmiotów zawodowych teoretycznych, jak
i w nauczaniu praktycznym. Ćwiczenia można podzielić na trzy podstawowe
grupy:
− ćwiczenia wyrabiające umiejętność zastosowania przyswojonej wiedzy,
obejmującą rozwiązywanie zadań, wykonywanie obliczeń, praktyczne
poznawanie budowy maszyn, mechanizmów lub zespołów,
17
− ćwiczenia kształtujące umiejętności twórczego wykorzystania wiedzy
w praktyce, polegającą na odkrywaniu nowych konstrukcji, systemów
i procesów,
− ćwiczenia o charakterze poszukiwawczym, polegające na realizacji ćwiczeń o charakterze twórczego zastosowania posiadanych umiejętności
i wiadomości.
W konstrukcji programów nauczania, w tym nauczania zawodu technik
pojazdów samochodowych, występują ćwiczenia o charakterze praktycznym.
Ćwiczenia te mają podbudowę teoretyczną, która powinna być zastosowana
podczas realizacji programowych ćwiczeń.
18
4. Podstawa programowa
Podstawa programowa ściśle określa wymagania stawiane szkole jako całości i oczekiwania będące odbiciem dokonujących się przemian społecznych
i cywilizacyjnych. Zawiera filozofię nauczania. Nauczyciel, projektując plan
wynikowy na podstawie podstawy programowej oraz programu nauczania, dostosowuje go do swoich możliwości oraz do konkretnych uczniów. Uwzględnia
zmiany w metodach nauczania i treściach kształcenia. Przyjęty przez nauczyciela program nauczania spełnia określone funkcje: interpretuje podstawę programową i uszczegółowia ją, opisując treści kształcenia, dobór form, metod nauczania a także wskazuje źródła: literaturę przedmiotu, zwłaszcza podręcznik
do nauki przedmiotu.
4.1. Podstawa programowa kształcenia w zawodzie technik
pojazdów samochodowych 311[52]
4.2. Opis zawodu
1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:
− interpretować zjawiska i prawa z zakresu mechaniki, technologii
mechanicznej, termodynamiki, maszynoznawstwa, elektrotechniki,
elektroniki i automatyki, dotyczące pojazdów samochodowych,
− charakteryzować pojazdy samochodowe oraz maszyny, urządzenia
i narzędzia stosowane w technice motoryzacyjnej,
− identyfikować pojazdy samochodowe,
− odczytywać rysunki techniczne oraz schematy elektryczne i elektroniczne,
− sporządzać szkice elementów mechanicznych oraz schematy układów
elektrycznych pojazdów samochodowych,
− charakteryzować materiały stosowane do budowy i eksploatacji pojazdów samochodowych,
− wyjaśniać procesy zachodzące w maszynach i urządzeniach,
− wykonywać operacje z zakresu obróbki i łączenia materiałów,
− mierzyć podstawowe wielkości fizyczne i geometryczne oraz interpretować wyniki pomiarów,
19
− posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną, technologiczną i eksploatacyjną pojazdów samochodowych,
− posługiwać się oprogramowaniem komputerowym dotyczącym eksploatacji pojazdów samochodowych,
− oceniać stan techniczny pojazdów samochodowych z zastosowaniem
metod diagnostycznych,
− obsługiwać pod względem technicznym i naprawiać pojazdy samochodowe,
− przestrzegać przepisów prawa i zasad dotyczących eksploatacji, obrotu oraz ubezpieczeń pojazdów samochodowych,
− kierować pojazdami samochodowymi na poziomie umożliwiającym
uzyskanie prawa jazdy kategorii B,
− sporządzać kalkulację kosztów obsługi i naprawy pojazdów samochodowych,
− sporządzać dokumentację obsługi i naprawy pojazdów samochodowych,
− stosować techniki komunikowania się z klientem,
− porozumiewać się w języku obcym w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań zawodowych,
− przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
− organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− przestrzegać przepisów prawa dotyczących działalności gospodarczej,
− przestrzegać przepisów prawa w zakresie wykonywanych zadań zawodowych,
− udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy,
− kierować zespołem pracowników,
− korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego,
− prowadzić działalność gospodarczą.
Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na
rynek pracy powinno odbywać się zarówno w trakcie kształcenia zawodowego,
jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych „podstawy przedsiębiorczości”.
2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik pojazdów samochodowych powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań
zawodowych:
− organizowanie procesów obsługi i naprawy pojazdów samochodowych,
− dokonywanie oceny stanu technicznego pojazdów samochodowych
i ich zespołów,
− ustalanie przyczyn niesprawności pojazdów samochodowych oraz
sposobów ich usuwania,
20
−
−
−
−
−
−
−
−
naprawianie pojazdów samochodowych,
weryfikowanie części samochodowych i materiałów eksploatacyjnych,
kontrolowanie jakości wykonywanych napraw,
wykonywanie operacji związanych z eksploatacją pojazdów samochodowych,
prowadzenie dokumentacji związanej z obsługą i naprawą pojazdów
samochodowych,
sprzedaż pojazdów samochodowych oraz artykułów motoryzacyjnych,
prowadzenie postępowania związanego z ubezpieczeniami, ewidencją oraz obrotem pojazdami samochodowymi,
prowadzenie usług motoryzacyjnych.
3. Kwalifikacje zawodowe, nabyte w procesie kształcenia, umożliwią absolwentowi podejmowanie pracy między innymi w:
− stacjach obsługi pojazdów samochodowych,
− zakładach produkcyjnych i naprawczych pojazdów samochodowych,
− stacjach kontroli pojazdów,
− salonach sprzedaży pojazdów samochodowych,
− przedsiębiorstwach transportu samochodowego,
− instytucjach zajmujących się obrotem pojazdami samochodowymi
i ich częściami,
− przedsiębiorstwach zajmujących się likwidacją pojazdów samochodowych,
− instytucjach zajmujących się ewidencją pojazdów samochodowych
oraz ubezpieczeniami komunikacyjnymi,
− przedsiębiorstwach doradztwa technicznego dotyczącego motoryzacji.
Absolwent może prowadzić działalność gospodarczą.
4.3. Cele kształcenia i treści bloków programowych
4.3.1. Blok – techniczne podstawy zawodu
Cele kształcenia
Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
1. Stosować podstawowe prawa i zasady mechaniki technicznej, termodynamiki i elektrotechniki.
2. Odczytywać oraz sporządzać rysunki techniczne, szkice i schematy.
3. Posługiwać się programami komputerowymi typu CAD do wspomagania
projektowania.
21
4. Stosować układ tolerancji i pasowań.
5. Dokonywać analizy płaskich i przestrzennych układów sił.
6. Dokonywać analizy ruchu postępowego, obrotowego i złożonego brył
sztywnych.
7. Stosować prawa i zasady dynamiki.
8. Rozróżniać rodzaje obciążeń oraz wyznaczać wartość naprężenia.
9. Klasyfikować materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne oraz określać ich
właściwości i zastosowanie.
10. Dokonywać pomiarów wielkości fizycznych i geometrycznych oraz interpretować wyniki pomiarów.
11. Charakteryzować techniki wytwarzania części maszyn.
12. Charakteryzować rodzaje obróbki cieplnej i cieplno – chemicznej.
13. Klasyfikować części maszyn.
14. Wykonywać obróbkę ręczną i maszynową związaną z naprawą części maszyn.
15. Wykonywać połączenia materiałów i części maszyn.
16. Dokonywać montażu i demontażu mechanizmów.
17. Dokonywać oceny jakości wykonanej pracy.
18. Określać właściwości gazów i cieczy, charakteryzować przemiany termodynamiczne.
19. Charakteryzować proces spalania paliw technicznych.
20. Charakteryzować napędy pneumatyczne i hydrauliczne.
21. Charakteryzować pompy, wentylatory, dmuchawy, sprężarki, chłodziarki, silniki.
22. Określać zasady eksploatacji maszyn i urządzeń.
23. Klasyfikować urządzenia transportu wewnętrznego oraz określać ich zastosowanie.
24. Określać zastosowanie elementów elektrycznych i elektronicznych.
25. Obliczać wielkości charakteryzujące obwody elektryczne i elektroniczne.
26. Dokonywać pomiarów wielkości elektrycznych, interpretować wyniki
pomiarów.
27. Odczytywać schematy elektryczne i elektroniczne.
28. Charakteryzować układy regulacji automatycznej.
29. Przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
22
Treści kształcenia
Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych:
1. Rodzaje rysunków technicznych.
2. Metody odwzorowania obiektów na płaszczyźnie.
3. Zasady wymiarowania.
4. Rysunek złożeniowy.
5. Zastosowanie schematów w mechanice, elektrotechnice, elektronice oraz
automatyce.
6. Tolerancje i pasowania.
7. Statyka układów płaskich i przestrzennych.
8. Kinematyka i dynamika mechanizmów.
9. Podstawy wytrzymałości materiałów.
10. Materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne stosowane w budowie maszyn.
11. Podstawy techniki pomiarowej.
12. Metody wytwarzania części maszyn.
13. Części maszyn.
14. Obróbka ręczna i maszynowa.
15. Zasady montażu i demontażu zespołów, podzespołów i części maszyn.
16. Zasady działania maszyn cieplnych.
17. Napędy pneumatyczne i hydrauliczne.
18. Podstawy eksploatacji maszyn.
19. Urządzenia transportu wewnętrznego.
20. Prąd elektryczny, pole magnetyczne, elektromagnetyzm.
21. Obwód elektryczny i elektroniczny, elementy obwodów.
22. Elektrochemiczne źródła prądu.
23. Maszyny elektryczne.
24. Elementy półprzewodnikowe i ich właściwości.
25. Podstawy techniki analogowej.
26. Podstawy techniki cyfrowej.
27. Systemy sterowania i regulacji.
28. Elementy układu regulacji automatycznej.
23
4.3.2. Blok – konstrukcja pojazdów samochodowych
Cele kształcenia
1. Klasyfikować pojazdy samochodowe według przeznaczenia i rozwiązań
konstrukcyjnych.
2. Określać dane pojazdu samochodowego na podstawie charakterystyki
technicznej.
3. Dokonywać analizy sił działających na pojazd samochodowy.
4. Interpretować zjawiska występujące podczas ruchu pojazdów samochodowych.
5. Określać zasady doboru parametrów silnika i układu napędowego pojazdu samochodowego.
6. Określać własności trakcyjne pojazdów samochodowych.
7. Rozróżniać materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne stosowane do budowy pojazdów samochodowych.
8. Charakteryzować silniki stosowane do napędu pojazdów samochodowych.
9. Wyjaśniać procesy zachodzące podczas pracy silnika spalinowego i elektrycznego.
10. Określać budowę i zasadę działania układów silnika i części składowych.
11. Określać zależności kinematyczne i dynamiczne zachodzące w układach
mechanicznych silników,
12. Wyjaśniać budowę i zasady działania elektronicznych systemów sterowania w pojazdach samochodowych,
13. Rozróżniać obwody oraz układy elektryczne i elektroniczne pojazdów samochodowych.
14. Odczytywać schematy elektryczne i elektroniczne pojazdów samochodowych.
15. Wyjaśniać budowę i zasady działania elementów wyposażenia elektrycznego i elektronicznego pojazdów samochodowych.
16. Określać parametry techniczne elementów oraz urządzeń elektrycznych
i elektronicznych na podstawie oznaczeń i dokumentacji technicznej.
17. Wyjaśniać budowę i zasady działania elementów układu napędowego samochodu.
18. Wyjaśniać budowę i zasady działania elementów mechanizmów prowadzenia pojazdów samochodowych.
19. Wyjaśniać budowę i zasady działania elementów nośnych i jezdnych pojazdów samochodowych.
24
20. Wyjaśniać budowę oraz zasady działania systemów bezpieczeństwa biernego i czynnego pojazdów samochodowych.
21. Charakteryzować nadwozia pojazdów samochodowych.
22. Określać wpływ pojazdów samochodowych na zanieczyszczenie środowiska.
1. Opis techniczny pojazdów samochodowych.
2. Teoria ruchu samochodu.
3. Materiały stosowane w budowie i eksploatacji pojazdów samochodowych.
4. Procesy zachodzące w silnikach spalinowych i elektrycznych.
5. Mechanika układów silników.
6. Budowa silników.
7. Napędy alternatywne.
8. Elektroniczne systemy sterowania.
9. Obwody, układy elektryczne i elektroniczne pojazdów samochodowych.
10. Elementy wyposażenia elektrycznego pojazdów samochodowych.
11. Układy napędowe samochodów.
12. Mechanizmy nośne i jezdne samochodów.
13. Mechanizmy prowadzenia pojazdów samochodowych.
14. Systemy bezpieczeństwa pojazdów samochodowych.
15. Nadwozia pojazdów samochodowych.
16. Zagadnienia ekologiczne.
4.3.3. Blok – eksploatacja pojazdów samochodowych
Cele kształcenia
1. Identyfikować pojazdy na podstawie tabliczek znamionowych i VIN.
2. Posługiwać się programami komputerowymi dotyczącymi diagnostyki
pojazdów samochodowych oraz obsługi klienta.
3. Posługiwać się dokumentacją technologiczną i eksploatacyjną w procesie
diagnozy, obsługi i naprawy.
4. Określać warunki techniczne dopuszczenia pojazdów do ruchu na drogach publicznych.
25
5. Dobierać narzędzia, przyrządy i urządzenia do wykonania określonych
zadań.
6. Posługiwać się urządzeniami diagnostycznymi do badań elementów silnika.
7. Posługiwać się urządzeniami diagnostycznymi do badań elementów podwozia pojazdu samochodowego.
8. Posługiwać się urządzeniami diagnostycznymi do badań instalacji elektrycznej i elementów elektronicznych.
9. Posługiwać się urządzeniami diagnostycznymi do badań nadwozia pojazdu samochodowego.
10. Interpretować wyniki badań diagnostycznych oraz określać stan techniczny pojazdu samochodowego.
11. Rozpoznawać uszkodzenia pojazdu na podstawie opisu objawów.
12. Oceniać stan techniczny pojazdu samochodowego z zastosowaniem metod diagnostyki technicznej.
13. Rozpoznawać usterki i uszkodzenia pojazdów samochodowych.
14. Użytkować urządzenia obsługowo – naprawcze.
15. Dokonywać obsługi i napraw pojazdów samochodowych.
16. Demontować i montować podzespoły i zespoły mechaniczne w pojazdach samochodowych.
17. Demontować i montować podzespoły elektryczne i elementy elektroniczne w pojazdach samochodowych.
18. Dobierać części zamienne i materiały eksploatacyjne do wykonania określonych zadań .
19. Planować przebieg procesów obsługowo – naprawczych.
20. Organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii.
21. Sporządzać kalkulację kosztów obsługi i naprawy pojazdów samochodowych.
22. Kierować pojazdem w różnych warunkach drogowych i atmosferycznych.
23. Sporządzać dokumentację obsługi i naprawy pojazdu samochodowego.
24. Przestrzegać przepisów prawa dotyczących ubezpieczeń i obrotu pojazdami samochodowymi.
25. Stosować techniki komunikowania się z klientem.
26. Przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
26
1. Podstawy eksploatacji pojazdów samochodowych.
2. Badania kontrolne, diagnostyka elementów pojazdów samochodowych.
3. Obsługa techniczna pojazdów samochodowych.
4. Technologia naprawy pojazdów samochodowych i ich zespołów.
5. Wyposażenie warsztatów obsługowo – naprawczych pojazdów samochodowych.
6. Kontrola i naprawa instalacji, urządzeń elektrycznych i układów elektronicznych.
7. Dokumentacja technologiczna, eksploatacyjna i magazynowa.
8. Przepisy ruchu drogowego.
9. Technika kierowania pojazdami.
10. Przepisy prawa dotyczące ubezpieczeń i obrotu pojazdami samochodowymi.
11. Biuro obsługi klienta i dokumentacja obsługi klienta.
12. Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona środowiska podczas obsługi
i naprawy pojazdów samochodowych.
4.3.4. Blok – podstawy działalności zawodowej
Cele kształcenia
1. Wyjaśniać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej.
2. Rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych
i usługowych.
3. Sporządzać dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej.
4. Sporządzać budżet i planować rozwój firmy.
5. Opracowywać plan marketingowy.
6. Stosować przepisy Kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy.
7. Stosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej.
8. Podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy.
9. Sporządzać dokumenty związane z zatrudnieniem.
10. Komunikować się z uczestnikami procesu pracy.
11. Prowadzić negocjacje.
27
12. Rozwiązywać problemy techniczne w zakresie wykonywanych zadań zawodowych.
13. Podejmować decyzje dotyczące wykonywania zadań zawodowych.
14. Przestrzegać zasad etyki.
15. Wykonywać pracę zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
16. Określać wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy.
17. Organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii.
18. Udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy.
19. Formułować pisemne i ustne wypowiedzi w języku obcym, związane
z realizacją zadań zawodowych.
20. Organizować doskonalenie zawodowe pracowników.
1. Gospodarka rynkowa,
2. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych,
3. Dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej,
4. Struktura budżetu,
5. Plan rozwoju przedsiębiorstwa,
6. Strategie marketingowe,
7. Prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy,
8. Warunki pracy,
9. Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej,
10. Metody poszukiwania pracy,
11. Dokumenty związane z zatrudnieniem,
12. Zasady i metody komunikowania się,
13. Elementy socjologii i psychologii pracy,
14. Etyka,
15. Bezpieczeństwo i higiena pracy,
16. Ochrona przeciwpożarowa i ochrona środowiska,
17. Elementy ergonomii,
18. Zasady udzielania pierwszej pomocy,
19. Język obcy zawodowy w zakresie czterech kompetencji językowych,
20. Formy doskonalenia zawodowego.
28
4.4. Zalecane warunki realizacji treści kształcenia w zawodzie
Do realizacji treści kształcenia, ujętych w blokach programowych, odpowiednie są następujące pomieszczenia dydaktyczne:
1. Pracownia rysunku technicznego,
2. Pracownia komputerowa,
3. Pracownia technologii,
4. Pracownia budowy i eksploatacji pojazdów samochodowych,
5. Pracownia elektrotechniki i elektroniki samochodowej,
6. Pracownia maszynoznawstwa,
7. Pracownia diagnostyki samochodowej,
8. Warsztaty szkolne.
Pracownia rysunku technicznego powinna być wyposażona w:
1. Stanowiska rysunkowe ( jedno dla jednego ucznia),
2. Normy dotyczące rysunku technicznego,
3. Katalogi części maszyn, podzespołów i zespołów,
4. Przykładowe dokumentacje konstrukcyjne,
5. Eksponaty i modele części maszyn,
6. Modele maszyn i urządzeń.
Pracownia komputerowa powinna być wyposażona w:
1. Stanowiska komputerowe ( jedno dla jednego ucznia),
2. Drukarki,
3. Pakiet programów użytkowych,
4. Programy komputerowe typu CAD do wspomagania projektowania,
5. Programy specjalistyczne.
Pracownia technologii powinna być wyposażona w:
1. Próbki materiałów konstrukcyjnych,
2. Eksponaty półwyrobów, jak: odkuwki, odlewy, wypraski,
3. Zestaw przyrządów pomiarowych,
4. Narzędzia do obróbki ręcznej i maszynowej,
5. Przykłady połączeń materiałów,
6. Schematy typowych obrabiarek,
7. Przykładowe dokumentacje konstrukcyjne i technologiczne,
8. Poradniki.
29
Pracownia budowy i eksploatacji pojazdów samochodowych powinna być
wyposażona w:
1. Eksponaty i modele pojazdów,
2. Zespoły i części pojazdów,
3. Dokumentacje techniczno-obsługowe,
4. Materiały eksploatacyjne,
5. Modele obrazujące etapy zużycia i regeneracji części,
6. Katalogi części zamiennych,
7. Zestawy do demonstracji budowy i działania podzespołów mechanicznych,
8. Środki dydaktyczne do nauki przepisów ruchu drogowego i techniki kierowania pojazdami.
Pracownia elektrotechniki i elektroniki samochodowej powinna być wyposażona w:
1. Podstawowe mierniki wielkości elektrycznych,
2. Zestawy elementów i układów elektrycznych i elektronicznych pojazdów
samochodowych,
3. Komputerowe zestawy diagnostyczne do sprawdzania urządzeń elektrycznych i elektronicznych w pojazdach samochodowych,
4. Programy komputerowe do symulacji pracy urządzeń elektrycznych
i elektronicznych,
5. Stół probierczy,
6. Podstawowe maszyny i urządzenia elektryczne,
7. Schematy instalacji elektrycznych,
8. Urządzenia elektryczne i elektroniczne wyposażenia pojazdów samochodowych.
Pracownia maszynoznawstwa powinna być wyposażona w:
1. Eksponaty elementów maszyn, połączeń i mechanizmów,
2. Modele maszyn transportowych: dźwignic, podnośników, wózków,
3. Modele i eksponaty maszyn energetycznych: silników cieplnych, pomp,
sprężarek, wentylatorów,
4. Modele i eksponaty napędów hydraulicznych i pneumatycznych.
Pracownia diagnostyki samochodowej powinna być wyposażona w:
1. Linię diagnostyczną,
2. Urządzenia diagnostyczne do pomiaru geometrii podwozia,
3. Urządzenia diagnostyczne do pomiaru emisji spalin,
4. Samochodowy komputer diagnostyczny wraz z oprogramowaniem,
5. Stanowisko komputerowe do weryfikacji wyników.
30
Warsztaty szkolne powinny zapewniać stanowiska:
1. Obróbki ręcznej,
2. Obróbki maszynowej,
3. Spajania metali,
4. Weryfikacji części maszyn,
5. Naprawy ogumienia,
6. Diagnostyczne pojazdów samochodowych,
7. Obsługowo-naprawcze,
8. Napraw nadwozia,
9. Obsługi klientów,
10. Napraw elektrycznych,
11. Konserwacji pojazdów samochodowych.
Stanowiska pracy powinny być wyposażone w zestawy narzędzi, przyrządów, środków technicznych i dydaktycznych, dokumentacji, instrukcji stanowiskowych, instrukcji obsługi maszyn i urządzeń, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Pracownie
powinny składać się z sali lekcyjnej oraz zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów. W warsztatach szkolnych powinno
znajdować się pomieszczenie do instruktażu.
Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w warsztatach szkolnych,
Centrach Kształcenia Praktycznego, Centrach Kształcenia Ustawicznego oraz
w zakładach produkcyjnych i usługowych.
Wyposażenie warsztatów szkolnych, Centrów Kształcenia Praktycznego
i Centrów Kształcenia Ustawicznego powinno odpowiadać aktualnemu poziomowi technicznemu stanowisk pracy w zawodzie. Pracownie powinny składać
się z sali lekcyjnej oraz zaplecza magazynowo-socjalnego.
W sali lekcyjnej należy zapewnić odpowiednio wyposażone stanowisko
pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów.
4.5. Plany nauczania – technik pojazdów samochodowych 311[52]
Program nauczania zawodu technik pojazdów samochodowych 311[52]/T-4,
TU, SP/MEN/2007.07.18
31
4.5.1. Plan nauczania – technikum czteroletnie
Zawód: technik pojazdów samochodowych 311[52]
Podbudowa programowa: gimnazjum
Dla młodzieży
Lp.
Przedmioty nauczania
Dla dorosłych
Liczba godzin
Liczba godzin
tygodniowo
tygodniowo
w czteroletnim
w czteroletnim
okresie nauczania okresie nauczania
Liczba godzin w czteroletnim
okresie nauczania
Semestry I-VIII
Klasy I-IV
Forma stacjonarna
Forma zaoczna
1. Podstawy konstrukcji maszyn
6
4
75
2. Przepisy ruchu drogowego
1
1
30
3. Bezpieczeństwo pracy
1
1
13
4. Silniki pojazdów samochodów
5
3
63
Podwozia i nadwozia
5. pojazdów samochodowych
6
4
75
Elektryczne i elektroniczne
wyposażenie pojazdów
6. samochodowych
7
5
80
Pracownia diagnostyki
7. pojazdów samochodowych
6
4
75
Pracownia elektrotechniki
8. i elektroniki
3
2
38
Organizacja i zarządzanie
przedsiębiorstwem
9. samochodowym
3
2
38
10. Język obcy zawodowy
1
1
13
11. Zajęcia praktyczne
11
8
130
50
35
630
Razem
Nauka jazdy samochodem: liczba godzin, indywidualnie dla każdego ucznia, zgodnie
z obowiązującymi przepisami dotyczącymi szkolenia osób ubiegających się o prawo jazdy kategorii B
Praktyka zawodowa: 4 tygodnie
32
4.5.2. Plan nauczania – technikum uzupełniające
Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa
Dla młodzieży
Lp.
Liczba godzin
tygodniowo
w trzyletnim
okresie
nauczania
Dla dorosłych
Liczba godzin
tygodniowo
w trzyletnim
okresie
nauczania
Liczba
godzin w
trzyletnim
okresie
nauczania
Semestry I-VI
Klasy I-III
Forma stacjonarna
Forma zaoczna
4
3
53
1
1
14
3
2
40
4
3
53
5. wyposażenie pojazdów samochodowych
4
3
53
6.
Pracownia diagnostyki pojazdów samochodowych
4
3
53
7.
i elektroniki
2
2
27
8. przedsiębiorstwem
samochodowym
2
1
27
1
1
14
6
5
80
31
24
414
4.
Podwozia i nadwozia pojazdów
samochodowych
Razem
Praktyka zawodowa: 4 tygodnie
33
4.5.3. Plan nauczania – szkoła policealna
Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie
Dla młodzieży
Lp.
Liczba godzin
tygodniowo
w dwuletnim
okresie nauczania
Dla dorosłych
Liczba godzin
tygodniowo
w dwuletnim
okresie
nauczania
Liczba godzin
w dwuletnim
okresie
nauczania
Semestry I-IV
Klasy I-IV
Forma stacjonarna
Forma zaoczna
6
4
82
2. Przepisy ruchu drogowego
1
1
30
1
1
14
5
4
68
6
5
82
6. wyposażenie pojazdów samochodowych
7
5
85
7.
Pracownia diagnostyki pojazdów samochodowych
6
4
82
8.
i elektroniki
3
2
41
9. przedsiębiorstwem
samochodowym
3
2
40
1
1
14
11
8
144
50
37
682
5.
Podwozia i nadwozia pojazdów
samochodowych
Razem
Nauka jazdy samochodem: liczba godzin, indywidualnie dla każdego ucznia, zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi szkolenia osób ubiegających się o prawo jazdy kategorii B Praktyka zawodowa: 4 tygodnie
34
5. Porównanie programu nauczania z treściami
podręcznika Podwozia i nadwozia pojazdów
samochodowych wydawnictwa REA
5.1. Szczegółowe cele kształcenia przedmiotu „podwozia
i nadwozia pojazdów samochodowych”
W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć:
− sklasyfikować pojazdy samochodowe według przeznaczenia i rozwiązań
konstrukcyjnych,
− scharakteryzować nadwozia pojazdów samochodowych,
− zidentyfikować pojazdy samochodowe na podstawie tabliczek znamionowych i VIN,
− określić dane pojazdu samochodowego na podstawie charakterystyki
technicznej,
− dokonać analizy sił działających na pojazd samochodowy,
− zinterpretować zjawiska występujące podczas ruchu pojazdów samochodowych,
− określić zasady doboru parametrów silnika i układu napędowego pojazdu
samochodowego,
− określić własności trakcyjne pojazdów samochodowych,
− scharakteryzować budowę oraz zasadę działania układu napędowego samochodu,
− określić metody obsługi i naprawy układu napędowego samochodu,
− scharakteryzować budowę oraz zasady działania mechanizmów prowadzenia pojazdów samochodowych,
− określić metody obsługi i naprawy mechanizmów prowadzenia pojazdów
samochodowych,
− scharakteryzować budowę oraz zasady działania układów nośnych i jezdnych pojazdów samochodowych,
− określić metody obsługi i naprawy układów nośnych i jezdnych pojazdów
samochodowych,
− scharakteryzować budowę oraz zasady działania systemów bezpieczeństwa biernego i czynnego pojazdów samochodowych,
− określić metody obsługi i naprawy systemów bezpieczeństwa biernego
i czynnego pojazdów samochodowych,
35
− rozróżnić materiały stosowane do budowy i eksploatacji pojazdów samochodowych,
− rozpoznać usterki i uszkodzenia pojazdów samochodowych na podstawie
opisu objawów,
− posłużyć się dokumentacją technologiczną i eksploatacyjną podczas diagnozowania, obsługi i naprawy,
− dobrać narzędzia, przyrządy i urządzenia do diagnozowania, obsługi
i naprawy układów konstrukcyjnych pojazdów samochodowych,
− zaplanować przebieg procesów obsługi i naprawy pojazdu zgodnie z zasadami ekologii i ochrony środowiska,
− określić wpływ pojazdów samochodowych na zanieczyszczenie środowiska,
− zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
− skorzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego.
5.2. Działy tematyczne i ćwiczenia programowe przedmiotu
„podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”
Ćwiczenia stanowią niezwykle ważne ogniwo metodyki nauczania przedmiotu „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”. Systematycznie
wykonywane przez uczniów ćwiczenia przyczyniają się do zrozumienia
i utrwalenia materiału nauczania. Zajęcia powinny odbywać się w odpowiednio wyposażonej pracowni w grupie liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 3– 4-osobowe.
Niżej przedstawiono programowe ćwiczenia, które należy zrealizować
w przedmiotowym procesie nauczania–uczenia się.
5.2.1. Klasyfikacja, identyfikacja pojazdów samochodowych
Ćwiczenia:
− odczytywanie tabliczek znamionowych samochodów i znaków VIN,
− analiza dokumentacji konstrukcyjnej zespołów układu napędowego,
− porównywanie napędów alternatywnych i konwencjonalnych układów
napędowych,
− określanie przeznaczenia pojazdów na podstawie charakterystyki technicznej.
36
5.2.2. Własności trakcyjne pojazdów samochodowych
Ćwiczenia:
− określenie zasad doboru przełożeń układu napędowego,
− dobór silników do pojazdów samochodowych o określonym przeznaczeniu na podstawie charakterystyki silnika,
− analiza charakterystyki trakcyjnej i dynamicznej samochodu,
− obliczanie sił oporów ruchu samochodu.
5.2.3. Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy układu
napędowego pojazdów samochodowych
Ćwiczenia:
− odczytywanie schematów kinematycznych układu napędowego samochodu,
− analiza kinematyczna mechanizmów różnicowych,
− odczytywanie dokumentacji konstrukcyjnej zespołów układu napędowego,
− określanie usterek układu napędowego na podstawie opisów objawów
uszkodzenia,
− określanie zasad naprawy układu napędowego pojazdu samochodowego.
hamulcowego pojazdów samochodowych
Ćwiczenia:
− analiza sił działających na samochód podczas hamowania,
− określenie skuteczności działania układu hamulcowego,
− odczytywanie schematów instalacji pneumatycznej uruchamiającej hamulce,
− określanie usterek układu hamulcowego na podstawie opisu objawów
uszkodzenia,
− odczytywanie dokumentacji konstrukcyjnej układu hamulcowego,
− planowanie operacji związanych z wymianą zużytych elementów układu
hamulcowego.
37
kierowniczego pojazdów samochodowych
Ćwiczenia:
− określanie zależności geometrycznych i kinematycznych w ruchu samochodu po łuku,
− określanie usterek mechanizmów układu kierowniczego na podstawie
opisów objawów uszkodzenia,
− odczytywanie dokumentacji konstrukcyjnej zespołów układu kierowniczego.
5.2.6. Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy elementów
nośnych i jezdnych pojazdów samochodowych
Ćwiczenia:
− określenie usterek elementów nośnych i jezdnych pojazdów samochodowych na podstawie opisów objawów uszkodzenia,
− odczytywanie dokumentacji konstrukcyjnej elementów nośnych i jezdnych pojazdów samochodowych,
− analiza pracy amortyzatora na podstawie charakterystyki.
5.2.7. Koła i ogumienie
Ćwiczenia:
− odczytywanie oznaczeń zamieszczanych na oponach,
− dobór opon w zależności od przeznaczenia samochodu,
− rozpoznawanie uszkodzeń mechanizmów nośnych i jezdnych na podstawie uszkodzeń ogumienia,
− planowanie czynności związanych z wyrównoważeniem koła wymontowanego z pojazdu.
5.2.8. Nadwozia pojazdów samochodowych
Ćwiczenia:
− odczytywanie dokumentacji technicznej naprawy pojazdu,
− określanie kolejności naprawy uszkodzonych elementów nadwozia na
podstawie opisu uszkodzenia pojazdu,
38
− rozpoznawanie typów i rodzajów nadwozi samochodowych na podstawie
zdjęć i rysunków.
5.2.9. Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy systemów
bezpieczeństwa biernego i czynnego oraz układów
komfortu jazdy pojazdów samochodowych
Ćwiczenia:
− odczytywanie dokumentacji technicznej kontroli i naprawy układów bezpieczeństwa i układów komfortu jazdy,
− określanie usterek układów bezpieczeństwa i układów komfortu jazdy na
podstawie opisów objawów uszkodzenia,
− określanie usterek układów bezpieczeństwa i układów komfortu jazdy na
podstawie wskazań przyrządów diagnostycznych.
5.3. Porównanie materiału nauczania przedmiotu z treściami
podręcznika
Zawód: Technik pojazdów samochodowych 311[52]
Program nauczania: 311[52]/ T, TU, SP/MEN/2007.07.18
Dział 1 – Klasyfikacja, identyfikacja pojazdów samochodów
Lp.
Treści programu nauczania
L.p.
Treści podręcznika
1.1. Rodzaje pojazdów samochodowych, klasyfikacja
1.
Rozwój pojazdów samochodowych
(rozdział 1.1)
Klasyfikacja pojazdów lądowych
(rozdział 1.2)
1.2. Zespoły konstrukcyjne pojazdów samochodowych
2.
Samochód jako układ techniczny
(rozdział 1.4)
1.3. Źródła napędu stosowane
w pojazdach samochodowych, cechy charakterystyczne
3.
Alternatywne źródła napędu
(rozdział 2)
39
1.4. Napędy alternatywne stosowane w pojazdach samochodowych
4.
Alternatywne źródła energii
(rozdział 2.1)
Zasilanie gazem płynnym LPG
(rozdział 2.3)
Napędy hybrydowe
(rozdział 2.4)
Napęd uruchamiany za pomocą ogniw paliwowych
(rozdział 2.5)
Silniki spalinowe zasilane wodorem
(rozdział 2.6)
Silniki spalinowe zasilane biopaliwami
(rozdział 2.7)
1.5. Identyfikacja pojazdów samochodowych na podstawie
tabliczek znamionowych
i znaków VIN
5.
Identyfikacja pojazdu na podstawie tabliczki
znamionowej
(rozdział 2.8)
1.6. Charakterystyka techniczna
pojazdów
6.
Charakterystyka techniczna pojazdu
(rozdział 2.9)
1.7. Ćwiczenia
7.
Treść ćwiczeń
Poradnik (rozdział 5.2)
-
8.
Powtórzenie i utrwalenie materiału w formie
pytań (rozdział 1)
Dział 2 – Własności trakcyjne pojazdów samochodowych
Lp.
L.p.
2.1. Siły działające na samochód,
obciążenia statyczne
1.
Współpraca koła ogumionego z nieodkształcalnym podłożem
(rozdział 3.1)
Siły działające na pojazd, równanie ruchu
(rozdział 3.2)
2.2. Mechanika toczenia się koła
ogumionego
2.
Współpraca koła ogumionego z nieodkształcalnym podłożem
(rozdział 3.1)
40
2.3. Opory ruchu samochodu
3.
Siły oporów toczenia
(rozdział 3.2.1)
Siła oporów powietrza
(rozdział 3.2.2)
Siła oporu wzniesienia
(rozdział 3.2.3)
Siła oporu bezwładności
(rozdział 3.2.4)
Siła oporu skrętu
(rozdział 3.2.5)
2.4. Siły działające na samochód
w ruchu
4.
Ruch samochodu po łuku
(rozdział 3.10)
Warunek ruchu samochodu
(rozdział 3.3)
2.5. Moc przekazywana na koła
napędowe samochodu
5.
Dobór przełożenia przekładni głównej
(rozdział 3.5)
2.6. Podstawowe zasady doboru
parametrów układu napędowego samochodu
6.
Dobór przełożenia przekładni głównej
(rozdział 3.5)
Dobór przełożenia biegu pierwszego
(rozdział 3.8)
Dobór pozostałych przełożeń skrzyni biegów
(rozdział 3.9)
2.7. Charakterystyka trakcyjna
i dynamiczna samochodu
7.
Wykres trakcyjny
(rozdział 3.6)
Charakterystyka dynamiczna
(rozdział 3.7)
2.8. Zasady doboru silnika w zależności od przeznaczenia
pojazdu samochodowego
8.
Zasady doboru silnika
(rozdział 3.4)
2.9. Ćwiczenia
9.
Treść ćwiczeń
10.
pytań
(rozdział 3)
-
-
Dział 3 – Podstawy obsługi, naprawy i eksploatacji pojazdów samochodowych
Lp. Treści programu nauczania L.p. Treści podręcznika
3.1. Czynniki wpływające na stan
techniczny i trwałość pojazdu samochodowego
1.
Parametry techniczne pojazdu– zużycie części samochodowych, obsługa
(rozdział 4.4)
41
3.2. Parametry techniczne pojazdu samochodowego
2.
Parametry techniczne pojazdu
(rozdział 4.4.)
3.3. Podstawowa wiedza o zużyciu części samochodowych
3.
Parametry techniczne pojazdu – zużycie
części samochodu
(rozdział 4.4)
3.4. Zakres obsługi i naprawy
pojazdu
4.
Parametry techniczne pojazdu – obsługa
pojazdu; – naprawa pojazdu
(rozdział 4.4)
3.5.
5.
Parametry techniczne pojazdu – ocena stanu
technicznego i badania diagnostyczne
(rozdział 4.4.)
3.6. Badania diagnostyczne
6.
Parametry techniczne pojazdu – ocena stanu
technicznego i badania diagnostyczne
(rozdział 4.4.)
3.7.
Badania kontrolne
7.
Parametry techniczne pojazdu – badania
kontrolne
(rozdział 4.4)
3.8. Badania pojazdu po naprawie
8.
Parametry techniczne pojazdu – badania
pojazdu po naprawie
(rozdział 4.4)
3.9. Zasady obsługi i naprawy
pojazdów z uwzględnieniem
przepisów dotyczących
ochrony środowiska
9.
Ochrona środowiska naturalnego
(rozdział 4.5)
Bezpieczeństwo i higiena pracy
(rozdział 4.6)
3.10. Ćwiczenia
10.
Treść ćwiczeń
11.
pytań
(rozdział 4)
-
Metody rozpoznawania oraz
oceny stanu technicznego
samochodu i jego zespołów
-
Dział 4 – Budowa, zasada działania, obsługi i naprawy układu napędowego
pojazdów samochodowych
Lp.
Treści programu nauczania L.p.
4.1. Rozmieszczenie mechanizmów napędowych w samochodzie
1.
Układ napędowy
(rozdział 5)
Rodzaje napędu
(rozdział 5.1)
4.2. Zadania i rodzaje sprzęgieł
samochodowych
2.
Sprzęgło
(rozdział 5.2)
42
4.3. Sprzęgła cierne tarczowe
3.
Sprzęgło cierne
(rozdział 5.2.1)
4.4. Elementy sprzęgieł
4.
Sprzęgło cierne
(rozdział 5.2.1)
4.5. Sprzęgła hydrokinetyczne,
wiskotyczne
5.
Stopniowa automatyczna skrzynia biegów
z przekładnią hydrokinetyczną
(rozdział 5.5.2)
Napęd na wszystkie koła
(rozdział 5.10)
4.6. Sprzęgło Haldex
6.
Napęd na wszystkie koła – sprzęgło
lepkościowe
(rozdział 5.10)
4.7. Mechanizmy sterowania
sprzęgłem
7.
Sprzęgło cierne
(rozdział 5.2.1)
Sprzęgło dwutarczowe
(rozdział 5.2.2)
Sprzęgło podwójne
(rozdział 5.2.3)
Sprzęgło wielotarczowe mokre
(rozdział 5.2.4)
Sprzęgło elektromagnetyczne proszkowe
(rozdział 5.2.5)
Sprzęgło automatyczne
(rozdział 5.2.6)
4.8.
8.
Sprzęgło cierne
(rozdział 5.2.1)
Sprawdzanie działania sprzęgieł ciernych
(rozdział 5.2.7)
4.9. Zadania i rodzaje skrzyń
przekładniowych
9.
Skrzynia biegów
(rozdział 5.3)
4.10. Skrzynie biegów z przekładniami o osiach stałych
10.
Skrzynia biegów
(rozdział 5.3)
Skrzynia przekładniowa sterowana ręcznie
– mechaniczna
(rozdział 5.4)
4.11. Synchronizatory
11.
Synchronizacja skrzyń biegów
(rozdział 5.4.2)
4.12. Skrzynie biegów z ciągłym
przekazywaniem momentu
obrotowego na koła
12.
Stopniowa automatyczna skrzynia biegów
z przekładnią hydrokinetyczną
(rozdział 5.5.2)
Zasady obsługi i naprawy
sprzęgła
43
zmianą biegów
13.
Automatyczne skrzynie biegów
(rozdział 5.5)
Adaptatywne sterowanie skrzyni biegów
(rozdział 5.5.4)
4.14. Przekładnie rozdzielcze,
redukcyjne
14.
Reduktory i zwolnice
(rozdział 5.4.3)
4.15. Zwolnice
15.
Reduktory i zwolnice
(rozdział 5.4.3)
manualnych skrzyń biegów
16.
Skrzynia biegów
(rozdział 5.3)
Skrzynia przekładniowa sterowana ręcznie
– mechaniczna
(rozdział 5.4)
Obsługa i diagnozowanie usterek skrzyni
biegów
(rozdział 5.4.4)
4.17. Przekładnie o osiach obracających się
17.
Stopniowa automatyczna skrzynia biegów z
przekładnią hydrokinetyczną (rozdział 5.5.2)
4.18. Stopniowe przekładnie automatyczne
18.
Automatyczna skrzynia biegów
(rozdział 5.5)
4.19. Sterowanie zmianą biegów
w automatycznych skrzyniach biegów
19.
(rozdział 5.5)
Bezstopniowa przekładnia automatyczna
z ogniwami przesuwnymi lub łańcuchem
drabinkowym
(rozdział 5.5.5)
Elektrohydrauliczne sterowanie przekładni
(rozdział 5.5.3)
4.20. Obsługa i naprawa automatycznych skrzyń biegów
20.
(rozdział 5.5).
4.21. Przekładnie bezstopniowe
21.
Bezstopniowa przekładnia automatyczna
z ogniwami przesuwnymi lub łańcuchem
drabinkowym
(rozdział 5.5.5)
4.22. Wały napędowe, przeguby
układu napędowego
22.
Wał przegubowy, półosie, przeguby
(rozdział 5.6)
4.23. Obsługa, naprawa wałów
napędowych i przegubów
23.
(rozdział 5.6)
44
4.24. Zadania, rodzaje mostów
napędowych
24.
Przekładnia główna
(rozdział 5.7)
Mechanizm różnicowy
(rozdział 5.8)
(rozdział 5.6)
Półosie i piasty kół napędzanych
(rozdział 5.11)
4.25. Przekładnie główne
25.
(rozdział 5.7)
4.26. Mechanizmy różnicowe
26.
(rozdział 5.8)
Blokada mechanizmu różnicowego
(rozdział 5.9)
Napęd na wszystkie koła
(rozdział 5.10)
4.27. Zasady obsługi oraz naprawy
przekładni głównych i mechanizmów różnicowych
27.
(rozdział 5.7)
(rozdział 5.8)
4.28. Półosie i piasty kół napędzanych
28.
(rozdział 5.6)
Półosie i piasty kół napędzanych
(rozdział 5.11)
4.29. Oleje przekładniowe i smary
29.
Oleje przekładniowe i smary
(rozdział 5.12)
4.30 Ćwiczenia
30.
Treść ćwiczeń
31.
pytań
(rozdział 5)
Dział 5. Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy układu hamulcowego pojazdów
samochodowych
Lp.
5.1. Mechanika ruchu samochodowego podczas hamowania
1.
Siły działające na samochód podczas hamowania
(rozdział 6.1.)
podczas hamowania
2.
Siły działające na samochód podczas hamowania
(rozdział 6.1.)
45
5.3. Zadania, rodzaje układów
hamulcowych
3.
Układy hamulcowe
(rozdział 6.2)
5.4. Hamulce szczękowo-bębnowe
4.
Hamulec bębnowy
(rozdział 6.2.5.)
5.5. Hamulce tarczowe
5.
Hamulce tarczowe
(rozdział 6.2.6.)
5.6. Mechanizmy uruchamiające
hamulce
6.
Układy hamulcowe
(rozdział 6.2.)
5.7. Układy rozdzielające siły
hamowania
7.
Rozdział siły hamującej
(rozdział 6.2.3.)
5.8. Układy zapobiegające blokowaniu kół
8.
Układ antyblokujący ABS. Asystent hamowania
(rozdziały 6.2.13 i 6.2.14)
5.9. Zasady wykonywania badań
kontrolnych układu hamulcowego
9.
Diagnostyka i konserwacja hydraulicznych
układów sterowania
(rozdział 6.2.8.)
5.10. Kryteria oceny skuteczności
działania układu hamulcowego
10.
Diagnostyka i konserwacja hydraulicznych
układów sterowania
(rozdział 6.2.8.)
układu hamulcowego
11.
Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy
układu hamulcowego pojazdów samochodowych
(rozdział 6.)
5.12. Materiały i płyny eksploatacyjne stosowane w układach
hamulcowych
12.
Płyny hamulcowe
(rozdział 6.3.)
5.13. Ćwiczenia
13.
Treść ćwiczeń
14.
pytań
(rozdział 6)
Dział 6. Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy układu kierowniczego pojazdów samochodowych
Lp.
6.1. Zależności kinematyczne
w ruchu krzywoliniowym
1.
Dynamika pojazdu
(rozdział 7.1.)
w ruchu po łuku
2.
Dynamika pojazdu
(rozdział 7.1.)
46
6.3. Kryteria bezpiecznej prędkości na łuku drogi
3.
Dynamika pojazdu
(rozdział 7.1.)
Kierowanie – uwagi ogólne
(rozdział 7.2.)
6.4. Stateczność ruchu pojazdu
4.
Pozycje kół(rozdział 7.3.)
6.5. Zadania, rodzaje układu kierowniczego
5.
Kierowanie – uwagi ogólne
(rozdział 7.2.)
Układy kierownicze
(rozdział 7.6.)
6.6
6.
Układ kierowniczy ze zwrotnicami
(rozdział 7.2.2.)
6.7. Ustawienie kół samochodu
7.
Pozycje kół
(rozdział 7.3.)
6.8. Mechanizm kierowniczy
8.
Przekładnia kierownicza
(rozdział 7.5)
6.9. Przekładnia kierownicza
9.
Przekładnia kierownicza
(rozdział 7.5)
6.10. Mechanizmy wspomagające
układ kierowniczy
10.
Układy kierownicze
(rozdział 7.6)
6.11. Aktywne układy kierownicze
11.
Aktywny układ kierowniczy
(rozdział 7.6.4)
6.12. Zasady obsługi oraz naprawy
mechanizmów i części układu kierowniczego
12.
Podwozie
(rozdział 7)
6.13. Zasady kontroli i regulacji
ustawienia kół samochodu
13.
Komputerowy pomiar osi
(rozdział 7.4)
6.14. Ćwiczenia
14.
Treść ćwiczeń
15.
pytań
(rozdział 7)
Mechanizm zwrotniczy
Dział 7. Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy elementów nośnych i jezdnych
Lp.
7.1. Osie napędzane
1.
Zawieszenie
(rozdział 7.7)
47
7.2. Rodzaje zawieszeń samochodu
2.
Zawieszenie
(rozdział 7.7)
7.3. Elementy sprężyste zawieszenia
3.
Resorowanie
(rozdział 7.8)
7.4. Elementy tłumiące drgania
4.
Amortyzatory
(rozdział 7.8.4)
7.5
5.
Rodzaje resorów
(rozdział 7.8.3)
7.6. Rozwiązania konstrukcyjne
zawieszeń zależnych i niezależnych
6.
Zawieszenie
(rozdział 7.7)
7.7. Zawieszenie aktywne
7.
Zawieszenie
(rozdział 7.7)
elementów nośnych i jezdnych
8.
Ocena i pomiar szkód
(rozdział 7.8.6)
7.9. Ramy
9.
Zawieszenie
(rozdział 7.7)
7.10. Zasady kontroli i napraw ram
10.
Ocena i pomiar szkód
(rozdział 7.8.6)
Podstawy obsługi, naprawy i eksploatacji
(rozdział 4)
Zasady budowy nadwozi
(rozdział 9.3)
7.11. Ćwiczenia
11.
Treść ćwiczeń
12.
pytań
(rozdział 7.7)
Stabilizatory
Dział 8 – Koła i ogumienie
L.p.
8.1. Koła jezdne
48
L.p.
1.
Koła
(rozdział 8.1)
8.2.
Obręcze kół
2.
Koła – obręcze
(rozdział 8.1)
8.3. Rodzaje ogumienia
3.
Opony – rodzaje opon
(rozdział 8.1.1)
8.4. Oznaczenia opon
4.
Opony – wymiary i oznaczenia umieszczane
na oponach
(rozdział 8.1. 1)
8.5 Zasady naprawy obręczy kół
5.
(rozdział 4)
8.6. Zasady obsługi, konserwacji
i naprawy ogumienia
6.
(rozdział 4)
Opony
(rozdział 8.1.1)
Układy kontroli ciśnienia powietrza
(rozdział 8.1.3)
8.7. Ćwiczenia
7.
Treść ćwiczeń
8.
pytań
(rozdział 8)
Dział 9 – Nadwozia pojazdów samochodowych
Lp.
9.1. Zadania i rodzaje nadwozi
samochodowych
1.
Nadwozie
(rozdział 9.2)
Zasady budowy nadwozi
(rozdział 9.3)
9.2. Nadwozia samochodów osobowych
2.
Nadwozie
(rozdział 9.2)
Ukształtowanie nadwozia
(rozdział 9.4)
9.3. Nadwozia samochodów ciężarowych i autobusów
3.
Ukształtowanie nadwozia
(rozdział 9.4)
Nadwozie
(rozdział 9.2)
9.4. Nadwozia samochodów specjalnego przeznaczenia
4.
Nadwozie
(rozdział 9.2)
49
9.5. Motocykle
5.
Motocykle (rozdział 9.2.1)
9.6. Przyczepy i naczepy
6.
Nadwozie
(rozdział 9.2)
9.7. Zasady kontroli i naprawy
nadwozi samochodowych
7.
Materiały używane do budowy nadwozi
(rozdział 9.5)
Analiza uszkodzeń nadwozi
(rozdział 9.6)
Naprawa drobnych uszkodzeń nadwozi
(prostowanie)
(rozdział 9.7)
9.8. Metody sprawdzania deformacji bryły nadwozia
8.
Analiza uszkodzeń nadwozi
(rozdział 9.6)
Naprawa drobnych uszkodzeń nadwozi
(prostowanie)
(rozdział 9.7)
9.9. Zasady konserwacji nadwozi
samochodowych
9.
Zabezpieczenie antykorozyjne nowych
pojazdów
(rozdział 9.5.7)
9.10. Ćwiczenia
10.
Treść ćwiczeń
11.
pytań (rozdział 9)
Dział 10. Budowa, zasady działania, obsługi, kontroli i naprawy systemów bezpieczeństwa biernego i czynnego oraz układów komfortu jazdy pojazdów samochodowych.
Lp.
10.1.
Układy zwiększające bezpieczeństwo kierowcy i pasażerów
1.
Bezpieczeństwo w budowie pojazdów
(rozdział 10.1)
10.2.
Bezpieczeństwo czynne
2.
– bezpieczeństwo czynne
(rozdział 10.1)
10.3.
Bezpieczeństwo bierne
3.
– bezpieczeństwo bierne
(rozdział 10.1)
10.4.
Pasy bezpieczeństwa, napinacze
4.
Bezpieczeństwo w budowie pojazdów – pasy
bezpieczeństwa i napinacze pasów
(rozdział 10.1)
50
10.5.
Poduszki powietrzne
5.
– poduszka powietrzna
(rozdział 10.1)
10.6.
Układy zwiększające bezpieczeństwo jazdy
6.
Podstawowe informacje o elektronicznych
układach regulacji jazdy
(rozdział 6.2.12)
10.7.
Układ przeciwblokujący
ABS
7.
Układ antyblokujący ABS. Asystent hamowania
(rozdziały 6.2.13 i 6.2.14)
10.8.
Układ przeciwpoślizgowy
ASR
8.
Układ zapobiegający poślizgowi w układzie
napędowym ASR
(rozdział 6.2.15)
10.9.
Układ stabilizacji toru jazdy ESP
9.
Regulacja dynamiki jazdy -ESP, FDR
(rozdział 6.2.16)
19.10. Ogrzewanie wnętrza pojazdów
10.
Wentylacja, ogrzewanie, klimatyzacja
(rozdział 11.1)
10.11. Klimatyzacja manualna
i automatyczna
11.
Wentylacja, ogrzewanie, klimatyzacja
(rozdział 11.1)
10.12. Czujniki deszczu, cofania,
parkowania
12.
Układy ułatwiające pracę kierowcy
(rozdział 11.2)
10.13. Tempomat
13.
Układy ułatwiające pracę kierowcy
– tempomat
(rozdział 11.2)
10.14. Elektroniczna regulacja
położenia fotela, kolumny
samochodu
14.
Elektryczne regulowane siedzenia
(rozdział 11.1.1)
10.15. Zasady diagnozowania
układów ABS, ASR, ESP
15.
Układ antyblokujący ABS
(rozdział 6.2.13)
Układ zapobiegający poślizgowi w układzie
napędowym ASR
(rozdział 6.2.15)
Regulacja dynamiki jazdy ESP, FDR
(rozdział 6.2.16)
51
10.16. Zasady kontroli, konserwacji oraz naprawy układów
bezpieczeństwa i układów
komfortu jazdy
16.
Budowa, zasady działania, obsługi, kontroli
i naprawy systemów bezpieczeństwa
biernego i czynnego oraz układów komfortu
jazdy pojazdów samochodowych
(rozdział 10)
10.17. Ćwiczenia
17.
Treść ćwiczeń
18.
pytań
(rozdziały 6, 10, 11)
52
6. Propozycja planu wynikowego przedmiotu
„podwozia i nadwozia pojazdów
samochodowych”
6.1. Pojęcie planu wynikowego
Według prof. B. Niemierki plan wynikowy jest dokumentem nauczycielskim, który zawiera opis wyników uczenia się i podporządkowany tym efektom
dydaktycznym uporządkowany zakres materiału nauczania. Ukierunkowuje
więc dydaktykę na rzeczywiste wyniki uczenia się, a nie na ilość czy objętość
„przerobionego materiału”.
Plan wynikowy jest niezbędnym narzędziem w pracy nauczyciela. Każde
działanie powinno być celowe, a w związku z tym dobrze zaplanowane, sprawdzone pod względem efektywności i słuszności działań. Szereg publikacji
przedstawia wzory planów, ale nikt nie może zastąpić nauczyciela w jego planowaniu wynikowym. Wypływa to z faktu, że nauczyciel najlepiej zna swoich
uczniów, środowisko, w którym żyją, a także warunki pracy szkoły, w tym
wyposażenie w środki dydaktyczne.
Plan wynikowy jest swoistym projektem inżynierskim, na podstawie którego buduje się obiekt, a w wypadku nauczyciela – konstrukcję dydaktyczną
i wychowawczą procesu nauczania i uczenia się.
Proponowany w poradniku plan nie jest planem uniwersalnym, jego struktura bowiem nie uwzględnia lokalnych potrzeb i możliwości środowiska
i uczniów. Nauczyciel świadomie wybiera program nauczania, modyfikuje go,
zakłada efekty nauczania w procesie dydaktycznym i wychowawczym młodzieży. Należy stwierdzić, że nauczyciel ma obowiązek podejmowania decyzji
programowych dla dobra swoich uczniów, ponieważ program ma naturę dynamiczną. Podejmowanie decyzji programowych wymaga konkretnej wiedzy,
stawiania pytań i poszukiwania na nie odpowiedzi. Na podstawie programu
szkoły (koncepcji pedagogicznej szkoły) nauczyciel może zaprojektować autorski przedmiotowy program nauczania, który powinien spełniać dwie funkcje: interpretować podstawę programową oraz uszczegółowić ją, opisując treści, dobór form i środków dydaktycznych oraz efektywnych metod nauczania.
Projektując, nauczyciel zobowiązany jest do stosowania odpowiednich procedur, które mają odzwierciedlenie w aktach prawnych (Ustawa z dnia 19 marca
2009 r.)
53
Z kolei planowanie wynikowe, gdy jest uprzedmiotowione, przede wszystkim uwzględnia ucznia i jego umiejętności.
6.2. Struktura planu wynikowego
Plan wynikowy powinien uwzględniać następujące elementy:
− prawo oświatowe,
− program szkoły, czyli koncepcję pedagogiczną szkoły,
− lokalne warunki pracy szkoły,
− specyfikę dydaktyki przedmiotowej (podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych),
− podstawę programową i program nauczania opracowany przez specjalistów lub autorski program nauczania,
− system dydaktyczny nauczyciela (zbiór zasad dotyczący organizacji pracy, metod nauczania, środków dydaktycznych, które tworzą spójną wewnętrzną strukturę podporządkowaną realizacji celów kształcenia),
− specyfikę zespołu uczniów a także ich liczbę w klasie,
− wymagania edukacyjne (podstawowe – P i ponadpodstawowe – PP), stanowiące wykaz niezbędnych osiągnięć ucznia przewidzianych w programie nauczania.
Istotnym elementem planu wynikowego jest kontrola i ocena wyników
procesu nauczania–uczenia się. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów
powinno odbywać się systematycznie przez cały okres realizacji treści programowych przedmiotu. Ocena ucznia powinna wynikać z kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu
opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia przedmiotu.
Zróżnicowane wymagania edukacyjne oraz odpowiednie narzędzia pomiarowe, np. testy wielokrotnego wyboru, są tym ostatecznym ogniwem weryfikującym założenia planu.
6.3. Wymagania edukacyjne
Wymagania edukacyjne, wnikające z podstawy programowej i programu
nauczania, są określane na podstawie zróżnicowanych potrzeb edukacyjnych
uczniów i ich zróżnicowanych możliwości.
Projektując wymagania edukacyjne, należy wykazać się umiejętnością
formułowania celów operacyjnych oraz zastosowania kryteriów wymagań,
54
czyli właściwości osiągnięć uczniów pozwalających zróżnicować i ustopniować je hierarchicznie.
W zakresie wymagań edukacyjnych stosuje się 2, 3 i 5-cio stopniowe wymagania edukacyjne. W praktyce wymagania edukacyjne formułowane są
najczęściej na dwóch lub trzech poziomach.
W podziale dwustopniowym wyróżnia się następujące poziomy wymagań:
− podstawowe (P) – obejmujące wymagania konieczne (K) i podstawowe
(P),
− ponadpodstawowe (PP) – obejmujące wymagania konieczne (K), podstawowe (P), rozszerzające (R) i dopełniające (D).
W podziale trzystopniowym wyróżnia się:
− poziom wymagań podstawowy (P), który zawiera wymagania konieczne
(K) i podstawowe (P),
− poziom wymagań rozszerzający (R), który zawiera wymagania konieczne
(K), podstawowe (P) i rozszerzające (R),
− poziom wymagań dopełniających (D), który zawiera wymagania podstawowe (P) i rozszerzające (R).
Nauczyciel formułuje wymagania edukacyjne np. na trzech poziomach
dla ogółu uczniów, a ponadto formułuje wymagania specyficzne dla jednego
ucznia lub grupy uczniów.
Według sformułowanych zadań edukacyjnych nauczyciel planuje zajęcia,
ocenia osiągnięcia uczniów i skuteczność własnej pracy.
6.4. Środki dydaktyczne
Z punktu widzenia efektywności procesu kształcenia środki dydaktyczne
mają istotne znaczenie. Definiując środek dydaktyczny jako materialny przedmiot biorący udział w procesie dydaktyczno-wychowawczym, należy stwierdzić, że wywołuje on określone bodźce działające na zmysły uczniów, pozwalając im bezpośrednio lub pośrednio poznawać rzeczywistość. Opracowując
plan wynikowy, nauczyciel musi dobrze orientować się, jakie zestawy pomocy
dydaktycznych będzie wykorzystywał, jakimi zasobami dysponuje biblioteka
szkolna, czy uczniowie mają dostęp do komputera i Internetu.
Środki dydaktyczne w kształceniu zawodowym techników pojazdów samochodowych można podzielić na następujące grupy:
− pomoce dydaktyczne (nawiązują do treści nauczania; mogą być bezpośrednio odczytywane, np. wykresy, podręczniki, zeszyty ćwiczeń, modele, eksponaty rzeczywiste);
55
− materiały dydaktyczne (nawiązują do treści nauczania; odczytanie ich wymaga określonego, technicznego środka, np. foliogramy, płyty, taśmy magnetowidowe, programy telewizyjne, użytkowe programy komputerowe);
− techniczne środki kształcenia (służą do odczytania materiałów dydaktycznych, np. projektory multimedialne, rzutniki, kamery, nośniki pamięci elektronicznej, komputery, magnetofony, odtwarzacze);
− pedagogiczne środki pracy (za ich pośrednictwem można w procesie dydaktyczno-wychowawczym wykonywać czynności praktyczne, np. maszyny, urządzenia, narzędzia, przyrządy pomiarowe, stoły laboratoryjne
i ich wyposażenie).
Proces dydaktyczny przedmiotu „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych” wymaga zastosowania następujących środków dydaktycznych:
− eksponaty i modele pojazdów,
− zespoły i części pojazdów,
− zestawy do demonstracji budowy i działania podzespołów mechanicznych,
− dokumentacja konstrukcyjna i techniczno-obsługowa układów konstrukcyjnych pojazdów,
− materiały eksploatacyjne stosowane w pojazdach,
− modele obrazujące etapy zużycia i regeneracji części,
− katalogi części zamiennych,
− filmy dydaktyczne,
− komputer z oprogramowaniem diagnostycznym,
− diagnoskopy do kontroli działania zespołów samochodu,
− prezentacje multimedialne.
6.5. Podział godzin na realizację poszczególnych działów
programowych i uwagi o realizacji założonego planu wynikowego
W technikum czteroletnim, zgodnie z planem nauczania, przewidziano realizację programu przedmiotu „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych” w ramach sześciogodzinnego cyklu nauczania w klasie drugiej i trzeciej.
W tabeli 1 przedstawiono propozycję podziału godzin na poszczególne
działy programowe realizowane w klasie drugiej i trzeciej.
W rozliczeniu godzin uwzględniono 38 tygodni nauki w klasie drugiej i 34
tygodnie – w trzeciej. Zakłada się, że zarówno w klasie drugiej, jak i trzeciej
przedmiotowy materiał nauczania będzie realizowany w cyklu trzech godzin
tygodniowo.
56
Podana w tabeli liczba godzin na realizację poszczególnych działów programowych ma charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić odpowiednie
zmiany, wynikające z potrzeb edukacyjnych, postępu techniki motoryzacyjnej,
specyfiki szkoły i lokalnego rynku pracy. W procesie realizacji treści kształcenia
należy uwzględnić określoną liczbę godzin na wykonanie ćwiczeń o odpowiednio dobranej treści oraz zróżnicowanym stopniu trudności, które należy wykonywać indywidualnie lub w zespołach 3– 4-osobowych. Realizacja treści planu wynikowego, sporządzonego na podstawie programu nauczania, powinna odbywać
w ścisłej korelacji z zagadnieniami występującymi w programach przedmiotów:
− podstawy konstrukcji maszyn,
− silniki pojazdów samochodowych,
− elektryczne i elektroniczne wyposażenie pojazdów samochodowych,
− pracownia diagnostyki pojazdów samochodowych,
− organizacja i zarządzanie przedsiębiorstwem samochodowym,
− zajęcia praktyczne,
− praktyka zawodowa.
Tab.1. Podział godzin na działy programowe (klasa II i III)
Liczba
godzin
Klasa
Klasyfikacja i identyfikacja pojazdów
samochodowych
10
druga
2.
Własności trakcyjne pojazdów samochodowych
22
druga
3.
Podstawy obsługi, naprawy i eksploatacji pojazdów
samochodowych
20
druga
Budowa, zasada działania i obsługa oraz naprawy
układu napędowego pojazdów samochodowych
38
druga
Budowa, zasada działania i obsługa oraz naprawy
20
druga
Godziny do dyspozycji nauczyciela
4
druga
Lp.
1.
4.
5.
Działy programowe
Liczba godzin w klasie drugiej
114
57
6.
Budowa i zasada działania oraz obsługa i naprawa
układu kierowniczego pojazdów samochodowych
22
trzecia
elementów nośnych i jezdnych pojazdów
samochodowych
22
trzecia
8.
Koła i ogumienie
16
trzecia
9.
Nadwozia pojazdów samochodowych
22
trzecia
16
trzecia
4
trzecia
7.
10. Budowa, zasady działania, obsługi, kontroli
i naprawy systemów bezpieczeństwa biernego
i czynnego oraz układów komfortu jazdy pojazdów
samochodowych
Liczba godzin w klasie trzeciej
102
RAZEM w dwuletnim okresie nauczania
216
W wielu szkołach przedmiotowy program nauczania realizowany jest w klasie III i IV. Uczeń w klasie trzeciej i czwartej zdobywa odpowiedni zasób wiedzy umożliwiający realizację i zrozumienie trudnych zagadnień przedmiotu
„podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”. Należy jednak pamiętać,
że w klasie czwartej rok szkolny skraca się do 30 tygodni, zmniejsza się liczba godzin (30x3=90 godzin) na realizacje treści programowych przedmiotu.
W tabeli 2 przedstawiono wersję, w której program nauczania przedmiotu jest
realizowany w klasie trzeciej i czwartej.
58
Tab. 2. Podział godzin na działy programowe (klasa III i IV)
Liczba
godzin
Klasa
Klasyfikacja i identyfikacja pojazdów
samochodowych
6
trzecia
2.
21
trzecia
3.
samochodowych
19
trzecia
4. Budowa, zasada działania i obsługa oraz naprawy
układu napędowego pojazdów samochodowych
35
trzecia
5. Budowa, zasada działania i obsługa oraz naprawy
17
trzecia
4
trzecia
Lp.
1.
Działy programowe
Liczba godzin w klasie trzeciej
102
układu kierowniczego pojazdów samochodowych
22
czwarta
elementów nośnych i jezdnych pojazdów
samochodowych
20
czwarta
8.
Koła i ogumienie
14
czwarta
9.
15
czwarta
15
czwarta
4
czwarta
Liczba godzin w klasie czwartej
90
RAZEM w dwuletnim okresie nauczania
192
6.
7.
10. Budowa, zasady działania, obsługi, kontroli
i naprawy systemów bezpieczeństwa biernego
i czynnego oraz układów komfortu jazdy pojazdów
samochodowych
59
6.6. Propozycja nauczycielskiego planu wynikowego do
przedmiotu „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”
na podstawie programu nauczania 311[52]/T, TU, SP/
MEN/2007.07.18 i podręcznika Podwozia i nadwozia pojazdów
samochodowych
Dział
programowy
(liczba
godzin)
Podręcznik
(rozdział)
1. Klasyfikacja,
identyfikacja pojazdów
samochodowych
(10 godzin)
1. Pojazdy
lądowe
(rozdział
1).
Alternatywne
źródła
napędu
(rozdział
2)
Wymagania edukacyjne
Temat jednostki
metodycznej
Podstawowe
(P)
Uczeń potrafi:
Ponadpodstawowe
(PP)
Uczeń potrafi:
1.1. Rozwój pojazdów samochodowych
• podać definicję pojazdu
lądowego,
• przedstawić historię rozwoju
pojazdów samochodowych,
• podać klasyfikację i określić
konstrukcję pojazdów samochodowych,
• wymienić alternatywne
źródła energii stosowane
w napędzie pojazdów,
• korzystać z norm, poradników i dokumentacji
konstrukcyjnej pojazdów
samochodowych,
• wymienić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
przy wykorzystaniu paliw
napędowych,
• określić alternatywne
źródła napędu,
• określić skład chemiczny
gazu płynnego (LPG),
• określić cechy pojazdu samochodowego jako układ
techniczny,
• określić ładowność pojazdu,
• czytać i interpretować
informacje zawarte w tabliczkach znamionowych
• określić zasady bezpieczeństwa zasilania paliwami układu napędowego
pojazdu,
• określić zagrożenia dla
środowiska przy wykorzystaniu paliw, w tym paliw
alternatywnych,
1.2. Rodzaje pojazdów samochodowych
1.3. Budowa pojazdów samochodowych
1.4. Samochód
jako układ techniczny
1.5. Alternatywne
źródła napędu
1.6. Identyfikacja
i charakterystyka
pojazdów samochodowych - ćwiczenie
1.7. utrwalenie
i sprawdzenie wiadomości – test
60
2.1. Statyka pojazdu samochodowego
2.2. Opory ruchu
pojazdu
2.3. Obliczanie
sił oporów ruchu
samochodu - ćwiczenie
w ruchu
2. Własności
trakcyjne
pojazdów
samochodowych
(22 godziny)
2. Własności
trakcyjne
pojazdów
samochodowych
(rozdział
3)
2.5. Zasady doboru
silnika na podstawie jego charakterystyki
2.6. Zasady doboru
przełożenia przekładni głównej ćwiczenie
2.7. Zasady doboru
przełożeń skrzyni
biegów - ćwiczenie
• wyjaśnić mechanikę toczenia się koła ogumionego,
• podać definicje oporów
drogowych pojazdu – sił
działających na pojazd samochodowy,
• zdefiniować przełożenie
przekładni głównej,
• zdefiniować charakterystykę trakcyjną i dynamiczną
w tym motocykla,
• wyjaśnić podstawowe zasady
doboru przełożeń skrzyni
biegów,
• skorzystać z różnych źródeł
informacji w zakresie zasad
obsługi zespołów trakcyjnych pojazdów samochodowych,
oraz ochrony środowiska.
• obliczyć siły oporów: toczenia, powietrza, wzniesienia i bezwładności,
• uzasadnić zasady doboru
silnika,
• narysować i opisać mapę
poglądową projektu doboru silnika,
• zastosować wiedzę w zakresie doboru przełożeń
skrzyni biegów (projekt),
• dokonać analizy charakterystyki trakcyjnej i dynamicznej samochodu,
• przygotować i przeprowadzić prezentację opracowanego projektu własności trakcyjnych pojazdu
samochodowego.
2.8. Dobór przełożeń skrzyni biegów
w zależności od
przeznaczenia
pojazdu
2.9. Utrwalenie
61
3. Podstawy
obsługi,
naprawy
i eksploatacji pojazdów
samochodowych (20
godzin)
3. Podstawy
obsługi,
naprawy
i eksploatacji
pojazdów
samochodowych
(rozdział
4)
3.1. Wpływ stanu
technicznego na
trwałość pojazdu
samochodowego
3.2. Zużywanie
się części pojazdu
samochodowego
3.3. Podstawowe
operacje technologiczne związane
z naprawą pojazdów
3.4. Procesy montażowe w naprawach pojazdów
3.5. Metody rozpoznawania stanu
technicznego
samochodu
3.6. Badania diagnostyczne, kontrolne po naprawie pojazdu
3.7. Naprawa pojazdów z uwzględnieniem zasad
bezpieczeństwa
pracy i ochrony
środowiska naturalnego
3.8. Utrwalenie
62
• wymienić parametry techniczne samochodu osobowego,
• wymienić parametry techniczne samochodu ciężarowego,
• warunki wpływające na stan
techniczny i trwałość eksploatacji pojazdu,
• podstawowe pojęcia dotyczące
zużycia, uszkodzenia i zniszczenia pojazdu,
• wskazać typowe operacje
technologiczne w naprawach
pojazdów,
• wymienić metody oceny stanu
technicznego pojazdu,
• wyjaśnić zakres badań kontrolnych i diagnostycznych,
• wymienić przepisy i normy
odnoszące się do prawnej
ochrony pracy,
• wymienić podstawowy sprzęt
ochronny,
• rozpoznać symbole zagrożeń
i znaki bezpieczeństwa,
• wymienić obciążenia spowodowane rodzajem i organizacją
pracy,
• wymienić cechy materiału
niebezpiecznego,
• wskazać prawidłowe warunki
i organizację pracy na stanowisku,
• omówić zasady bezpiecznej
pracy z urządzeniami elektrycznymi oraz z materiałami
niebezpiecznymi,
• wymienić zasady obsługi
i naprawy elementów nośnych
i jezdnych pojazdu,
działania przy obsłudze elementów nośnych i jezdnych
• wymienić przepisy ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
• określić czynniki wpływające na stan techniczny
i trwałość pojazdu samochodowego,
• porównać parametry
techniczne pojazdów
samochodowych,
• ocenić zużycie części
samochodowych,
• określić metody rozpoznawania oraz oceny
stanu technicznego samochodu i jego zespołów,
• przewidzieć badania diagnostyczne ze względu na
stan techniczny samochodu,
• określić technikę pomiarową zastosowaną w badaniach diagnostycznych
i kontrolnych,
• ocenić na podstawie badań kontrolnych i diagnostycznych stan techniczny
pojazdu.
4.1.Rodzaje i charakterystyka
układów napędowych w pojazdach samochodowych
4.2. Zadania, rodzaje i zasada
działania sprzęgieł w samochodach
4.3. Budowa i działanie sprzęgieł ciernych
sprzęgłami
4.5. Ocena stanu technicznego
i naprawa sprzęgieł
4. Budowa,
zasady
działania,
obsługi
i naprawy
układu
napędowego
pojazdów
samochodowych
(38 godzin)
4.
Układ
napędowy
(rozdział 5)
4.6. Funkcje i rodzaje skrzyń
przekładniowych w samochodach
4.7. Budowa i działanie
skrzyń przekładniowych
sterowanych ręcznie
4.8. Konstrukcja, działanie
i zastosowanie automatycznych skrzyń przekładniowych
4.9. Bezstopniowe skrzynie
przekładniowe- rodzaje i zasady działania
4.10. Zasady obsługi i naprawy manualnych oraz automatycznych skrzyń biegów
4.11. Budowa, działanie
i zastosowanie przekładni
bezstopniowych
4.12. Odczytywanie schematów kinematycznych układu
napędowego samochodu ćwiczenie
4.13. Wały napędowe i przeguby – zadania oraz ich
budowa
4.14. Obsługa, naprawa wałów napędowych i przegubów
4.15. Rodzaje i budowa
mostów napędowych
4.16. Półosie i piasty kół
napędzanych
4.17. Przekładnia główna- zadania, budowa i naprawa
4.18. Zadania, konstrukcja
i naprawa mechanizmu różnicowego
4.19. Oleje przekładniowe
i smary stosowane w pojazdach samochodowych
4.20. Określanie usterek układu napędowego - ćwiczenie
4.21. Utrwalenie i sprawdzenie wiadomości - test
• wymienić mechanizmy
napędowe pojazdu samochodowego,
• wskazać rozmieszczenie
mechanizmów napędowych
w samochodzie,
• wymienić rodzaje sprzęgieł
samochodowych,
• wymienić elementy sprzęgieł
tarczowych ciernych,
i naprawy sprzęgieł,
• rozróżnić rodzaje skrzyń
biegów,
• wyjaśnić zasadę działania
skrzyni biegów,
• zdefiniować funkcję reduktorów i zwolnic,
• wyjaśnić budowę i działanie
mechanizmów sterowania
skrzynią biegów,
• wymienić elementy budowy
przekładni o osiach obracających się,
• rozróżnić budowę i działanie
bezstopniowych skrzynek
biegów,
• wymienić podstawowe zasady obsługi i naprawy automatycznych skrzyń biegów,
• zdefiniować zadania, rodzaje
wałów, półosi i przegubów,
• przedstawić budowę wałów,
półosi i przegubów,
i naprawy wałów, półosi
i przegubów,
• przedstawić zadania i rodzaje
mostów napędowych,
• zdefiniować funkcję mechanizmu różnicowego,
• wyjaśnić zasady obsługi i napraw mostów napędowych
i mechanizmów różnicowych,
• wyjaśnić konstrukcję i zadania półosi i piast kół samochodowych,
• scharakteryzować własności
fizykochemiczne olejów
i smarów,
• odczytać dokumentację konstrukcyjną zespołów układu
napędowego,
i naprawy elementów noś-nych i jezdnych pojazdu,
oraz ochrony środowiska,
obsługi i naprawy układu
napędowego pojazdów samochodowych,
• określić funkcje sprzęgieł,
• uzasadnić działanie sprzęgła
tarczowego ciernego,
• określić budowę i działanie
mechanizmów sterujących
sprzęgłem,
sprzęgła automatycznego,
sprzęgła hydraulicznego,
sprzęgła elektromagnetycznego,
• ocenić stan techniczny
sprzęgła,
• określić zasadę działania
skrzyni biegów z synchronizatorami,
• określić typowe uszkodzenia
skrzyń biegów na podstawie
opisów objawów uszkodzenia,
• określić zasady obsługi i naprawy manualnych skrzyń
biegów,
• określić kolejność obliczeń
stopniowych skrzynek
biegów o stałych osiach,
• określić systemy sterowania
automatyczną skrzynią
biegów,
• określić obliczanie wałów
i przegubów,
• porównać konstrukcje
mostów napędowych,
• określić usterki mostu napędowego na podstawie opisu
objawów uszkodzenia,
• narysować schemat kinematyczny układu napędowego
samochodu,
• porównać jakość i przydatność olejów i smarów na
podstawie własności fizykochemicznych,
63
5. Budowa,
zasady
działania,
obsługi
i naprawy
układu
hamulcowego pojazdów
samochodowych
(20 godzin)
5. Budowa, zasada działania,
obsługi
i naprawy
układu
hamulcowego
pojazdów
samochodowych
(rozdział
6)
5.1. Siły działające
na pojazd podczas
hamowania
5.2. Rodzaje i zadania układów
hamulcowych
5.3. Konstrukcja
i zastosowanie
hamulców szczękowo-bębnowych
5.4. Konstrukcja
i zastosowanie
hamulców tarczowych
5.5. Budowa
i działanie mechanizmów
uruchamiających
hamulce
5.6. Budowa
i działanie hamulców ze wspomaganiem
5.7. Korektory
– rozdział siły
hamowania
5.8. Budowa
i działanie układów zapobiegających blokowaniu
się kół
5.9. Diagnostyka
i konserwacja
układów hamulcowych
5.10. Materiały
i płyny eksploatacyjne stosowane
w układach hamulcowych
5.11. Określanie
usterek układu
hamulcowego ćwiczenie
5.12. Utrwalenie
i sprawdzenie wiadomości - test
64
• scharakteryzować siły
działające na samochód
podczas hamowania,
• wymienić rodzaje układów
hamulcowych,
• scharakteryzować konstrukcję hydraulicznych
i pneumatycznych układów
hamulcowych,
• scharakteryzować budowę
i działanie hamulców bębnowo- szczękowych,
i działanie hamulców tarczowych,
• wyjaśnić działanie korektorów siły hamowania,
układu antyblokującego
ABS,
układu zapobiegającego
poślizgowi ASR,
• wymienić płyny i smary mające zastosowanie
w układach hamulcowych,
• wymienić wymagania
w stosunku do okładzin
hamulcowych,
• wyjaśnić, na czym polega
odpowietrzanie hamulców
hydraulicznych,
• wymienić podstawowe
korektory siły hamowania,
• wymienić czynności kontrolne badania hamulców,
hamulcowego pojazdów
samochodowych,
oraz ochrony środowiska.
• określić rozkład nacisków
działających na oś podczas
hamowania,
• określić przebieg współczynnika podczas hamowania
z zablokowanymi kołami,
• porównać źródła energii wykorzystywanej w układach
hamulcowych,
• porównać charakterystyczne
cechy hamulców bębnowych
i tarczowych,
• wykryć usterki układów
hamulcowych na podstawie
opisu objawów uszkodzenia,
• określić wydajność hamowania,
serwomechanizmu podcieniowego,
hydraulicznego układu
wspomagania hamulców,
sterownika stosowanego
w układzie antyblokującym
ABS,
• uzasadnić potrzebę stosowania układów antypoślizgowych ASR, dynamiki jazdy
ESP i FDR oraz układu SBC,
• określić metodykę sprawdzania układu hamulcowego
na rolkowym stanowisku do
kontroli hamulców.
6.1. Siły i osie
przestrzenne ruchu
pojazdu
6.2. Charakterystyka
stateczności ruchu
samochodu
6.3. Podstawowe
elementy układu
kierowniczego
samochodu
6.4. Budowa, działanie i zadania układu
kierowniczego ze
zwrotnicami
6. Budowa,
zasady
działania,
obsługi
i naprawy
układu
kierowniczego
pojazdów
samochodowych
(22 godziny)
6. Podwozie
(rozdział 7)
6.5. Pozycje kół
6.6. Budowa
i działanie układów
kierowniczych ze
wspomaganiem
6.7.Układy kierownicze pojazdów
o specjalnym przeznaczeniu
6.8. Zasady obsługi
oraz naprawy mechanizmów układu
kierowniczego
6.9. Zasady kontroli
i regulacji ustawienia kół samochodu
6.10. Odczytywanie
dokumentacji konstrukcyjnej zespołów układu kierowniczego - ćwiczenie
• wymienić czynniki wpływające na zachowanie się
pojazdu podczas ruchu,
• wyjaśnić, na czym polega
podsterowność, nadsterowność i charakterystyka
neutralna pojazdu,
• zdefiniować układ kierowniczy pojazdu,
• zilustrować toczenie się kół
przednich kierowanych
zwrotnicami po łuku,
• wymienić różne pozycje
kół pojazdu,
• wyjaśnić, jak wpływa pochylenie sworznia zwrotnicy na zachowanie pojazdu
przy skręcaniu kół przednich,
• scharakteryzować działanie
układów kierowniczych ze
wspomaganiem,
• wymienić elementy aktywnego układu sterowniczego,
• wyjaśnić przebieg pomiaru
geometrii kół kierowanych,
• rozróżnić zasady obsługi
i naprawy układu kierowniczego,
i naprawy elementów nośnych i jezdnych pojazdu,
• skorzystać z różnych źródeł informacji w zakresie
kierowniczego pojazdów
samochodowych.
• porównać układ kierowniczy
z obrotnicą i ze zwrotnicami,
• określić zasady pomiaru
geometrii kół kierowanych,
• określić, jak przebiega oś
kierowania koła pojazdu,
• określić promień zataczania,
• określić budowę układu
kierowniczego ze wspomaganiem,
układu kierowniczego ze
wspomaganiem elektrohydraulicznym (Servoelectric),
układu kierowniczego ze
wspomaganiem elektrycznym
(Servoelectric),
• zaplanować obsługę i naprawę
układu kierowniczego.
6.11. Określanie
usterek mechanizmów układu
kierowniczego ćwiczenie
6.12. Utrwalenie
65
7.1. Rozwiązania
konstrukcyjne
zawieszeń kół samochodu i istota ich
pracy
7.2. Zasada pracy
elementów resorowania pojazdu
7.3. Budowa i działanie resorów piórowych i śrubowych
7.4. Gumowe
i gazowe elementy
resorujące
7.5. Konstrukcja
i działanie inteli7. Budowa, gentnego zawieszenia samochodu
zasady
działania,
7.6. Budowa i dziaobsługi
łanie niezależnego
i naprawy
zawieszenia
elementów MacPherson
nośnych
i jezdnych 7.7. Cel i istota pracy amortyzatorów
pojazdów
w samochodzie
samochodowych
(22 godziny)
7. Podwozie
(rozdział 7)
7.8. Cel i istota
pracy stabilizatorów
w samochodzie
7.9. Zasady obsługi
i naprawy elementów nośnych i jezdnych pojazdów
7.10. Odczytywanie
dokumentacji konstrukcyjnej elementów nośnych i jezdnych pojazdów
samochodowych
- ćwiczenie
7.11. Określanie
usterek elementów
nośnych i jezdnych
pojazdów samochodowych - ćwiczenie
7.12. Utrwalenie
66
• wymienić zadania i rodzaje
zawieszenia kół samochodowych,
• sklasyfikować siły działające na koła pojazdu samochodowego,
• zdefiniować oś pojazdu
samochodowego,
• rozróżnić osie pojazdu
samochodowego,
• wymienić elementy resorowania,
• rozróżnić rodzaje resorów,
• wyjaśnić cel stosowania
amortyzatorów w pojeździe,
• wyjaśnić budowę i działanie
amortyzatora w zwrotnicy
kolumnowej McPhersona,
• rozróżnić zawieszenia
stosowane w samochodach
ciężarowych,
• wymienić rodzaje odkształceń ramy w wyniku kolizji
pojazdu samochodowego,
i naprawy elementów nośnych i jezdnych pojazdu,
obsługi elementów nośnych
i jezdnych pojazdów samochodowych.
• określić wady i zalety osi
sztywnej,
• określić konstrukcję i zastosowanie zawieszenia niezależnego,
• określić konstrukcję i zalety
przestrzennej osi wahaczy,
• określić zależność przechyłu
bocznego pojazdu od środka
masy pojazdu,
• rozróżnić rodzaje i źródło
drgań pojazdu,
• określić zalety i wady różnych
metod resorowania pojazdów,
• ocenić wpływ stabilizatorów
na stabilność ruchu pojazdu,
• określić rozwiązania konstrukcyjne inteligentnych
zawieszeń pojazdu,
• zaplanować obsługę i naprawę
elementów nośnych i jezdnych pojazdu.
8.1. Konstrukcja
koła samochodowego
8.2. Wymiary
i oznaczenia obręczy
8.3. Konstrukcja
i rodzaje ogumienia samochodowego
8. Koła
i ogumienie
(16 godzin)
8. Koła
i ogumienie
(rozdział
8)
8.4. Wymiary
i oznaczenia
umieszczane na
oponach
8.5. Konstrukcja
i zastosowanie
awaryjnych układów jezdnych
• wymienić elementy budowy koła jezdnego samochodu,
• rozróżnić oznaczenia
przedstawione na obręczach,
• wymienić elementy budowy opony,
• rozróżnić odmiany opon,
• rozróżnić wymiary opon,
• rozróżnić oznaczenia
umieszczane na oponach,
• zdefiniować nośność opony,
• wyjaśnić metody konserwacji, obsługi i naprawy
kół oraz ogumienia,
zasad obsługi, konserwacji
i naprawy ogumienia pojazdów samochodowych.
• określić konstrukcję obręczy,
• określić znormalizowane
oznaczenia i wymiary obręczy,
• ocenić tkaniny kordowe
zastosowane w oponie,
• uzasadnić złożoną konstrukcję opony,
• zinterpretować oznaczenia
umieszczone na oponie,
• określić rodzaje opon stosowanych w pojazdach samochodowych,
• określić wpływ sił bocznych
działających na kąt znoszenia pojazdu,
• porównać wskaźniki zużycia
bieżnika opony,
• przewidzieć wykorzystanie
awaryjnego układu jezdnego,
• określić metodykę obsługi
i konserwacji kół jezdnych
samochodu.
8.6. Zasady obsługi, konserwacji
i naprawy ogumienia
8.7. Odczytywanie
oznaczeń zamieszczanych na oponach - ćwiczenie
8.8. Utrwalenie
i sprawdzenie
wiadomości
67
9.1. Zasady budowy nadwozi samochodów osobowych
9.2. Konstrukcja
nadwozia samochodów ciężarowych
i autobusów
9.3. Konstrukcja
nadwozia samochodów specjalnego
przeznaczenia
9.4. Konstrukcja
motocykla
9. Nadwozia
pojazdów
samochodowych
(22 godziny)
9. Nadwozia
pojazdów
samochodowych
(rozdział
9)
9.5. Materiały konstrukcyjne używane
do budowy nadwozi
9.6. Elementy łączone z nadwoziem
samochodowym
9.7. Zabezpieczenia
antykorozyjne nadwozi samochodów
9.8. Klasyfikacja
uszkodzeń nadwozi
po kolizji pojazdu
9.9. Zasady kontroli
i naprawy nadwozi
9.10. Proces naprawy nadwozia pojazdu samochodowego
9.11. Rozpoznawanie typów i rodzajów nadwozi
samochodowych
na podstawie zdjęć
i rysunków - ćwiczenie
9.12. Utrwalenie
68
• przedstawić historię nadwozi pojazdów samochodowych,
• wymienić rodzaje nadwozi
samochodów osobowych
i ciężarowych,
• wymienić klasyfikację
konstrukcyjną motocykli,
• wyjaśnić wymagania stawiane strukturze nadwozi,
• wymienić elementy samochodu łączone z nadwoziem,
• wymienić materiały używane do budowy nadwozi,
• wymienić zasady budowy
nadwozi samochodowych,
w tym uwzględniające
bezpieczeństwo kierowcy
i pasażerów,
• wymienić połączenia
stosowane w budowie
nadwozi,
• wymienić elementy, które
łączone są z nadwoziem,
• wyjaśnić metody zabezpieczenia nadwozia przed
korozją,
• zidentyfikować uszkodzenia nadwozia,
• wyjaśnić sposoby napraw
drobnych uszkodzeń nadwozi,
• wyliczyć elementy kalkulacji szkody,
• wymienić obowiązujące
przepisy bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,
• rozróżnić podstawowe
metody kontrolno–pomiarowe nadwozi,
zasad obsługi, kontroli
i naprawy nadwozi pojazdów samochodowych.
• określić konstrukcję nadwozi
• uzasadnić konstrukcję pojazdu samochodowego ze
względu na bezpieczeństwo
kierowcy i pasażerów,
• uzasadnić strukturę szyby
bezpiecznej stosowanej w samochodach,
• określić zasady montażu szyb
w nadwoziu pojazdu,
• określić nowe materiały na
nadwozia,
• porównać metody zabezpieczenia nadwozia przed korozją,
• określić strukturę powłoki
lakierniczej,
• określić zakres uszkodzeń
nadwozia powstałych w wyniku kolizji pojazdu,
• zaplanować proces naprawy
nadwozia samochodowego,
• określić pomiary porównawcze nadwozia,
• określić zasady trójwymiarowych metod badawczo-pomiarowych nadwozia,
• określić zastosowanie ławy
prostowniczej z przymiarami
kątowymi,
• określić zastosowanie optycznego uniwersalnego systemu
pomiarowego,
• określić zastosowanie uniwersalnego elektronicznego
systemu pomiarowego,
• przewidzieć narzędzia do
odtwarzania pierwotnego
kształtu nadwozia,
• sporządzić kalkulacje kosztów naprawy nadwozia samochodowego.
10. Budowa,
zasady
działania,
obsługi,
kontroli
i naprawy
systemów
bezpieczeństwa
biernego
i czynnego oraz
układów
komfortu
jazdy
pojazdów
samochodowych
(16 godzin)
10. Budowa,
zasady
działania,
obsługi,
kontroli
i naprawy
systemów
bezpieczeństwa
biernego
i czynnego oraz
układów
komfortu
jazdy
pojazdów
samochodowych
(rozdział
10).
Urządzenia zwiększające
komfort
jazdy
(rozdział
11)
10.1. Urządzenia
zwiększające
bezpieczeństwo
i komfort jazdy
samochodem
10.2. Elementy
systemu bezpieczeństwa czynnego pojazdu samochodowego
10.3. Elementy
systemu bezpieczeństwa biernego pojazdu samochodowego
10.4. Budowa
i działanie instalacji wentylacyjnej i grzewczej
samochodu
10.5 Zadania
i elementy instalacji klimatyzacyjnej samochodu
10.6. Elektryczne
i elektroniczne
systemy zwiększające komfort
jazdy samochodem
10.7. Układy
ułatwiające pracę
kierowcy
10.8. Zasady
kontroli, konserwacji oraz
naprawy układów
bezpieczeństwa
i komfortu jazdy
10.9. Określanie
usterek układów
bezpieczeństwa
i układów komfortu jazdy-ćwiczenie
10.10. Utrwalenie
i sprawdzenie
wiadomości – test
• wymienić układy bezpieczeństwa jazdy pojazdem,
• wymienić układy zwiększające komfort jazdy
samochodem,
• zdefiniować bezpieczeństwo czynne w budowie
pojazdów,
• formułować bezpieczeństwo bierne w budowie
pojazdów,
• identyfikować urządzenia
zmniejszające ryzyko
obrażeń wewnątrz kabiny
pasażerskiej pojazdu,
• opisywać cel stosowania
systemów bezpieczeństwa
czynnego i bezpieczeństwa
biernego pojazdu,
• wymienić podstawowe
elementy układów bezpieczeństwa wewnętrznego
i zewnętrznego pojazdu,
• wymienić układy, zwiększające komfort jazdy,
• wyjaśnić, na czym polegają
drobne usterki układów
bezpieczeństwa biernego
i czynnego oraz układów
komfortu jazdy pojazdem
samochodowym,
• wyliczyć zasady diagnozowania systemów i układów
bezpieczeństwa jazdy
pojazdem,
• wyliczyć podstawowe
zasady diagnozowania
systemów i układów
zwiększających komfort
jazdy pojazdem,
kontroli, konserwacji oraz
naprawy układów bezpieczeństwa i komfortu pojazdów samochodowych.
• analizować budowę i działanie systemów bezpieczeństwa czynnego i biernego
pojazdu,
• określić strukturę wewnętrznej strefy bezpieczeństwa
(kabina pasażerska),
• określić przebieg odkształcenia nadwozia pojazdu,
• przewidzieć skutki zderzenia
czołowego przy prędkości
50 km/h pojazdu,
pasów bezpieczeństwa i napinaczy pasów,
• scharakteryzować konstrukcję poduszki powietrznej
przedniej, bocznej i kurtyny,
• określić znaczenie w bezpieczeństwie jazdy pojazdem
układów: ABS, ASR, ESP,
i działanie bezpiecznej kolumny kierowniczej pojazdu,
• uzasadnić strukturę bezpiecznych szyb pojazdu,
• określić znaczenie urządzeń
zwiększających komfort jazdy w bezpieczeństwie jazdy
pojazdem,
• scharakteryzować wymagania, jakie stawia się instalacji
klimatyzacyjnej w samochodzie,
• różnicować układy ułatwiający pracę kierowcy,
• określić zasady diagnozowania systemów i układów
bezpieczeństwa jazdy pojazdem,
• określić zasady diagnozowania systemów i układów
zwiększających komfort
jazdy pojazdem,
• określić zasady kontroli,
konserwacji oraz naprawy
układów bezpieczeństwa
i układów komfortu jazdy,
• przewidzieć zagrożenia wynikające z prac podczas kontroli, konserwacji oraz naprawy układów bezpieczeństwa
i układów komfortu jazdy.
69
7. Przykładowe scenariusze zajęć
dydaktycznych
Scenariusz nr 1
Dział 1:
Klasyfikacja, identyfikacja pojazdów samochodowych
Temat lekcji:
Alternatywne źródła napędu pojazdów samochodowych
Cel ogólny
Zapoznanie uczniów z alternatywnymi źródłami napędu w standardowych
silnikach spalinowych pojazdów samochodowych.
Cele szczegółowe
W wyniku przeprowadzonych zajęć uczeń powinien umieć:
− wymienić źródła energii stosowane do napędu pojazdów samochodowych,
− wyjaśnić budowę instalacji do zasilania gazem ziemnym,
− wymienić zalety i wady paliw alternatywnych stosowanych w pojazdach
samochodowych,
− określić podstawowy skład chemiczny gazu ziemnego jako paliwa alternatywnego,
− określić skład chemiczny gazu płynnego (LPG) jako paliwa alternatywnego,
− rozpoznawać elementy instalacji zasilającej napędy pojazdów samochodowych,
− wyjaśnić istotę napędu hybrydowego,
− określić zastosowanie ogniw paliwowych w napędach pojazdów,
− wyjaśnić działanie silników spalinowych zasilanych wodorem i biopaliwami.
Metody nauczania i uczenia się:
− wykład konwersatoryjny,
− pokaz z objaśnieniem.
70
Środki dydaktyczne:
− dokumentacja techniczno-obsługowa instalacji do zasilania gazem ziemnym i gazem płynnym,
− modele instalacji do zasilania pojazdów gazem ziemnymi i gazem płynnym,
− podręcznik Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych, REA, dział
tematyczny 2.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
− praca w zespole klasowym.
Czas trwania zajęć:
− 2 x 45 minut.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne (sprawdzenie listy obecności).
2. Wyjaśnienie uczniom tematu zająć.
3. Zapoznanie uczniów z celami kształcenia.
4. Zapoznanie uczniów z organizacją pracy podczas zajęć.
5. Zapoznanie i wyjaśnienie zasad prowadzenia zajęć metodą wykładu konwersatoryjnego, który polega na połączeniu wykładu nauczycielskiego
z wypowiedziami uczniów na zadane pytania.
6. Realizacja fazy właściwej zajęć – wykład konwersatoryjny połączony
z pokazem
6.1.Klasyfikacja alternatywnych źródeł stosowanych do napędu pojazdów.
6.2. Gaz ziemnym stosowany do napędu pojazdów samochodowych
(CNG).
6.3. Zasilanie silnika gazem płynnym (LPG).
6.4. Napędy hybrydowe.
6.5. Napędy uruchamiane za pomocą ogniw paliwowych.
6.6. Silniki spalinowe zasilane wodorem.
6.7. Silniki spalinowe zasilane biopaliwami.
71
Niżej zamieszczono materiał nauczania do jednego rozdziału scenariusza
zajęć nr 1 – „Gaz ziemny stosowany do napędu pojazdów samochodowych”
(pkt.6.2).
Materiał nauczania:
6.2. Gaz ziemnym stosowany do napędu pojazdów
samochodowych (CNG)
Jeden z pierwszych silników na gaz ziemny skonstruował August Otto
w 1878 roku. Obecnie na świecie eksploatowanych jest około 5 milionów pojazdów zasilanych gazem ziemnym. Przewiduje się, że w roku 2020 na rynku
paliw, udział gazu ziemnego będzie stanowił 10% .
Wzrost zainteresowania tym alternatywnym paliwem wynika z wymagań
związanych z ochroną środowiska.
Gaz ziemny jest złożony głównie z metanu (CH4), reszta to azot, dwutlenek
węgla i węglowodory nienasycone. W porównaniu do paliw tradycyjnych własności gazu ziemnego przynoszą następujące korzyści:
– eliminowanie charakterystycznego dla silników wysokoprężnych dymienia,
– niski poziom związków toksycznych w spalinach, praktycznie brak emisji
cząstek siarki,
– korzystne własności eksploatacyjne wyrażające się wysoką liczbą oktanową i mniejszym obciążenie układu korbowego silnika,
– niski poziom hałasu,
– niższa cena w porównaniu do benzyny czy oleju napędowego.
Do wad gazu ziemnego jako paliwa w silnikach samochodowych należy
zaliczyć:
– spadek mocy silnika,
– kosztowne magazynowanie,
– zwiększone wymagania w zakresie bezpieczeństwa eksploatacji, obsługi
i naprawy pojazdów zasilanych gazem ziemnym.
Niezwykle ważnym elementem drogi, jaką pokonuje gaz ziemny od momentu wydobycia do zbiornika pojazdu, jest jego magazynowanie na stacjach
tankowania. Na terenie krajów Unii Europejskiej wprowadza się ujednolicone
przepisy na podstawie projektu normy Stacje tankowania NGV prEN 13638 [7].
Przepisy te określają wymagania, które należy uwzględnić przy projektowaniu,
budowie, montażu, instalacji i badania urządzeń stacji tankowania pojazdów
samochodowych sprężonym gazem ziemnym.
72
Do stacji gaz ziemny można dostarczać bezpośrednio istniejąca siecią gazową lub transportem kołowym. W związku z tym w przyszłości, po odpowiednim przeszkoleniu w zakresie obsługi, będzie można korzystać z przydomowej
(garażowej) stacji gazu ziemnego przeznaczonej dla jednego lub kilku gospodarstw.
Podczas powolnego wtłaczania do zbiorników samochodu gaz zostaje zmagazynowany pod ciśnieniem około 20 MPa. W czasie jazdy trafia do reduktora,
którego zadaniem jest obniżenie ciśnienia gazu do około 0,9 MPa, a następnie
wtryskiwany jest do komory silnika. Tam zmieszany z powietrzem ulega spalaniu, wyzwalając energię napędową pojazdu.
Konstrukcję instalacji do zasilania gazem ziemnym przedstawiono na rys. 1.
Podgrzewany reduktor ciśnienia gazu z
filtrem, zaworem ciśnieniowym i elektrozaworem odcinającym
Czujnik
ciśnienia w
zbiorniku
Wlew z filtrem i
zaworem zwrotnym
Czujnik do rozdzielacza
listwowego
Ogranicznik
przepływu
Elektrozawór odcinający
zbiornik
Bezpiecznik
topikowy
Zbiornik gazu z cfk
Bezpiecznik
termiczny
Przełącznik rodzaju
zasilania
Przewód niskiego ciśnienia
Wskaźnik napełnienia zbiornika – wkład
do deski rozdzielczej
H SK
Rozdzielacz listwowy
gazu z zaworami
wtryskowymi
Sterownik silnika
– HW 1
Przewody w oplocie
gazoszczelnym
Rys.1. Elementy instalacji do zasilania gazem ziemnym
Sprawdzenie i utrwalenie wiedzy z zakresu zrealizowanego materiału
nauczania na podstawie odpowiedzi na następujące pytania kontrolne:
1. Jakie są przesłanki stosowania paliw alternatywnych w pojazdach samochodowych?
2. Jakie obecnie stosuje się alternatywne paliwa w pojazdach samochodowych?
3. Jaki jest skład chemiczny paliw tradycyjnych, a jaki paliw alternatywnych? Określ wynikające z tego porównania wnioski.
4. Z jakich elementów zbudowana jest instalacja zasilająca pojazd gazem
ziemnym? Określ ich funkcje.
5. Z jakich elementów zbudowana jest instalacja zasilająca pojazd gazem
płynnym? Określ ich funkcje.
73
6. Jakie środki ostrożności należy zachować podczas obsługi pojazdów zasilanych paliwami alternatywnymi?
7. Na czym polega budowa napędu hybrydowego pojazdu?
8. Na czym polega zasilanie napędu pojazdu ogniwami paliwowymi?
9. Jaka jest zasada działania silników zasilanych wodorem?
10. Na czym polega zasilanie silników spalinowych biopaliwami ?
W trakcie rozmowy z uczniami nauczyciel demonstruje modele (dokumentację) instalacji zasilania paliwami alternatywnymi (źródłami zasilania) i przy
ich aktywnym udziale przedstawia merytoryczne zagadnienia związane z tematem zajęć.
Podsumowanie i zakończenie zajęć
Nauczyciel zwraca uwagę na najistotniejsze zagadnienia omówione podczas
zajęć, natomiast uczniowie określają, które partie materiału pozostają dla nich
niezrozumiałe. Partie materiału niezrozumiałe dla uczniów należy wyjaśnić
i utrwalić.
Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje zajęcia i ocenia pracę oraz
aktywność uczniów na podstawie ustalonych kryteriów.
Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje pracę domową, polegającą na przygotowaniu się uczniów do następnych zajęć w zakresie poznanych na zajęciach
zagadnień alternatywnych źródeł napędu pojazdów samochodowych. W celu
umożliwienia uczniom przygotowania się do zajęć nauczyciel wskazuje źródła
informacji, zwracając uwagę na podręcznik Podwozia i nadwozia pojazdów
samochodowych, REA, dział tematyczny 2, jako podstawowe źródło merytorycznej informacji.
Scenariusz nr 2
Dział 3:
samochodowych
Temat
lekcji:
Naprawa pojazdów z uwzględnieniem zasad
bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska naturalnego
Cel ogólny
Zapoznanie uczniów z podstawowymi zasadami bezpiecznej pracy podczas
obsługi, naprawy i eksploatacji pojazdów samochodowych
74
Cele szczegółowe
− określić zakres uprawnień i obowiązków pracowników i pracodawcy wynikających z przepisów prawnych, związanych z bezpieczeństwem pracy
podczas obsługi i naprawy pojazdów samochodowych,
− udzielić pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia lub zdrowia,
− określić zagrożenia wynikające z używania w pracy urządzeń elektrycznych,
− określić zagrożenia wynikające ze stosowania substancji niebezpiecznych,
− zastosować środki zabezpieczające podczas obsługi pojazdów samochodowych,
− udzielić pierwszej pomocy w nagłych wypadkach,
− wyjaśnić znaczenie znormalizowanych znaków i symboli (piktogramy)
nakazu, zakazu, znaków ostrzegawczych i informacyjnych,
− określić obciążenie środowiska naturalnego wynikające z obsługi i naprawy pojazdów samochodowych,
− wymienić metody usuwania odpadów, zużytych olejów i zużytych samochodów.
− metoda przypadków.
− zestaw foliogramów,
− rzutnik multimedialny,
− arkusze papieru formatu A4,
− podręcznik Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych.
− praca w grupach 3–4 osobowych.
− 2 x 45 minut.
Przebieg zajęć:
2. Wyjaśnienie uczniom tematu zajęć.
75
4. Wyjaśnienie uczniom istoty metody przypadków i organizacji pracy podczas zajęć, zwłaszcza podczas pracy zespołowej.
5. Podział uczniów na zespoły 3–4-osobowe.
Realizacja fazy właściwej zajęć – metoda przypadków
OPIS PRZYPADKU – postępowanie w wypadku porażenia prądem elektrycznym.
W zakładzie pracy w pomieszczeniu przeznaczonym do obsługi i naprawy
pojazdów samochodowych przebywało trzech pracowników. Jeden z pracowników, wykorzystując przenośną wiertarkę zasilaną prądem pod napięciem 230
V/50 Hz, uległ porażeniu prądem elektrycznym. Poszkodowany pracownik
upadł na posadzkę i stracił przytomność.
Zadanie dla uczniów
Odpowiedz:
1. Jak powinni zachować się w tej sytuacji pozostali pracownicy obserwujący to zdarzenie?
2. Jakie mogą wystąpić zagrożenia zdrowia, jeżeli czas trwania przepływu
prądu wynosi 0,1s?
3. Jaki prąd teoretycznie mógł przepłynąć przez ciało pracownika?
Faza 1. Analiza wstępna przypadku:
− przekazanie uczniom tekstu z opisem zdarzenia,
− odczytanie tekstu konkretnego zdarzenia przez jednego z uczniów,
− wstępna analiza opisu zdarzenia przez poszczególne zespoły uczniów,
− pytania uczniów kierowane do nauczyciela, w celu wyjaśnienia wątpliwości i okoliczności wypadku.
Faza 2. Analiza przypadku w poszczególnych zespołach:
− usystematyzowanie opisanych zdarzeń,
− ustalenie okoliczności zaistniałego wypadku porażenia prądem elektrycznym,
− ustalenie kolejności działań, jakie powinni wykonać pozostali dwaj pracownicy,
− dyskusja nad sposobem uwolnienia poszkodowanego spod napięcia,
− dyskusja nad rozpoznaniem stanu porażonego prądem elektrycznym,
− ustalenie sposobu udzielenia pierwszej pomocy,
− określenie metody i techniki wykonywania sztucznego oddychania.
76
Faza 3. Propozycja rozwiązania problemu przez zespoły uczniowskie:
− ustalenie ostatecznych działań i rozwiązań przez poszczególne zespoły,
− wybranie właściwego rozwiązania – zachowanie się pracowników w sytuacji po wypadku wobec swojego kolegi,
− wybranie prawidłowych skutków przepływu prądu przez organizm po
czasie 0,1s wg. EC479,
− wskazanie i uzasadnienie prawidłowej wartości przepływu prądu przez
organizm ludzki (230V/1000Ω=230mA).
Przykład ustaleń i odpowiedzi na pierwsze pytanie:
Jak powinni się zachować w tej sytuacji pozostali pracownicy obserwujący
to zdarzenie?
W razie porażenia człowieka prądem elektrycznym należy:
1. uwolnić porażonego człowieka spod napięcia przez przerwanie dopływu
prądu, np. za pomocą wyłącznika, bezpiecznika itp., lub odciągnięcie porażonego od urządzenia elektrycznego za pośrednictwem suchego przedmiotu lub materiału izolacyjnego;
2. rozpoznać stan poszkodowanego;
− jeżeli jest nieprzytomny, to sprawdzić, czy oddycha i czy bije serce; w razie potrzeby rozpocząć sztuczne oddychanie i masaż serca
(30 ucisków i 2 wdechy); jeżeli poszkodowany oddycha, należy go
ułożyć w pozycji bocznej ustalonej; w tym czasie drugi pracownik
powinien wezwać pomoc lekarską;
− jeżeli poszkodowany nie stracił przytomności, to należy go uspokoić
i wezwać pomoc lekarską.
Przy porażonym należy pozostać aż do przybycia lekarza.
Faza 4. Podsumowanie i zakończenie zajęć
Nauczyciel podsumowuje zajęcia i eksponuje umiejętności, które były
ćwiczone, a także podkreśla nieprawidłowości, jakie wystąpiły, i wskazuje,
jak można ich uniknąć. Następnie nauczyciel wystawia oceny tym spośród
uczniów, którzy się wyróżniali podczas zajęć.
Na zakończenie zajęć nauczyciel zleca uczniom zadanie domowe polegające
na przygotowaniu i opracowaniu przez uczniów wartości prądów niebezpiecznych zgodnych z normą PN-IEC 60364.
77
Scenariusz nr 3
Dział 4:
Budowa, zasada działania, obsługa i naprawa układu
Temat lekcji:
Oleje przekładniowe i smary stosowane w pojazdach
samochodowych
Cel ogólny
Zapoznanie się z rodzajami, właściwościami i zastosowaniem olejów przekładniowych w pojazdach samochodowych
Cele szczegółowe
− wymienić kryteria jakości i przydatności środków smarnych stosowanych
w układzie napędowym pojazdu samochodowego,
− wyjaśnić podstawy klasyfikacji olejów przekładniowych,
− określić właściwości fizykochemiczne olejów i smarów,
− zdefiniować lepkość dynamiczną i kinematyczną olejów i smarów,
− zdefiniować gęstość, temperaturę krzepnięcia, skłonność do pienienia
i odparowalność,
− zdefiniować liczbę kwasową, liczbę zasadową i zawartość popiołów,
− określić wymagania stawiane olejom i smarom w trakcie ich eksploatacji,
− określić zastosowanie olejów przekładniowych i smarów w poszczególnych mechanizmach układu napędowego pojazdów samochodowych.
− próbki smarów i olejów przekładniowych stosowanych w pojazdach samochodowych,
− eksponaty układów napędowych w których znajdują zastosowanie oleje
przekładniowe i smary,
− katalogi środków smarnych stosowanych w pojazdach,
− podręcznik Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych (rozdział
5.12, str. 13).
78
− 45 minut.
Przebieg zajęć:
5. Realizacja fazy właściwej zajęć – wykład konwersatoryjny (polega na
przeplataniu nauczycielskiego wykładu odpowiedziami uczniów na pytania zadawane przez nauczyciela) połączony z pokazem środków smarnych stosowanych w samochodach i motocyklach – według następującego planu:
5.1.Kryteria jakości i przydatności olejów przekładniowych i smarów
stosowanych w pojazdach
5.2. Właściwości fizykochemiczne środków smarnych
5.3. Wymagania dotyczące olejów przekładniowych
5.4.Klasyfikacja olejów przekładniowych wg. standardów API i normy SEA
5.5.Przykłady zastosowania olejów przekładniowych w mechanizmach układu napędowego pojazdu samochodowego i pojazdów motocyklowych
Materiał nauczania:
5.3. Wymagania dotyczące olejów przekładniowych
Olej zastosowany w samochodach, poza swoim podstawowym zadaniem
zmniejszenia tarcia współpracujących części, powinien charakteryzować się:
− zdolnością do odprowadzenia ciepła z przekładni,
− właściwością ograniczenia wibracji i hałasu,
− zdolnością ochrony powierzchni współpracujących elementów przed korozją,
− zdolnością usuwania zanieczyszczeń powstających w trakcie współpracy
części,
− odpornością na starzenie i niską skłonnością do tworzenia szlamów i osadów,
− niską skłonnością do pienienia, które jest przyczyną zerwania filmu olejowego,
79
− małą lepkością,
− łatwością wydzielania wody,
− długim okresem eksploatacyjnym,
− niską toksycznością po okresie eksploatacji,
− dobrymi właściwościami w niskich temperaturach.
W celu uzyskania tak szerokiego zakresu właściwości i spełnienia wymagań
do olejów przekładniowych dodaje się odpowiednie składniki (modyfikatory)
uszlachetniające. Są to:
− inhibitory korozji, które zmniejszają niekorzystne działanie korozyjne
wody zawartej w oleju,
− inhibitory utleniania spowalniające proces starzenia się oleju,
− składniki przeciwpienne ograniczające zjawisko pienienia się oleju,
− dyspergatory (środek chemiczny powierzchniowo czynny) cząstek metalu, które ograniczają wytrącenia zawiesiny cząstek stałych w oleju.
W trakcie konwersacji z uczniami nauczyciel demonstruje próbki olejów
oraz smarów i przy ich aktywnym udziale przedstawia merytoryczne zagadnienia związane z tematem zajęć. Powinien nawiązać do wcześniej poznanych
przez uczniów pojęć, stawiając następujące pytania:
1. Co to jest gęstość?
2. Co nazywamy temperaturą krzepnięcia?
3. Co nazywamy lepkością?
4. Jaka jest definicja liczby kwasowej?
5. Jaka jest definicja liczby zasadowej ?
6. Jaki jest wpływ inhibitora na przebieg reakcji chemicznej?
zajęć, natomiast uczniowie wskazują, które partie materiału pozostają dla nich
niezrozumiałe. Partie materiału niezrozumiane przez uczniów należy koniecznie wyjaśnić i utrwalić.
Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje temat zajęć i ocenia pracę
oraz aktywność uczniów na podstawie ustalonych kryteriów.
Na zakończenie zajęć nauczyciel zleca uczniom zadanie domowe, polegające na udzieleniu odpowiedzi na pytanie: Czy do samochodu, którego układ
napędowy, np. skrzynia biegów, była eksploatowana z zastosowaniem oleju mineralnego, można zastosować olej syntetyczny? Określić procedurę wymiany.
80
Scenariusz nr 4
Dział nr 5:
Temat lekcji:
Konstrukcja i zastosowanie hamulców tarczowych
Cel ogólny
Zapoznanie się z zadaniami i rodzajami układów hamulcowych oraz z zastosowaniem hamulców tarczowych w pojazdach samochodowych
Cele szczegółowe
− określić zasadę działania układu hamulcowego,
− wymienić rodzaje hamulców pojazdów samochodowych,
− określić zasadę działania hamulców tarczowych,
− wymienić rodzaje i zalety hamulców tarczowych,
− określić budowę i działanie hamulców tarczowych,
− przedstawić działanie automatycznej regulacji luzu pomiędzy klockami
ciernymi a tarczą,
− znać materiały konstrukcyjne, z których wykonuje się okładziny i tarcze
hamulcowe,
− wyjaśnić zasady diagnostyki i konserwacji hamulców tarczowych.
− dokumentacja konstrukcyjna i techniczno-obsługowa układu hamulcowego,
− eksponaty elementów układu hamulcowego pojazdu,
− zestawy do demonstracji budowy i działania układu hamulcowego,
− modele obrazujące etapy zużycia hamulców tarczowych,
− katalogi części zamiennych układu hamulcowego,
− komputer z oprogramowaniem diagnostycznym układu hamulcowego,
− podręcznik Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych (dział tematyczny 6, str. 132).
81
− 2 x 45 minut.
Przebieg zajęć:
2. Sprawdzenie wiedzy i umiejętności z zakresu zrealizowanego materiału nauczania na podstawie pytań kontrolnych zawartych w podręczniku
(dział tematyczny 6, str. 139).
6. Realizacja fazy właściwej zajęć – wykład konwersatoryjny (polega na
przeplataniu nauczycielskiego wykładu z odpowiedziami uczniów na zadawane pytania) połączony z pokazem budowy i działania układu hamulcowego, w którym zastosowano hamulce tarczowe. Pokaz z objaśnieniem
powinien polegać na demonstracji czynności, z akcentowaniem ich kolejności i prawidłowości wykonania. Ma to szczególne znaczenie podczas
omawiania zasad diagnostyki układu hamulcowego.
6.1.Budowa i działanie hamulców tarczowych pojazdów samochodowych.
6.2. Charakterystyczne cechy i porównanie hamulców tarczowych z hamulcami bębnowymi.
6.3. Rozwiązania konstrukcyjne hamulców tarczowych.
6.4. Materiały konstrukcyjne okładzin hamulcowych.
6.5. Automatyczna regulacja luzu w hamulcu tarczowym.
6.6. Hamulce tarczowe samochodu ciężarowego.
6.7. Zasady diagnostyki i konserwacji hamulców tarczowych.
Materiał nauczania
6.7. Zasady diagnostyki i konserwacji hamulców tarczowych
Diagnozowanie jest to proces mający na celu określenie aktualnego (w momencie pomiaru) stanu technicznego układu hamulcowego, czyli jego sprawności lub niesprawności, stopnia zużycia podzespołów, wielkości uszkodzeń itp.
82
Rezultatem diagnozowania jest postawienie diagnozy. Dokładne rozpoznanie stanu układu hamulcowego i jego podzespołów konieczne jest do tego, aby w trakcie
naprawy można było usunąć wszystkie usterki. Diagnozowanie hamulców odbywa się przede wszystkim na testerach rolkowych (rys.2) i płytowych.
Rys.2. Tester rolkowy do badania hamulców
Nowoczesne testery rolkowe mierzą:
− maksymalną siłę hamowania,
− przebieg siły hamowania w zależności od nacisku na pedał, co przy zastosowaniu dodatkowego miernika siły na pedale ujawnia nieprawidłowości
działania układu hamulcowego w różnych zakresach jego pracy,
− wartość oporów toczenia.
Ponadto, w niektórych systemach istnieje możliwość jednoczesnego sprawdzania odkształceń tarcz hamulcowych i dokonywania pomiarów ciśnień
w różnych sekcjach hydraulicznego lub pneumatycznego układu hamulcowego.
Aby proces diagnozowania przyniósł żądane efekty, należy mechanizm
hamulcowy oczyścić, używając sprężonego powietrza i pędzla. W razie konieczności oczyszczenia gniazd i prowadnic klocków ciernych w hamulcach
tarczowych należy do mycia zastosować spirytus (denaturat), a następnie przedmuchać sprężonym powietrzem.
Jedną z pierwszych czynności kontrolnych jest ocena stanu i pomiar grubości (min. 2mm) okładzin ciernych klocków hamulcowych. Następnie należy
kontrolować równomierność zużycia okładzin klocków, stopień ich przyklejenia do płytki i ewentualne pęknięcia, rowki, wykruszenia oraz zaoliwienia
materiału ciernego.
83
Podstawową zasadą diagnostyki hamulców tarczowych jest pomiar grubości tarczy oraz jej bicie promieniowe i poprzeczne. Pomiaru bicia poprzecznego (odkształcenia) tarczy dokonuje się za pomocą czujnika zegarowego, który
powinien być usytuowany w odległości 10 mm od zewnętrznej jej krawędzi.
Jeżeli bicie tarczy przekracza 0,2 mm, należy ją wymienić lub regenerować.
Badanie obejmuje także luz między klockami a tarczą, który powinien
wynosić ok. 1mm. Kontroli poddaje się także płyny i przewody hamulcowe.
Przyrządy do testowania płynów mierzą zawartość wody w płynie (pochodzi
z atmosfery) lub temperaturę wrzenia (rys.3) po odpowiednim podgrzaniu pobranej próbki z układu hamulcowego. Płyn, którego temperatura wrzenia nie
osiąga 180°C, należy koniecznie wymienić.
260
°C
Temperatura
220
200
180
DOT
160
DOT 5
DOT
4
.1
3
140
120
0
1
Zawartość wody
2
3
3,5
4
5
ciężar %
Rys.3. Temperatura wrzenia płynu hamulcowego
Płyny hamulcowe ponadto muszą spełniać wymagania, takie jak: niska temperatura krzepnięcia, stała lepkość, smarowanie części układu hamulcowego,
możliwość mieszania z podobnymi płynami hamulcowymi i zdolność spęcznienia gumowych uszczelnień w celu uszczelnienia układu hamulcowego.
Diagnostyka układu hamulcowego obejmuje przewody hamulcowe, których kontrola polega na starannej obserwacji wzrokowej stanu ich powierzchni.
Korozja, wgniecenia, pęknięcia na ich powierzchni kwalifikuje kontrolowany odcinek do wymiany. Przewody elastyczne w układzie hamulcowym, ze
względu na zmianę właściwości fizycznych i chemicznych, należy wymieniać
co 5 lat.
Na zakończenie badania hamulców należy określić stopień zapowietrzenia
układu i w razie potrzeby odpowietrzyć układ hamulcowy.
zajęć, natomiast uczniowie określają, które partie materiału pozostają dla nich
i utrwalić.
84
oraz aktywność uczniów na podstawie ustalonych kryteriów.
Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje pracę domową, polegającą na udzieleniu odpowiedzi na pytania zawarte w podręczniku Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych, str. 143, (powtórzenie i utrwalenie materiału). Pytanie
nr 3 należy opracować pisemnie w zeszycie przedmiotowym.
Scenariusz nr 5
Dział 6:
Temat lekcji:
Układ kierowniczy ze wspomaganiem elektrycznym
Cel ogólny
Zapoznanie uczniów z zadaniami i rodzajami układów kierowniczych z mechanizmami wspomagającymi w pojazdach samochodowych
Cele szczegółowe
− określić zadania przekładni kierowniczej,
− rozróżnić układy kierownicze ze wspomaganiem,
− wyjaśnić budowę układu kierowniczego ze wspomaganiem elektrycznym,
− określić zasadę działania układu kierowniczego ze wspomaganiem elektrycznym.
− pogadanka heurystyczna,
− pokaz.
− zestaw do demonstracji budowy i działania układu kierowniczego,
− zespoły i części układu kierowniczego ze wspomaganiem elektrycznym,
− podręcznik Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych (dział 7.6.2,
str.166).
85
− zespół klasowy.
− 45 minut.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności i dokonanie zapisów w dzienniku.
2. Podanie i wyjaśnienie uczniom tematu zajęć.
3. Przypomnienie – pytania skierowane do uczniów:
3.1. Do czego służy przekładnia kierownicza?
3.2. Jakie rozwiązania układów kierowniczych stosuje się w pojazdach
samochodowych?
3.3. Jakie znamy rodzaje układów wspomagających układ kierowniczy?
6. Zapoznanie i wyjaśnienie zasad prowadzenia zajęć z wykorzystaniem
pogadanki i pokazu, (rozmowa nauczyciela z uczniami, podczas której
nauczyciel stawia kolejne pytania uczniom).
7. Realizacja fazy właściwej zajęć – materiał nauczania (podzielony na
4 rozdziały):
7.1. Budowa układu kierowniczego ze wspomaganiem elektrycznym.
7.2. Zasada działania układu kierowniczego ze wspomaganiem elektrycznym.
7.3. Zalety wspomagania elektrycznego.
7.4. Przykłady rozwiązań układów kierowniczych ze wspomaganiem
elektrycznym.
Materiał nauczania
7.4. Przykłady rozwiązań układów kierowniczych ze
wspomaganiem elektrycznym
W niektórych nowoczesnych samochodach osobowych zastosowano nowe
rozwiązanie wspomagania układu kierowniczego. Jednym z takich układów
jest elektryczne wspomaganie kierowania pojazdem. Układ ten wpływa na
zmniejszenie emisji substancji szkodliwych do środowiska przez zwiększenie
86
sprawności energetycznej układu napędowego samochodu. Wynika to z następujących faktów:
− w układzie elektrycznym wspomaganie pozbawione jest pompy oleju,
przewodów i samego oleju, jako medium przenoszącego energię (aspekt
ekonomiczny uzyskiwany w efekcie zmniejszenia liczby elementów układu i pominięcie problemu utylizacji oleju),
− zmniejszenie zużycia paliwa i zwiększenie sprawności układu napędowego,
− podczas jazdy samochodu na wprost układ wspomagający nie pobiera
żadnej dodatkowej energii.
Na rys. 4 przedstawiono przykład układu kierowniczego ze wspomaganiem
elektrycznym.
sterownik
czujnik momentu obrotowego
przekładnia
ślimakowa
prędkościomierz
silnik elektryczny
zębatka
koło zębate walcowe
sterownik
czujnik momentu obrotowego
przekładnia kierownicza zębatkowa
Rys.4. Układ kierowniczy ze wspomaganiem elektrycznym Servolectric
Sprawdzenie i utrwalenie wiedzy z zakresu zrealizowanego materiału
nauczania na podstawie odpowiedzi na następujące pytania kontrolne:
1. Jakie układy kierownicze ze wspomaganiem mają zastosowanie w nowoczesnych samochodach?
2. Jakie elementy konstrukcyjne zawiera układ kierowniczy ze wspomaganiem elektrycznym?
3. Jaka jest zasada działania układu kierowniczego ze wspomaganiem elektrycznym?
4. Jakie zalety posiada układ kierowniczy ze wspomaganiem elektrycznym?
87
Uczniowie określają, w której fazie zajęć mieli największe trudności ze
zrozumieniem materiału. Z kolei nauczyciel podkreśla, jakie umiejętności
były kształtowane, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak należy im zapobiegać. W razie stwierdzenia, że są partie materiału niezrozumiałe dla uczniów,
należy je wyjaśnić i utrwalić.
oraz aktywność uczniów na podstawie ustalonych kryteriów. Oceny uczniów
powinny uwzględniać przede wszystkim funkcję diagnostyczną, która pozwoli
stwierdzić, jaki jest stopień opanowania przez uczących się wiadomości, a także umiejętności korzystania ze źródeł informacji, zwłaszcza z podręcznika.
Na zakończenie zajęć nauczyciel zleca uczniom zadanie domowe, polegające
na udzieleniu odpowiedzi na pytania zawarte w podręczniku Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych, REA, str. 167 (powtórzenie i utrwalenie).
Scenariusz 6
Dział 8:
Koła i ogumienie
Temat lekcji:
Rodzaje i oznaczenia opon
Cel ogólny
Zapoznanie uczniów z podstawowymi wymaganiami dotyczącymi ogumienia, ich klasyfikacji i oznaczania
Cele szczegółowe
− wymienić rodzaje ogumienia,
− określić wymagania stawiane ogumieniu,
− określić konstrukcję ogumienia,
− rozróżnić materiały konstrukcyjne ogumienia,
− odczytać oznaczenia umieszczane na oponach.
Umiejętności dodatkowe kształtowane podczas zajęć:
− planowanie pracy,
− organizowanie stanowiska pracy,
− praca w zespole,
− ocena wykonanej pracy.
88
− metoda przewodniego tekstu.
− zestaw foliogramów z tekstem przewodnim,
− rzutnik multimedialny,
− arkusze pytań prowadzących,
− arkusze papieru formatu A4,
− formularz części znormalizowanych,
− zbiór próbek opon,
− zestaw pytań prowadzących,
− praca w zespołach 3 – 4 osobowych.
− 2 x 45 minut.
Zadanie dla uczniów
Na postawie oznaczeń znajdujących się na oponie określ:
− nazwę opony,
− konstrukcję opony,
− rozmiar opony,
− nazwę producenta,
− dane w zakresie homologacji opony,
− dopuszczalne obciążenie opony,
− dopuszczalną prędkość, z jaką można użytkować oponę,
− rodzaj bieżnika,
− klasę jakości opony,
− wartość maksymalnego ciśnienia eksploatacji,
− klasę energetyczną opony,
− datę produkcji opony.
Określ metody wyważania kół jezdnych samochodu.
Przebieg zajęć
Faza wstępna
1. Określenie i wyjaśnienie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom szczegółowych celów kształcenia.
3. Zaznajomienie uczniów z zasadami pracy metodą tekstu przewodniego.
4. Podział uczniów na zespoły (grupy ćwiczeniowe).
89
Faza właściwa – praca metodą tekstu przewodniego
Faza 1 – informacje
Pytania wprowadzające:
1. Z jakich części zbudowane jest koło jezdne samochodu?
2. Jaka jest konstrukcja opony?
3. Jakie wymagania stawia się ogumieniu?
4. Jakie są różnice w budowie opon diagonalnych i radialnych?
5. Jaka rolę odgrywa bieżnik w oponie?
6. Jakie są rodzaje rzeźby bieżnika i ich symbole?
7. Jakie informacje zawiera oznaczenie opony?
8. Jakie informacje zawiera oznaczenie opony: 155/70 R13 ?
9. Jakie informacje zawierają klasy efektywności energetycznej opon?
10. Na czym polega wyważanie statyczne kół jezdnych samochodu?
11. Na czym polega wyważanie dynamiczne kół jezdnych samochodu?
12. Jakie są zasady obsługi, konserwacji i naprawy ogumienia?
Faza 2 – planowanie
Uczniowie zapoznają się z treścią zadania i ustalają kolejność rozszyfrowania oznaczeń na oponie.
Na podstawie pytań prowadzących, planują realizację zadania.
Planują metodę wyważania koła jezdnego i dobierają odpowiednią wyważarkę.
Wpisują na formularzu elementy oznaczenia opony i materiały niezbędne do
wyważenia koła jezdnego.
Faza 3 – ustalenie
Uczniowie omawiają i uzgadniają z nauczycielem zaplanowany proces wykonania zadania.
Dyskutowany jest sposób rozszyfrowywania oznaczenia opony, jej wyważenia i określenia klasy energetycznej.
Uczniowie zamawiają odpowiednie materiały niezbędne do wyważenia
koła jezdnego.
Faza 4 – realizacja
Po dokładnym przygotowaniu uczniowie, w grupach lub samodzielnie, wykonują zadanie, zwracając szczególną uwagę na znaczenie napisów podawanych na oponie.
Nauczyciel czuwa nad prawidłowym przebiegiem zajęć i zwraca uwagę na
trudniejsze elementy realizowanego przez uczniów zadania.
90
Faza 5 – sprawdzenie
Uczniowie sprawdzają poprawność przyjętych rozwiązań, dokonują ostatecznej oceny. Ocena powinna uwzględniać jakość i staranność wykonania zadania.
Faza 6 – analiza końcowa
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, na których etapach rozwiązanie
zadania sprawiało im trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły trudności
i jak ich unikać w przyszłości. Nauczyciel ocenia pracę uczniów i podaje zadanie domowe polegające na sformułowaniu odpowiedzi na pytania zawarte
w podręczniku Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych, str. 194, pytania 5–15 (powtórzenie i utrwalenie).
Scenariusz nr 7
Dział 9:
Temat lekcji:
Rodzaje i zasady budowy nadwozi samochodowych
Cel ogólny
Zapoznanie się uczniów z rodzajami i konstrukcją nadwozi ramowych, półniosących i samonośnych.
Cele szczegółowe
− określić zadania nadwozia pojazdu samochodowego,
− określić typy i rodzaje nadwozi pojazdów samochodowych,
− wyjaśnić zastosowanie konstrukcji ramowej,
− wyjaśnić zastosowanie konstrukcji półniosącej i samonośnej,
− rozpoznać typ i rodzaj nadwozia samochodowego – ćwiczenie.
− wykład konserwatoryjny,
− ćwiczenie przedmiotowe.
91
− eksponaty i modele nadwozi samochodowych,
− dokumentacja konstrukcyjna nadwozi samochodowych,
− zdjęcia i rysunki nadwozi samochodowych,
− podręcznik Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych, str. 195.
− praca w zespole klasowym,
− praca w zespołach 2-osobowych.
− 2 x 45 minut.
Przebieg zajęć:
5. Realizacja fazy właściwej zajęć – wykład konserwatoryjny według następującego planu:
5.1. Podstawowe zadania nadwozia samochodowego,
5.2. Rodzaje nadwozi samochodowych,
5.3. Konstrukcja nadwozia ramowego,
5.4. Konstrukcja nadwozia półniosącego,
5.5. Konstrukcja nadwozia samonośnego,
5.6. Rozpoznawanie rodzaju nadwozia samochodowego – ćwiczenie.
Materiał nauczania
5.3. Konstrukcja nadwozia ramowego
Istotnym kryterium wpływającym na konstrukcję nadwozia są przenoszone
obciążenia.
W wypadku konstrukcji ramowej zarówno nadwozie, jak i pozostałe zespoły podwozia są osadzone na ramie.
Na ramę przenoszone są wszystkie siły wynikające z ruchu pojazdu. Tworzą
one zmienny układ obciążeń wywołujących naprężenia skręcające i zginające.
92
Ze względu na różnice w sposobie przenoszenia obciążeń wyróżnia się następujące rodzaje konstrukcji ram:
− kratownicowe (rys. 5),
− z podłużnicą centralną,
− krzyżowe,
− podłużnicowe.
poprzeczki
podłużnice
Rys.5. Konstrukcja ramy kratownicowej.
Do wykonania ram wykorzystuje się profile stalowe zamknięte i otwarte, np.
ceowniki, kątowniki, rury.
Sztywność ramy zależna jest od rozstawu podłużnic oraz liczby, miejsca
położenia i typu zastosowanych poprzeczek. Do ramy w sposób elastyczny zamocowane jest nadwozie.
Konstrukcja ramy kratownicowej ma zastosowanie w samochodach terenowych, sportowych i pojazdach ciężarowych.
Ćwiczenie przedmiotowe
Nauczyciel powierza uczniom zadanie, polegające na rozpoznaniu rodzajów
nadwozi samochodowych na podstawie zdjęć i rysunków.
W tym celu, posługując rysunkami i zdjęciami, uczeń powinien określić
rodzaj nadwozia samochodowego, uwzględniając:
− zadania nadwozi,
− zasady budowy nadwozi,
− rodzaje nadwozi samochodów osobowych,
− rodzaje nadwozi samochodów ciężarowych.
Przebieg realizacji ćwiczenia:
− określenie tematu i celu realizowanego ćwiczenia (rozpoznawanie rodzaju nadwozi samochodowych),
− zaznajomienie uczniów z zasadami pracy metodą ćwiczenia przedmiotowego;
− podział uczniów na 2-osobowe zespoły,
93
− praca uczniów metodą ćwiczenia przedmiotowego, która polega na wyrabianiu umiejętności zastosowania przyswojonej wiedzy w zakresie rozpoznanych nadwozi samochodowych (faza wykonania),
− prezentacja pracy uczniów przez przedstawiciela grupy
− nauczyciel ocenia pracę grup i poszczególnych uczniów; zwraca uwagę
na poziom merytoryczny wypowiedzi, jak również poziom współpracy
w grupie i umiejętność prezentacji.
niezrozumiałe. Partie materiału niezrozumiane przez uczniów należy wyjaśnić
i utrwalić.
Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje zajęcia i zleca uczniom zadanie domowe polegające na pisemnej odpowiedzi na pytanie 3, str.206 w podręczniku Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych.
Scenariusz nr 8
Dział 10:
Budowa, zasady działania, obsługi, kontroli i naprawy
systemów bezpieczeństwa biernego i czynnego oraz
układów komfortu jazdy pojazdów samochodowych
Temat lekcji:
Zadania i elementy instalacji klimatyzacyjnej samochodu
Cel ogólny
Zapoznanie uczniów z klimatyzacją samochodu, która stanowi układ zwiększający komfort jazdy samochodem.
Cele szczegółowe
− wyjaśnić pojęcie „klimatyzacja”,
− wymienić rodzaje klimatyzacji funkcjonującej w pojeździe samochodowym,
− scharakteryzować właściwości klimatyzacji manualnej i automatycznej,
− wymienić elementy instalacji klimatyzacyjnej,
− zdiagnozować usterki instalacji klimatyzacyjnej,
− określić zasady bezpiecznej pracy klimatyzacji.
94
− wykład problemowy,
− pokaz,
− ćwiczenie
− zestawy do demonstracji budowy i działania klimatyzacji samochodowej,
− zespoły i części instalacji klimatyzacyjnej,
− dokumentacja konstrukcyjna instalacji klimatyzacyjnej,
− katalogi części zamiennych,
− urządzenie (tester) do obsługi układów klimatyzacji,
− zdjęcia, schematy i rysunki instalacji klimatyzacyjnej,
− poradnik diagnozowania klimatyzacji w samochodach,
− praca w zespole klasowym,
− praca w zespołach 3-osobowych.
− 2x45 minut.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem, głównymi zagadnieniami i celami lekcji. Informuje ich także o sposobie realizacji tematu z wykorzystaniem wykładu problemowego, który polega na aktywizacji uczących
się za pomocą stawianych pytań i udzielanych odpowiedzi.
2. Zapoznanie uczniów z organizacją pracy podczas zajęć. Nauczyciel dzieli
uczniów na grupy i określa tok rozwiązania problemu – usterki instalacji
klimatyzacyjnej na podstawie opisu objawów uszkodzenia.
3. Realizacja fazy właściwej zajęć – wykład problemowy według następującego planu:
3.1.Podstawowe zadania instalacji klimatyzacyjnej w samochodzie.
3.2. Rodzaje układów klimatyzacji.
3.3. Podzespoły i zespoły klimatyzacji.
3.4. Praca instalacji klimatyzacyjnej w pojeździe.
3.5. Zasady bezpiecznej pracy instalacji klimatyzacyjnej.
3.6. Sposoby diagnozowania usterek klimatyzacji– ćwiczenie.
95
Materiał nauczania
3.3. Podzespoły i zespoły klimatyzacji
Podstawowym zadaniem klimatyzacji w samochodzie jest regulacja temperatury i wilgotności powietrza w ścisłej współpracy z systemem ogrzewania
i wentylacji.
Wilgotne powietrze, wtłaczane dmuchawą do wnętrza samochodu, kierowane jest na parownik (zwany inaczej chłodnicą klimatyzacji, kondenserem lub
skraplaczem), gdzie ulega schłodzeniu.
Wilgoć zawarta w powietrzu zostaje skroplona i w postaci kondensatu
(wody) odprowadzona poza samochód. Osuszone i ochłodzone powietrze przepływa następnie przez nagrzewnicę, gdzie w zależności od pory roku ulega
ogrzaniu lub pozostaje bez zmian. Schłodzone powietrze w parowniku trafia
do wnętrza samochodu przez zimną nagrzewnicę (latem jest wyłączona), stwarzając przyjemny mikroklimat.
Budowa instalacji klimatyzacyjnej wynika z wymienionych funkcji i składa się z:
− układu wentylacyjnego pojazdu z możliwością ogrzewania (dmuchawa,
filtr przeciwpyłowy i wymiennik ciepła); układ przedstawiono na rys. 6;
− obwodu chłodziwa (sprężarka, parownik, zawór rozprężający, zbiornik
cieczy, urządzenia zabezpieczającego, regulacyjnego i sterującego, przewody oraz chłodziwo); obieg chłodziwa przedstawiono na rys.7; bardzo
ważną rolę w całym układzie klimatyzacji odgrywa chłodnica klimatyzacji (skraplacz, kondenser); w instalacji klimatyzacyjnej jest zespołem
odpowiedzialnym za przemianę czynnika chłodzącego ze stanu gazowego w ciekły; z uwagi na swoją
funkcję kondensor zalicza się do
klapa nawiewu na
klapa (dysza
wymiennik
przednią szybę
pośrednia)
powietrza
podzespołów zwanych wymienklapa obiegu
sprężarka
zamkniętego
nikami ciepła;
klapa powietrza
−układu regulacji temperatury
filtr pyłów
świeżego
(sterownik klimatyzacji, czujniki
temperatury, ciśnienia i wilgotności powietrza).
klapa nawiewu
z przodu
96
klapa nawiewu
na nogi
klapa nawiewu
na szyby boczne
zbiornik
powietrza
dmuchawa
Rys. 6. Instalacja wentylacyjna
pojazdu – przepływ powietrza
pobieranego z zewnątrz
sprzęgło elektromagnetyczne
zawór rozprężający
parownik
włącznik klimatyzacji
sprężarka
sterownik
silnika
czujnik temperatury
wyłącznik termiczny
wentylatora / chłodziwa
dmuchawa
pasek
napędowy
zawór bezpieczeństwa
wyłącznik
ciśnieniowy / czujnik
wysokiego ciśnienia
wentylator
kondensator
wysokie ciśnienie, gaz – p ~ 1,6 MPa, t ~ 65°C
wysokie ciśnienie, ciecz – p ~ 1,6 MPa, t ~ 55°C
czujnik temperatury chłodziwa
zbiornik zapasowy z suszarką
sterownik
klimatyzacji
niskie ciśnienie, gaz – p ~ 0,12 MPa, t ~ 3°C
niskie ciśnienie, ciecz/gaz – p ~ 0,12 MPa, t ~ 7°C
Rys. 7. Obieg chłodziwa w instalacji klimatyzacyjnej
Ćwiczenie przedmiotowe
Nauczyciel przedstawia uczniom zadanie polegające na określaniu usterek
instalacji klimatyzacyjnej na podstawie opisu objawów uszkodzenia.
W tym celu, posługując się schematami, rysunkami, dokumentacją, wskazówkami i algorytmami diagnostycznymi, uczniowie powinni określić usterkę,
uwzględniając:
− rodzaj klimatyzacji,
− budowę systemu klimatyzacji,
− zasady bezpiecznej pracy.
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni odpowiedzieć na pytania sprawdzające stopień opanowania zagadnień klimatyzacji
w pojazdach samochodowych:
1. Na czym polega działanie klimatyzacji w pojazdach samochodowych?
2. Jakie znasz rodzaje układów klimatyzacji stosowanych w samochodach?
3. Na czym polega poprawne działanie klimatyzacji?
4. Jakie znasz podzespoły i zespoły klimatyzacji?
5. Jakie znasz sposoby sprawdzania klimatyzacji w samochodzie?
6. Na czym polega diagnozowanie usterek za pomocą specjalistycznych
urządzeń?
7. Na czym polegają algorytmy pracy w diagnozowaniu uszkodzeń układu
klimatyzacji?
97
8. Na czym polega diagnozowanie usterek na podstawie temperatury nawiewanego powietrza?
9. Na czym polega diagnozowanie usterek na podstawie ciśnień w różnych
stanach pracy systemu klimatyzacji?
10. Jakie są zasady bezpiecznej pracy systemu?
Przebieg realizacji ćwiczenia:
1. Określenie tematu i celu realizowanego ćwiczenia (określanie usterek instalacji klimatyzacyjnej).
2. Zaznajomienie uczniów z zasadami pracy metodą ćwiczenia przedmiotowego.
3. Podział uczniów na 3-osobowe zespoły.
4. Praca uczniów metodą ćwiczenia przedmiotowego, polegająca na wyrabianiu umiejętności zastosowania przyswojonej wiedzy w zakresie klimatyzacji samochodowej (faza wykonania).
5. Prezentacja pracy uczniów przez przedstawiciela grupy.
6. Nauczyciel ocenia pracę grup i poszczególnych uczniów; zwraca uwagę
na poziom merytoryczny wypowiedzi, jak również poziom współpracy
w grupie i umiejętności prezentacji.
i utrwalić.
Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje zajęcia i ocenia pracę oraz
aktywność uczniów na podstawie ustalonych kryteriów.
Na zakończenie zajęć nauczyciel zleca uczniom zadanie domowe, polegające
na udzieleniu odpowiedzi na pytanie szóste zawarte w podręczniku Podwozia
i nadwozia w pojazdach samochodowych, str. 270 (powtórzenie i utrwalenie).
98
8. Testy i sprawdziany z podwozi i nadwozi
W procesie dydaktycznym nauczania-uczenia się nieodłącznymi elementami są kontrola i ocena, a także pomiar dydaktyczny. Pomiar wiadomości
i umiejętności uczniów jest zagadnieniem podstawowym i złożonym. Należy
wyeksponować cztery podstawowe zagadnienia, które określają problematykę
pomiaru dydaktycznego: trafność, reprezentatywność, rzetelność i skalowanie.
Zagadnienie trafności dotyczy tego, czy test osiągnięć szkolnych, jako
wskaźnik, mierzy to, co zakłada podstawa programowa.
W wypadku reprezentatywności pomiaru dydaktycznego zagadnienie
sprowadza się do zakresu wiadomości i umiejętności poddanych testowaniu.
Dobór zadań powinien być dokonywany na podstawie ściśle określonych, jawnych kryteriów.
Rzetelność pomiaru dydaktycznego określa jego precyzyjność. Należy założyć, że każdy pomiar jest obarczony błędami. Rzetelność pomiaru oznacza
analizę tych błędów, wyciągnięcie z tej analizy wniosków i ustalenie dokładności pomiaru dydaktycznego.
Każdy pomiar sprowadza się do przełożenia wiedzy i umiejętności ucznia
na liczby (wartości numeryczne), które stanowią standardową skalę ocen.
Skalowanie jest zatem tworzeniem skal oceniania na podstawie wyników testu.
W procesie dydaktycznym i wychowawczym kontrola i ocena spełniają następujące funkcje:
− określają możliwość poznania przez ucznia zasobu swojej wiedzy z danego zakresu, uporządkowania i zdobywania nowej wiedzy (funkcja dydaktyczna);
− określają cechy wyniku końcowego w procesie nauczania-uczenia się
(funkcja diagnostyczna);
− służą planowaniu pracy uczniów i nauczyciela;
− umożliwiają regulację i usprawnienie procesu dydaktycznego (funkcja
metodyczna);
− są podstawą doboru środków dydaktycznych w procesie nauczenia-uczenia się;
− są elementem dyscyplinowania działań uczniów i ich wartościowania
(funkcja wychowawcza);
− są stymulatorem aktywizującym działalność podmiotu uczącego się w procesie kształcenia (funkcja aktywizująca).
99
Zorganizowana, systematyczna kontrola odbywa się etapowo i przyjmuje postać kontroli wstępnej, bieżącej i końcowej. Kontrole te sprowadzają się
do diagnozowania wiedzy i umiejętności uczniów w początkowej fazie nauki
(kontrola wstępna), wyników uzyskiwanych w trakcie działania pedagogicznego (kontrola bieżąca) oraz wyników uzyskanych podczas pewnego etapu
kształcenia, np. semestru, roku szkolnego itp. (kontrola końcowa).
W dydaktyce przedmiotu „podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych” stosuje się tradycyjne metody kontroli wyników nauczania, takie jak
sprawdzian ustny i pisemny. W praktyce szkolnej duże znaczenie mają sprawdziany praktyczne, które wykorzystuje się w diagnozie umiejętności i zadań
wymagających czynności manualnych w warunkach rzeczywistych lub zbliżonych do rzeczywistych.
Sprawdzenie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się w trakcie i po zakończeniu realizacji programu przedmiotu, na podstawie kryteriów
ustalonych na początkowych zajęciach. Podstawowym kryterium oceniania
osiągnięć edukacyjnych jest poziom i zakres opanowania przez uczniów umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia.
Kontrola i ocena osiągnięć uczniów może być dokonywana za pomocą:
− sprawdzianów ustnych i pisemnych,
− testów osiągnięć szkolnych,
− obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.
Do podstawowych umiejętności podlegających ocenie należy zaliczyć:
− merytoryczną jakość wypowiedzi,
− stosowanie poprawnej terminologii,
− umiejętne korzystanie z różnych źródeł informacji,
− poprawność analizowania i wnioskowania,
− określenie usterek zespołów pojazdów samochodowych na podstawie
opisów objawów uszkodzenia.
Po zakończeniu realizacji poszczególnych działów tematycznych wskazane jest
stosowanie testów osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi i zamkniętymi.
W ocenie końcowej osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacji programu
przedmiotu należy uwzględniać wyniki stosowanych sprawdzianów i testów
osiągnięć.
Proces sprawdzania i oceniania powinien być realizowany zgodnie z obowiązującą skalą ocen.
100
Testy dydaktyczne
Najbardziej wiarygodną metodą sprawdzania osiągnięć szkolnych jest pomiar dydaktyczny dokonany na podstawie testów. Za pomocą testu dydaktycznego sprawdza się stopień opanowania wiadomości i sprawności, umiejętności
rozwiązywania problemów oraz zastosowania opanowanej wiedzy w nowych
sytuacjach.
Struktura testu zawiera zadanie, które ma na ogół postać pytania, polecenia,
uzupełnienia, wypowiedzi nie do końca sformułowanej, alternatywnego wyboru lub wielokrotnego wyboru.
Najczęściej stosuje się testy pisemne o konstrukcji wyboru (test wyboru),
uzupełnień (test uzupełnień) oraz wyboru i uzupełnień (test wyboru i uzupełnień). W niniejszym poradniku zaproponowano przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego – testy do poszczególnych działów programowych planu wynikowego przedmiotu Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych.
Konstrukcja testów jest dwustopniowa, nawiązuje bowiem do poziomu wymagań podstawowych i ponadpodstawowych. Konstrukcja ta zakłada możliwość odróżnienia podstawowych (P) treści nauczania od treści nauczania ponadpodstawowych (PP).
Proponowane testy mogą stanowić dla nauczyciela wzory do konstruowania
i układania zadań testowych, jeśli uwzględni następujące zasady i wskazówki
(B. Niemierko):
1. Zadanie w teście powinno być tak skonstruowane, aby znalezienie rozwiązania przez uczniów wynikało z przypomnienia sobie odpowiednich
wiadomości i ich zrozumienia lub zastosowania w określonej sytuacji.
Należy tak zaprojektować test, aby wyeliminować przypadkowe odpowiedzi uczniów.
2. Planowana i zasadnicza czynność w teście powinna mieć wpływ na wynik zadania. Dodatkowe czynności i polecenia nie powinny zabierać zbyt
wiele czasu i zwiększać trudności testu. Należy unikać skomplikowanej,
zawiłej formy zadań.
3. Język, którym posługuje się autor testu, powinien być ścisły, precyzyjny, przystosowany do poziomu intelektualnego rozwoju uczniów.
Jednocześnie dobrze skonstruowane zadania testowe powinny pobudzać
procesy myślowe uczniów.
Zaletą pomiaru dydaktycznego za pomocą testu jest wysoki poziom obiektywizmu i dobra czytelność kryteriów oceny. Ponadto stosunkowo krótki czas,
w jakim dokonuje się kontroli i oceny, także należy do zalet pomiaru dydaktycznego, realizowanego tym sposobem.
101
9. Przykłady testów dwustopniowych
z rozwiązaniami
Zamieszczone niżej testy zawierają:
− zadania wielokrotnego wyboru, przy czym część z nich to zadania z poziomu podstawowego, a pozostałe z poziomu ponadpodstawowego,
− punktację i skalę oceniania,
− plan testu,
− klucz poprawnych odpowiedzi,
− wskazówki dla nauczyciela,
− informacje dla ucznia,
− kartę odpowiedzi wraz z odpowiednimi danymi.
Test nr 1
Dział:
Klasyfikacja i identyfikacja pojazdów samochodowych
Przedstawiony niżej test jest testem dwupoziomowym, składającym się z 18
zadań wielokrotnego wyboru; 14 zadań sprawdza stopień opanowania przez
uczniów wymagań podstawowych, natomiast 4 zadania sprawdzają stopień
opanowania wymagań ponadpodstawowych.
Punktacja i skala oceniania
Za udzielenie prawidłowej odpowiedzi na dane pytanie uczeń otrzymuje
1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące kryteria oceniania uczniów:
Liczba poprawnych odpowiedzi
Zadania poziomu
podstawowego (P)
102
Ocena
Zadania poziomu
ponadpodstawowego (PP)
0-6
Niedostateczny
7-10
Dopuszczający
11-13
Dostateczny
13
1-3
Dobry
14
3-4
Bardzo dobry
Plan testu i klucz poprawnych odpowiedzi
W tabeli niżej przedstawiono plan testu oraz klucz poprawnych odpowiedzi.
Zamieszczone w tabeli oznaczenia kategorii celu oraz poziom wymagań mają
następujące znaczenie:
Kategoria celu
A – zapamiętanie wiadomości,
B – rozumienie wiadomości,
C – stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych,
D – stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych.
Poziom wymagań:
P – podstawowy,
PP – ponadpodstawowy.
Nr
zadania
Cel operacyjny
(sprawdzane wiadomości
lub umiejętności)
Poziom
wymagań
Kategoria
celu
Poprawna
odpowiedź
1.
Sklasyfikować pojazdy
lądowe
P
A
b
2.
Zidentyfikować pojazdy
samochodowe
P
A
a
3.
Rozróżnić pojazdy
samochodowe specjalnego
przeznaczenia
P
B
d
4.
Wymienić główne zespoły
konstrukcyjne pojazdu
samochodowego
P
A
c
5.
Określić cechy pojazdu
samochodowego jako układ
techniczny
PP
C
d
6.
Rozróżnić wielkości
wejściowe od wielkości
wyjściowych pojazdu
samochodowego
P
B
c
7.
Wyjaśnić, na czym
polega przemiana reakcji
spalania paliwa na energię
mechaniczną pojazdu
P
B
d
103
8.
Określić alternatywne
źródła napędu
PP
C
b
9.
Określić skład chemiczny
gazu płynnego (LPG)
PP
C
a
10.
Wyjaśnić pojęcie układu
hybrydowego
P
B
c
11.
Przedstawić informacje
zawarte w tabliczce
znamionowej
P
B
a
12.
Określić informacje zawarte
w tabliczce znamionowej
PP
C
b
13.
Zidentyfikować pojazd na
podstawie nr VIN
P
A
c
14.
Wyliczyć elementy numeru
VIN
P
A
b
15.
Wymienić elementy
charakterystyki technicznej
pojazdu
P
A
b
16.
Określić ładowność pojazdu
PP
C
a
17.
Zdefiniować prędkość
ekonomiczną pojazdu
P
A
c
18.
Zdefiniować wymiar
wysokości pojazdu
P
A
a
Wskazówki dla nauczyciela
Należy:
1. Zapoznać uczniów z rodzajem zadań w teście.
2. Przekazać uczniom zasady oceniania testu.
3. Omówić sposób udzielania odpowiedzi.
4. Wyjaśnić wszelkie wątpliwości uczniów.
5. Dokonać analizy uzyskanych wyników testu.
6. Omówić z uczniami zadania, które sprawiły im największe trudności.
7. Przedstawić wnioski, które będą miały wpływ na efektywność procesu
nauczania-uczenia się.
Ponadto należy z uczniami ustalić termin przeprowadzenia testu z odpowiednim wyprzedzeniem, co najmniej dwutygodniowym. Okres ten pozwoli
uczniom na solidne przygotowanie się do testu.
104
Informacje dla ucznia:
1. Przeczytaj instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi oraz wpisz klasę i datę.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 18 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 odpowiedzi,
ale tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W razie pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Zestaw zadań testowych
1. Pojazdami drogowymi nazywamy pojazdy poruszające się po:
a) szynach,
b) drogach z wyjątkiem dróg szynowych,
c) trasach z napędem linowym,
d) trasach naziemnych ciągnięty przez linę.
2. Do pojazdów samochodowych zalicza się pojazdy:
a) samochody osobowe, ciężarowe, autobusy oraz ciągniki drogowe,
b) przyczepy,
c) naczepy,
d) przyczepy z osią centralną.
3. Pojazdy samochodowe specjalnego przeznaczenia mają zastosowanie:
a) do przewozu paliwa,
b) do przewozu produktów spożywczych,
c) jako ciągniki siodłowe i pojazdy wojskowe,
d) jako pojazdy komunalne, pożarnicze i pogotowia ratunkowego.
4. W pojeździe samochodowym do głównych zespołów konstrukcyjnych zalicza się:
a) silnik i instalację elektryczną,
b) silnik, układ prowadzenia i układ napędowy,
c) silnik z osprzętem, układ napędowy, mechanizmy prowadzenia, instalację elektryczną oraz podwozie i nadwozie,
d) silnik, układ napędowy i układ jezdny.
105
5. Pojazd samochodowy jako układ techniczny posiada cechy:
a) wyraźne odgraniczenie od otoczenia,
b) wejście i wyjście,
c) funkcję układu jako całości,
d) wszystkie wymienione cechy w punktach: a, b i c.
6. Na rysunku przedstawiono obraz ogólny układu technicznego, jakim jest
pojazd samochodowy. Wielkościami wejściowymi do pojazdu samochodowego są:
Pojazd
Energia ruchu
Powietrze
a) ciepło i energia ruchu,
Spaliny
b) paliwo i energia ruchu,
c) powietrze i paliwo,
Ciepło
Paliwo
Granica układu
d) powietrze, paliwo i energia ruchu.
7. W silniku spalinowym energia chemiczna paliwa zostaje przekształcona:
a) w energię cieplną,
b) na moc niezbędną do pokonywania oporów powietrza,
c) na przyspieszenie ruchu postępowego samochodu,
d) w energię mechaniczną pojazdu.
8. Alternatywnymi źródłami napędu w pojazdach samochodowych mogą
być:
a) gaz koksowniczy i siarka,
b) biopaliwa, gaz płynny, gaz ziemny i energia elektryczna,
c) azot i dwutlenek węgla,
d) węglowodory nienasycone i energia słoneczna.
9. Gaz płynny o nazwie handlowej LPG stanowi:
a) mieszaninę propanu i butanu,
b) związek chemiczny metanu i azotu,
c) mieszaninę metanu i azotu,
d) mieszaninę różnych pierwiastków w stanie gazowym.
10. Napędami hybrydowymi nazywamy układy napędowe pojazdów samochodowych wyposażone:
a) w jedno źródło napędu,
b) w tradycyjne źródło napędu połączone ze wspomaganiem układu kierowniczego,
c) w więcej niż jedno źródło napędu,
d) w silnik zasilany w alternatywne źródło napędu.
106
11. Na podstawie tabliczki znamionowej pojazdu można określić:
a) producenta i rok produkcji,
b) rodzaj ogumienia zastosowanego w pojeździe,
c) przełożenie przekładni głównej,
d) sposób sterowania skrzynią przekładniową.
12. Na rysunku przedstawiono tabliczkę znamionową samochodu Toyota.
Pozycja „3” określa:
a)
b)
c)
d)
typ skrzyni biegów,
nazwę modelu,
masę pojazdu,
ładowność pojazdu.
13. Identyfikacja pojazdu na podstawie numeru VIN określa:
a) kod modelu,
b) rodzaj podwozia,
c) producenta i rok produkcji,
d) numer silnika.
14. Numer VIN zawiera znaki literowe lub cyfrowe w liczbie:
a) 20,
b) 17,
c) 22,
d) 2.
15. Charakterystyka techniczna samochodu osobowego zawiera informacje dotyczące:
a) koloru nadwozia,
b) przeznaczenia, budowy i własności ruchowych,
c) dopuszczalnego obciążenia osi przedniej,
d) zasad naprawy drobnych uszkodzeń nadwozia.
107
16. Ładowność samochodu ciężarowego to różnica między:
a) masą całkowitą a masą własną pojazdu,
b) masą dopuszczalną a masą własną pojazdu,
c) masą całkowitą przypadającą na oś a masą własną pojazdu,
d) masa całkowitą a masą paliwa, smarów i innych cieczy.
17. Prędkość ekonomiczna to prędkość, przy której pojazd o dopuszczalnej
masie całkowitej w określonych warunkach zużywa:
a) optymalną ilość paliwa,
b) optymalną ilość paliwa, olejów i smarów,
c) najmniej paliwa,
d) najmniej paliwa przy osiągnięciu prędkości maksymalnej.
18. Wysokość pojazdu H to odległość między płaszczyznami:
a) jezdni i równoległej przechodzącej przez najwyżej
pojazdu nieobciążonego,
b) jezdni i równoległej przechodzącej przez najwyżej
pojazdu obciążonego,
c) jezdni i równoległej przechodzącej przez najwyżej
pojazdu obciążonego masą przypadającą na oś,
d) jezdni i równoległej przechodzącej przez najwyżej
pojazdu obciążonego przyczepą.
108
położony punkt
położony punkt
położony punkt
położony punkt
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko......................................................................, Klasa ....... Data .......
Przedmiot: Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych.
Dział programowy: Klasyfikacja i identyfikacja pojazdów samochodowych
Zaznacz poprawną odpowiedź, stawiając znak X w odpowiedniej rubryce.
Nr
zadania
Odpowiedź
a
b
Punkty
c
d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Razem:
109
Test nr 2
Dział:
uczniów wymagań podstawowych, natomiast 6 zadań stopień opanowania wymagań ponadpodstawowych.
Zadania poziomu
podstawowego (P)
Zadania poziomu
ponadpodstawowego
(PP)
Ocena
0–7
Niedostateczny
8 – 11
Dopuszczający
12 – 14
Dostateczny
14
2–3
Dobry
15
4–5
Bardzo dobry
Niżej w tabeli przedstawiono plan testu oraz klucz poprawnych odpowiedzi.
Zamieszczone w tabeli oznaczenia kategorii celu oraz poziomu wymagań mają
Kategoria celu
Poziom wymagań:
P – podstawowy,
110
Nr zadania
Cel operacyjny (sprawdzane
wiadomości lub umiejętności)
Kategoria celu
Poziom
wymagań
Poprawna
odpowiedź
1.
Wymienić opory ruchu pojazdu
samochodowego
A
P
a
2.
Określić właściwości trakcyjne
C
PP
b
3.
Wyjaśnić pojęcie siły
przyczepności koła ogumionego
do podłoża
B
P
a
4.
Zdefiniować opory ruchu
pojazdu
A
P
b
5.
Wyjaśnić pojęcie siły
wynikającej z toczenia się koła
na podłożu utwardzonym
B
P
c
6.
Określić elementy mające
wpływ na siłę oporów toczenia
C
PP
c
7.
Rozróżnić siły działające na
pojazd
B
P
d
8.
Wskazać moment napędowy
działający na pojazd
A
P
c
9.
Określić siły działające na
pojazd pokonujący opór
wzniesienia
C
P
c
Określić warunki powstawania
siły bezwładności działającej na
pojazd
C
P
b
11.
Określić sprawność
mechaniczną pojazdu
C
P
b
12.
Określić przełożenie przekładni
głównej samochodu
C
P
c
13.
Określić charakterystykę
trakcyjną samochodu
C
PP
a
14.
Określić charakterystykę
dynamiczną samochodu
C
PP
b
10.
111
15.
Wyjaśnić zasady doboru
najniższego biegu samochodu
B
P
a
16.
Wskazać przełożenie biegu
bezpośredniego
A
P
b
17.
Wskazać prędkość obrotową
silnika w funkcji prędkości
jazdy samochodu
A
P
c
Określić maksymalną siłę
napędową na kołach pojazdu
w funkcji współczynnika
przyczepności
C
PP
c
Uzasadnić zasady doboru
przełożeń skrzyni biegów
w pojazdach samochodowych
D
PP
d
Wyjaśnić zasady doboru
parametrów układu napędowego
samochodu
B
P
a
18.
19.
20.
Należy:
112
1. Do oporów ruchu pojazdu zalicza się opory wynikające z:
a) toczenia się kół i oporów powietrza,
b) przełożenia przekładni głównej,
c) liczby przełożeń skrzyni biegów,
d) siły hamowania.
2. Na rysunku przedstawiono koło pojazdu:
a)
b)
c)
d)
hamowanego,
napędzanego,
w spoczynku,
pod działaniem siły bocznej.
3. Przyczepność koła ogumionego do podłoża wynika z siły przyczepności,
którą określa się jako siłę:
a) styczną, z jaką koło działa na podłoże,
b) normalną (prostopadłą), z jaką koło działa na podłoże,
c) oporów toczenia kół tylnych,
d) napędową i oporów powietrza.
4. Oporami ruchu pojazdu nazywamy:
a) siły wynikające z reakcji hamowania,
b) wszystkie siły przeciwdziałające ruchowi,
c) sprawnością mechaniczną układu napędowego,
d) wszystkie siły wprawiające w ruch pojazd.
113
5. Siła oporów toczenia na podłożu utwardzonym powstaje wskutek:
a) sił oporów powietrza działającego na pojazd,
b) sił oporów mechanizmów wewnętrznych pojazdu,
c) odkształceń opony,
d) intensywnego hamowania.
6. Siła oporu toczenia zależy od:
a) momentu napędowego pojazdu,
b) powierzchni czołowej pojazdu,
c) ciężaru pojazdu, rodzaju nawierzchni, prędkości i ciśnienia w ogumieniu,
d) rodzaju pojazdu.
7. Na rysunku przedstawiono siły i momenty działające na pojazd w płaszczyźnie poziomej. Siła Fp to siła:
a)
b)
c)
d)
napędowa,
oporów toczenia kół,
oporu wzniesienia,
oporów powietrza.
8. Na podstawie rysunku przedstawionego w pytaniu 7, wskaż moment napędowy [Nm], który został oznaczony:
a) Ft1,
b) Ft2,
c) Tn,
d) Q1.
9. Zależność Fw = m g sinα [N] przedstawia siłę:
a) oporów bezwładności,
b) oporu skrętu,
c) oporu wzniesienia nachylonego pod kątem α,
d) moc na kołach pojazdu.
114
10. Siła oporu bezwładności pojazdu występuje podczas:
a) hamowania,
b) przyspieszenia ruchu samochodu,
c) jazdy po łuku,
d) poślizgu.
11. Sprawność mechaniczna układu napędowego samochodu osobowego wynosi:
a) 0,70
b) 0,9
c) 0,95
d) 1
12. Przełożeniem przekładni głównej nazywa się stosunek prędkości obrotowej wału:
a) napędzanego do prędkości obrotowych kół pojazdu,
b) silnika do prędkości pojazdu,
c) napędzającego (wejściowego) do prędkości wału napędzanego (wyjściowego),
d) wyjściowego do momentu wału wyjściowego.
13. Charakterystyka trakcyjna samochodu przedstawia:
a) przebieg siły napędowej i możliwości pokonywania oporów drogi zależnie od prędkości i włączonego biegu,
b) przebieg siły napędowej i możliwości pokonywania oporów drogi zależnie od siły oporów powietrza,
c) przebieg siły napędowej i możliwości pokonywania oporów drogi zależnie od przyspieszenia,
d) przebieg siły napędowej i możliwości pokonywania oporów drogi zależnie od masy samochodu.
14. Charakterystyka dynamiczna samochodu analizuje:
a) przebieg wskaźnika dynamicznego w funkcji prędkości jazdy na najniższym biegu samochodu nieobciążonego,
b) przebieg wskaźnika dynamicznego w funkcji prędkości jazdy,
c) przebieg wskaźnika dynamicznego w funkcji prędkości jazdy samochodu obciążonego,
d) przebieg wskaźnika dynamicznego w funkcji prędkości jazdy samochodu obciążonego przyczepą.
115
15. Przełożenie biegu najniższego (pierwszego) dobiera się, biorąc pod uwagę
zdolność samochodu:
a) do pokonywania wzniesień i przyspieszenia oraz wykorzystanie pełnej przyczepności,
b) do pokonywania wzniesień i przyspieszenia podczas poślizgu samochodu,
c) do pokonywania wzniesień i przyspieszenia na biegach pośrednich,
d) do pokonywania wzniesień i przyspieszenia oraz wykorzystanie pełnej przyczepności opon o wysokim stopniu zużycia.
16. Przełożenie biegu bezpośredniego jest równe:
a) całkowitemu przełożeniu skrzyni biegów,
b) przełożeniu przekładni głównej,
c) przełożeniu całkowitym na biegu pierwszym,
d) przełożeniu nadbiegu.
17. Na rysunku przedstawiono wykres prędkości obrotowej silnika w funkcji
prędkości jazdy. Rozpędzanie pojazdu do prędkości V1 odbywa się w zakresie prędkości obrotowej silnika:
a)
b)
c)
d)
od n = 0 do n = n1,
od n = 2 do n = n1,
od n = n1 do n = n2,
przy n = 2
18. Wartość maksymalnej siły napędowej na kołach pojazdu powinna być:
a) większa od iloczynu współczynnika przyczepności μ i nacisku Gn
przypadającego na napędzaną oś pojazdu,
b) mniejsza od iloczynu współczynnika przyczepności μ i nacisku Gn
przypadającego na osie pojazdu,
c) mniejsza od iloczynu współczynnika przyczepności μ i nacisku Gn
przypadającego na napędzaną oś pojazdu,
d) równa iloczynowi współczynnika przyczepności μ i nacisku Gn przypadającego na napędzaną oś pojazdu,
116
19. We współczesnych samochodach ciężarowych stosuje się liczbę biegów:
a) małą, ponieważ rzadko przyspieszają na krótkich odcinkach,
b) dużą w celu osiągania znacznych prędkości na długich dystansach,
c) małą w celu łatwiejszej obsługi pojazdu,
d) dużą w celu lepszego dostosowania przełożenia do warunków drogowych i obciążenia pojazdu.
20. Na rysunku przedstawiono przebieg krzywych mocy na kołach do skrzyni o trzech biegach. Z wykresu wynika, że moc oporów ruchu samochódu
może pokonać:
a)
b)
c)
d)
na trzecim biegu z prędkością V3,
na trzecim biegu z prędkością V2,
na drugim biegu z prędkością V3,
na brakującym biegu z prędkością V´.
117
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko......................................................., Klasa ….… Data…...…...….
Dział programowy: Własności trakcyjne pojazdów samochodowych
Nr
zadania
Odpowiedź
a
b
c
Punkty
d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem:
118
Test nr 3
Dział:
samochodowych
Przedstawiony poniżej test jest testem dwupoziomowym, składającym się
z 20 zadań wielokrotnego wyboru; 15 zadań sprawdza stopień opanowania
przez uczniów wymagań podstawowych, natomiast 5 zadań stopień opanowania wymagań ponadpodstawowych.
Za udzielenie prawidłowej odpowiedzi na dane pytanie uczeń otrzymuje 1
punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Zadania poziomu
podstawowego (P)
Zadania poziomu
ponadpodstawowego
(PP)
Ocena
0–7
Niedostateczny
8 – 11
Dopuszczający
12 – 14
Dostateczny
14
2–3
Dobry
15
4–5
Bardzo dobry
W tabeli przedstawiono plan testu oraz klucz poprawnych odpowiedzi.
Kategoria celu
Poziom wymagań:
P – podstawowy,
119
Cel operacyjny (sprawdzane
wiadomości lub umiejętności)
Kategoria
celu
Poziom
wymagań
Poprawna odpowiedź
1.
Zdefiniować pojęcie eksploatacji
A
P
b
2.
Wymienić etapy eksploatacji
A
P
a
3.
Wyjaśnić przyczyny zużycia
mechanicznego części pojazdu
samochodowego
B
P
d
Wyjaśnić przyczyny zużycia chemicznego części pojazdu samochodowego
B
P
b
5.
Rozróżnić okresy zużywania się
części w czasie eksploatacji
B
P
b
6.
Wymienić w kolejności okresy
zużywania się części pojazdu
samochodowego
C
P
c
Określić przyczynę zmęczenia
materiału konstrukcyjnego pojazdu samochodowego
C
PP
d
Wymienić podstawowe zabiegi
naprawcze uszkodzonego pojazdu w zakresie obróbki ręcznej
A
P
a
Wymienić podstawowe zabiegi
naprawcze uszkodzonego pojazdu w zakresie obróbki skrawaniem
A
P
c
Wskazać zastosowanie połączeń
w obsłudze i naprawach pojazdów
B
P
b
11.
Zidentyfikować rodzaj połączenia
A
P
d
12.
Określić właściwości mechaniczne elementów złącznych
C
PP
d
13.
Rozróżnić połączenie łożyska tocznego z czopem wału zastosowanego w pojeździe samochodowym
B
P
b
Nr
zadania
4.
7.
8.
9.
10.
120
14.
Wyjaśnić cel obsługi technicznej
B
P
c
15.
Określić cel badań diagnostycznych
C
PP
b
16.
Określić zakres badań kontrolnych pojazdów samochodowych
C
PP
c
17.
Określić istotę metody badań
kontrolnych
C
PP
c
18.
Wymienić czynniki obciążające
środowisko naturalne podczas
obsługi i naprawy pojazdów samochodowych
A
P
a
19.
Wymienić materiały niebezpieczne dla środowiska
A
P
c
20.
Wyjaśnić podstawowe zasady
bezpieczeństwa i higieny pracy
B
P
c
Wskazówki dla nauczyciela.
Należy:
121
1. Eksploatacja pojazdu samochodowego to:
a) intensywne jego użytkowanie w konkretnych warunkach drogowych,
b) zespół czynności obejmujący swym zakresem planowanie, użytkowanie i obsługiwanie,
c) zespół działań mających na celu przywrócenie jego pierwotnego stanu technicznego,
d) sprawna praca pojazdu.
2. Podczas użytkowania pojazdu samochodowego można wydzielić etapy
eksploatacji, w czasie których odbywa się:
a) praca sprawnej maszyny oraz bieżąca kontrola jej stanu technicznego,
b) obsługiwanie samochodu, które ma na celu przywrócenie jego pierwotnego stanu technicznego,
c) eksploatacja, w czasie której podjęte przedsięwzięcia mają na celu
przedłużenie trwałości,
d) przechowywanie samochodu w celu przekazania go do użytkowania.
3. Zużycie mechaniczne części samochodowych następuje na skutek oddziaływania:
a) kwasów zawartych w olejach i smarach,
b) otaczającego środowiska,
c) zmiennych obciążeń powodujących osłabienie struktury materiałów
konstrukcyjnych,
d) tarcia powstającego między współpracującymi powierzchniami poszczególnych części.
4. Zużycie chemiczne części samochodowych następuje na skutek zmian
w strukturze powierzchni współpracujących części powstających pod
wpływem:
a) tarcia tocznego i ślizgowego,
b) korodującego oddziaływania kwasów zawartych w smarach, olejach
i środowisku,
c) pęknięć wywołanych zmęczeniem materiału,
d) nadmiernych luzów między współpracującymi częściami.
122
5. Na rysunku przedstawiono zależność zużywania się części od okresu eksploatacji. Poszczególne okresy nazywają się:
a)
b)
c)
d)
od t= 0 do t = t1 – okres przyspieszonego zużywania się,
od t = t1 do t = t2 – okres normalnego zużywania się,
od t = t2 – okres docierania,
od t = 0 do t = t2 – okres zużycia zmęczeniowego.
6. Zużywanie się części w czasie eksploatacji przedstawiono na rysunku
w pytaniu nr 5. Kolejność poszczególnych okresów eksploatacji pojazdu
jest następująca:
a) 1 – normalnego zużywania się, 2 – docierania, 3 – przyspieszonego
zużycia,
b) 1 – docierania, 2 – przyspieszonego zużycia, 3 – normalnego zużywania się,
c) 1 – docierania, 2 – normalnego zużywania się, 3 – przyspieszonego
zużycia,
d) 1 – przyspieszonego zużycia, 2 – docierania, 3 – normalnego zużywania się.
7. Zmęczeniem materiału nazywa się proces zmian następujących podczas
działania:
a) obciążeń dynamicznych, które powodują zmianę właściwości fizycznych materiału,
b) zmiennych obciążeń, powodujących zmianę właściwości chemicznych materiału,
c) naprężeń, powodujących odkształcenie materiału,
d) zmiennych obciążeń lub naprężeń, powodujących zniszczenie materiału.
123
8. Do podstawowych zabiegów obróbki ręcznej związanej z naprawą pojazdu należą:
a) prostowanie, cięcie, gięcie, spęczanie, wygładzanie i falcowanie,
b) nagniatanie i toczenie,
c) frezowanie, szlifowanie i honowanie,
d) struganie i dłutowanie.
9. Do podstawowych operacji dokładnej obróbki skrawaniem, związanej
z naprawą pojazdu, należą:
a) wiercenie,
b) zwijanie,
c) honowanie i polerowanie,
d) pogłębianie.
10. W procesie napraw pojazdów najczęściej mają zastosowanie połączenia
montażowe:
a) rozłączne spawane i zgrzewane,
b) rozłączne śrubowe i nierozłączne spawane,
c) nierozłączne kołkowe,
d) lutowane.
11. Na rysunku przedstawiono połączenie:
a)
b)
c)
d)
kołkowe,
wpustowe,
wielowypustowe,
śrubowe.
rozcięta piasta
wałek
12. Nakrętki stalowe mające zastosowanie w pojazdach są oznaczone znakami. Liczba „10” oznacza:
a) kod producenta,
b) moment dokręcenia nakrętki 10 Nm,
c) rodzaj materiału nakrętki „10”,
d) klasę wytrzymałości, które określa naprężenie
próbne równe 100 N/mm2.
124
13. Na rysunku przedstawiono połączenie:
a)
b)
c)
d)
wpustowe,
wtłaczane,
zatrzaskowe,
przetłaczane.
podgrzane łożysko toczne
14. Obsługa techniczna pojazdu ma na celu utrzymanie:
a) estetycznego wyglądu pojazdu,
b) w stanie pełnej gotowości do jazdy,
c) w stanie pełnej gotowości do jazdy i jego estetyczny wygłąd,
d) sprawnego układu hamulcowego.
15. Badania diagnostyczne pojazdu mają na celu ocenę:
a) stanu technicznego poszczególnych części samochodu,
b) stanu technicznego samochodu lub zespołu bez jego demontażu,
c) warunków pracy samochodu i jego zespołów,
d) niezawodności samochodu.
16. Badania kontrolne pojazdu obejmują:
a) sprawdzenie wybranych cech i właściwości samochodu związanych
z ochroną środowiska,
b) wykrywanie wad konstrukcyjnych samochodu,
c) okresowe badania obowiązkowe mające na celu kontrolę stanu technicznego zespołów wpływających na bezpieczeństwo ruchu i emisję
zanieczyszczeń gazowych,
d) dodatkowe badania pojazdów przeznaczonych do przewozu materiałów niebezpiecznych.
17. Metoda organoleptyczna oceny stanu technicznego pojazdu polega na:
a) zastosowaniu elektronicznego sprzętu diagnostycznego,
b) zastosowaniu przyrządów do pomiaru emisji zanieczyszczeń gazowych,
c) sprawdzeniu właściwości użytkowych samochodu za pomocą zmysłów,
d) zastosowaniu optycznego systemu pomiarowego układu kierowniczego.
125
18. Pojazdy samochodowe obciążają środowisko przede wszystkim wskutek:
a) hałasu i zanieczyszczenia powietrza, ziemi, wód gazami, pyłami, olejami i chemikaliami,
b) zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem węgla,
c) zanieczyszczenia wody używanej do utrzymania estetyki samochodu,
d) skażenia promieniotwórczego.
19. Szczególnie niebezpieczne dla środowiska są odpady motoryzacyjne:
a) złom metali kolorowych,
b) szkło, papier i drewno,
c) zużyty olej, rozpuszczalniki, benzyna, płyny hamulcowe i ciecze
chłodzące.
d) kartony stanowiące opakowanie części.
20. Podczas obsługi i napraw pojazdów samochodowych należy właściwie
obchodzić się z materiałami niebezpiecznymi. W wypadku olejów silnikowych i przekładniowych należy stosować:
a) okulary ochronne i maski ochronne,
b) wentylację i maski ochronne,
c) kremy ochronne, a substancje trzymać z dala od ognia,
d) odsysanie powstających pyłów.
126
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..............................................................., Klasa ......... Data ............
Dział programowy: Podstawy obsługi, naprawy i eksploatacji pojazdów
samochodowych
Nr zadania
Odpowiedź
a
b
Punkty
c
d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem:
127
Test nr 4
Dział:
Budowa, zasada działania, obsługi i naprawy układu
Zadania poziomu
podstawowego (P)
Ocena
Zadania poziomu ponadpodstawowego (PP)
0–7
Niedostateczny
8 – 11
Dopuszczający
12 – 14
Dostateczny
14
2–3
Dobry
15
4–5
Bardzo dobry
Kategoria celu
Poziom wymagań:
P – podstawowy,
128
Nr
zadania
Cel operacyjny (sprawdzane wiadomości lub umiejętności)
Kategoria celu
Poziom
wymagań
Poprawna odpowiedź
1.
Zdefiniować funkcje układu napędowego pojazdu
A
P
b
2.
Wymienić podstawowe zespoły napędowe
A
P
c
3.
Wyjaśnić istotę napędu hybrydowego
pojazdu
B
P
d
4.
Określić funkcję sprzęgła w układzie
napędowym pojazdu
C
P
d
5.
Wyjaśnić istotę działania sprzęgła
ciernego
B
P
c
6.
Rozróżnić rodzaje sprzęgieł
B
P
d
7.
Wyjaśnić defekt w działaniu sprzęgła
B
P
b
8.
Dowieść przyczynę niewłaściwego
działania sprzęgła
D
PP
a
9.
Określić zastosowanie sprzęgła wielotarczowego
B
P
b
10.
Określić podstawowe zadanie skrzynki
biegów
C
P
c
11.
Zdefiniować przełożenia przekładni
zębatej
A
P
b
12.
Określić funkcję przekładni zębatej
z kołem pośrednim w działaniu skrzyni biegów
C
PP
c
13.
Wyjaśnić funkcję synchronizatora
w działaniu skrzyni biegów
C
PP
a
14.
Określić parametry sterujące w automatycznej skrzyni biegów
C
PP
d
15.
Określić budowę automatycznej skrzyni biegów
C
P
d
129
16.
Wymienić rodzaje sterowania automatyczną skrzynią biegów
A
P
c
17.
Określić zadanie przekładni głównej
napędu samochodu
B
P
b
18.
Określić zadanie mechanizmu różnicowego w napędzie samochodu
C
P
a
19.
Wyjaśnić funkcje oleju przekładniowego w układzie napędowym pojazdu
B
P
d
20.
Zaplanować demontaż skrzyni biegów
D
PP
c
Należy:
130
1. Podstawowymi funkcjami układu napędowego jest:
a) wytworzenie momentu napędowego,
b) zamiana momentu obrotowego i prędkości silnika oraz przeniesienie
mocy na koła pojazdu,
c) uzyskanie żądanego stopnia redukcji prędkości wału korbowego silnika,
d) wzmocnienie momentu napędowego.
2. Typowy układ napędowy pojazdu składa się z mechanizmów:
a) sprzęgła i skrzyni biegów,
b) sprzęgła, skrzyni biegów i wału napędowego,
c) sprzęgła, skrzyni biegów, wału napędowego i mostu napędowego,
d) przekładni głównej i półosi.
3. Na rysunku przedstawiono napęd:
silnik ZZS
skrzynia biegów
przekładnia główna
a)
b)
c)
d)
zbiornik paliwa
silnik prądu zmiennego
akumulatory
na wszystkie koła pojazdu,
na koła tylne pojazdu,
centralny,
hybrydowy.
4. Sprzęgło umieszczone w pojeździe stanowi układ:
a) synchronizujący skrzynię biegów,
b) zmniejszający prędkość ruchu pojazdu,
c) zmieniający moment obrotowy i prędkość obrotową silnika.
d) służący do rozłączania wału korbowego silnika z zespołami napędowymi samochodu.
5. Sprzęgło cierne jest układem przenoszącym moment obrotowy z silnika
na wałek skrzyni biegów dzięki:
a) sprężynie membranowej,
b) wyprzęgnika,
c) sile tarcia,
d) łożysku oporowemu.
131
6. Na rysunku przedstawiono sprzęgło:
a) elektromagnetyczne,
b) wielotarczowe,
c) wyłączane hydraulicznie,
d) tarczowe cierne wyłączane mechanicznie.
luz 10 ÷ 30 mm
luz 1 ÷ 3 mm
wałek sprzęgłowy skrzyni
biegów
wysprzęgnik
sprężyna
membranowa
nakrętka
regulacyjna
7. Osłabienie docisku powierzchni ciernych sprzęgła może być spowodowane m.in.:
a) częściowym zużyciem łożyska oporowego,
b) nadmiernym zużyciem okładzin ciernych,
c) napełnienie skrzyni biegów olejem o zbyt małej lepkości,
d) uszkodzeniem synchronizatorów w skrzyni biegów.
8. Przyczyną nadmiernego oporu stawianego przez pedał sprzęgła w pierwszej fazie jego wciskania jest:
a) znaczne zużycie końcówek segmentów sprężyny centralnej,
b) zużyta prowadnica łożyska wyciskowego,
c) uszkodzenie obudowy łożyska wyciskowego,
d) uszkodzenie powierzchni ciernych.
9. Sprzęgła wielotarczowe mokre znajdują zastosowanie w pojazdach samochodowych:
a) osobowych,
b) motocyklach i automatycznych skrzyniach biegów,
c) ciągnikach,
d) skuterach.
132
10. Podstawowym zadaniem skrzyni biegów jest:
a) zmniejszenie prędkości obrotowej silnika,
b) umożliwienie zmiany kierunku obrotów do jazdy do tylu,
c) zapewnienie odpowiedniego przełożenia, umożliwiającego płynne
poruszanie pojazdu w zakresie obrotów eksploatacyjnych silnika,
d) umożliwienie zatrzymania pojazdu.
11. Zmianę momentu obrotowego i prędkości obrotowej silnika osiąga się
za pomocą kół zębatych skrzyni biegów (rysunek). Stosunek Z2 do Z1
wyraża:
a) moduł koła zębatego,
b) przełożenie przekładni
zębatej,
c) luz obwodowy przekładni zębatej,
d) luz wierzchołkowy
przekładni.
z1
n1
M1
z1
n1
M1
koło napędzające
d
1
d1
z1
n1
M1
d1
F
F
d
d2
d2
2
z2
n2
M2
koło napędzane
koło pośrednie
i=
z2 n1
=
z1 n2
z2
n2
M2
12. Koło pośrednie (rysunek w pytaniu 11) przekładni zębatej służy do:
a) zmiany przełożenia,
b) zwiększenia momentu obrotowego silnika,
c) biegu wstecznego,
d) zwiększenia prędkości obrotowej silnika.
13. Zadaniem synchronizatora skrzyni biegów jest:
a) wyrównywanie odmiennych prędkości obrotowych wałków skrzynki
biegów, a następnie włączenie ich do pracy,
b) zmniejszenie tarcia pomiędzy współpracującymi kołami zębatymi,
c) ułatwienie włączania I biegu,
d) samoczynne wyprzęganie sprzęgła.
14. W automatycznej skrzyni biegów podstawowymi parametrami sterującymi są:
a) pozycja pedału gazu i prędkość jazdy,
b) pozycja przełącznika opcji,
c) wybrany program jazdy,
d) wszystkie wyżej wymienione parametry.
133
15. Po względem konstrukcyjnym automatyczna skrzynia biegów składa się z:
a) sprzęgła-przekładni hydrokinetycznej,
b) zespołu przełożeń układ-przekładnia planetarna,
c) zespołu sterowania,
d) wszystkich wyżej wymienionych zespołów.
16. W automatycznych skrzyniach biegów o sterowaniu elektronicznym, zadanie sterowania i kontroli spełnia układ:
a) elektryczny,
b) hydrauliczny,
c) elektroniczny(komputer),
d) pneumatyczno-elektryczny.
17. Podstawowym zadaniem przekładni głównej jest:
a) zapewnienie bezstopniowej zmiany przełożenia,
b) przenoszenie i zwiększanie momentu obrotowego,
c) przekazywanie momentu obrotowego z jednego wału na inny,
d) zwiększenie prędkości obrotowej wału napędowego.
18. Zadaniem mechanizmu różnicowego jest:
a) rozdzielanie napędu na półosie i umożliwienie toczenia się kół mostu
napędowego z różnymi prędkościami obrotowymi,
b) przeniesienie napędu ze skrzyni biegów na piasty kół jezdnych samochodu,
c) przekazywanie momentu obrotowego przy zmiennym kącie załamania wałów,
d) zwiększanie momentu obrotowego na koła jezdne samochodu.
19. Zadaniem oleju przekładniowego oprócz zmniejszenia współczynnika
tarcia współpracujących elementów jest:
a) odprowadzanie ciepła,
b) ochrona przed korozją i usuwanie zanieczyszczeń powstających
w trakcie współpracy elementów,
c) ograniczanie wibracji i hałasu,
d) wszystkie wyżej wymienione zadania.
20. Całkowity demontaż skrzyni biegów jest wymagany podczas wymiany:
a) mechanizmu zmiany biegów,
b) pierścieni uszczelniających,
c) synchronizatorów i kół zębatych,
d) pokryw łożysk.
134
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..................................................................., Klasa ........ Data .........
Dział programowy: Budowa, zasada działania, obsługi i naprawy układu
Nr
zadania
Odpowiedź
a
b
Punkty
c
d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem:
135
Test nr 5
Dział:
Budowa, zasada działania, obsługi i naprawa układu
Zadania poziomu
podstawowego (P)
Zadania poziomu
ponadpodstawowego
(PP)
Ocena
0–7
Niedostateczny
8 – 11
Dopuszczający
12 – 14
Dostateczny
14
2–3
Dobry
15
4–5
Bardzo dobry
W tabeli poniżej przedstawiono plan testu oraz klucz poprawnych odpowiedzi. Zamieszczone w tabeli oznaczenia kategorii celu oraz poziomu wymagań
mają następujące znaczenie:
Kategoria celu:
Poziom wymagań:
P – podstawowy,
136
Nr
zadania
Kategoria celu
Poziom
wymagań
Poprawna odpowiedź
1.
Zdefiniować układ hamulcowy
A
P
b
2.
Wymienić siły działające na pojazd
podczas hamowania
A
P
c
3.
Wyjaśnić równowagę sił podczas
hamowania pojazdu
B
P
d
4.
Określić siłę hamowania przy
jeździe na wprost
C
P
c
5.
Określić siłę hamowania przy
jeździe po łuku
C
P
c
6.
Określić źródło momentu
hamowania w hamulcach
szczękowo-bębnowych
C
P
a
7.
Zidentyfikować układ hamulcowy
A
P
c
8.
Wyjaśnić zjawisko
samowzmacjalności hamulca
B
P
d
9.
Określić przyczyny zaniku siły
hamowania
C
PP
d
10.
Określić charakterystyczne
właściwości hamulców tarczowych
C
P
d
11.
Wyjaśnić konstrukcję
wentylowanych tarcz hamulcowych
B
P
a
12.
Określić konstrukcję hamulców
tarczowych
C
P
c
13.
Określić budowę i działanie hamulca
tarczowego
C
PP
d
14.
Wyjaśnić działanie układu
antyblokującego ABS
B
P
d
15.
Określić budowę i działanie układów
hamulcowych ze wspomaganiem
C
PP
a
137
16.
Określić budowę i działanie układów
awaryjnego hamowania BAS
C
PP
c
17.
Wykryć uszkodzenia tarcz
hamulcowych
D
PP
a
18.
Określić usterki pracy układu
hamulcowego
C
P
d
19.
Wyjaśnić funkcję płynu
hamulcowego w układzie
hamulcowym
B
P
b
Określić właściwości płynu
hamulcowego
C
P
c
20.
Należy:
138
1. Poprawna definicja układu hamulcowego brzmi:
a) służy do utrzymywania pojazdu w spoczynku,
b) umożliwia zmniejszenie prędkości oraz zatrzymywanie pojazdu,
c) zapobiega przed samoistnym toczeniem się pojazdu,
d) służy do utrzymywania prędkości pojazdu na określonym poziomie.
2. Na koła pojazdu podczas hamowania działają siły:
a) pionowa docisku do nawierzchni,
b) boczna,
c) hamowania,
d) napędowa.
3. Siła hamowania działająca na koła samochodu jest równoważona przez:
a) masę samochodu,
b) siłę pionową docisku koła do nawierzchni,
c) różnicę sił hamowania po obu stronach pojazdu,
d) siłę przyczepności wynikającą z siły pionowej i współczynnika przyczepności opon.
4. Siła hamowania przy jeździe po prostej zależy od:
a) średnicy kół jezdnych samochodu.
b) średnicy tarcz hamulcowych.
c) współczynnika przyczepności wzdłużnej opony.
d) tylko od rodzaju nawierzchni, z którą współpracuje opona.
5. Wartość siły hamowania podczas jazdy po łuku zależy od:
a) średnicy kół jezdnych samochodu.
b) średnicy tarcz hamulcowych.
c) współczynnika przyczepności wzdłużnej i bocznej opony.
d) tylko od rodzaju nawierzchni, z którą współpracuje opona.
6. W hamulcach szczękowo-bębnowych moment hamowania powstaje
wskutek:
a) tarcia powierzchni bębna hamulcowego o szczęki.
b) tarcia powierzchni tarcz wirujących o szczęki hamulcowe.
c) oddziaływania tłoczków hamulcowych na tarczę powiązaną z kołem
jezdnym.
d) tarcia taśmy o powierzchnię wewnętrzną bębna.
139
7. Na rysunku przedstawiono hamulec:
a) tarczowy,
b) taśmowy,
c) szczękowo-bębnowy pojedynczego działania,
d) szczękowo-bębnowy podwójnego działania.
cylinderek hamulcowy
podwójnego działania
5
4
Krzywa charakterystyczna
wzmocnienia hamowania C
8. Na wykresie przedstawiono:
a) stopień zużycia szczęk
hamulcowych,
b) stopień zużycia bębna
hamulcowego,
c) możliwość precyzyjnego dozowania siły
hamowania,
d) efekt wzmocnienia hamowania hamulców.
łożysko oporowe
stałe
hamulec podwójnego działania ze
wspomaganiem
hamulec pojedynczego działania
3
2
1
hamulec tarczowy
0
0,2
0,4
0,6
Współczynnik tarcia μ
9. Fading to zjawisko:
a) wzmocnienia hamowania,
b) słabe odprowadzenie ciepła z układu hamulcowego,
c) wzmocnienie siły hamowania,
d) słabnięcie, a następnie zanik siły hamującej wskutek przegrzania
układu hamulcowego lub wrzenia płynu hamulcowego.
10. Hamulce tarczowe charakteryzują się:
a) brakiem możliwości precyzyjnego dozowania siły hamowania,
b) dużą podatnością na fading,
c) złożoną konserwacją i trudną wymianą okładzin,
d) samoczynną regulacją luzu i dobrymi warunkami chłodzenia.
11. Tarcze wentylowane hamulców powodują:
a) łatwy przepływ powietrza i intensywniejsze ich chłodzenie,
b) trudniejszy przepływ powietrza, lecz większą skuteczność hamulców,
c) samoczynną regulację luzu pomiędzy klockami ciernymi a tarczą,
d) dobrą ich samooczyszczalność pod wpływem zwiększonej siły odśrodkowej.
140
12. Na rysunku przedstawiono:
pierścień uszczelniający
tłoczek
pozycja hamowania
a)
b)
c)
d)
hamulec zwolniony
hydrauliczną pompę hamulcową,
tarczę hamulcową,
zacisk jednotłoczkowy hamulca tarczowego,
hamulec postojowy.
13. Podstawowym warunkiem prawidłowej pracy hamulca tarczowego jest:
a) wielkość (średnica) tarczy,
b) wewnętrzna wentylacja tarczy,
c) długość linki hamulca ręcznego,
d) zachowanie odpowiednio małego luzu pomiędzy klockami ciernymi
a tarczą.
14. Układ antyblokujący ABS w układzie hamulcowym powoduje:
a) wydłużenie drogi hamowania w wypadku blokady kół,
b) regulację ciśnienia w układzie hamulcowym w celu zwiększenia siły
hamowania,
c) regulację ciśnienia powietrza w oponie podczas hamowania,
d) regulację ciśnienia hamującego w celu wyeliminowania blokady koła
jezdnego.
15. Serwomechanizmy to urządzenia, które:
a) wytwarzają wspomagającą siłę hamowania,
b) zapobiegają ślizganiu się kół napędowych w chwili ruszania i przyspieszania,
c) samoczynnie regulują luz pomiędzy klockami ciernymi a tarczą,
d) poprawiają stabilność poprzeczną pojazdu podczas hamowania.
141
16. Na rysunku przedstawiono urządzenie:
czujnik drogi
sprężyna
membranowa
elektromagnes
do cylindra
roboczego
cewka elektromagnesu
wyłącznik
komora robocza
sterownik
komora podciśnieniowa
a) elektrohydrauliczne, stosowane jako pomoc przy ruszaniu,
b) sterownik ABS/ASR do rejestracji i przetwarzania prędkości obrotowych kół,
c) tzw. asystent hamowania BAS,
d) hamulec elektrohydrauliczny SBC.
17. Bezpośrednią przyczyną pulsacji momentu hamującego na „zimno” jest:
a) różnica grubości części roboczej tarczy hamulcowej (nierównoległość
powierzchni roboczej tarczy),
b) drgania elementów zawieszenia i nadwozia,
c) wysoka temperatura tarczy,
d) jazda z częstymi, mocnymi hamowaniami.
18. Przyczyną pisków podczas hamowania są:
a) nie wyważenie koła,
b) cienkie tarcze hamulcowe,
c) źle ustawiona geometria kół,
d) drgania klocka i tarczy hamulcowej.
142
19. Podstawowym zadaniem płynu hamulcowego jest:
a) smarowanie elementów układu hamulcowego pojazdu,
b) przeniesienie siły z pompy hamulcowej na hamulce kół i smarowanie
komponentów hydraulicznych,
c) absorbcja wilgoci z otoczenia w celu ochrony układu hamulcowego
przed korozją,
d) odpowietrzanie układu hamulcowego.
20. Na rysunku przedstawiono wykres temperatury wrzenia płynu hamulcowego w zależności od zawartości w nim wody. Temperatura wrzenia
płynu DOT3 przy zawartości 3,5 procent wody wynosi:
a) 180 stopni C,
b) 160 stopni C,
c) 140 stopni C,
d) 125 stopni C.
260
°C
Temperatura
220
200
180
DOT
160
DOT 5
DOT
4
.1
3
140
120
0
1
Zawartość wody
2
3
3,5
4
5
ciężar %
143
KARTA ODPOWIEDZI
Przedmiot: Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych
Dział programowy: Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy układu
Nr
zadania
Odpowiedź
a
b
Punkty
c
d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem:
144
Test nr 6
Dział:
Budowa, zasada działania, obsługi i naprawa układu
Za udzielenie prawidłowej odpowiedzi na dane pytanie uczeń otrzymuje 1
punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Zadania poziomu
podstawowego (P)
Ocena
Zadania poziomu
0–6
Niedostateczny
7 – 10
Dopuszczający
11 – 13
Dostateczny
13
1–3
Dobry
13
4–5
Bardzo dobry
Kategoria celu
Poziom wymagań:
P – podstawowy,
145
Nr
zadania
Kategoria celu
Poziom
wymagań
Poprawna odpowiedź
1.
Określić siły i osie ruchu pojazdu
P
C
b
2.
Wyjaśnić, na czym polega podsterowność pojazdu
P
B
a
3.
Rozróżnić nadsterowność, podsterowność i charakterystykę neutralną
pojazdu
P
B
c
4.
Zdefiniować zadania układu kierowniczego
P
A
d
5.
Wymienić elementy budowy układu
kierowniczego
P
A
c
6.
Wyjaśnić budowę i działanie przekładni kierowniczej
P
B
a
7.
Rozróżnić konstrukcje układów kierowniczych
P
B
b
8.
Określić budowę układu kierowniczego ze zwrotnicami
PP
C
b
9.
Rozróżnić pozycje kół pojazdu
P
B
b
10.
Zdefiniować zbieżność kół pojazdu
P
A
b
11.
Porównać elementy geometryczne kół
pojazdu
PP
C
c
12.
Określić elementy geometryczne pochylenia kół pojazdu
P
C
d
13.
Rozróżnić przekładnię kierowniczą
w zakresie konstrukcji i działania
P
B
b
14.
Wyjaśnić zasadę działania układów
kierowniczych ze wspomaganiem
P
B
a
15.
Rozróżnić konstrukcję układów kierowniczych ze wspomaganiem
P
B
c
16.
Ocenić przydatność aktywnego układu kierowniczego w pojazdach
PP
D
a
17.
Zastosować procedurę obsługi układu
kierowniczego
PP
C
d
18.
Zastosować metodę kontroli i regulacji układu kierowniczego
PP
C
c
146
Należy:
4. Test zawiera 18 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
1. Czym się zajmuje dynamika pojazdu?
a) rodzajem napędu pojazdu,
b) siłami oddziałującymi na pojazd i ich wpływem na jego ruch,
c) położeniem środka ciężkości pojazdu,
d) zawieszeniem i rozmieszczeniem kół jezdnych.
2. Podsterowność pojazdu polega na tym, że:
a) kąt znoszenia kół przednich jest większy od kąta znoszenia kół tylnych,
b) kąt znoszenia kół tylnych jest większy od kąta znoszenia kół przednich,
c) pojazd skręca po promieniu mniejszym od promienia wynikającego
ze skręcenia kół tylnych,
d) pojazd „zarzuca tyłem”.
147
3. Pojazd z napędem przednim ma tendencję do:
a) nadsterowności,
b) zachowania neutralnego,
c) podsterowności,
d) znoszenia w bok, równomiernie z przodu i tyłu.
4. Zadaniem układu kierowniczego jest:
a) uzyskanie zbieżności zerowej kół pojazdu,
b) uzyskanie korzystnej samosterowności,
c) wyrównanie luzów przy prowadzeniu kół,
d) umożliwienie kierowanie pojazdem, czyli utrzymanie kierunku jazdy, zgodnie z wolą kierowcy.
5. Podstawowymi elementami układu kierowniczego w pojeździe są:
a) kierownica i przekładnia kierownicza,
b) kierownica, stabilizator i drążek kierowniczy,
c) kierownica, drążek kierowniczy, stabilizator, przekładnia i kolumna
kierownicza,
d) przekładnia i kolumna kierownicza.
6. Zadaniem przekładni kierowniczej jest zapewnienie:
a) odpowiedniego przełożenia kinematycznego i dynamicznego oraz
sprawności mechanizmu kierowniczego,
b) samoczynnego powracania skręconych kół do położenia odpowiadającego jeździe na wprost,
c) odpowiedniej zbieżności kół,
d) odpowiedniego pochylenia kół.
7. Na rysunku przedstawiono konstrukcję układu kierowniczego:
a) z obrotnicą,
oś kierowana
b) z obrotnicą i ze zwrotnicami,
c) ze zwrotnicami,
powierzchnia
wyznaczona przez
d) z przekładnią kierowniczą
punkty podparcia
kulkową.
oś kierowana
8. Mechanizm zwrotniczy stanowi:
a) zespół dźwigni, które dostosowują wartości sił niezbędnych do kierowania pojazdem,
b) zespół dźwigni i drążków łączących koła kierowane,
c) układ zapobiegający drganiom na kole kierowniczym,
d) zespół dźwigni i drążków zapewniający skręcanie osi wokół wspólnej osi.
148
9. Na rysunku niżej przedstawiono:
a) rozstaw kół,
b) rozstaw osi,
c) zbieżność kół,
d) oś symetrii pojazdu.
10. Zbieżność kół jest to:
a) suma odległości między krawędziami obręczy mierzonymi z przodu
i z tyłu w płaszczyźnie, która przychodzi na wysokości osi kół,
b) różnica odległości między krawędziami obręczy mierzonymi z przodu
i z tyłu w płaszczyźnie, która przychodzi na wysokości osi kół,
c) kąt zawarty między płaszczyzną symetrii koła a prostopadłą do nawierzchni,
d) kąt wyprzedzenia sworznia zwrotnicy.
11. Na rysunku przedstawiono zbieżność:
a) zerową,
b) ujemną,
c) dodatnią,
d) z dodatnim promieniem zataczania.
ε
2
ε
2
1
2
12. Kąt pochylenia kół jest to kąt pomiędzy:
a) osią zwrotnicy a płaszczyzną koła,
b) płaszczyzną koła a osią sworznia,
c) płaszczyzną koła a osią pojazdu,
d) płaszczyzną koła a pionem wyprowadzonym z punktu podparcia.
13. Na rysunku przedstawiono przekładnię kierowniczą:
a) śrubowo-kulkową,
miech gumowy
b) zębatkową,
c) ślimakową,
d) ślimakową globoidalną.
koło zębate walcowe
połączenie z kolumną
kierownicy
drążek kierowniczy
zębatka
docisk
149
14. Zasada działania układu kierowniczego ze wspomaganiem polega na
tym, że:
a) siła przyłożona do koła kierownicy służy do uruchomienia układu
sterującego siłownikiem (silnikiem) drążka układu zwrotniczego,
b) ułatwia skręcanie podczas jazdy z dużą prędkością,
c) ułatwia jazdę samochodem na wprost,
d) wspomaga jazdę samochodem na łuku drogi.
15. Współczesne samochody osobowe najczęściej wyposażone są w układ
kierowniczy ze wspomaganiem:
a) hydraulicznym,
b) elektrohydraulicznym,
c) elektrycznym,
d) mechanicznym.
16. Aktywny układ kierowniczy umożliwia:
a) stabilność i komfort jazdy,
b) skręcanie kół pod różnymi kątami,
c) zwiększenie rozstawu kół podczas jazdy,
d) zwiększenie wspomagania wraz ze wzrostem prędkości.
17. Obsługa układu kierowniczego polega na:
a) sprawdzeniu stanu technicznego przekładni kierowniczej,
b) sprawdzeniu sumarycznego luzu mierzonego na kole kierowniczym
przy kołach ustawionych do jazdy po łuku,
c) pomiarze kąta pochylenia kół,
d) kontroli i regulacji luzów w przegubach i w przekładni kierowniczej, smarowaniu i regulacji kątów ustawienia kół oraz sprawdzeniu
wszystkich połączeń.
18. Nowoczesne metody kontroli i regulacji ustawienia kół polegają na zastosowaniu:
a) przyrządów mechanicznych,
b) przyrządów optycznych,
c) urządzeń komputerowych, które za pomocą czujników elektronicznych rejestrują parametry kół,
d) przyrządów mechaniczno-optycznych.
150
KARTA ODPOWIEDZI
Dział programowy: Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy układu
Nr
zadania
Odpowiedź
a
b
Punkty
c
d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Razem:
151
Test nr 7
Dział:
Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy elementów
nośnych i jezdnych pojazdów samochodowych
Zadania poziomu
podstawowego (P)
Ocena
Zadania poziomu
0–7
Niedostateczny
8 – 11
Dopuszczający
12 – 14
Dostateczny
14
1–3
Dobry
14
4–6
Bardzo dobry
Kategoria celu:
Poziom wymagań:
P – podstawowy,
152
Nr
zadania
Kategoria celu
Poziom
wymagań
Poprawna odpowiedź
1.
Zdefiniować oś pojazdu samochodowego
P
A
b
2.
Wyjaśnić funkcję układu zawieszenia pojazdu
P
B
a
3.
Zidentyfikować rodzaj zawieszenia
P
A
b
4.
Określić charakterystykę zawieszenia niezależnego
P
C
b
5.
Określić zadania sprężystych elementów zawieszenia
P
C
c
6.
Wymienić rodzaje resorów stosowanych w samochodach osobowych
P
A
d
7.
Wyjaśnić rodzaj obciążenia elementów gumowych zawieszenia
P
B
d
8.
Wyjaśnić zasadę działania pneumatycznych elementów zawieszenia
P
B
c
9.
Rozróżnić elementy zawieszenia
P
B
d
10.
Wyjaśnić funkcję amortyzatora
w zawieszeniu pojazdu
P
B
a
11.
Określić położenie amortyzatora
w zawieszeniu pojazdu
PP
C
c
12.
Określić budowę stabilizatora
P
C
c
13.
Rozróżnić rodzaj zawieszenia
P
C
b
14.
Określić rodzaj zawieszenia w samochodach ciężarowych
PP
C
c
15.
Określić wpływ zawieszenia aktywnego na ruch pojazdu
PP
C
b
153
16.
Określić wpływ programu zawieszenia aktywnego na stabilność
pojazdu
PP
C
d
17.
Ocenić stan techniczny amortyzatora
PP
C
c
18.
Wyjaśnić funkcję ramy w zawieszeniu pojazdu
P
B
c
19.
Zidentyfikować uszkodzenie ramy
zawieszenia
P
A
c
20.
Ocenić stan techniczny amortyzatorów
PP
B
b
Należy:
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie.
154
1. Oś samochodu stanowi zespół elementów nośnych, na których osadzone są:
a) elementy układu hamulcowego,
b) koła wraz z piastami,
c) elementy układu kierowniczego,
d) elementy układu przeciwblokującego ABS.
2. Zadaniem zawieszenia kół samochodu jest:
a) połączenie ich z nadwoziem pojazdu,
b) obniżenie środka ciężkości pojazdu,
c) ochrona przed skutkami zderzenia bocznego,
d) ograniczenie kąta znoszenia pojazdu.
3. Na rysunku przedstawiono zawieszenie z osią:
górny wahacz wzdłużny
a)
b)
c)
d)
drążek Panharda
półsztywną,
sztywną,
wahliwą,
sztywną kół kierowanych.
dolny wahacz wzdłużny
4. Zawieszenie niezależne umożliwia:
a) zwiększenie mas pojazdu, które są nieresorowane,
b) stosowanie miękkich elementów sprężystych i zmniejszenie mas nieresorowanych,
c) równomierne uginanie się kół jezdnych pojazdu,
d) usztywnienie zawieszenia pojazdu podczas pokonywaniu zakrętów.
5. Zadaniem sprężystych elementów zawieszenia jest:
a) zabezpieczenie samochodu przed nadmiernym przechyłem w kierunku poprzecznym do kierunku jazdy,
b) powiązanie nadwozia z ramą samochodu,
c) przyjmowanie wraz amortyzatorami wstrząsów powodowanych przez
nawierzchnię jezdni,
d) zapewnienie odpowiedniej przyczepności kół.
155
6. W samochodach osobowych stosuje się wyłącznie resory:
a) piórowe,
b) śrubowe,
c) stabilizatory i drążki skrętne,
d) wszystkie wymienione w pkt. a, b, c i d.
7. Gumowe elementy sprężyste w zawieszeniu samochodu pracują na:
a) rozciąganie,
b) zginanie,
c) wyboczenie,
d) ściskanie i ścinanie.
8. Pneumatyczne elementy sprężyste działają na zasadzie:
a) sprężenia powietrza w zbiorniku należącym do układu zawieszenia
pojazdu,
b) rozprężenia powietrza w zbiorniku należącym do układu hamulcowego pojazdu,
c) sprężenia i rozprężenia powietrza w zbiorniku należącym do układu
zawieszenia pojazdu,
d) tłumiących właściwości cieczy.
9. Rysunek przedstawia elementy resorujące:
a) gumowe,
b) hydrauliczne,
c) hydropneumatyczne,
d) pneumatyczne.
10. Zadaniem amortyzatora w zawieszeniu samochodu jest:
a) skuteczne pochłanianie energii drgań pojazdu,
b) połączenie osi pojazdu z nadwoziem,
c) ustawienie kątowe koła jezdnego,
d) regulowanie wysokości położenia pojazdu.
11. Kąt pochylenia amortyzatora dwururowego powinien wynosić:
a) do 60 stopni,
b) od 60 do 65 stopni,
c) od 60 do 80 stopni,
d) od 60 do 70 stopni.
156
12. Stabilizatory, które poprawiają trzymanie się drogi przez pojazd, przeważnie mają kształt litery:
a) Z,
b) V,
c) U,
d) W.
13. Na rysunku przedstawiono zawieszenie:
a) McPhersona,
b) z poprzecznym drążkiem skrętnym,
c) na wahaczu wzdłużnym,
d) na wahaczach skośnych.
wahacz wzdłużny
wspornik łożyska
poprzeczka
14. W samochodach ciężarowych najczęściej stosuje się zawieszenie:
a) niezależne,
b) półzależne,
c) zależne,
d) z osią półsztywną.
15. Zawieszenie aktywne pojazdu wpływa na:
a) zwiększenie siły hamującej pojazdem,
b) regulację komfortu resorowania pojazdu,
c) dociążenie przodu pojazdu podczas hamowania,
d) resorowanie pojazdu, które niezależnie od warunków terenowych jest
zawsze miękkie,
16. Zasada działania podwozia hydroaktywnego pozwala na wybór programu jazdy:
a) „komfort”, powodującego twarde resorowanie,
b) „sport”, powodującego miękkie resorowanie,
c) „komfort” lub „sport”, powodującego tylko twarde resorowanie,
d) „komfort” lub „sport”, powodującego ustawienie miękkiego lub twardego resorowania.
157
17. Na rysunku przedstawiono wykres sprawdzenia amortyzatora na stanowisku pomiarowym:
Wartość graniczna
Wartość faktyczna
przód
tył
a)
b)
c)
d)
nie
tak
WYMIANA
nie
tak
drgań jednego amortyzatora,
drgań wszystkich amortyzatorów pojazdu,
drgań dwóch amortyzatorów jednej osi pojazdu,
drgań dwóch amortyzatorów dwóch osi pojazdu.
18. Rama samochodu jest zespołem, który wiąże w jedną całość zespoły:
a) nadwozia pojazdu,
b) podwozia pojazdu,
c) nadwozia i podwozia pojazdu,
d) skrzyni biegów z podwoziem pojazdu.
19. Wskutek kolizji następują różne odkształcenia blach nadwozia i elementów ramy pojazdu. Na rysunku przedstawiono odkształcenie, zwane:
a) wygięciem bocznym,
b) opuszczeniem,
c) zwichrowaniem,
d) ściśnięciem.
20. Kryteria oceny amortyzatorów ustalone są przez Europejskie
Stowarzyszenie Producentów Amortyzatorów (EUSAMA). Dobra skuteczność tłumienia drgań otrzymała wartość:
a) 60 % ,
b) 41-60%,
c) 21-40%,
d) 80%.
158
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko......................................................................, Klasa ....... Data ......
Dział programowy: Budowa, zasady działania, obsługi i naprawy elementów nośnych i jezdnych pojazdów samochodowych
Nr
zadania
Odpowiedź
a
b
Punkty
c
d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem:
159
Test nr 8
Dział:
Koła i ogumienie
Przedstawiony poniżej test jest testem dwupoziomowym, składającym się
z 20 zadań wielokrotnego wyboru; 14 zadań sprawdza stopień opanowania
przez uczniów wymagań podstawowych, natomiast 6 zadań stopień opanowania wymagań ponadpodstawowych.
Zadania poziomu
podstawowego (P)
Ocena
Zadania poziomu
0–7
Niedostateczny
8– 11
Dopuszczający
14 – 14
Dostateczny
14
1–3
Dobry
14
4–6
Bardzo dobry
Kategoria celu:
Poziom wymagań:
P – podstawowy,
160
Nr
Cel operacyjny (sprawdzane wiadozadamości lub umiejętności)
nia
1.
Wymienić elementy budowy koła jezdnego
2.
Wyjaśnić funkcję kół jezdnych
3.
Zidentyfikować koła jezdne w zależności od ich usytuowania i funkcji
4.
Określić znaczenie elementów oznakowania i wymiarowania obręczy
5.
Wymienić materiały konstrukcyjne
stosowane na obręcze
6.
Nazwać ogumienie stosowane w pojazdach samochodowych
7.
Określić strukturę opony
8.
Określić konstrukcję opasania opony
9.
Wyjaśnić budowę opony radialnej
10.
Wyjaśnić budowę opony diagonalnej
11.
Określić znormalizowane wymiary
opony
12.
Zdefiniować wysokość profilu opony
13.
Określić nośność opony
14.
Określić znaczenie elementów oznakowania i wymiarowania opony
15.
Określić kod oznakowania opony w zakresie daty produkcji opony
16.
Przewidzieć drogę hamowania w zależności od zużycia opony
17.
Określić zasady obsługi opon samochodowych
18.
Wyjaśnić zasady konserwacji opon samochodowych
19.
Określić działanie awaryjnych układów jezdnych
20.
Wyjaśnić działanie awaryjnych układów jezdnych
Kategoria
celu
Poziom
wymagań
Poprawna odpowiedź
P
A
b
P
B
c
P
A
d
P
C
c
P
A
d
P
A
c
PP
PP
P
P
C
C
B
B
b
a
a
c
P
C
c
P
PP
A
C
b
c
P
C
d
PP
C
b
PP
D
c
PP
C
a
P
B
a
P
C
d
P
B
c
161
Należy:
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi oraz wpisz klasę i datę..
1. Koło jezdne samochodu składa się z:
a) piasty i obręczy,
b) obręczy, tarczy, piasty i ogumienia,
c) obręczy i tarczy hamulcowej
d) piasty i bębna hamulcowego.
2. Koła jezdne samochodu przenoszą na elementy nośne pojazdu obciążenia
wynikające z masy:
a) samochodu,
b) samochodu i pasażerów,
c) samochodu, pasażerów, ładunku i reakcji drogi,
d) nadwozia.
162
3. Koła samochodowe ze względu na funkcję i usytuowanie można podzielić na:
a) pojedyncze,
b) pojedyncze i bliźniacze,
c) pojedyncze, bliźniacze, napędzane i nienapędzane,
d) pojedyncze, bliźniacze, napędzane, nienapędzane, kierowane i niekierowane.
4. W oznaczeniu obręczy 6½ J x 15 H ET 35 liczba „15” określa :
a) szerokość wnęki w calach,
b) głębokość przetłoczenia 15 mm,
c) średnicę obręczy w calach,
d) całkowitą szerokość obręczy.
5. Obręcze wykonywane są:
a) z tworzyw sztucznych,
b) odlewane ze staliwa stopowego,
c) z tytanu,
d) tłoczone ze stali, odlewane lub odkuwane ze stopów metali lekkich.
6. W pojazdach samochodowych stosuje się wyłącznie ogumienie:
a) masowe,
b) pneumatyczne dętkowe,
c) pneumatyczne dętkowe i bezdętkowe,
d) pneumatyczne bezdętkowe.
7. Opona składa się z:
a) warstwy tkaniny zwanej kordem i bieżnikiem,
b) kordu, bieżnika, opasania, ścianki bocznej, stopki i warstwy uszczelniającej,
c) bieżnika,
d) stopki i bieżnika.
8. Opasanie, które znajduje się nad kordem, składa się z:
a) kilku warstw drutów stalowych, włókien tekstylnych zalanych gumą,
b) kilku warstw włókien tekstylnych zalanych gumą,
c) krzyżujących się włókien,
d) włókien tworzących linię śrubową.
9. W oponach radialnych włókna kordu są ułożone:
a) promieniowo,
b) pod dowolnym kątem,
c) pod kątem 45 stopni,
d) pod kątem 30 stopni.
163
10. W oponach diagonalnych włókna kordu są ułożone do kierunku jazdy pod
kątem:
a) do 10 stopni,
b) od 12 do 18 stopni,
c) od 26 do 40 stopni,
d) od 45 do 55 stopni.
11. Rozmiar opony określają wymiary:
a) szerokość i wysokość,
b) wysokość i stosunek wysokości do szerokości,
c) szerokość i średnica obręczy,
d) obwodu i wysokości.
12. Stosunek wysokości opony H do jej szerokości B nazywamy:
a) promieniem efektywnym,
b) wysokością profilu,
c) nośnością,
d) średnicą osadzenia na obręczy.
13. Nośność opony oznacza się kodem liczbowym, np. LI = 88, informuje o:
a) maksymalnym jej obciążeniu przy podwyższonym ciśnieniu,
b) optymalnym jej obciążeniu przy normalnym ciśnieniu,
c) maksymalnym jej obciążeniu przy normalnym ciśnieniu,
d) maksymalnym jej obciążenie przy obniżonym ciśnieniu.
14. W oznaczeniu opony 195/60 R 15 88 H liczba „60”określa:
a) średnicę opony w mm,
b) nośność opony,
c) średnicę obręczy,
d) względną wysokość profilu.
15. Na podstawie oznaczenia „4206” wskaż datę produkcji opony:
a) 6 tydzień 2000 rok,
b) 42 tydzień 2006 rok,
c) 20 tydzień 2004 rok,
d) 24 tydzień 2006 rok.
164
16. Na podstawie tabeli określ drogę hamowania na mokrej jezdni, jeżeli głębokość profilu opony wynosi 5 mm:
a)
b)
c)
d)
40 metrów,
45 metrów,
58 metrów,
62 metry.
Tabela 1
Hamowanie z prędkości 100 km/h do 60 km/h
Głębokość profilu
[mm]
Droga hamowania na mokrej jezdni [m]
20
40
60
80
7
5
3
2
1,6
17. Wyważanie dynamiczne kół polega na:
a) obracaniu koła i pomiarze odchyleń w rozkładzie masy w stosunku do
płaszczyzny przebiegającej prostopadle do osi koła w jej środku,
b) obracaniu koła i pomiarze odchyleń w rozkładzie masy w płaszczyźnie mocowania koła,
c) pomiarze „bicia koła”,
d) pomiarze sił odśrodkowych działających na koło.
18. Konserwacja opon polega przede wszystkim na:
a) systematycznej kontroli właściwego ciśnienia i stosowaniu odpowiednich preparatów konserwujących ogumienie,
b) stosowaniu kosmetyków samochodowych,
c) stosowaniu odpowiednich zamienników oryginalnego ogumienia,
d) różnicowaniu wartości ciśnienia w zależności od stopnia zużycia
ogumienia.
19. Zadaniem układów kontroli ciśnienia jest:
a) uzupełnianie powietrza w oponie do prawidłowej wartości,
b) rejestrowanie ubytku powietrza w oponie,
c) ostrzeganie kierowcy o ubytku powietrza w oponie,
d) rejestrowanie i ostrzeganie kierowcy o ubytku powietrza w oponie.
20. Awaryjne układy jezdne umożliwiają:
a) jazdę po awarii opony,
b) zwiększenie prędkości jazdy pomimo spadku ciśnienia powietrza w oponie,
c) jazdę po awarii opony ze zmniejszoną prędkością,
d) poprawę efektywności hamowania pomimo awarii opony.
165
KARTA ODPOWIEDZI
Dział programowy: Koła i ogumienie
Nr
zadania
Odpowiedź
a
b
Punkty
c
d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem:
166
Test nr 9
Dział:
Zadania poziomu
podstawowego (P)
Ocena
Zadania poziomu
0–7
Niedostateczny
8– 11
Dopuszczający
14 – 14
Dostateczny
14
1–3
Dobry
14
4–6
Bardzo dobry
W tabeli poniżej przedstawiono plan testu oraz klucz poprawnych odpowiedzi. Zamieszczone w tabeli oznaczenia kategorii celu oraz poziomu wymagań
mają następujące znaczenie:
Kategoria celu:
Poziom wymagań:
P – podstawowy,
167
Nr
zadania
Kategoria
celu
Poziom
wymagań
Poprawna odpowiedź
1.
Zdefiniować pojęcie „nadwozie samochodowe”
P
A
b
2.
Rozróżnić podstawowe części nadwozia
P
B
c
3.
Wskazać konstrukcję nadwozia
P
A
d
4.
Zidentyfikować odmianę nadwozia
P
A
a
5.
Określić konstrukcję nadwozia autobusu
P
B
a
6.
Porównać konstrukcję nadwozia samochodu ciężarowego
P
C
b
7.
Rozróżnić konstrukcję motocykli
P
B
c
8.
Określić budowę przyczepy
PP
C
d
9.
Wyjaśnić zastosowanie nadwozia pojazdów specjalistycznych
P
B
c
10.
Wyjaśnić zastosowanie pojazdów samowyładowczych
P
B
b
11.
Określić konstrukcję nadwozia pojazdów pożarniczych
P
C
b
12.
Dowieść zasady budowy nadwozia
PP
D
c
13.
Określić kryteria konstrukcji nadwozia
PP
C
c
14.
Określić materiały konstrukcyjne nadwozi pojazdów samochodowych
P
C
c
15.
Określić odkształcenie nadwozia podczas kolizji
PP
C
c
16.
Wymienić elementy konstrukcyjne nadwozia pochłaniające energię podczas
kolizji
P
A
b
168
17.
Określić budowę szyb samochodowych
PP
C
c
18.
Wyjaśnić uszkodzenie szyb samochodowych
P
B
c
19.
Określić zasady kontroli deformacji
nadwozia
PP
C
a
20.
Wyjaśnić zasady konserwacji nadwozi
samochodowych
P
B
c
Należy:
169
1. Nadwoziem w pojeździe samochodowym nazywa się konstrukcję nośną,
która służy do:
a) przewozu pasażerów,
b) przewozu pasażerów, ładunku, mocowania silnika, układu kierowniczego i innych zespołów pojazdu,
c) przymocowania silnika,
d) przymocowania kół jezdnych pojazdu.
2. Pod względem funkcjonalnym w nadwoziu samochodowym wyodrębnia
się części:
a) osobową,
b) osobową i silnikową,
c) osobową, silnikową i ładunkową,
d) osobową i ładunkową.
3. Nadwozia współczesnych samochodów osobowych mają najczęściej konstrukcję:
a) ramową,
b) półniosącą,
c) ramową i samonośną,
d) ramową, półniosącą i samonośną.
4. Niżej na rysunku przedstawiono odmianę nadwozia typu:
a)
b)
c)
d)
sedan,
minivan,
kombi,
coupe.
5. Nadwozia autobusów mają najczęściej konstrukcję:
a) szkieletową,
b) skrzyniową,
c) uniwersalną,
d) kratownicową.
170
6. Nadwozia samochodów ciężarowych najczęściej wykonuje się jako:
a) samonośne,
b) ramowe,
c) półniosące,
d) ramowo-samonośne.
7. Konstrukcja motocykli turystycznych charakteryzuje się:
a) niską kierownicą i pełną osłoną aerodynamiczną,
b) wysokim prześwitem i dużym skokiem zawieszenia,
c) wysoką kierownicą i wygodnym siedzeniem dla kierowcy i pasażera,
d) wysoką kierownicą silnie wygiętą do tyłu i znacznie pochylonym widelcem przednim.
8. Mechanizmy sprzęgające przyczepy z pojazdem ciągnącym muszą zapewniać m.in.:
a) odchylanie się dyszla w płaszczyźnie poziomej,
b) odchylanie się dyszla w płaszczyźnie pionowej,
c) obrót dyszla wokół własnej osi,
d) odchylanie się dyszla w płaszczyźnie poziomej i pionowej.
9. Nadwozia pojazdów przeznaczonych do transportu artykułów żywnościowych najczęściej zapewniają:
a) szczelność przestrzeni ładunkowej,
b) stałą niską temperaturę w przestrzeni ładunkowej,
c) stałą niską temperaturę chroniącą ładunek przed zepsuciem, szczelność, izolację cieplną i nietoksyczność materiałów konstrukcyjnych
nadwozia,
d) dużą przestrzeń ładunkową i wnętrze chroniące przed uszkodzeniem
ładunku.
10. Nadwozia pojazdów samowyładowczych (wywrotki) umożliwiają:
a) załadunek ich skrzyń ładunkowych,
b) załadunek i szybkie opróżnianie skrzyń ładunkowych,
c) transport mebli,
d) transport samochodów osobowych.
171
11. Samochody pożarnicze gaśnicze mają nadwozia, które zapewniają transport:
a) strażaków,
b) strażaków wraz ze sprzętem umożliwiającym gaszenie pożarów
i ograniczenie ich skutków,
c) składanej drabiny,
d) agregatów pompujących i gaśnic.
12. Nadwozie samochodowe musi być tak zaprojektowane, by zapewniało:
a) niski współczynnik oporu powietrza,
b) niską masę pojazdu,
c) wytrzymałość, niską masę, niski współczynnik oporu powietrza,
komfort jazdy i estetyczny wygląd pojazdu,
d) wytrzymałość i komfort jazdy.
13. Projektowanie nadwozia powinno uwzględniać kryteria:
a) bezpieczeństwa jazdy,
b) optymalizacji kształtu,
c) bezpieczeństwa jazdy, optymalizacji kształtu i masę pojazdu,
d) optymalizacji kształtu i masę.
14. Nadwozia samochodu osobowego najczęściej wykonuje się z następujących materiałów konstrukcyjnych:
a) tworzywa sztuczne,
b) kompozyty,
c) stal, kompozyty, stopy aluminium, guma i tworzywa sztuczne,
d) blachy aluminiowe.
15. Podczas kolizji nadwozie samochodu powinno odkształcać się:
a) na całej długości w celu przejęcia energii uderzenia,
b) tylko w określonych partiach,
c) tylko w określonych partiach z wyjątkiem kabiny pasażerskiej,
d) powinno pękać a nie składać się.
172
16. W konstrukcji nadwozia do elementów pochłaniających energię podczas
uderzenia przodem zalicza się:
a) zderzak,
b) zderzak, wsporniki, podłużnice silnika, części gumowe, elastyczne
elementy piankowe, rury sztylpowe, skrzynie nożycowe,
c) przegrodę bagażnika,
d) słupki środkowe.
17. Szyby łączone z nadwoziem wykonuje się ze szkła:
a) zwykłego jednowarstwowego,
b) zwykłego dwuwarstwowego,
c) bezpiecznego jednowarstwowego lub dwuwarstwowego przedzielonego folią,
d) jednowarstwowego z warstwą folii od strony zewnętrznej.
18. Na rysunku przedstawiono pęknięcie szyby:
a) jednowarstwowej,
b) jednowarstwowej z warstwą folii.
c) klejonej,
d) wykonanej z tworzywa sztucznego.
173
19. Jedną z metod sprawdzania deformacji bryły nadwozia jest metoda porównawcza (dwuwymiarowa), która polega na zastosowaniu:
a) pomiaru po przekątnej,
b) trójwymiarowego układu współrzędnych,
c) ławy prostowniczej z przymiarami kątowymi,
d) optycznego uniwersalnego systemu pomiarowego.
20. Bierna ochrona przed korozją nadwozia polega na zastosowaniu:
a) stali stopowych,
b) tworzyw sztucznych i aluminium,
c) smarów, wosków i lakierów,
d) wentylowania profili zamkniętych.
174
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko...................................................................., Klasa ........ Data ........
Dział programowy: Nadwozia pojazdów samochodowych
Nr
zadania
Odpowiedź
a
b
Punkty
c
d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem:
175
Test nr 10
Dział:
Budowa, zasada działania, obsługi, kontroli i naprawa
systemów bezpieczeństwa biernego i czynnego oraz
układów komfortu jazdy pojazdów samochodowych
Zadania poziomu
podstawowego (P)
Ocena
Zadania poziomu
0–7
Niedostateczny
8– 11
Dopuszczający
14 – 14
Dostateczny
14
1–3
Dobry
14
4–6
Bardzo dobry
Kategoria celu:
Poziom wymagań:
P – podstawowy,
176
Nr
zadania
Kategoria
celu
Poziom
wymagań
Poprawna odpowiedź
1.
Zidentyfikować układ zwiększający
bezpieczeństwo kierowcy i pasażerów
P
A
c
2.
Rozróżnić bezpieczeństwo czynne od
bezpieczeństwa biernego
P
B
a
3.
Określić elementy bezpieczeństwa biernego kierowcy i pasażerów
PP
C
d
4.
Wyjaśnić, jaką rolę w systemie bezpieczeństwa biernego pełnią napinacze
pasów
P
B
d
Określić zadania czujnika bezpieczeństwa sterownika w systemie bezpieczeństwa biernego i czynnego
PP
C
a
6.
Wyjaśnić działanie poduszki powietrznej pojazdu
P
B
b
7.
Określić zasadę działania generatora
hybrydowego w systemie bezpieczeństwa biernego
P
C
a
Określić zadania i działanie integralnego systemu zwiększającego bezpieczeństwo uczestników kolizji
PP
C
a
9.
Wyjaśnić działanie systemu ABS
P
B
d
10.
Wyjaśnić działanie systemu ASR
P
B
b
11.
Wyjaśnić działanie systemu ESP
P
B
a
12.
Zdefiniować pojęcie „bezpieczna kolumna kierownicza”
P
A
b
13.
Określić zastosowanie instalacji klimatyzacyjnej w pojeździe
P
C
b
14.
Określić istotę ogrzewania wnętrza
pojazdu
P
C
a
5.
8.
177
15.
Zdefiniować pojęcie „klimatyzacja”
i wymienić jej funkcję w pojeździe
P
A
c
16.
Rozróżnić klimatyzację od innych układów pojazdu samochodowego
P
B
b
17.
Określić zadanie tempomatu
PP
C
a
18.
Wyjaśnić zasadę działania układu parkowania pojazdu
P
B
d
19.
Określić działanie systemu nawigacyjnego pojazdu
PP
C
a
20.
Określić zasady naprawy układu bezpieczeństwa pojazdu
PP
C
d
Należy:
178
1. Na zwiększenie bezpieczeństwa kierowcy i pasażerów w czasie jazdy ma
m.in. wpływ:
a) mechanizm różnicowy kół napędzanych,
b) bezpieczeństwo wewnętrzne, np. możliwość ewakuacji z uszkodzonego samochodu,
c) maksymalne opóźnienie blokady hamulców kół (ABS),
d) rodzaj zawieszenia zastosowanego w pojeździe.
2. Bezpieczeństwo czynne obejmuje następujące dziedziny:
a) bezpieczeństwo jazdy, obserwacji, kondycji i obsługi,
b) bezpieczeństwo obserwacji, np. duże szyby,
c) bezpieczeństwo kondycji, np. ergonomiczny fotel kierowcy,
d) bezpieczeństwo obsługi, np. dogodne rozmieszczenie wskaźników.
3. O bezpieczeństwie biernym decydują:
a) dobra wentylacja i klimatyzacja,
b) resorowanie pojazdu,
c) lekkie i precyzyjne kierowanie,
d) zmniejszenie niebezpieczeństwa śmierci lub obrażeń uczestników ruchu, jeśli pojazd ulegnie wypadkowi.
4. Zadaniem napinaczy pasów bezpieczeństwa jest:
a) przekazanie informacji o nie zapiętych pasach,
b) rejestrowanie w sposób ciągły przyspieszenia działającego na pojazd,
c) uruchomienie poduszki powietrznej kierowcy i pasażera,
d) zapewnienie optymalnego przylegania pasa do człowieka.
5. Zadaniem czujnika bezpieczeństwa w sterowniku jest:
a) selektywne uaktywnianie obwodów układów bezpieczeństwa czynnego i biernego pojazdu,
b) otwarcie drzwi samochodu po kolizji,
c) uruchomienie układu ABS,
d) uruchomienie procesu składania kolumny kierownicy wskutek uderzenia.
179
6. W momencie uderzenia pojazdu o przeszkodę poduszka powietrzna (airbag) wypełnia się sprężonym gazem pod wpływem:
a) siły wywieranej przez napinacz pasów,
b) impulsu elektrycznego pochodzącego z centralnego sterownika bezpieczeństwa,
c) siły wywieranej przez kierowcę na kierownicę,
d) intensywnego hamowania pojazdem.
7. Zadaniem generatora hybrydowego jest:
a) napełnienie poduszki powietrznej sprężonym gazem w bardzo krótkim czasie,
b) dokonanie pomiaru odległości pojazdu od przeszkody,
c) sprawdzenie, czy pasażer siedzi pod odpowiednim kątem do poduszki,
d) automatyczne zamknięcie dachu przesuwnego, jeśli zachodzi ryzyko
przewrócenia pojazdu.
8. Integralne systemy zwiększające bezpieczeństwo (Pre-Safe) stanowią
układy:
a) uaktywniające systemy zabezpieczające przed zderzeniem,
b) ograniczające siłę napinania pasów bezpieczeństwa,
c) regulujące ilość powietrza dopływającą na przednią szybę pojazdu,
d) regulujące temperaturę wnętrza pojazdu.
9. Na bezpieczeństwo jazdy podczas intensywnego hamowania pojazdem
ma wpływ układ:
a) przeciwpoślizgowy ASR,
b) stabilizacji toru jazdy ESP,
c) zapewniający stateczność kierunkową pojazdu podczas jazdy po łuku
drogi,
d) przeciwblokujący ABS.
10. Układ ASR przeciwdziała:
a) niestateczności kierunkowej samochodu, gdy na śliskiej nawierzchni
koła samochodu tracą przyczepność,
b) poślizgowi kół napędzanych przy ruszaniu i przyspieszaniu pojazdem,
c) blokadzie kół pojazdu podczas hamowania,
d) zniszczeniu opony podczas intensywnego hamowania.
180
11. Układ ESP zapewnia:
a) stateczność kierunkową pojazdu na łuku drogi,
b) kontrolę nad ruchem pojazdu, gdy nastąpi gwałtowne ujście powietrza z opony,
c) kontrolę nad ruchem, jeśli na pojazd działa silny czołowy wiatr,
d) odpowiednie napinanie pasów.
12. Bezpieczna kolumna kierownicza w momencie zderzenia czołowego jest:
a) sztywna, aby kierowca mógł zabezpieczyć się przed wyrzuceniem
z pojazdu,
b) łamana, składa się teleskopowo lub zgniata się,
c) elastyczna, ale się nie składa,
d) amortyzująca w sposób sprężysty uderzenie kierowcy o kierownicę.
13. Instalacja wentylacyjna powinna być tak skonstruowana, by we wnętrzu
pojazdu znajdowało się powietrze:
a) o odpowiedniej wilgotności,
b) świeże, czyste o odpowiedniej temperaturze i wilgotności,
c) o ciśnieniu mniejszym od atmosferycznego,
d) o ciśnieniu większym od atmosferycznego.
14. Elektroniczne sterowanie ogrzewaniem wnętrza pojazdu polega na:
a) porównaniu temperatur zadanej i rzeczywistej przez sterownik i jej
korekty,
b) zastosowaniu regulacyjnej klapki, przez którą przepływa odpowiednia ilość powietrza nagrzanego w wymienniku ciepła,
c) zastosowaniu zaworu regulującego dopływ cieczy chłodzącej do wymiennika ciepła, co wpływa na temperaturę powietrza ogrzewającego
pojazd,
d) wykorzystaniu ceramicznych oporników półprzewodnikowych.
15. Klimatyzacja pojazdów polega na:
a) poprawie czystości powietrza,
b) regulacji temperatury powietrza,
c) utrzymywaniu temperatury i wilgotności zapewniającej komfort termiczny bez względu na temperaturę na zewnątrz,
d) rozdziale i sile nadmuchu powietrza.
181
16. Na rysunku przedstawiono instalację:
świeże powietrze
nawiew
(rozmrażanie)
wentylacja
powietrze w obiegu zamkniętym
obejście
dmuchawa
regulator wartości
żądanej
nagrzewnica
czujnik
wewnętrzny
parownik
czujnik temperatury parownika
odpływ wody
po skropleniu
sprężarka
a)
b)
c)
d)
czujnik temperatury wylotowej
powietrza
sterownik
na nogi
zawór elektromagnetyczny
wentylacyjną,
klimatyzacyjną z regulacją elektroniczną,
klimatyzacyjną sterowaną ręcznie,
klimatyzacyjną regulowaną termicznie.
17. Zadaniem tempomatu jest:
a) utrzymywanie stałej prędkości pojazdu niezależnie od konfiguracji
terenu,
b) utrzymywanie różnej prędkości pojazdu zależnie od konfiguracji terenu,
c) regulacja prędkości pojazdu w celu zmniejszenia zużycia paliwa,
d) regulacja przyspieszenia pojazdu.
18. Układ parkowania pojazdu informuje kierowcę o:
a) nawigacji i położeniu pojazdu,
b) położeniu pojazdu na parkingu,
c) optymalizacji drogi z uwzględnieniem aktualnego położenia,
d) odległości od przeszkody w trakcie parkowania lub cofania i w razie
konieczności uruchamia sygnał akustyczny i optyczny.
182
19. Na rysunku przedstawiono system:
Satelity
Wyświetlacz
Sygnał
prędkości
Elementy obsługowe
Antena GPS
Czujnik ABS
Przetwarzanie sygnałów GPS
a) nawigacyjny, pomocny w poszukiwaniu drogi do celu i do orientacji
w nieznanym terenie,
b) napędu i parametrów jazdy,
c) układu odbiornika Audio/TV,
d) układu telefonu komórkowego i Internetu.
20. Podczas dezaktywacji poduszek powietrznych należy:
a) naprawić poszczególne elementy instalacji i uruchomić system,
b) wymontowane poduszki przechowywać wylotami spustowymi do
dołu,
c) uszkodzoną poduszkę naprawić i zamontować przy wyłączonym zapłonie,
d) odłączyć akumulator i odczekać 5–20 minut do rozładowania kondensatora.
183
KARTA ODPOWIEDZI
Dział programowy: Budowa, zasady działania, obsługi, kontroli i naprawy
systemów bezpieczeństwa biernego i czynnego oraz układów komfortu jazdy
Nr zadania
Odpowiedź
a
b
c
Punkty
d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem:
184
10. Podsumowanie
W celu poprawienia jakości kształcenia w zawodzie technik pojazdów samochodowych, należy efektywnie wykorzystać istniejącą strukturę edukacji
zawodowej. Umiejętności zastosowania wiedzy zawodowej i dydaktycznej nauczyciela będą decydować o efektach procesu nauczania-uczenia się.
Na efektywność procesu kształcenia największy wpływ mają następujące
elementy:
− treści kształcenia (plany, program nauczania, przedmiotowe lub modułowe ujęcie treści kształcenia, podręcznik i literatura uzupełniająca);
− warunki materialne, w jakich kształcenie jest realizowane (środki dydaktyczne w tym wyposażenie szkoły i ucznia);
− osoba nauczyciela (przygotowanie merytoryczne, praktyczne, specjalistyczne i pedagogiczne);
− osoba ucznia (indywidualne potrzeby psychofizyczne i edukacyjne).
W przedmiotowym poradniku wyeksponowaliśmy dominującą rolę nauczyciela, przede wszystkim jego przygotowanie do organizowania i realizowania
procesu nauczania-uczenia się podwozi i nadwozi pojazdów samochodowych.
Niezwykłość pracy nauczyciela wyznacza mu szereg dodatkowych działań,
które można sformułować następująco:
− współpraca z innymi nauczycielami przedmiotów zawodowych w celu
uzyskania tzw. korelacji międzyprzedmiotowej;
− współpraca z wychowawcą klasy w zakresie działalności wychowawczej,
która ma na celu kształtowanie osobowości, przekonań, zainteresowań
i potrzeb uczniów;
− dostosowanie wymagań edukacyjnych oraz metod pracy do indywidualnych potrzeb ucznia;
− reagowanie na trudności ucznia w opanowaniu wiedzy i umiejętności zawodowych;
− wypracowanie takiej strategii zawodowo-pedagogicznej, która skłoni
uczniów do aktywnej i samodzielnej działalności, np. udział uczniów
w konkursach o charakterze technicznym, budzenie zainteresowania problemem;
− aktywne włączenie się do współpracy z zakładami pracy w celu integracji
środowiska edukacyjnego i gospodarczego; brak takiej współpracy spowoduje, że plany, programy nauczania i infrastruktura techniczna szkoły,
a także kwalifikacje zawodowe nauczyciela będą oderwane od rzeczywistości;
185
− kształtowanie postaw innowacyjnych i twórczych uczniów;
− planowanie wyposażenia pracowni, w której będą realizowane treści
kształcenia przedmiotu „Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych”.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że kształcenie formalne, organizowane
w szkole, traci wyłączność jakościowego procesu dydaktycznego. Nowa polityka edukacyjna, która zakłada uczenie się przez całe życie, powoduje, że
nauczyciel w trakcie realizacji programu nauczania powinien ukształtować następujące umiejętności kluczowe uczniów:
1. Planowanie, organizowanie i ocenianie własnego uczenia się.
2. Skuteczne komunikowanie się w różnych sytuacjach.
3. Efektywne współdziałanie w zespole.
4. Rozwiązywanie problemów w twórczy sposób.
5. Efektywne posługiwanie się technologią informacyjną.
6. Współtworzenie wiedzy osobistej zdobywanej poza szkołą w sposób interaktywny, np. dzięki Internetowi.
7. Efektywne wykorzystanie najnowszych źródeł literaturowych, np. przedmiotowego podręcznika, fachowych czasopism.
8. Poczucie odpowiedzialności za powierzony sprzęt i wykonaną pracę.
9. Przestrzeganie przepisów bezpiecznej pracy w procesie uczenia się, jak
również w przyszłej pracy zawodowej.
10. Przestrzeganie zasad ekologicznych zachowań w stosunku do naturalnego środowiska.
Uzyskanie wymienionych umiejętności wynika m. in. z realizacji nauczycielskiego planu dydaktycznego, który ma naturę dynamiczną, pozwalającą na
weryfikację pedagogicznych działań. Najważniejszym elementem tych działań jest zapoznanie się z faktyczną wiedzą oraz umiejętnościami uczniów i ich
oczekiwaniami.
186
Bibliografia
1. Bartłomiejczyk G.: Bezpieczne CNG, część II, „Auto Ekspert” 2009 nr 5.
2. Bednarczyk H., Jaszczyk T, Woźniak I.: Polskie standardy kwalifikacji
zawodowych, ITE – PIB, Warszawa-Radom 2008.
3. Górny A.: Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych, REA,
Warszawa 2008.
4. Jakubowski M., Pokropek A.: Badając egzaminy. Podejście ilościowe
w badaniach edukacyjnych, CKE, Warszawa 2009.
5. Kwiatkowski S. M.: Kształcenie zawodowe – wyzwania, priorytety, standardy, IBE, Warszawa 2006.
6. Myszkowski S.: Uszkodzenia tarcz hamulcowych, „Auto Ekspert” 2009
nr 4.
7. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia, WSiP, Warszawa 1999.
8. Ornatowski T, Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu, ITE, Radom 2000.
9. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, ITE – WSI,
Radom 1995.
10. Podstawa Programowa Kształcenia w zawodzie Technik pojazdów samochodowych, MEN, Warszawa 2007.
187
188

Podwozia i nadwozia pojazdów samochodowych

Transkrypt

Podobne dokumenty