XVIII Góry z PTTK – Grywałd 2016

XVIII Góry z PTTK
- zakończenie sezonu GKTA PTTK „SĘPIK”
Grywałd 14-18.09.2016r.
W tym roku serdecznie zapraszam na XVIII jesienne spotkanie „Góry z PTTK” tym razem
w Gorcach i Pieninach, a naszą bazą będzie Dom Wypoczynkowy „Na Wymyślu" w
Grywałdzie.
Chciałbym zaproponować wycieczki piesze w Paśmie Lubania oraz Pieninach po ich
zarówno polskiej i słowackiej stronie tj. po najatrakcyjniejszych turystycznie
i krajobrazowo obszarach tych gór.
Mam wielki sentyment do tych okolic, ponieważ moja znajomość z Grywałdem jest
długotrwała i sięga połowy lat 80-tych ubiegłego wieku!!!
Nocowałem w Grywałdzie wielokrotnie, a najczęściej u Państwa Tkaczyków, u których
i tym razem będziemy mieli okazję przebywać.
A Lubań to najczęściej odwiedzany przeze mnie szczyt górski, na którym byłem z
dwadzieścia razy i zdobywałem wszystkimi dostępnymi szlakami a i często bez szlaków.
Widok z Czertezika na przełom Dunajca oraz Trzy Korony i Zamkową Górę (foto: M.Lewandowski)
1
Program:
Dom Wycieczkowy „Na Wymyślu” Grywałd 56A położony jest wysoko ok. 700m n.p.m.
Od przystanku PKS w centrum wsi dojście zajmuje ok. 20-30 minut stromo asfaltem pod górę ok. 100m przewyższenia. Od przystanku autobusowego w dole wsi na trasie Nowy TargKrościenko dojście zajmuje ok.0,45-1h i ok. 200m przewyższenia.
W związku z tym dla osób niezmotoryzowanych i które z bagażem miałyby problem z dojściem
zorganizujemy dojazd na kwaterę (albo ja wyjadę tel. 512013725 albo właściciel tel. 518577420).
14.09.2016r. (środa)
Przyjazd uczestników do Grywałdu (o godz. 18.00 obiadokolacja a później spotkanie integracyjne
i omówienie planów wycieczek i wypraw klubowych);
15.09.2016r. (czwartek)
Grywałd - (bez szlaku przez polany Sikorów i Pod Jaworzynką) - Lubań 1211m (na szczycie
wieża widokowa, będzie ognisko z pieczeniem kiełbasek) – zejście szlakiem zielonym do
Grywałdu (zwiedzanie kościoła drewnianego z XVw) /4-5h ↑↓600m 19 pkt GOT/
(18.00 obiadokolacja i wieczór wspomnień - pokazy slajdów);
16.09.2016r. (piątek)
przejazd do Czerwonego Klasztoru (zwiedzanie)-Haligovce-Rozcestie pod Plašnu (850m)Aksamitka (844m)-Lesnicke sedlo (710m)-Tokarne (748m)-Wysoki Wierch (898m)-schronisko
„Pod Durbaszką”-Borsuczyny (939m)-Wysoka (1050m)-Wąwóz Homole-Jaworki /6-7h, ↑820m
↓600m 19 pkt GOT/;
17.09.2016r. (sobota)
przejazd autokarem do Sromowiec Niżnych-schr. „Trzy Korony”-Wąwóz Szopczański-przełęcz
Szopka (780m)-Trzy Korony (Okrąglica 982m)-polana Kosarzyska (822m)-Zamkowa GóraBańków Gronik (716m)-Ociemy Wierch (724m)-dalej Sokolą Percią-Czereź (774m) -Czertezik
(772m)-Sokolica (747m)-Krościenko /5,5-6,5h, ↑550m ↓400m 20 pkt GOT/; (jak starczy czasu
zwiedzenie muzeum PPN w Krościenku);
18.09.2016r. (niedziela) – śniadanie i powrót uczestników do domów.
Uwaga: kolejność wycieczek może ulec zmianie!
uwaga: Istnieje możliwość dłuższego pobytu (wskazane z własnym transportem)- jest możliwość
zrealizowania dodatkowego atrakcyjnego programu wycieczek (ja planuję przyjazd w sobotę
10.09.2016r.)
Dla osób które dojechałyby wcześniej (posiadający własny transport)
1/ Jaworki-dolina Białej Wody-Przeł. Rozdziela-Przeł. Gromadzka-Eliaszówka (1023m-wieża
widokowa)-Przeł. Gromadzka-Przeł. Obidza- Pokrywisko (975m)-Ruski Wierch-Jaworki;
2/ Szczawnica Wyżna-Gabańka -schr. PTTK „Przehyba”-Czeremcha-Kaplica na Sewrynówcewodospad Zaskalnik-Szczawnica Wyżna;
3/ wycieczka objazdowo-piesza: kościółek drewniany w Dębnie z XIVw-Frydman (piwnice)Krempachy pieszo do Dursztyna i przez Dursztyńskie skałki do Krempachów-Falsztyn-zamek w
Niedzicy (zwiedzanie 14,00 zł)-zamek Czorsztyn (zwiedzanie 5,00 zł)
4/ spływ Dunajcem na trasie Sromowce Wyżne Kąty-Krościenko (cena 59,00 zł).
Koszt uczestnictwa wynosi 270,00 zł – dla członków klubu i 300,00 zł dla pozostałych
uczestników (przy założeniu, że będzie min. 40 uczestników-w przeciwnym razie cena może ulec
zmianie).
Organizator zapewnia:
4 noclegi ze śniadaniem i obiadokolacją http://www.nawymyslu.pl/
przejazdy autokarem
opłaty za parking dla autokaru
bilety wstępu
kiełbaski na ognisko
znaczek rajdowy
2
Ubezpieczenie NW we własnym zakresie !.
Warunkiem uczestnictwa jest wpłata kwoty 270,00 zł (dla członków klubu z opłaconymi
składkami za 2016r.) oraz 300,00 zł dla pozostałych uczestników
w terminie do 31 sierpnia 2016r. na konto:
Oddział PTTK Ziemi Gorzowskiej
ul. Mieszka I 15/1 , 66-400 Gorzów Wlkp.
konto oddziału: 55 1140 2017 0000 4302 1092 5982
z dopiskiem „Grywałd 2016”
Jednocześnie proszę o informację mailową o dokonaniu wpłaty z potwierdzeniem
uczestnictwa na adres mailowy: [email protected]
Na Lubaniu w maju 2015r. - wtedy jeszcze wieży widokowej nie było (foto: M.Lewandowski)
3
Informator turystyczny:
Pasmo Lubania – dobrze wyodrębniony grzbiet górski w południowo-wschodniej części Gorców,
między dolinami Ochotnicy, Dunajca i Krośnicy, oddzielony od głównego rozrogu Przełęczą Knurowską.
Długość ok. 20 km, szerokość do 10 km.
Od grani głównej odchodzi wiele krótkich, bocznych odnóg, na niektórych z nich również istnieją nazwane
wierzchołki. Partie grzbietowe zbudowane są z piaskowców magurskich, zbocza porośnięte lasami
iglastymi i mieszanymi. Spływają z nich liczne potoki. Na zboczach dwie niewielkie jaskinie osuwiskowe –
Zbójnickie Dziury. Od dołu dość wysoko na zbocza podchodzą osiedla miejscowości położonych po obu
stronach Pasma Lubania: od północnej strony jest to Ochotnica Dolna i Ochotnica Górna, od południowej
Knurów, Szlembark, Huba, Maniowy, Kluszkowce, Mizerna, Krośnica, Grywałd, od wschodniej Krościenko i
Tylmanowa. Najwyżej, bo na samym grzbiecie głównej grani położone jest otoczone z wszystkich stron
lasem niewielkie osiedle Studzionki. Na stokach i partiach grzbietowych liczne polany, pozostałość
dawnego pasterstwa. Większość z nich od dawna nie użytkowana samoistnie zarasta lasem, niektóre
zarosły już całkowicie.
Z rzadkich w Polsce gatunków roślin w Paśmie Lubania stwierdzono występowanie kukułki bzowej i irgi
czarnej.
Lubań – najwyższy szczyt Pasma Lubania w południowo-wschodniej części Gorców. Duży, zalesiony
masyw pocięty dolinami kilku potoków. Lubań ma 2 wierzchołki. Wierzchołek wschodni (Średni Groń) był
wcześniej porośnięty lasem i pozbawiony widoków, ale po wiatrołomie sprzed kliku laty otwierają się
szerokie widoki w kierunku północnym. Wierzchołek zachodni słynie z rozległych panoram, szczególnie
efektowne widoki bywają wczesnym rankiem (w 2015r. wybudowano wieżę widokową). Różne źródła
podają różne wysokości: na mapach wysokość określona jest na 1211 m n.p.m., ale tablica informacyjna
na szczycie Lubania podaje wysokość 1225 m, podobnie przewodnik Gorce podaje wysokość wyższego
(wschodniego) szczytu na 1225 m, a niższego na 1211 m.
Pomiędzy dwoma wierzchołkami Lubania rozpościera się polana Wierch Lubania, dogodny punkt
widokowy na Tatry, Pieniny i Beskidy, węzeł szlaków turystycznych. Potoki spływające z północnych stoków
Lubania uchodzą do Ochotnicy, ze stoków południowych do Krośnicy lub Zbiornika Czorsztyńskiego. Od
południowej strony Lubań sąsiaduje z dużo niższym Wdżarem (767 m), oddzielony od niego szerokim
siodłem przełęczy Drzyślawa (650 m).
Już od 1860 kuracjusze ze Szczawnicy wyjeżdżali chłopskimi furkami pod szczyt Lubania. W 1912
wyznakowano pierwszy szlak turystyczny z Krościenka. Przy Samorodach w latach 1936–1939 Tatrzańskie
Towarzystwo Narciarzy wybudowało schronisko turystyczne o około 100 miejscach noclegowych. Podczas
II wojny światowej służyło głównie partyzantom i ukrywającej się przed Niemcami okolicznej ludności, był tu
punkt etapowy i zaopatrzeniowy polskich partyzantów. W odwecie Niemcy 24 września 1944r. spalili
schronisko, przy okazji zabijając dwóch partyzantów. Kolejne schronisko zbudowane zostało przez PTTK w
latach 1973–1974 na polanie Wyrobek (Wyrobki), na południe od szczytu. Była to bacówka – mały obiekt
przeznaczony dla turystyki kwalifikowanej. Spłonęła doszczętnie w styczniu 1978 r. Kamienne fundamenty i
piwnice po obydwu tych schroniskach istnieją do dzisiaj.
W 2015 roku na szczycie zachodniego wierzchołka została wybudowana 22-metrowa wieża widokowa.
Na polanie działa od lat 60. XX w. studencka baza namiotowa Lubań. Czynna jest w miesiącach
wakacyjnych. Początkowo należała do BPiT Almatur z Krakowa, obecnie do krakowskiego Oddziału
Akademickiego PTTK. Zawsze prowadzona była przez przewodników z Studenckiego Koła Przewodników
Górskich w Krakowie. Nocować tutaj można we własnym namiocie, lub w bazowym, dużym namiocie. Są
namioty-stołówki, zadaszona wiata, wodę czerpie się ze źródełka położonego na południowych stokach
Lubania (przy szlaku turystycznym na przełęcz Snozka).
Według ludowych podań Lubań to miejsce przeklęte i magiczne zarazem. Miejscowi czarownicy toczyli
tutaj między sobą spory. Po wypowiedzeniu przez jednego z baców-czarowników straszliwego
przekleństwa całe stado owiec wraz z juhasami zapadło się pod ziemię. Podobno w dniu św. Jakuba (25
lipca) z tego miejsca wydobywają się spod ziemi okrzyki juhasów i dzwonki owiec.
Grywałd – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, będąca
sołectwem w gminie Krościenko nad Dunajcem. Miejscowość ta występuje w dokumentach po raz pierwszy
w roku 1330 jako Grünewald, czyli Zielony Las. Znajduje się na stokach Lubania w Gorcach. My będziemy
nocować w najwyższej części Grywałdu-Na Wymyślu położonej na wysokości ok. 700 m n.p.m.
4
kościół pw. Św. Marcina w Grywałdzie (foto: M. Lewandowski)
Kościół św. Marcina w Grywałdzie – gotycki, drewniany kościół parafialny pw. św. Marcina,
wzniesiony w II połowie XV wieku, na miejscu wcześniejszej świątyni. Podanie głosi, że jeszcze wcześniej
w tym właśnie miejscu znajdowała się pogańska gontyna.
Przed 1618 rokiem kościół znacznie przebudowano. Zmiany dotyczyły głównie konstrukcji dachu i stropów.
W tym okresie dostawiono również wieżę, a wnętrze pokryto polichromią. Na początku XX wieku
planowano powiększyć prezbiterium i dobudować boczne kaplice, ale planów tych nie zrealizowano. Znane
remonty: przed 1930, 1936, 1942, 1958, 1960-61, 2008-2010 (wraz z rozległymi pracami
konserwatorskimi).
Kościół zachował do dziś swój pierwotny gotycki charakter. Jest to świątynia orientowana, trójdzielna, obita
i pokryta gontem. Składa się ze zrębowego prezbiterium i nawy oraz czworokątnej wieży o konstrukcji
słupowej. Prezbiterium zamknięte jest prostokątnie, co jest typowe dla kościołów podhalańskich. Do
prezbiterium od północy przylega zakrystia (rozbudowana w początkach XX w.), a do nawy od południa
kruchta (dobudowana w 1845 r.). Wieżę oraz północną część nawy otaczają oszalowane soboty.
Prezbiterium i nawę przykrywają oddzielne dachy dwuspadowe, zaś w dachu nad nawą znajduje się
niewielka czworościenna sygnaturka. Jest to prawdopodobnie efekt przebudowy. Przypuszcza się, że
pierwotnie był tu typowy dla małopolskich kościołów gotyckich dach jednokalenicowy w systemie
więźbowo-zaskrzynieniowym. Wieża posiada nadwieszoną izbicę i nakryta jest stromym dachem
namiotowym o załamanych połaciach.
Wejście południowe do kościoła ujęte jest gotyckim, ostrołukowym portalem. Wnętrze pokrywa znacznie
zniszczona polichromia, zawierająca motywy figuralne i ornamentalne. Zachowała się na ścianach i stropie
prezbiterium, na ścianach nawy i parapecie chóru muzycznego. W prezbiterium strop zdobią malowane
kasetony, a ściany malowidła przedstawiające scenę Ukrzyżowania, świętych Piotr i Paweł oraz
ewangelistów. Interesującą scenę przedstawia malowidło na ścianie za głównym ołtarzem: Michał
Archanioł strąca do piekła szatana, przedstawionego w postaci niedźwiedzia. Polichromia w nawie ukazuje
sceny Męki Pańskiej.
Do najcenniejszych elementów wyposażenia kościoła należą:
• Ołtarz główny – późnogotycki tryptyk z XVI wieku, zachowany prawie w całości. W polu środkowym
tryptyku obraz św. Marcina, który oddaje połowę swojego płaszcza żebrakowi. W zwieńczeniu
znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
• Prawy ołtarz boczny – powstał w pierwszej połowie XVII wieku. Kompozycją zawiązuje do
schematu tryptyku. W jego skrzydłach bocznych znajdują się wizerunki świętych Katarzyny i
Doroty, powstałe prawdopodobnie w 1640 roku, a później przemalowane.
• Rzeźba Matki Boskiej Różańcowej stojąca na sierpie księżyca, zawieszona na południowej ścianie
nawy. Pochodzi ona z XVI lub początku XVII wieku.
• Barokowo-ludowa rzeźba Pieta z XVIII wieku.
• Dwa krucyfiksy barokowo-ludowe z XVII i XVIII wieku.
5
Obecnie msze święte w kościele pw. św. Marcina odprawiane są tylko poza okresem zimowym, w soboty
(godz 8.00), a w pozostałe dni w nowym murowanym kościele. Obiekt znajduje się na szlaku architektury
drewnianej województwa małopolskiego.
Pieniny – pasmo górskie w łańcuchu Karpat, położone w południowej Polsce i północnej Słowacji,
stanowiące najwyższą część długiego, porozdzielanego pasa skałek wapiennych (Pieniński Pas
Skałkowy).
Od południa Pieniny graniczą z pasmem Magury Spiskiej, od północy z Gorcami i Beskidem Sądeckim, na
zachodzie zaś – z Kotliną Orawsko-Nowotarską oraz Pogórzem Spisko-Gubałowskim. Rozciągają się na
długości ok. 30 km na wschód od przełomu Białki.
Dwa przełomy Dunajca dzielą Pieniny na 3 części:
Pieniny Spiskie, między doliną Białki a przełomem Dunajca pod Niedzicą. Najwyższy szczyt Żar
(błędnie: Branisko) – 879 m n.p.m.;
Pieniny Środkowe (Pieniny Właściwe), często określane po prostu jako Pieniny, od Niedzicy do
Przełomu Dunajca między Sromowcami Niżnymi a Szczawnicą (w granicach Polski). Najwyższy
szczyt Trzy Korony – 982 m n.p.m. (najwybitniejszy szczyt całych Pienin). Tutaj należy też
położona całkowicie po słowackiej stronie Grupa Golicy, przez niektórych topografów
wyodrębniana w oddzielną, czwartą część Pienin, przez wielu włączana do Małych Pienin;
Małe Pieniny – sięgające do doliny Popradu, najwyższy szczyt Wysoka (Wysokie Skałki; 1050 m
n.p.m.) będąca też najwyższym szczytem całych Pienin. Od Beskidu Sądeckiego oddziela je dolina
Grajcarka i jego dopływu – Białej Wody.
Ogromne walory przyrodnicze Pienin doceniano od dawna. Już w 1751r. badała je ekipa naukowców z
Wiednia, a liczba późniejszych wybitnych badaczy Pienin przekracza 100 nazwisk. W 1932, mimo trudnej
sytuacji Skarbu Państwa, dokończono wykupu terenów od prywatnych właścicieli (po wygórowanych
stawkach) i na obszarze najciekawszej i najcenniejszej pod względem przyrodniczym środkowej części
Pienin utworzono Pieniński Park Narodowy (wówczas było to tylko 423 ha). Niemal równocześnie po
stronie słowackiej utworzono PIENAP. Jeszcze przed wojną rząd polski kontynuował dalszy wykup terenów
pod park, a po wojnie w obszar parku włączone zostały znaczne obszary, które nadal pozostają własnością
prywatną, ale gospodarka na nich odbywa się pod kontrolą parku. Są stopniowo wykupywane przez park.
W Małych Pieninach istnieje kilka rezerwatów przyrody. Nieznany jest wpływ na ekosystem Pienin zapory
wodnej w Niedzicy.
Rezerwaty przyrody:
• rezerwat przyrody Biała Woda
• rezerwat przyrody Przełom Białki pod Krempachami
• rezerwat przyrody Wąwóz Homole
• rezerwat przyrody Wysokie Skałki
• rezerwat przyrody Zaskalskie-Bodnarówka
Wąwóz Szopczański (często nazywany błędnie Wąwozem Sobczańskim, choć nazwa pochodzi od
Przełęczy Szopka) – wąwóz położony w Pieninach Środkowych.
Znajduje się on pomiędzy zachodnimi zboczami Trzech Koron (982 m n.p.m.), a wschodnimi zboczami
Podskalniej Góry (742 m n.p.m.), na terenie Pienińskiego Parku Narodowego. Opada z południowych
stoków Przełęczy Szopka do Sromowiec Niżnych. Jest to jeden z ładniejszych wąwozów pienińskich, jego
strome i blisko siebie położone ściany tworzą kanion. Dnem wąwozu spływa Szopczański Potok z
kryształowo czystą wodą, uchodzący do Macelowego Potoku.
Szczególnie efektownie wąwóz wygląda jesienią, gdy białe turnie wapiennych ścian kontrastują z
kolorowymi, jesiennymi liśćmi. Las porastający wąwóz cechuje się dużą różnorodnością gatunków drzew i
krzewów. Na skałach rzadkie gatunki naskalnych roślin wapieniolubnych, m.in. masowo występuje tutaj
smagliczka skalna, stwierdzono też występowanie takich rzadkich w Polsce gatunków, jak: pluskwica
europejska (w 1981), starzec pomarańczowy, ostrożeń głowacz i oset klapowany.
6
Masyw Trzech Koron – dobrze wyodrębniona część pasma Pienin Właściwych pomiędzy Przełęczą
Szopka i Wąwozem Szopczańskim na zachodzie, a doliną Pienińskiego Potoku i Dunajcem. Obejmuje
takie szczyty, jak:
Trzy Korony 982 m
Facimiech 668 m
Łysina 792 m
Klejowa Góra 579 m
Ostry Wierch 851 m
Zamkowa Góra 799 m
Ważniejsze przełęcze to: Przełęcz Szopka (Chwała Bogu) (780 m), Niedźwiadki (899 m), Zamkowa
Przełęcz (770 m), Wyżni Łazek (695 m), Siodło (ok.955 m).
W masywie Trzech Koron znajduje się najwyższy szczyt Pienin Właściwych (Trzy Korony). Jest to też
najbardziej atrakcyjna część Pienin. Występuje tu wiele wysokich, stromo podciętych wapiennych turni,
głębokie wąwozy, usypiska piargów i Pieniński Przełom tworzący głęboki kanion. Na stromych wapiennych
skałach występuje ciekawa flora rzadkich roślin wapieniolubnych i liczne jaskinie. Tylko tutaj, na stromych
ścianach Trzech Koron znaleziono pojedyncze stanowiska pienińskiego endemita – mniszka pienińskiego.
Na szczycie Trzech Koron platforma widokowa. Warto zwiedzić też Zamkową Górę z ruinami Zamku
Pienińskiego, w którym ukrywała się św. Kinga.
Partię szczytową stanowi pięć turni zbudowanych z odpornych wapieni rogowcowych:
• Okrąglica – 982 m. Najwyższa, na niej znajduje się platforma widokowa z barierkami. Na platformie
mieści się około 30 osób.
• Płaska (Plaska) Skała – 950 m. Na południowy wschód od Okrąglicy.
• Nad Ogródki – 940 m. Na południowy zachód od Okrąglicy. Od 1933 stał tutaj obsługiwany przez
pustelnika totalizator opadowy
• Pańska Skała (Bryłowa) – 920 m. Gnieżdżą się w niej rzadkie ptaki pomurniki.
• Niżnia Okrąglica (Ganek, Siodło) – wysunięta ku południu pod Okrąglicą i niższa o 80 m. Z niej
dawniej, przed udostępnieniem wierzchołka, oglądano panoramę.
Sokolica (747 m) – szczyt w pn.-wsch. części Pienin Środkowych w tzw. Pieninkach. Od sąsiedniego,
leżącego w tej samej grani Czertezika oddziela ją przełęcz Sosnów. Geologicznie jest to część
Pienińskiego Pasa Skałkowego, zbudowana z odpornych na wietrzenie wapieni rogowcowych. Północne
stoki porasta las bukowo-jodłowy, na szczycie występują reliktowe sosny (najstarsza ma ok. 500 lat).
Natomiast południowe, skalne ściany opadają prawie pionowo, uskokami w 310-metrową przepaść do
przełomu Dunajca. Najwyższy uskok pod szczytem Sokolicy to pionowa niemal ściana 100 m wysokości.
Pod nią znajduje się spiczasta skała zwana Głową Cukru (szczególnie okazale prezentująca się z Drogi
Pienińskiej). Ściany te porastają obficie porosty, smagliczka skalna, aster alpejski, złocień Zawadzkiego i
inne naskalne rośliny wapieniolubne. Z rzadkich w Polsce gatunków roślin występują: kokorycz żółtawa,
oman plamisty, starzec pomarańczowy i wiechlina styryjska. W urwiskach gniazdują pomurniki i pustułki.
Bardzo trudną technicznie południową ścianą Sokolicy po raz pierwszy w 1960 r. wspięli się krakowscy
wspinacze: Roman Łazarski i Jerzy Potocki.
Nazwa szczytu pochodzi od tego, że dawniej gniazdowały w niej sokoły.
Położona jest na obszarze Pienińskiego Parku Narodowego. Obok Trzech Koron jest najpopularniejszym
celem wycieczek turystycznych. Szczyt jest kapitalnym punktem widokowym na przełom Dunajca, Pieniny
Środkowe, Małe Pieniny, Magurę Spiską, Tatry Bielskie i Tatry Wysokie. Aktualnie wstęp na sam szczyt
Sokolicy (podobnie jak na Trzy Korony) jest płatny. Bilet upoważnia również do wejścia na Trzy Korony (w
tym samym dniu). Samo wejście na Sokolicę to boczna, odbiegająca od szlaku ścieżka ubezpieczona
metalowymi poręczami (ok. 40 m różnicy poziomów, 7min. podejścia w górę). Do tego miejsca prowadzi
niebieski szlak turystyczny, który przebiega ze Szczawnicy odcinkiem Drogi Pienińskiej przez przewóz
promowy (Nowy Przewóz) na drugą stronę Dunajca i dalej tzw. Sokolą Percią. Z drugiej strony wiedzie on z
Trzech Koron przez Zamkową Górę i grań Pieninek (Czerteż, Czertezik, przełęcz Sosnów). Na przełęcz
Sosnów biegnie także zielony szlak z Krościenka.
7
Na Sokolicy (foto: M.Lewandowski)
Sokola Perć – szlak turystyczny w Pieninach, znakowany na niebiesko. Sokola Perć to fragment
Głównego Szlaku Pienińskiego. Sokola Perć wiedzie skalistym grzbietem Pieninek, z Sokolicy na Bajków
Groń, gdzie łączy się z żółtym szlakiem prowadzącym z Krościenka do Sromowiec Niżnych. Niektóre
źródła do Sokolej Perci zaliczają odcinek Szczawnica – Sokolica. Najwyższym punktem na trasie jest
szczyt Czerteż (774 m n.p.m.), najniższym – Przełęcz Sosnów (650 m n.p.m.). Niektóre fragmenty są
eksponowane, szczyty Czerteża i Sokolicy zabezpieczone są poręczami. Występują punkty widokowe,
m.in: Sokolica, Czerteż i Białe Skały – są to skaliste, urwiste szczyty, z których widoki obejmują Przełom
Dunajca, Pieniny Właściwe, Małe Pieniny oraz Tatry. Sokolą Perć utworzył w 1926 r. ks. Walenty Gadowski
(wcześniej w Tarach utworzył Orlą Perć).
Czerwony Klasztor został on ufundowany w 1319 przez węgierskiego magnata Kokosza
Berzewiczego. Fundacja ta była częścią kary, jaką miał on ponieść za zabicie Chyderka z rodu Györgów
(za karę miał ufundować 6 klasztorów oraz zamówić w nich 4 tys. mszy). Budowę klasztoru rozpoczęto w
1330, była ona również wspierana przez polskich królów: Kazimierza Wielkiego i Królową Jadwigę,
nazywano go nawet Klasztorem Lechnickim. Krakowscy mieszczanie na utrzymanie klasztoru przeznaczyli
połowę wsi Rychwałd. Zamieszkany był początkowo przez mnichów z zakonu kartuzów (posiadali również
klasztor w Kláštorisku), a później kamedułów. Zakonnicy byli utrzymywani przez podatki pochodzące z 10
wsi. Rozbudowywali oni obiekt i wznosili dalsze budowle: domki–pustelnie, szpital, aptekę, zajazd dla
podróżnych i wieżę kościoła. W latach 1431–1433 klasztor był łupiony przez husytów. Zakon działał do lat
80. XVIII, kiedy został skasowany przez cesarza Józefa II. Dobra zakonu zostały rozdysponowane wśród
kilkuset rodzin niemieckich kolonistów, którzy w tym czasie przybyli do pobliskich Dolnych Lechnic
(Unterlechnitz), wówczas też upowszechniła się niemiecka nazwa Rotes Kloster (węg. Vöröskolostor).
Jadwiga Łuszczewska (Deotyma) zwiedzająca w 1860 klasztor zastała go zrujnowanym, ale kościół był
zadbany. Po pożarze w 1907, w wyniku którego zniszczone zostały dachy i zawaliła się wieża kościoła,
klasztor przeszedł na własność węgierskiego ministerstwa rolnictwa. W 1934 preszowski oddział KCST
wydzierżawił go na 50 lat i przeprowadził prowizoryczny remont, w latach 1952–1968 przeprowadzono
remont generalny, a cały obiekt został uznany za narodowy pomnik kultury. Najbardziej znanym mnichem z
Czerwonego Klasztoru był mnich Cyprian (Franz Ignatz Jäschke). W klasztorze pełnił obowiązki lekarza,
cyrulika i aptekarza. W przyklasztornych ogrodach uprawiał zioła, z których sam sporządzał leki.
Był też znany jako botanik, do czasów dzisiejszych w muzeum w Tatrzańskiej Łomnicy zachował się jego
zielnik. Skatalogował w nim i opisał blisko 300 gatunków roślin rosnących w Pieninach, zbierał też rośliny w
Tatrach, m.in. w Dolinie Kieżmarskiej.
8
Znany też jest pod przydomkiem Latający Mnich, według opowieści miał na własnoręcznie skonstruowanej
lotni zlecieć ze szczytu Trzech Koron na dziedziniec Czerwonego Klasztoru lub, jak głosi inna legenda,
przelecieć nad Morskim Okiem, gdzie został zamieniony w skalny głaz, nazywany do tej pory Mnichem.
Pisarz Jan Wiktor uczynił go bohaterem swego opowiadania Zapomniany lotnik oraz powieści Skrzydlaty
Mnich. Na terenie klasztoru zrealizowano słowacko-polski film Latający mnich i tajemnica Da Vinci
opowiadający o życiu brata Cypriana.
Czerwony Klasztor widziany z wierzchołka Okrąglicy 982m (foto: M. Lewandowski)
Haligowskie Skały (słow. Haligovske skalý) – grupa mocno zróżnicowanych i rozczłonkowanych skał w
słowackich Pieninach (Grupa Golicy). Znajduje się ona w miejscowości Haligowce, po północnej stronie
rzeki Lipnik, w bardzo stromej dolnej części południowych podnóży góry Płaśnie.
Cała grupa tych skał zbudowana jest z wapieni serii haligowieckiej, ich warstwy opadają w południowowschodnim kierunku. Największe skały mają swoje nazwy: Białe Skały, Ciemna, Kończysta, Michałowa,
Sowia. Występują wśród nich formy tworzące okna skalne i arkady (Zbójnicka Brama) i niewielkie,
bezwodne dolinki podsypane piargami, m.in.: Głęboka, Jasiurowa, Michnowa, Szeroka. Jest tutaj również
kilka jaskiń, w tym największa jaskinia całych Pienin – Aksamitka. Z innych jaskiń warto wymienić Zbójnicką
(Zbojnicka jaskyná), Kozią, Borsuczą (Jazviecka jaskyná).
Skały te od dawna budziły zainteresowanie naukowców. W 1903 badała je ekspedycja XI Kongresu w
Wiedniu, prowadzili tu badania polscy naukowcy (Ludwik Horwitz, Ferdynand Rabowski), ciekawą florę
naskalnych roślin badał m.in. E. Wołoszczak. Cały obszar został włączony do PIENAP-u, od 1967 został
objęty ochroną ścisłą, w 1997 obszar tej ścisłej ochrony zwiększono do 63,1 ha. Nie prowadzi przez niego
żaden szlak turystyczny, Skały Haligowskie są jednak doskonale widoczne z drogi Czerwony Klasztor –
Wielki Lipnik. Ich wschodnimi (obok) i północnymi obrzeżami (ponad skałami) prowadzi zielony szlak
turystyczny z Haligowców przez przełęcz Pod Płaśniami do Leśnicy.
Małe Pieniny – wschodnia część pasma Pienin, ciągnąca się od Przełomu Dunajca do miejscowości
Jarzębina na Słowacji. Nazwa pojawiła się dopiero w połowie XIX wieku, w dokumentach z XVIII w.
występowała nazwa Szlachtowskie Góry. Małe Pieniny mają długość 14 km, szerokość 4 km, grzbietem
biegnie granica między Polską a Słowacją. Przez wielu topografów do Małych Pienin włączana jest też
położona całkowicie na Słowacji Grupa Golicy, niektórzy jednak uważają, że pod względem budowy, flory i
krajobrazu należy ona do Pienin Właściwych, inni jeszcze wydzielają ją w odrębną grupę. Granicę między
Beskidem Sądeckim a Małymi Pieninami tworzy dolina Grajcarka i jego dopływu Białej Wody do
Kociubylskiej Skały, dalej Przełęcz Rozdziela, a po słowackiej stronie potok Rozdziel i Wielki Lipnik.
Wapienne skały znajdujące się po północnej stronie doliny Białej Wody, mimo że topograficznie przynależą
do Beskidu Sądeckiego, strukturalnie i geologicznie są częścią Małych Pienin. Od Grupy Golicy oddziela je
dolina Leśnego Potoku i Przełęcz pod Tokarnią, od Magury Spiskiej dolina potoku Lipnik, Przełęcz
Korbalową i dolina potoku Kamienka. Pasmo to charakteryzują duże wysokości względne, średnio
wynoszą one 300 m, ale dochodzą do 500 m. Najwyższym szczytem, będącym jednocześnie najwyższym
9
w całych Pieninach, jest Wysoka, zwana też Wysokimi Skałkami (1050 m n.p.m.). Występuje tu wiele
wapiennych wzniesień o ostro zarysowanych kształtach i gołych ścianach (Bystrzyk, Łaźne Skały,
Rabsztyn i in.), we wschodniej części ten skalisty charakter stopniowo się zatraca i szczyty zaczynają
swoim wyglądem przypominać typowe wzniesienia Beskidów. Stoki południowe są bardziej strome od
północnych, te zaś porozcinane są dolinami, które są szerokie w swoim obszarze źródliskowym, wąskie
natomiast u wylotu. Cieki wodne tworzą gęstą sieć (3,15 km/km²). Głównymi rzekami i potokami
odwadniającymi to pasmo po zachodniej stronie są: Grajcarek, Leśny Potok i Lipnik, wszystkie uchodzą do
Dunajca. Wschodnią, słowacką część odwadniają potoki Kamienka i Wielki Lipnik znajdujące się w zlewni
Popradu. Szata roślinna jest wyraźnie uboższa niż w innych częściach Pienin, została bowiem silnie
przekształcona w wyniku działalności człowieka. Występują tutaj liczne łąki i pastwiska, we wschodniej
części rosną lasy, głównie świerkowe, powstałe również w wyniku działalności człowieka. Największą
domieszkę tworzy w nich buk. Jedyny naturalny fragment lasu świerkowego występuje na północnych
stokach Wysokiej. Najciekawsza flora zachowała się w trudno dostępnych stokach Bystrzyka i skałach
Przełomu Leśnickiego Potoku oraz Wąwozu Homole. Nigdzie jednak w Małych Pieninach nie występuje
chryzantema Zawadzkiego (w Polsce znana tylko z Pienin), natomiast na niedostępnej północnej ścianie
Smolegowej Skały odkryto reliktowe stanowisko 4 gatunków roślin, z których trzy poza Tatrami i
Smolegową Skałą nigdzie w Polsce nie występują. Słowacka strona Małych Pienin należy do słowackiego
Pienińskiego Parku Narodowego, natomiast w Polsce utworzono kilka rezerwatów przyrody:
• rezerwat przyrody Biała Woda
• rezerwat przyrody Wąwóz Homole
• rezerwat przyrody Wysokie Skałki
• rezerwat przyrody Zaskalskie-Bodnarówka
Wysokie Skałki lub Wysoka (słow. Vysoké Skalky, 1050 m n.p.m.) – szczyt w Małych Pieninach,
położony na granicy polsko-słowackiej; jednocześnie najwyższy szczyt całych Pienin i Pienińskiego Pasa
Skałkowego. Dawniej szczyt ten miał również inne, lokalne nazwy: Pamiarky, Kiczera. Używana przez
tutejszą ludność (Rusinów Szlachtowskich) nazwa Pamiarky pochodzi prawdopodobnie od istniejącej tu
niegdyś wieży triangulacyjnej, nazwa "Kiczera" od Połoniny Kiczera znajdującej się pod szczytem, na
południowo-zachodniej stronie góry. Równie często używana była też nazwa "Wysoka". Góra zaliczana do
Korony Gór Polski.
Wysokie Skałki znajdują się w głównym grzbiecie Małych Pienin, pomiędzy szczytem Borsuczyny (939 m),
od którego oddzielony jest przełęczą Stachurówki (908 m) i Kapralową Wysoką (935 m), a Smerekową
(1014 m). Od południa Wysoka (i w ogóle Pieniny) graniczy z Magurą Spiską (masyw Wietrznego
Wierchu). Cały obszar góry jest chroniony prawnie. Południowe zbocza opadające do doliny Horbalowego
Potoku leżą na terenie słowackiego Pienińskiego Parku Narodowego, na północno-zachodnim stoku
(polska strona) utworzono w 1961 rezerwat przyrody Wysokie Skałki; ochronie podlega niewielki, jedyny
istniejący obecnie w Pieninach fragment świerkowego boru górnoreglowego. Na Wysokich Skałkach, a
także na znajdujących się na wschód od nich przygranicznych skałkach stwierdzono w 1981 roku
występowanie rzadkich w Polsce gatunków roślin – pluskwicy europejskiej i ostrożnia głowacza.
Cała góra porośnięta jest lasem, jedynie sam wierzchołek ma charakter kopuły skalnej wystającej ponad
linię świerkowego lasu. Roztaczają się stąd imponujące widoki na Tatry, Babią Górę, Pasmo Radziejowej,
Magurę Spiską, Góry Lewockie i Pieniny.
1
Widok z Wysokiej 1050m w stronę Pienin (foto: M. Lewandowski)
Wąwóz Homole – wąwóz na terenie południowej Polski w Pieninach, a dokładniej w Małych Pieninach, w
miejscowości Jaworki koło Szczawnicy. Nazwa pochodzi od ruskiego słowa homoła, gomoła, które oznacza
obły, bezrogi (nawiązanie do kształtu doliny). Wąwóz ma długość ok. 800 m a wysokość ścian skalnych
sięga 120 metrów, zbudowanych z białego i czerwonego wapienia krynoidowego oraz fantazyjnego kształtu
samych turni. Jego ściany zbudowane są głównie ze skał wapiennych pochodzących z okresu jury i kredy z
domieszką łupków i margli. Ma bardzo urozmaiconą rzeźbę i ciekawą budowę geologiczną. Dnem tego
bardzo znanego wąwozu, uważanego za jeden z najpiękniejszych w Polsce, płynie potok Kamionka, który
również odegrał dużą rolę w rzeźbieniu koryta wąwozu. Potok tworzy liczne kaskady, a w jego korycie
znajdują się ogromne głazy. Płynie nim krystalicznie czysta woda. W górnej części wąwozu rumowisko
osuwiskowe powstałe w okresie plejstocenu. Na wapiennych skałach wąwozu Homole rosną rzadkie
gatunki roślin wapieniolubnych i liczne okazy światłolubnych jałowców. Od 1963 r. jest rezerwatem
przyrody.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Więcej informacji:
Wybór map i przewodników dostępnych na rynku jest w tej chwili przeogromny i pozostaje tylko kwestią co
wybierzemy.
- „Gorce-Przewodnik dla prawdziwego turysty” Oficyna Wydawnicza „Rewasz” Pruszków 2011,
- „Pieniny Przewodnik” Józef Nyka wyd.Trawers 2015,
- „Gorce” Józef Nyka wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1975,
- „Gorce przewodnik monograficzny” Andrzej Matuszczyk Wydawnictwo Górskie Poronin 1992,
- „Pieniny Spisz północny i Szarysz. Z plecakiem po Słowacji” wyd. Dajama 2007,
- Pieniny. Mapa turystyczna 1:25 000 Wydawnictwo Kartograficzne Compass,
- Gorce. Mapa turystyczna 1:40 000 Wydawnictwo Kartograficzne Compass,
- Stefan Michalik „Gorce” z serii Przyroda Polska wyd. Wiedza Powszechna Warszawa 1989,
- Władysław Strojny „Pieniny” z serii Przyroda Polska wyd. Wiedza Powszechna Warszawa 1987,
- Gorce. Przewodnik dla łowców krajobrazów. Agencja Wydawnicza WIT 2014
- Pieniny. Przewodnik dla łowców krajobrazów. Agencja Wydawnicza WIT 2014
1
1/ nasza baza noclegowa
2/ widok z okien na Pieniny (Trzy Korony i Nowa Góra)
3/ widok z okien na Tatry
4/ baza studencka na Lubaniu
5/ widok Lesnickiego sedla na Rabsztyn i Wysoki Wierch
6/ Haligovske skaly
Zapraszam do udziału
Prezes GKTA PTTK „Sępik”
Mariusz Lewandowski
1