Ekonomia Społeczna
Transkrypt
Ekonomia Społeczna
Ekonomia Spo łeczna – zarys problematyki Magdalena Zimoch Waldemar Żbik Stowarzyszenie Współpracy Regionalnej Kwiecień, 2008 r. Plan prezentacji 1. Ekonomia społeczna – ujęcia definicyjne 2. Stan i kierunki rozwoju ES w Polsce 3. Projekt ustawy o przedsiębiorstwie społecznym 4. Fundusz Inicjatyw Obywatelskich jako narzędzie rozwoju ES Ekonomia społeczna Trzy perspektywy ekonomii Ekonomia (w ujęciu liberalnym) Ekonomia polityczna Ekonomia społeczna Brak jest jednej jednolitej definicji ekonomii społecznej Ekonomia społeczna Ujęcie szerokie: ES to III sektor w szerokim ujęciu (tzw. trzeci system), czyli wszystko poza I i II sektorem (rynkiem i państwem) – fundacje, stowarzyszenia oraz tzw. stara ekonomia społeczna, czyli spółdzielnie i towarzystwa wzajemne. Ekonomia społeczna Ujęcie wąskie: ES ogranicza się do tzw. przedsiębiorstw społecznych (zwanych też przedsiębiorstwami ekonomii społecznej – PES) Ekonomia społeczna Przedsiębiorstwo społeczne zdefiniować można jako prywatną, autonomiczną organizację dostarczającą produktów lub usług na rzecz szerszej społeczności, której założycielem albo zarządzającym jest grupa obywateli i w której zakres korzyści materialnych podlega ograniczeniom. Źródło: www.emes.net Ekonomia społeczna Przedsiębiorstwo społeczne to instytucja prowadząca działalność gospodarczą, która wyznacza sobie cele ściśle społeczne i która inwestuje wypracowane nadwyżki zależnie od wyznaczonych sobie celów w działalność lub we wspólnotę, zamiast kierować się potrzebą osiągania maksymalnego zysku na rzecz akcjonariuszy lub właścicieli. za: Krzysztof Herbst Tezy do „Ekspertyzy w zakresie wzmocnienia instytucji Ekonomi Społecznej” Ekonomia społeczna Cechy upodobniające PES do tradycyjnych przedsiębiorstw: • Inwestycje. Nie ma przedsiębiorstwa bez inwestycji. Trzeba zdobyć kapitał początkowy i obrotowy. • Ryzyko. Działanie każdego przedsiębiorstwa oparte jest na swoistym ryzyku, które może w konsekwencji oznaczać jego upadek. Dotyczy to również przedsiębiorstw społecznych. • Zysk. Przedsiębiorstwo dobre to takie, które w bliższej lub dalszej perspektywie przynosi zyski. za: Piotr Frączak, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, „Przedsiębiorstwo społeczne (tezy do dyskusji)” ekonomiaspołeczna.pl Ekonomia społeczna Różnice PES i tradycyjnego przedsiębiorstwa: • Cel działania przedsiębiorstwa społecznego – nie jest wyłącznie komercyjny, a misja społeczna przedsięwzięcia stawiana jest wyżej, niż jego wartość ekonomiczna („pierwszeństwo człowieka w stosunku do kapitału”). • Forma własności przedsiębiorstwa społecznego – nie jest to typowa własność prywatna (raczej członkowstwo niż własność). • Metody zarządzania przedsiębiorstwem społecznym – wynikają z formy własności („jeden człowiek jeden głos”). za: Piotr Frączak, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, „Przedsiębiorstwo społeczne (tezy do dyskusji)” ekonomiaspołeczna.pl Ekonomia społeczna Definicje - podsumowanie ES może być traktowana bądź jako część nauki zwanej ekonomią bądź jako pojęcie wymienne z terminem "gospodarka społeczna" ES to zastosowanie instrumentów ekonomicznych i rynkowych dla realizacji celów społecznych . Ekonomia społeczna – systemowe usytuowanie Gospodarka rynkowa Sektor prywatny Ekonomia społeczna Źródło: Jerzy Hausner, Norbert Naurisz, Stanisław Mazur, „Przedsiębiorstwo społeczne – konceptualizacja”, Zarządzanie podmiotami ekonomii społecznej, MSAP UE, Kraków Przedsiębiorstwo społeczne Trzeci sektor Społeczeństwo obywatelskie Ekonomia społeczna – formy prawne Tradycyjne: • organizacje spółdzielcze i spółdzielnie pracy • bankowość spółdzielcza • Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe • Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych Nowoczesne: • spółdzielnie socjalne • organizacje pozarządowe – stowarzyszenie i fundacje • centra aktywności społecznej i zakłady aktywności zawodowej • spółki non-profit i not-for-profit …Działalność gospodarcza indywidualna i w postaci spółki cywilnej… Stan przedsiębiorczości społecznej w Polsce Od 2004 r. pojęcie ES zaczyna być obecna w polskim ustawodawstwie Jest także traktowane jako element nowego modelu polityki społecznej (workfare kontra welfare state), której wyróżnikami są m.in. wzmacnianie w życiu społecznym zasady pomocniczości państwa oraz samorządności jako alternatywny sposób dla pozyskania pełnego zatrudnienia. Stan przedsiębiorczości społecznej w Polsce Według danych statystycznych (stan na dzień 25 lutego 2008 r.) liczba organizacji pozarządowych działających w obszarze integracji i aktywizacji społecznej w Polsce wynosi 12 808 jednostek organizacyjnych (www.ngo.pl) Stan przedsiębiorczości społecznej w Polsce Wg. danych z 2006 r.: • 1 na 5 organizacji zatrudnia płatny personel, • 1 na 10 pozyskuje więcej niż 20% swoich przychodów dzięki formalnie zarejestrowanej działalności gospodarczej lub odpłatnej, • mniej więcej 1 na 20 spełnia oba te warunki Źródło: Jan Herbst, Kondycja ekonomii społecznej w Polsce w 2006, Ekonomia Społeczna Teksty 2006. Kierunki rozwoju przedsiębiorczości społecznej Rozwój przedsiębiorczości wymaga przede wszystkim: a. skoncentrowanie wysiłków w okresie 2008 – 2013 na wykorzystaniu możliwych do pozyskania środków finansowych, zarówno ze źródeł krajowych, jak i unijnych (EFS), Kierunki rozwoju przedsiębiorczości społecznej b. ustawicznej edukacji osób zainteresowanych bezpośrednio zakładaniem PES oraz pracowników służb zatrudnienia, pomocy społecznej, centrów integracji społecznej oraz już działających spółdzielni socjalnych c. modyfikacji rozwiązań prawno – ekonomicznych ujętych w aktach prawnych określających ramy działania podmiotów ES Projekt ustawy o przedsiębiorstwie społecznym Za podstawowe cechy wyróżniające przedsiębiorstwo społeczne uznać należy: 1. wytwarzanie produktów lub usług, wiążące sie z ryzykiem gospodarczym i ekonomiczną weryfikacja efektów tej działalności; 2. ukierunkowanie działalności na integracje społeczna w skali społeczności lokalnej; 3. zarządzanie osadzone na partnerstwie i partycypacji; 4. demokratyczna kontrole ze strony interesariuszy; 5. regułę, że wytworzona nadwyżka i zakumulowany kapitał nie są przywłaszczane indywidualnie, lecz służą wypełnieniu określonej misji społecznej. Projekt ustawy o przedsiębiorstwie społecznym Wybrane regulacje szczegółowe: Przedsiębiorstwo społeczne może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, w związku z czym stosuje sie do niego przepis art. 331 § 1 Kodeksu cywilnego. Podmiot, który utworzył przedsiębiorstwo społeczne, ponosi odpowiedzialność subsydiarna za zobowiązania przedsiębiorstwa społecznego; odpowiedzialność ta powstaje, gdy egzekucja przeciwko przedsiębiorstwu społecznemu okazała sie bezskuteczna. Przedsiębiorstwem społecznym może być, utworzona na podstawie odpowiednich dla niej przepisów prawa, osoba prawna, jeżeli spełnia ona warunki określone w ustawie i uzyskała, na swój wniosek, status przedsiębiorstwa społecznego, w szczególności spółdzielnia socjalna i spółka z ograniczona odpowiedzialnością. Przepisy dotyczące przedsiębiorstwa społecznego stosuje sie odpowiednio do tych osób prawnych. Projekt ustawy o przedsiębiorstwie społecznym Wybrane regulacje szczegółowe: Przedsiębiorstwo społeczne prowadzi działalność gospodarczą na obszarze jednostki samorządu lokalnego lub nie więcej niż trzech sąsiadujących ze sobą jednostek samorządu lokalnego, mającą na celu wyłącznie: 1) zawodowa reintegracje: a. pracowników znajdujących sie w szczególnie niekorzystnej sytuacji b. pracowników niepełnosprawnych w rozumieniu 2) wytwarzanie lub wymianę dóbr i usług, wytworzonych lub wymienionych w zakresie: pomocy społecznej, opieki zdrowotnej, ochrony środowiska, usług o charakterze użyteczności publicznej na rzecz społeczności lokalnych, usług na rzecz przedsiębiorstw społecznych w zakresie ich działalności, o której mowa w niniejszym punkcie1. Projekt ustawy o przedsiębiorstwie społecznym Wybrane regulacje szczegółowe: Pracownicy zaliczani do grup znajdujących się w szczególnej sytuacji stanowią więcej niż połowę pracowników przedsiębiorstwa społecznego bez względu na podstawę zatrudnienia, a w przypadku prowadzenia działalności w celu, o którym mowa w 2 – więcej niż 1/3 takich pracowników. Zarządzanie przedsiębiorstwem społecznym opiera sie na partnerstwie i partycypacji oraz demokratycznej kontroli ze strony interesariuszy. W przedsiębiorstwie społecznym jest organ zarządzający oraz ogólne zebranie, w skład którego wchodzą pracownicy, jak równie, na zasadach określonych w statucie, przedstawiciele innych interesariuszy. Projekt ustawy o przedsiębiorstwie społecznym Preferencje przyznane przedsiębiorstwom społecznym: a. zwolnienie od podatku dochodowego od osób prawnych b. ulgi w składkach na ubezpieczenie społeczne zatrudnionych w nim osób c. prawo uzyskiwania, na zasadach i w trybie określonych w przepisach odrębnych, 1% podatku dochodowego (PIT i CIT) d. możliwość korzystania ze świadczeń wolontariuszy e. możliwość udzielania zamówień publicznych PS w zakresie odpowiadającym jego celowi, na zasadach i w szczególnym trybie określonm w przepisach odrębnych. Fundusz Inicjatyw Obywatelskich FIO jest odpowiedzią na potrzeby III sektora, który: • wykazuje chęć współpracy z administracją publiczną w realizacji zadań publicznych • posiada ograniczone zdolności finansowe oraz techniczno organizacyjne. Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Celem FIO jest zwiększenie udziału sektora organizacji pozarządowych w realizacji zadań publicznych Przykłady działań w ramach FIO: • Zabezpieczenie społeczne np. aktywizacja seniorów, promocja zdrowia, • Integracja i aktywizacja społeczna np. rozwój potencjału organizacji pozarządowych Przydatne linki: • • • • http://www.ngo.pl/ http://ekonomiaspoleczna.pl/ http://www.barka.org.pl/ http://www.swr.pl/ Wybrana literatura 1. 2. 3. 4. 5. Informacja o stanie i kierunkach rozwoju w Polsce przedsiębiorczości społecznej, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, luty 2008. Raport Otwarcia projektu W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej, Fundacja Inicjatyw Społeczno Ekonomicznych, Warszawa, wrzesień 2006 r. Kwartalnik Ekonomia Społeczna nr 1/2008(2), MSAP UE, Kraków 2008 r. Zarządzanie podmiotami ekonomii społecznej, praca zbiorowa pod. red. Jerzego Hausnera, MSAP UE, Kraków 2008 r. Przedsiębiorstwo społeczne w rozwoju lokalnym, praca zbiorowa pod red. Ewy Leś i Małgorzaty Ołdak, Tom 2 Zeszytów Gospodarki Społecznej, Warszawa 2007 Dziękujemy za uwagę! Magdalena Zimoch Waldemar Żbik Stowarzyszenie Współpracy Regionalnej Tel. 032 273 26 62 [email protected], [email protected]