docABC tynków cz´Źē IV - Instytut Konstrukcji Budowlanych
download 
Reklamacja Transkrypt
ABC tynków cz´Źē IV - Instytut Konstrukcji Budowlanych
TECHNO LOGIE ABC tynków cz´Êç IV 14 tynki zwyk∏e – uszkodzenia B∏´dy pope∏niane przy wykonywaniu tynków i uszkodzenia wypraw w trakcie eksploatacji nie sà jedynie usterkami obni˝ajàcymi estetyk´ wykoƒczenia. dr in˝. Mariusz Gaczek mgr in˝. S∏awomir Fiszer M ogà byç przyczynà uszkodzeƒ elementów budowlanych b´dàcych pod∏o˝ami tynków, a tak˝e zniszczeƒ ok∏adzin i pow∏ok wykonywanych na tynkach. Z drugiej strony, uszkodzenia tynków mogà wynikaç z uszkodzeƒ konstrukcji budynku na skutek: obni˝enia sztywnoÊci przestrzennej, braku dylatacji, nierównomiernego osiadania, rozszerzalnoÊci cieplnej elementów i ustrojów budowlanych, ∏àczenia materia∏ów o ró˝nych wspó∏czynnikach spr´˝ystoÊci, skurczu materia∏ów, kapilarnego podciàgania wody i innych czynników. Niektóre uszkodzenia tynków wyst´pujà krótko po wykonaniu wypraw, inne pojawiajà si´ dopiero po pewnym czasie eksploatacji. Ponadto niektóre uszkodzenia sà specyficzne dla wypraw zewn´trznych, inne wyst´pujà tylko w przypadku wypraw wewn´trznych. Do podstawowych uszkodzeƒ tynków mo˝na zaliczyç: odparzenia, odspojenia i os∏abienia przyczepnoÊci, zarysowania w∏osowate i sp´kania, wykwity, odpryski i p´cherze, z∏uszczenia, wykruszanie i osypywanie, zbyt du˝e odchylenia powierzchni i kraw´dzi tynku, smugi i nierównomiernoÊci faktury, zabrudzenia, • • • • • • • • • KALEJDOSKOP BUDOWLANY czerwiec 2002 • rozwój glonów, grzybów lub mchów. Uszkodzenia tynków wynikajà najcz´Êciej z b∏´dów pope∏nianych zarówno na etapie projektowania architektoniczno-budowlanego, jak i przy wykonywaniu wypraw, a tak˝e w trakcie eksploatacji budynków. Zasadnicze przyczyny tych uszkodzeƒ to: z∏e rozwiàzania w zakresie kszta∏towania elewacji i najbli˝szego otoczenia budynków, niew∏aÊciwy dobór tynków, a tak˝e Êrodków gruntujàcych, pow∏ok wodochronnych i pokryç malarskich, zbyt szybkie przystàpienie do prac tynkarskich po zakoƒczeniu stanu surowego, b∏´dy wykonawcze zwiàzane z: niew∏aÊciwymi warunkami sk∏adowania materia∏ów, nieodpowiednià czystoÊcià sk∏adników zapraw, z∏ym sk∏adem mieszanki tynkarskiej, niew∏aÊciwym przygotowaniem masy tynkarskiej, nieodpowiednim przygotowaniem pod∏o˝a, nieprawid∏owym doborem rodzaju spoiwa i wytrzyma∏oÊci warstw tynku, b∏´dami w nanoszeniu masy tynkarskiej i obrabianiu powierzchni wyprawy, nieprzestrzeganiem wymaganych przerw technologicznych, brakiem lub niepoprawnym osadzeniem profili tynkarskich, noÊników tynku i zbrojenia (w miejscach tego wymagajàcych), niew∏aÊciwà gruboÊcià tynku, prowadzeniem prac • • • • w z∏ych warunkach atmosferycznych, cieplnych i wilgotnoÊciowych, niew∏aÊciwà piel´gnacjà Êwie˝ej wyprawy, zaniedbania eksploatacyjne zwiàzane przede wszystkim z uszkodzeniami obróbek blacharskich, zabezpieczeƒ antykorozyjnych elementów stykajàcych si´ z tynkami, elementów odwodnieƒ, a w tym rynien i rur spustowych, a tak˝e z niew∏aÊciwym zabezpieczeniem wodochronnym tynków uk∏adanych w specyficznych miejscach budynku (np. w strefach coko∏owych). • Odspojenia tynku Jednym z zasadniczych elementów decydujàcych o jakoÊci i trwa∏oÊci tynków jest ich dobra przyczepnoÊç do pod∏o˝a. Zale˝y ona od wielu czynników, do których zalicza si´: mechaniczne zaz´bienie narzucanej zaprawy z chropowatà i porowatà powierzchnià pod∏o˝a, zespolenie w wyniku krystalizacji spoiwa w porach pod∏o˝a, wyst´powanie fizykochemicznych si∏ wiàzania tynku z materia∏em pod∏o˝a. Aby pod∏o˝e zapewnia∏o w∏aÊciwà przyczepnoÊç tynków, powinno byç: równe, noÊne i mocne, stabilne, równomiernie ch∏onne, szorstkie, suche, wolne od zanieczyszczeƒ i wykwitów, nie zamarzni´te (o temperaturze powy˝ej +5ºC) i nie nagrzane. Odspojenia tynku lub jego warstw mogà wystàpiç • • • Tabela 1. GruboÊç tynku w zale˝noÊci od kategorii oraz rodzaju pod∏o˝a lub podk∏adu, wg PN-70/B-10100 Kategoria tynku 0 I i Ia II III, IV, IVf i IVw Pod∏o˝e lub podk∏ad ceg∏a, beton, drobnowymiarowe elementy ceramiczne i betonowe jak wy˝ej oraz p∏yty wiórkowo-cementowe itp. siatka stalowa lub druciano-ceramiczna, otrzcinowanie pod∏o˝e gipsowe i gipsobetonowe ceg∏a, beton, drobnowymiarowe elementy ceramiczne i betonowe, p∏yty wiórkowo-cementowe itp. siatka stalowa lub druciano ceramiczna, otrzcinowanie GruboÊç tynku mm Dopuszczalne odchy∏ki mm 12 10 15 20 –6 +4 –5 +3 12 18 –4 +2 23 TECHNO LOGIE przede wszystkim w wyniku os∏abienia przyczepnoÊci tynku do pod∏o˝a lub os∏abienia przyczepnoÊci g∏adzi do narzutu. Do najcz´Êciej spotykanych przyczyn os∏abienia przyczepnoÊci tynków do pod∏o˝a zalicza si´: zbyt du˝à lub nierównomiernà ch∏onnoÊç pod∏o˝a, zbyt ma∏à ch∏onnoÊç pod∏o˝a wynikajàcà z du˝ej zwartoÊci lub nasycenia wodà (tak˝e jako efekt nadmiernego zwil˝enia), agresj´ siarczanowà na styku tworzyw budowlanych zawierajàcych cement i gips, zanieczyszczenie cementu portlandzkiego spoiwem gipsowym, zastosowanie zbyt silnej zaprawy tynkarskiej wzgl´dem pod∏o˝a, wykonywanie kolejnych warstw tynków z zapraw o zwi´kszajàcej si´ wytrzyma∏oÊci, zbyt du˝à gruboÊç tynku (zalecane przez polskà norm´ gruboÊci tynków zwyk∏ych podano w tabeli 1) lub zbyt du˝e ró˝nice jego gruboÊci, ruchy pod∏o˝a w wyniku dzia∏ania obcià˝eƒ lub zmian wilgotnoÊci, zbyt wczesne na∏o˝enie szczelnej g∏adzi lub ok∏adziny na narzut z zaprawy wapiennej wymagajàcej podczas twardnienia dost´pu CO2, brak pokrycia siatkà tynkowanych elementów metalowych, zastosowanie gipsu do mocowania profili tynkarskich w tynkach zewn´trznych i zawierajàcych cement tynkach wewn´trznych. Do najcz´Êciej spotykanych przyczyn os∏abienia przyczepnoÊci g∏adzi do narzutu zalicza si´: wykonanie zwartej, nieprzepuszczalnej g∏adzi na wilgotnym narzucie, wykonanie warstwy g∏adzi zbyt mocnej wzgl´dem narzutu, zbyt du˝à g∏adkoÊç narzutu, nak∏adanie na g∏adê ci´˝kich ok∏adzin Êciennych. Najcz´Êciej spotykane przyczyny os∏abienia przyczepnoÊci nowych tynków, wskazywane przez brytyjskie Stowarzyszenie Przemys∏u Zapraw Budowlanych, a tak˝e proponowane Êrodki zaradcze, podano w tabeli 2. Zarysowania i sp´kania tynków Uszkodzenia te mogà byç zwiàzane z: wykonywaniem tynków, wp∏ywem pod∏o˝a, zastosowanymi rozwiàzaniami konstrukcyjnymi budynku. Mogà wynikaç tak˝e z drgaƒ lub wstrzàsów wywo∏anych oddzia∏ywaniami zewn´trznymi lub wewn´trznymi. Zarysowania tynków mogà wyst´powaç ∏àcznie z odspojeniem tynku lub niezale˝nie od niego. Zarysowania zwiàzane z wykonywaniem tynków dzieli si´ na trzy podstawowe grupy: rysy workowate – powstajàce w jeszcze plastycznej zaprawie, majàce zasadniczo przebieg poziomy, jednak zwisajàce na kszta∏t worka, d∏ugoÊç 10–20 cm, rozwartoÊç do oko∏o 3 mm [1]; rysy te tworzà si´ przede wszystkim na skutek: nak∏adania w jednej operacji zbyt grubych warstw tynku, z∏ej przyczepnoÊci zaprawy do pod∏o˝a, zbyt d∏ugiego lub za silnego zacierania tynku, rysy skurczowe Êwie˝ej zaprawy – wyst´pujàce w warstwie g∏adzi, majàce przebieg sieciowy z w´z∏ami co ok. 20 cm, rozwartoÊç 0,1–0,5 mm, powstajàce ok. 1–2 godzin po na∏o˝eniu tynku [1]; rysy te tworzà si´ przede wszystkim przy zbyt szybkim wysychaniu lub nieprawid∏owej obróbce koƒcowej g∏adzi (zw∏aszcza przy zacieraniu na g∏adko – tzw. blichowaniu), rysy skurczowe stwardnia∏ej zaprawy (tzw. rysy napr´˝eniowe) – wyst´pujàce w ca∏ej gruboÊci tynku, majàce przebieg sieciowy lub rozga∏´ziony typu Y, pojawiajàce si´ 1–2 miesi´cy po zakoƒczeniu prac tynkarskich [1]; rysy te powstajà g∏ównie w wyniku: zastosowania tynku o wytrzyma∏oÊci wi´kszej ni˝ pod∏o˝e, wykonania g∏adzi o wytrzyma∏oÊci wi´kszej ni˝ narzut, nieprzestrzegania przerw technologicznych pomi´dzy wykonaniem narzutu a nanoszeniem g∏adzi, zbyt szybkiego wysychania warstw tynku. Zarysowania zwiàzane z wp∏ywem pod∏o˝a mogà byç spowodowane: u˝yciem zbyt s∏abej zaprawy murarskiej i niewystarczajàcym zespoleniem cegie∏, pustaków lub bloczków w murze, wykonaniem w murze spoin zbyt szerokich albo niedostatecznie wype∏nionych zaprawà murarskà, niew∏aÊciwym przewiàzaniem muru, brakiem zabezpieczenia wyprawy w miejscach po∏àczeƒ elementów wykonanych z ró˝nych materia∏ów, a w tym m.in. brakiem stosowania noÊników tynku do przykrywania bruzd instalacyjnych, drewnianych elementów konstrukcyjnych, styków Êciany z przewodami kominowymi, brakiem zbrojenia obrzutki w przypadku tynkowania niektórych pod∏o˝y, np. p∏yt lub bloczków wiórowo-cementowych. • • • • • • • • Ryzyko powstawania rys zwiàzanych z wykonywaniem tynków i wp∏ywem pod∏o˝a zwi´kszajà: zbyt du˝e nierównoÊci pod∏o˝a, a w konsekwencji nierówna gruboÊç tynku, stosowanie zapraw zbyt t∏ustych i inne czynniki przedstawione w tabeli 2. Sp´kania natury konstrukcyjnej sà to pionowe, poziome lub ukoÊne rysy najcz´Êciej o du˝ej rozwartoÊci, przechodzàce przez wszystkie warstwy wyprawy tynkarskiej. Do ich rozpoznania konieczne jest okreÊlenie g∏´bokoÊci sp´kaƒ, a zw∏aszcza stwierdzenie, czy sp´kania ograniczone sà tylko do tynku, czy te˝ przechodzà równie˝ przez pod∏o˝e. Zarysowania zwiàzane z konstrukcjà budynku mogà byç wywo∏ane: osiadaniem pod∏o˝a gruntowego, zró˝nicowanym obcià˝eniem u˝ytkowym, stosowaniem do wznoszenia Êcian w obr´bie jednej kondygnacji materia∏ów o ró˝nych wspó∏czynnikach spr´˝ystoÊci, czy te˝ ró˝nej rozszerzalnoÊci termicznej, skurczem i p´cznieniem materia∏ów Êciennych, przemieszczeniami i odkszta∏ceniami stropów, nierównomiernym nagrzewaniem budynku pod wp∏ywem promieniowania s∏onecznego, ruchami cieplnymi stropodachu. W przypadku Êcianek dzia∏owych na ich zarysowanie oraz zarysowanie tynków ma najcz´Êciej wp∏yw: osiadanie pod∏o˝y wykonanych na gruncie, ugi´cie stropów, na których Êcianki sà ustawione, obcià˝enie Êcianek uginajàcymi si´ stropami nad nimi (przy braku pozostawienia szczeliny wype∏nionej materia∏em elastycznym pomi´dzy górnà kraw´dzià Êcianki a stropem), skurcz niedostatecznie wyschni´tych materia∏ów, z których wykonano Êcianki. • • • • • • • Wykwity solne Wykwity to naloty, bardzo cz´sto barwy bia∏ej, wyst´pujàce na powierzchni wyprawy. W przypadku tynków zwyk∏ych wykwity powstajà przede wszystkim w wyniku krystalizacji soli przenoszonych przez wod´. Ich pojawienie si´ mo˝e byç zwiàzane z obecnoÊcià rozpuszczalnych w wodzie soli w spoiwie (najcz´Êciej w wapnie), kruszywie albo w wodzie zarobowej u˝ytej czerwiec 2002 KALEJDOSKOP BUDOWLANY 15 TECHNO LOGIE 16 Tabela 2. Przyczyny najcz´stszych uszkodzeƒ tynków i proponowane Êrodki zaradcze Przyczyny Ârodki zaradcze Os∏abienie przyczepnoÊci tynku do pod∏o˝a Bardzo du˝a ch∏onnoÊç pod∏o˝a Usunàç odspojony tynk. Zredukowaç ch∏onnoÊç pod∏o˝a np. za pomocà obrzutki cementowej i ponownie wykonaç tynk Ma∏a ch∏onnoÊç pod∏o˝a ze wzgl´du na jego Usunàç odspojony tynk. Sprawdziç pod∏o˝e ze wzgl´du na zawartoÊç wody du˝à g´stoÊç lub nasycenie wodà i ch∏onnoÊç. Je˝eli przyczynà jest du˝a g´stoÊç pod∏o˝a, nale˝y zastosowaç odpowiedni Êrodek gruntujàcy zwi´kszajàcy przyczepnoÊç. Je˝eli przyczynà jest nasycenie wodà, okreÊliç powód zawilgocenia i w miar´ potrzeby zredukowaç. Pozwoliç na wyschni´cie. Zastosowaç obrzutk´ cementowà i wykonaç ponownie tynk w normalny sposób Agresja siarczanowa na styku mi´dzy Usunàç odspojony tynk. OkreÊliç powód zawilgocenia i w miar´ potrzeby tworzywami na bazie cementu i gipsu (np. mi´dzy zredukowaç. Pozwoliç na wyschni´cie. Wszelkie osady usunàç za pomocà pod∏o˝em betonowym a tynkiem gipsowym) szczotkowania i wykonaç ponownie tynk. W niezb´dnych przypadkach zastosowaç Uwaga: Siarczany niszczà tworzywa Êrodek gruntujàcy o charakterze odcinajàcym cementowe przy wyst´powaniu zawilgocenia. Nadmierna gruboÊç tynku Usunàç odspojony tynk. Wykonaç ponownie wypraw´ tynkarskà stosujàc warstwy o zalecanej gruboÊci. Ka˝dà warstw´ odpowiednio uszorstniç i pozwoliç na dok∏adne jej wyschni´cie (zwiàzanie), umo˝liwiajàc tym samym wystàpienie skurczu przed na∏o˝eniem kolejnej warstwy Zastosowanie wyprawy tynkarskiej zbyt silnej Usunàç odspojony materia∏. Wykonaç ponownie tynk wykorzystujàc s∏abszà zapraw´. wzgl´dem pod∏o˝a. Fragmenty licowych cz´Êci W przypadku bardzo s∏abych pod∏o˝y nale˝y rozwa˝yç zastosowanie podk∏adu z siatki bloczków lub cegie∏ mo˝na odrywaç wraz z tynkiem metalowej lub polimerowego Êrodka gruntujàcego wzmacniajàcego pod∏o˝e Zanieczyszczenie cementu portlandzkiego tynkiem Usunàç tynk ca∏kowicie. Zeszczotkowaç starannie ca∏y osad z tynkowanej powierzchni gipsowym. W warunkach zawilgocenia tynk taki i oczyÊciç jà z py∏u. Wykonaç ponownie tynk stosujàc zwyk∏à zapraw´ na spoiwie ulegnie zniszczeniu wskutek agresji siarczanowej cementowym. W warunkach wilgotnych tynki zawierajàce gips nie sà zalecane i p´cznienia tworzàcych si´ kryszta∏ów etryngitu Zastosowanie warstwy g∏adzi zbyt silnej Usunàç odspojony materia∏ wzgl´dem warstwy narzutu Wykonaç ponownie tynk stosujàc odpowiednià zapraw´ Os∏abienie przyczepnoÊci g∏adzi do narzutu Wykonanie zwartej, nieprzepuszczalnej g∏adzi Pozwoliç na wyschni´cie Êciany, ca∏kowicie usunàç odspojony tynk. na wilgotnym narzucie, co jest powszechnà Wykonaç ponownie odpowiednià warstw´ g∏adzi przyczynà jej uszkodzeƒ Wykonanie warstwy g∏adzi zbyt mocnej Ca∏kowicie usunàç odspojony tynk. Wykonaç ponownie wypraw´ tynkarskà, stosujàc wzgl´dem narzutu s∏abszà zapraw´ do warstwy g∏adzi lub silniejszà do warstwy narzutu Niedostateczna chropowatoÊç warstwy narzutu. Usunàç warstw´ g∏adzi i uszorstniç narzut w celu zapewnienia odpowiedniej przyczepnoÊci. Usunàç py∏ wilgotnà szczotkà i wykonaç ponownie warstw´ wierzchnià Sp´kania w∏osowate g∏adzi Naniesienie g∏adzi na warstw´ narzutu, Ma∏e powierzchnie mo˝na naprawiç za pomocà firmowych szpachlówek (zgodnych wykonanà z zaprawy cementowo-wapiennej z wykonywanym tynkiem). Du˝e powierzchnie mogà wymagaç kompletnego lub cementowej, przed jej dostatecznym ponownego wyg∏adzenia przy zastosowaniu bardzo cienkiej warstwy wyprawy wyschni´ciem tynkarskiej Naniesienie warstwy g∏adzi na warstw´ narzutu, wykonanà na spoiwie cementowym, która utraci∏a zbyt wiele wody, zanim zwiàza∏a ca∏kowicie Zastosowanie piasków zanieczyszczonych glinà do wykonania narzutu Sp´kania natury konstrukcyjnej Sp´kania wy∏àcznie wyprawy tynkarskiej. Mo˝e to byç wywo∏ane skurczem podczas wysychania materia∏u Êciennego w rezultacie otynkowania Êciany przed jej ca∏kowitym wyschni´ciem Sp´kania wyprawy tynkarskiej i pod∏o˝a. Mo˝e to byç spowodowane przemieszczaniem lub odkszta∏caniem si´ elementów konstrukcji lub ich fragmentów Powstawanie wykwitów na wykonanym tynku Wykonywanie wyprawy tynkarskiej na zawilgoconych Êcianach KALEJDOSKOP BUDOWLANY czerwiec 2002 Jak wy˝ej. Je˝eli warstwa narzutu jest zbyt s∏aba i pylàca, mo˝e byç konieczne jej usuni´cie i ponowne wykonanie kompletnej wyprawy tynkarskiej Jak wy˝ej. Piaski gliniaste powodujà znaczny skurcz podczas wysychania (twardnienia) zaprawy i nie powinny byç wykorzystywane do robót tynkarskich Ma∏e obszary mo˝na naprawiç za pomocà firmowych szpachlówek (zgodnych z wykonywanym tynkiem). Du˝e obszary mogà wymagaç kompletnego ponownego wyg∏adzenia przy zastosowaniu bardzo cienkiej warstwy wyprawy tynkarskiej Przeprowadziç konsultacje z in˝ynierem konstruktorem lub projektantem Uniemo˝liwiç dost´p wody powodujàcej zawilgocenie Êcian. Pozwoliç na wyschni´cie. Usunàç naloty za pomocà szczotkowania. Nigdy nie nale˝y malowaç wykazujàcych Êlady wykwitów Êcian przed ich ca∏kowitym wyschni´ciem TECHNO LOGIE c.d. Tabela 2. Przyczyny najcz´stszych uszkodzeƒ tynków i proponowane Êrodki zaradcze Odpryski i p´cherze na powierzchni tynku Odpryski w warstwach wierzchniej i spodniej powodowane przez niestabilne czàstki obecne w mieszance zaprawy w czasie wykonywania prac tynkarskich. Mogà one pochodziç z zaprawy gipsowej, wapna, gliny lub zastosowania cz´Êciowo uwodnionego (zbrylonego) cementu. Odpryski w pod∏o˝u powodowane obecnoÊcià niestabilnych czàstek w materia∏ach u˝ytych do budowy przegrody P´cherze w g∏adzi powodowane uwi´zieniem powietrza lub niezwiàzanej wody w trakcie nanoszenia tynku do przygotowania zaprawy, sk∏adowaniem kruszywa na go∏ej ziemi i mo˝liwoÊcià pobierania z niej soli, zawartoÊcià soli w materia∏ach u˝ytych do wznoszenia budynku (najcz´Êciej w ceg∏ach), agresywnym dzia∏aniem kwaÊnych opadów atmosferycznych i zanieczyszczeƒ powietrza. Przenoszenie, a nast´pnie krystalizacja soli na powierzchni i we wn´trzu tynku zwiàzane sà g∏ównie z kapilarnym podciàganiem wody, a tak˝e z bezpoÊrednim dzia∏aniem wody opadowej i z rozpryskami tej wody odbitej od powierzchni terenu, gzymsów i innych elementów. Powstawaniu wykwitów na nowych tynkach mo˝e sprzyjaç ich wykonywanie na zawilgoconych, niedostatecznie wyschni´tych Êcianach. Sole objawiajàce si´ w postaci wykwitów na powierzchni tynku mogà gromadziç si´ tak˝e w jego wn´trzu, powodujàc os∏abienie struktury tynku w wyniku ciÊnienia krystalizacji, a tak˝e wzrost wilgotnoÊci tynku na skutek odk∏adania si´ soli higroskopijnych. Spotykane sà tak˝e wykwity spowodowane wyd∏u˝eniem czasu wiàzania zaprawy w niesprzyjajàcych warunkach atmosferycznych (przy niskiej temperaturze i wysokiej wilgotnoÊci powietrza) i powstawaniem nalotu w´glanu wapniowego. Wykwity tego typu wyst´pujà jednak przede wszystkim w przypadku wypraw pocienionych. Skontaktowaç si´ z dostawcà surowców u˝ytych do wykonania zaprawy tynkarskiej. Kiedy uzyska si´ zapewnienie, ˝e pojawienie si´ kolejnych odprysków nie jest prawdopodobne, nale˝y przystàpiç do naprawy tynku. Wyodr´bnione obszary z wyst´pujàcymi odpryskami mogà wymagaç kompletnego ponownego wyg∏adzenia przy zastosowaniu bardzo cienkiej warstwy wyprawy tynkarskiej Dokonaç konsultacji z producentem elementów murowych Wyciàç lub zeszlifowaç ma∏e p´cherze i wype∏niç wszelkie pozosta∏e nierównoÊci przy u˝yciu firmowej masy szpachlowej (zgodnej z wykonywanym tynkiem) cych podczas nanoszenia i obróbki g∏adzi tynkowej lub jednowarstwowych tynków gipsowych. Odpryski wyst´pujàce na tynku mogà byç zwiàzane z obecnoÊcià p´czniejàcych zanieczyszczeƒ w sk∏adnikach zaprawy tynkarskiej, wzgl´dnie w materia∏ach stanowiàcych pod∏o˝e pod tynk. Cz´sto spotykanà przyczynà odprysków i sp´cznieƒ jest zanieczyszczenie kruszywa u˝ytego do zaprawy tynkarskiej marglem lub glinà, a tak˝e zawartoÊç w wapnie niedogaszonych czàstek. W przypadku pod∏o˝y uszkodzenia tynku mogà np. wystàpiç na skutek obecnoÊci margla w elementach ceramicznych, czy te˝ u˝ycia do produkcji elementów Êciennych lub stropowych ˝u˝lobetonu z zawartoÊcià nieodgazowanego ˝u˝la i nieprzepalonych ziaren w´gla. Wyst´powanie p´cherzy mo˝e byç spowodowane zbyt wczesnym wyg∏adzeniem tynku gipsowego. Tendencj´ do ich tworzenia wykazujà jednowarstwowe tynki gipsowe i gipsowo-wapienne uk∏adane na g∏adkich powierzchniach betonowych. Przyczyny odprysków i p´cherzy na powierzchniach tynków, wskazywane przez brytyjskie Stowarzyszenie Przemys∏u Zapraw Budowlanych, a tak˝e proponowane Êrodki zaradcze, podano w tabeli 2. Utrata wytrzyma∏oÊci Odpryski i p´cherze Odpryski to usterki powierzchni w postaci ma∏ych grudek, guzków lub kraterów powstajàcych po zakoƒczeniu procesu tynkowania w rezultacie ekspansywnych reakcji chemicznych. P´cherze to usterki powierzchni w postaci ma∏ych g∏adkich p´cherzy powstajà- Zmniejszenie wytrzyma∏oÊci tynku mo˝e wystàpiç w wyniku: u˝ycia do przygotowania zaprawy tynkarskiej zwietrza∏ego spoiwa lub zbyt ma∏ej jego iloÊci, zanieczyszczenia kruszywa albo wody zarobowej, przekroczenia czasu zu˝ycia zaprawy, nieprawid∏owego przebiegu lub zahamowania pro- cesów wiàzania i twardnienia spoiwa, uszkodzeƒ struktury stwardnia∏ej zaprawy. Nieprawid∏owy przebieg procesów wiàzania mo˝e byç spowodowany zbyt szybkim wysychaniem zaprawy tynkarskiej na skutek nadmiernej ch∏onnoÊci pod∏o˝a czy te˝ dzia∏ania s∏oƒca i wiatru na Êwie˝y tynk, co prowadzi do tzw. spalenia zaprawy. Zahamowanie procesu wiàzania i twardnienia mo˝e wynikaç np. z: obni˝enia si´ temperatury poni˝ej +5ºC czy te˝ zanieczyszczenia kruszywa albo wody zarobowej substancjami humusowymi, kwasami mineralnymi, cukrem. Uszkodzenia struktury stwardnia∏ej zaprawy mogà byç wywo∏ane: d∏ugotrwa∏ym zawilgoceniem, procesami krystalizacji i rozpuszczania soli, wymywaniem sk∏adników zapraw przez wod´, zagrzybieniem Êcian. W wyniku os∏abienia wytrzyma∏oÊci mogà powstaç z∏uszczenia, wykruszenia i osypywanie tynków. Zabrudzenia Nierównomierne zabrudzenia tynków wewn´trznych mogà wynikaç z przemarzania Êcian i nierównomiernego osadzania si´ kurzu. Jest to widoczne np. w miejscach wyst´powania „zimnych” spoin pomi´dzy bloczkami z betonu komórkowego, w naro˝ach pomieszczeƒ czy te˝ na nieocieplonych nadpro˝ach okiennych. W przypadku Êcian zewn´trznych ich nierównomierne zabrudzenie w czasie eksploatacji budynku powstaje najcz´Êciej w wyniku: zbyt du˝ych odchyleƒ wykonawczych powierzchni tynku od p∏aszczyzny pionowej, sp∏ywania wody opadowej stru˝kami, ograniczenia równomiernego sp∏ywania wody opadowej przez podokienniki zewn´trzne, gzym- czerwiec 2002 KALEJDOSKOP BUDOWLANY 17 TECHNO LOGIE 18 Rys. 1. Rysy zwiàzane z tynkiem: 1 – rysy skurczowe Êwie˝ej zaprawy, 2 – rysy skurczowe stwardnia∏ej zaprawy (sieciowe lub typu Y), 3 – rysy workowate. Rys. 2. Rysy zwiàzane z pod∏o˝em: 1 – rysy spowodowane zbyt s∏abà zaprawà murarskà lub z∏ym wykonaniem spoin w murze, 2 – rysy spowodowane niew∏aÊciwym przewiàzaniem muru, 3 – rysy spowodowane zmianà materia∏u pod∏o˝a bez zabezpieczenia styków lub niew∏aÊciwymi skrzynkami ˝aluzjowymi. Rys. 3. Rysy zwiàzane z konstrukcjà budynku: 1 – rysy spowodowane odkszta∏ceniami stropu, 2 – rysy spowodowane skurczem lub p´cznieniem murów, 3 – rysy spowodowane ró˝nicami w przenoszeniu obcià˝eƒ lub nierównomiernym osiadaniem budynku. sy i balkony. Ponadto na tynkach mogà pojawiaç si´ zacieki i plamy korozyjne na skutek braku lub zniszczenia zabezpieczenia antykorozyjnego elementów przechodzàcych przez tynk lub w nim osadzonych (np. stosowanie profili tynkarskich ocynkowanych, w których warstwa antykorozyjna zosta∏a spalona w wyniku ci´cia szlifierkà). Rozwój grzybów, glonów i mchów Porastanie tynków mo˝e mieç miejsce zarówno na tynkach wewn´trznych, jak i na zewn´trznych tynkach elewacyjnych. Rozwój grzybów pleÊniowych na tynkach wewn´trznych wynika przede wszystkim z zawilgocenia np. na skutek przemarzania Êcian, braku lub uszkodzenia izolacji wodochronnych, podciàgania kapilarnego, nie- KALEJDOSKOP BUDOWLANY czerwiec 2002 szczelnoÊci instalacji kanalizacyjnej i odprowadzajàcej wod´ opadowà. Rozwój organizmów na tynkach zewn´trznych zwiàzany mo˝e byç z samym obiektem i jego po∏o˝eniem. Du˝e znaczenie ma czas trwania budowy i stosowane rozwiàzania meteria∏owo-konstrukcyjne. Ze wzgl´du na coraz krótsze terminy budowy i prace prowadzone w okresie zimowym zmniejsza si´ przerwy robocze i tym samym ogranicza mo˝liwoÊç wysychania elementów pomi´dzy kolejnymi procesami budowlanymi. Rezultatem tego sà znaczne pozosta∏oÊci wilgoci w elementach budowlanych, co mo˝e sprzyjaç rozwojowi pleÊni i glonów. Ponadto na mo˝liwoÊç porastania elewacji wp∏ywa: brak okapów nad licami murów, wadliwe odprowadzenie wody opadowej, stosowanie na ocienionych elewacjach elementów poziomych umo˝liwiajàcych zawilgocenie wodà rozpryskowà, zbyt ma∏e przekroje rynien, niew∏aÊciwe po∏àczenia rur spustowych z rynnami, wykraplanie si´ kondensatu na elewacji, które mo˝e byç powodowane przez ni˝sze temperatury powierzchni Êcian zewn´trznych w rezultacie zwi´kszonej izolacji cieplnej. Wi´cej informacji o b∏´dach w wykonywaniu i uszkodzeniach tynków autorzy cyklu zamierzajà podaç przy opisie innych rodzajów wypraw. dr in˝. Mariusz Gaczek mgr in˝. S∏awomir Fiszer Instytut Konstrukcji Budowlanych Politechnika Poznaƒska [1] H. Weber: Instandsetzung gerissener Putze an Fassaden.
