Śladami żydowskiej społeczności Krzepic

Śladami żydowskiej społeczności Krzepic
Krzepickie LO wzięło udział w konkursie organizowanym przez „FORUM
DIALOGU MIĘDZY NARODAMI”. Uczniowie naszej szkoły od 11.03.2014
uczestniczą w zajęciach ,które maja na celu przybliżenie historii krzepickich
Żydów. Młodzież w ramach projektu zorganizuje wycieczkę ŚLADAMI
SPOŁECZNOŚCI KRZEPIC, która odbędzie się 11.06.20104 .Jest ona
najważniejszym etapem konkursu, pozwoli uświadomić młodym mieszkańcom
Krzepic, jaką ciekawa historię ma ich miasto, a także ożywi wspomnienia osób
starszych .Uczestnicy wycieczki dowiedzą się wielu interesujących faktów, nie
będą to nudne przemówienia, lecz ciekawe historię i inscenizację.
Uczniowie podczas warsztatów „Szkoła Dialogu”
A teraz kilka suchych faktów….
Kultura Żydowska w Krzepicach
„Pierwsza wzmianka o zamieszkiwaniu Żydów w Krzepicach pochodzi z 1633
roku. Gdy w 1765 r. liczba krzepickich Żydów wzrosła do stu szesnastu osób,
ilość ta okazała się być wystarczająca do założenia w Krzepicach dzielnicy
żydowskiej - utworzono ją poza murami miejskimi i nazwano Nowym Miastem
Krzepice (obecnie Nowokrzepice). Podlegali oni początkowo gminie żydowskiej
w Działoszynie. W 1822 r. krzepicka gmina żydowska usamodzielniła się od
gminy w Działoszynie. W okresie tym liczba ludności żydowskiej - po obu
stronach Liswarty - wynosiła już 666 Żydów, w 1827 - 846 (43,2% ludności
miasteczka), w 1857 - 1057 (48,8%), w 1921 - 1722 (42,5%), a w 1931( wg spisu
powszechnego ) r. tysiąc sześciuset trzydziestu sześciu.
Początek drugiej wojny światowej oznaczał stopniowe wyniszczanie krzepickich
Żydów. W 1939 r. starsza z synagog została uszkodzono przez bombę, co
ostatecznie doprowadziło do jej rozebrania Dziś na jej miejscu znajduje się
ośrodek zdrowia. Rok później rozpoczęła się wysyłka młodych osób
pochodzenia żydowskiego do obozów pracy. W 1941 r. okupant utworzył w
Krzepicach otwarte getto dla Żydów (obejmowało ono ulice Rębielską,
Krakowską, Solną i Dzielną), na czele którego stanęła Rada Starszych; porządku
miała pilnować tam żydowska policja. W czerwcu i lipcu 1942 r. Niemcy w
dwóch transportach wysiedlili mieszkańców getta, kierując ich na zagładę do KL
Birkenau, pozostałych Żydów wywieźli do getta w Sosnowcu.
Po wojnie do Krzepic powróciła garstka Żydów, m. in. Rozyn Szlama z żoną
Ruhlą, Moszkowicz Haim i Ruhla, Korek Dawid i Judek Józef (spolszczył on swoje
nazwisko na Judkowski). Jednak i oni opuścili to miasto po wydarzeniach
marcowych w 1968 r. Ostatni Żyd krzepicki - pan Józef Judkowski - zmarł w
Krzepicach ósmego marca 1993 r. W ten sposób zakończył się okres bytności
Żydów w tym mieście.”
Synagoga
„Budowę synagogi rozpoczęto w latach 1814-15, data ukończenia nie jest
znana. Murowana z kamienia i cegły, orientowana na planie prostokąta,
posiada typowy układ sali głównej od wschodu, babiniec i przedsionek od
zachodu. Fasada skonstruowana została w formie czterokolumnowego portyku
z trójkątnym tympanonem (na wzór klasycystycznych kościołów), umieszczona
była dawniej na tle schodkowego szczytu przesłaniającego dach. Za budulec
posłużył kamień wapienny, cegły oraz polne głazy. Tak powstał budynek o
wymiarach 24,1 m x 13,6 m. Nad wejściem umieszczono kamienną tablicę –
tympanon, obrazującą otwartą księgę, a na niej dwa stojące lwy podtrzymujące
gwiazdę Dawida splecioną z warkocza. Na tympanonie, na tabliczce pod
półkolistym oknem skomponowany był w języku hebrajskim napis: "O jakimże
lękiem napawa to miejsce! Nic tu innego, tylko dom Boży i brama do nieba", z
zaszyfrowaną datą. We wnętrzu zachowana jest wnęka na aron ha-kodesz,
ujęta w prostą opaskę ceglaną.”
Cmentarz Żydowski
„Cmentarz żydowski w Krzepicach powstał na przełomie XVII i XVIII wieku.
Usytuowany jest mniej więcej 700 m od synagogi w Nowokrzepicach i około
150 m od rzeki Liswarty (choć niegdyś koryto rzeki przebiegało znacznie bliżej
nekropolii). Powierzchnia cmentarza wynosi 1,1 ha, był on niegdyś otoczony od
strony północnej, wschodniej i południowej murem z kamienia wapiennego, a
od zachodniej drewnianym płotem. Do dnia dzisiejszego przetrwały jedynie
resztki ogrodzenia. Nieopodal zachodniej krawędzi kirkutu biegną tory
kolejowe. Kiedyś na cmentarz prowadziła okazała brama w północnym murze;
swą budową przypominała ona szopę, miała pięć metrów długości i wchodziła
w głąb nekropolii na trzy metry. Najstarszy zachowany obecnie nagrobek
pochodzi z 1740 r., ostatni - z 1946 r. Większość inskrypcji na macewach jest
wyryta w języku hebrajskim, istnieje jeden nagrobek z polskim tekstem - należy
on do Ryfki Cyncynatus żyjącej w latach 1864-1937. Krzepicki cmentarz jest
unikatowy. Jest to jedno z największych skupisk żeliwnych macew w Europie.”
W celu poszerzenia swojej wiedzy o historii
krzepickich Żydów SERDECZNIE ZAPRASZAMY na
wycieczkę, która odbędzie się dnia 11.06.2014
roku.
Źródła
;
http://www.tupagorektamdolina.pl/indexpl.php?go=krzepice/krzepiceludzie/kr
zepiceludzie
http://www.kirkuty.xip.pl/krzepice.htm
http://pl.wikipedia.org/wiki/Synagoga_w_Krzepicach