Zagadnienia do zajęć z historii powszechnej średniowiecza

Zagadnienia do zajęć z historii powszechnej średniowiecza
Temat I. Europa barbarzyńska.







Geneza wędrówki ludów.
Sytuacja w Cesarstwie Rzymskim w III-IV w. n. e.
Kim byli „barbarzyńcy”?
Ekspansja ludów barbarzyńskich w Europie.
Pierwsze „państwa barbarzyńskie”.
Skutki wędrówki ludów.
Obowiązujące pojęcia: Cesarstwo Rzymskie, kolonat, barbarzyńcy, barbaryzacja, limes, Goci, Wizygoci,
Ostrogoci, Alemanowie, Fryzowie, Frankowie, Wandalowie, wandalizm, Hunowie, „państwo boże”
Temat II. Mechanizmy kształtowania się społeczeństwa feudalnego.





Przyczyny powstania zależności feudalnych:
a.) społeczne,
b.) ekonomiczne,
c.) polityczne,
d.) ideologiczne.
Geneza systemu feudalnego; procesy kształtowania się społeczeństwa feudalnego.
Struktura organizacyjna systemu feudalnego (zależności pomiędzy poszczególnymi elementami systemu).
Obowiązki wasala wobec seniora i zależności senior – wasal.
Szczegółowa analiza tekstu źródłowego: zwrócić uwagę na autora tekstu.
Obowiązujące pojęcia: feudalizm, system patrymonialny, wasal, senior, suzeren, beneficjum, lenno (feudum),
domena, honory, alodium, immunitet, inwestytura, precaria, homagium (hołd lenny), komendacja, felonia,
fidelitas, konsylium, renta feudalna i jej rodzaje (czynsz, pańszczyzna, danina), dziesięcina.
Temat III. Świat arabski. Powstanie islamu.






Warunki geograficzne Półwyspu Arabskiego.
Islam jako religia. Religie mające wpływ na proces kształtowania się islamu.
Mahomet i jego życiorys. Jaki był wpływ (CV Mahometa) na kształtowanie się nowej religii?
Cechy charakterystyczne islamu. Warunki konieczne do zbawienia. Praktyki religijne.
Rozprzestrzenianie się islamu. Główne kierunki podbojów Arabów.
Pojęcia: Arabowie, Beduini, islam, muzułmanin, Mahomet, Allach, Koran, sunna, szyici, sunnici, ramadan,
hadżdż, dżihad, hidżra, haradż, kalif, kalifat, ikta, wezyr, dywan, emir, imam, ajatollah, meczet, minaret,
Abbasydzi, Omajjadzi.
Temat IV. Rozwój terytorialny i rola polityczna państwa Franków.









Przodkowie Karolingów. Rola arystokracji rodowej wśród Franków.
Austazja i Neustria. Znaczenie tych krain w procesie kształtowania się państwa frankijskiego.
Pierwsze próby sięgnięcia po władzę Karolingów. Zamach Grimoalda; Pepinidzi u władzy.
Sąsiedzi Franków: Fryzowie i Alemani. Misje chrystianizacyjne na tych terenach.
Panowanie Karola Młota (714 – 741).
Odsunięcie Merowingów od władzy. Usankcjonowanie „przewrotu”. Sakra.
Panowanie Karola Wielkiego: podboje Karola Wielkiego (główne etapy), droga do korony cesarskiej.
Renesans karoliński.
Pojęcia: Merowingowie, Karolingowie, Longobardowie, majordom, sakra, Frankowie, Berberowie, Arabowie,
Alemani, Fryzowie, Państwo Kościelne, ikonoklastyzm (obrazoburstwo), egzarchat, trivium, quadrivium.
1
Temat V. Słowianie – państwo Samona, Państwo Wielkomorawskie.







Słowianie i ich geneza.
Wędrówki Słowian. Podział Słowian.
Geneza państwa Samona: koncepcje na temat pochodzenia Samona.
Państwo Wielkomorawskie – rozkwit i upadek.
Życiorys Konstantyna (Cyryla) i Metodego.
Misja chrystianizacyjna tychże na Morawach.
Pojęcia: Słowianie (Wschodni, Południowi, Zachodni), Awarowie, Wenedowie, Samon, Konstantyn (Cyryl),
Metody, liturgia słowiańska, cyrylica, głagolica, filioque.
Temat VI. Formowanie się państwa ruskiego.







Powstanie państwa ruskiego w relacji Nestora.
Plemiona zamieszkujące ziemie ruskie.
Ziemie ruskie przed pojawieniem się Waregów. Relacje arabskie.
Polityczno – ekonomiczne położenie Rusi. Stosunki z Bizancjum.
Kwestia założenia Nowogrodu.
Chrzest Rusi i jego znaczenie.
Pojęcia: Nestor, al – Gaihani, ibn – Haukal, Słoweni, Krywicze, Połoczanie, Dregowicze, Drewlanie, Polanie,
Siewierzanie, Radymicze, Wiatycze, Dulebowie, Ulicze, Tywercy, Waregowie, Wikingowie, Ruryk, Oleg, Olga,
Igor, Włodzimierz Wielki (Święty).
Temat VII. Normanowie.








Normanowie, kim byli?
Główne siedziby Normanów.
Przyczyny podbojów normańskich.
Główne kierunki podbojów.
Przebieg i skutki pojawienia się Normanów w Europie.
„Egzotyka” normańska. Czym szokowali?
Kultura Normanów.
Pojęcia: Wikingowie, Normanowie, Waregowie, Wilhelm Zdobywca, Harald Hardraade, Danegeld,
„Domesday Book”
Temat VIII. Papiestwo i cesarstwo. Od współpracy do konfliktu.







Cesarstwo Niemieckie – początki. Struktura, stosunki wewnętrzne, opozycja.
Państwo Kościelne – struktura, rozwój.
Od kiedy zaczęła się współpraca pomiędzy papiestwem a cesarstwem?
Przyczyny konfliktu (polityczne, ideologiczne).
Przebieg i eskalacja konfliktu (Henryk IV i Grzegorz VII).
Etapy prowadzące do zakończenia sporu (konkordat w Wormacji).
Pojęcia: cesarstwo, papiestwo (Państwo Kościelne), cezaropapizm, papocezaryzm, dictatus papae, symonia,
nepotyzm, nikolaizm, konkordat, konklawe, pax Dei.
Temat IX. Wyprawy krzyżowe. Przyczyny i skutki.


Geneza ruchu krucjatowego.
Przyczyny krucjat: ideologiczne, społeczno – gospodarcze, polityczne,
2




Przyczyny (j. w.) i przebieg pierwszych wypraw krzyżowych.
Zakony rycerskie i ich rola.
Pojęcia: krucjata, państwa krzyżowe: Królestwo Jerozolimskie, krzyżacy, joannici, templariusze,
Skutki:
o polityczne,
o społeczne,
o gospodarcze,
o kulturowe,
o ideologiczne
Temat X. „Wielki step”. Najazdy Mongołów.






Mongołowie – kim byli?
Powstanie i organizacja imperium mongolskiego.
Czyngis – chan.
Organizacja wojska i sposoby walki (teksty źródłowe).
Główne kierunki podbojów mongolskich.
Pojęcia: Mongołowie, Tatarzy, Orda, Złota Orda, chan, chanat, Temudżyn (Czyngis – chan), jarłyk,
baskakowie, kagan, kurułtoj, Tamerlan.
Temat XI. Ruś pod jarzmem tatarskim.





Książęta ruscy wobec najazdu tatarskiego.
Charakter rządów tatarskich.
Próby oswobodzenia Rusi.
Wzrost znaczenia Moskwy.
Zrzucenie jarzma tatarskiego: geneza i okoliczności.
Temat XII. Ruchy społeczno – religijne późnego średniowiecza. Husytyzm.







Podłoże herezji średniowiecznych.
Albigensi i katarzy.
Inne herezje średniowieczne.
Podłoże rozwoju husytyzmu.
Filozofia husytów.
Spalenie Jana Husa i skutki tego zdarzenia.
Pojęcia: waldensi, albigensi, katarzy, begardzi, Jan Hus, „cztery artykuły praskie”, Jan Żiżka, taboryci,
kalikstyni, „sierotki”, kompakty.
3