Współwystępowanie celiakii i choroby Hashimoto. Praktyczne

Współwystępowanie
celiakii i choroby
Hashimoto
Praktyczne wskazówki dla pacjentów
Celiakia (synonim: glutenozależna
choroba trzewna) − to choroba
zapalna jelita cienkiego
o podłożu immunologicznym,
spowodowana trwałą
nietolerancją glutenu zawartego
w zbożach (m.in. w pszenicy,
życie i jęczmieniu). Występuje
u osób z predyspozycją
genetyczną. Celiakia jest uważana
obecnie za jedną z najczęściej
występujących na świecie chorób
uwarunkowanych genetycznie.
Częstość występowania
potwierdzonej celiakii u osób
dorosłych wynosi do 1,0%.
10
odobnie jak w przypadku innych chorób autoimmunologicznych, celiakia jest rozpoznawana
częściej u kobiet niż u mężczyzn (3−4 x częściej).
Choroba trzewna charakteryzuje się zaburzeniami wchłaniania wynikającymi z pozapalnego uszkodzenia śluzówki jelita cienkiego z towarzyszącym zanikiem
kosmków jelitowych. Celiakia została po raz pierwszy
wykryta i przez wiele lat rozpoznawana na podstawie jej
klasycznych objawów (nasilona, przewlekła biegunka z towarzyszącym osłabieniem, bólami i wzdęciami brzucha).
W latach czterdziestych ubiegłego wieku duński pediatra
Wiliam K. Dicke wykrył zależność pomiędzy dietą zawierającą gluten a rozwojem celiakii. Obserwacji tych dokonano
w czasie II wojny światowej, kiedy to Dicke stwierdził ustąpienie objawów celiakii na obszarach, na których brakowało pożywienia zawierającego gluten, i nawrót dolegliwości
u pacjentów po wojnie w wyniku ponownego powrotu do
diety bogatej w gluten. Obecnie uważa się, że u większości osób dorosłych występują objawy niespecyiczne lub
choroba przebiega bezobjawowo. Wpływa to na opóźnioną i obniżoną wykrywalność choroby. Dla zobrazowania
P
przebiegu choroby porównuje się ją z górą lodową
(rys. 1): wierzchołek stanowią pacjenci z klasycznymi
objawami choroby (m.in. biegunka), a pod wodą znajduje się kilka razy większa grupa pozostałych chorych
(postacie atypowe i bezobjawowe).
jest bardzo istotny, gdyż występowanie choroby Hashimoto dotyczy coraz większej grupy osób dorosłych. Na
co w związku z tym powinni zwrócić uwagę pacjenci
z chorobą Hashimoto i prowadzący ich lekarze? Przede
wszystkim należy zwrócić uwagę na niespecyiczne
Rysunek 1. Obraz góry lodowej
TEMAT
NUMERU
POSTAĆ KLASYCZNA
CELIAKII (BIEGUNKA)
przedstawiający przebieg
choroby trzewnej u pacjentów.
POZOSTAŁE POSTACIE
CELIAKII (ATYPOWA,
BEZOBJAWOWA)
Nierozpoznana i nieleczona celiakia może prowadzić do wielu zaburzeń, w tym m.in.: hematologicznych (niedokrwistość), ginekologiczno-położniczych
(niepłodność, wzrost częstości samoistnych poronień),
metabolicznych (osteopenia/osteoporoza) i neurologicznych (migrena, padaczka). Nieleczona celiakia
zwiększa również ogólne ryzyko zachorowania na
złośliwe nowotwory jelita cienkiego. Skuteczne leczenie (dieta bezglutenowa) wprowadzone wcześnie
i kontynuowane przez całe życie zmniejsza ryzyko
wystąpienia wymienionych powikłań.
W ostatnich latach zdecydowanie wzrosła wykrywalność celiakii wśród dorosłych. Zawdzięczamy to
wprowadzeniu nowoczesnych testów diagnostycznych: badanie przeciwciał przeciwko transglutaminazie
(IgATTG). Rozpoznanie celiakii powinno być potwierdzone wykonaniem oceny wycinka z dwunastnicy
(gastroskopia).
Badania wskazują, że ryzyko zachorowania na celiakię jest większe u pacjentów z innymi chorobami
autoimmunologicznymi, w tym: choroby autoimmunologiczne tarczycy (choroba Hashimoto, choroba Gravesa i Basedowa), cukrzyca typu 1, choroba Addisona1, 2.
W przypadku choroby Hashimoto częstość występowania celiakii ocenia się na około 6%, wg niektórych
badań jest ona 10 x większa niż w ogólnej populacji.
Wynika to m.in. z podobnych uwarunkowań genetycznych. Niestety brak jest jednoznacznych zaleceń
dotyczących diagnostyki w kierunku celiakii u osób
z innymi chorobami autoimmunologicznymi. Problem
Listopad 2015 | www.wspolczesnadietetyka.pl
objawy mogące sugerować występowanie celiakii.
Pacjenci z chorobą Hashimoto, u których należy
wykonać badania w kierunku celiakii to:
■ pacjenci z klasycznymi objawami choroby trzewnej
(m.in. biegunka),
■ pacjenci, u których występują niespecyiczne
objawy sugerujące możliwość choroby trzewnej
(wzdęcia, zaparcia),
■ pacjenci, u których występują zaburzenia mogące
wskazywać na współistnienie celiakii (m.in. niedokrwistość, bezpłodność, poronienia),
■ pacjenci, u których zapotrzebowanie na tyroksynę jest wysokie (np. szczupła osoba wymagająca
podawania 200 ug tyroksyny),
■ pacjenci, u których występuje dodatkowo inna
choroba autoimmunologiczna (np. cukrzyca typu 1),
■ pacjenci obciążeni rodzinnie (np. celiakia u rodziców, rodzeństwa).
dr n. med. Piotr Miśkiewicz
Endokrynolog, specjalista chorób wewnętrznych, adiunkt w Katedrze i Klinice Endokrynologii WUM, konsultant endokrynolog w Instytucie Kardiologii w Warszawie. www.endokrynolog.org
Bibliograia:
DQ2 haplotype, early onset of graves’ 1. Miśkiewicz P. et all., Coeliac disease disease and posiive family history of in endocrine diseases of autoimmune autoimmune disorders are risk factors for origin., „Endokrynologia Polska”, Vol 6,
developing celiac disease in paients with Nr 3, 2012.
graves’ disease, „Endocr Pract.”, 2015,
2. Miśkiewicz P. et all., HLA
Sep, 21(9):993−1000.
11