Roman Nowacki

Turystyka i Rekreacja
Tom 1/2005
Roman Nowacki
Politechnika Opolska
Warunki do uprawiania turystyki i rekreacji w Kotlinie Kłodzkiej
Tourism and leisure conditions in the area of Kłodzko Valley
Summary
During recent years a lot has been done to improve the ąuality of services as well as to
increase the offers portfolio, particularly in the area of health, relaxation and heritage tourism
in the Sudeten health resorts situated in the region of Kłodzko Yalley. Tourists arę highly interested in visiting local monuments of architecture, museums, art galleries as well as sites
related to famous people. That causes an increased number of health resorts visitors and foreign tourists. This study presents tourism and leisure conditions in the area of Kłodzko Yalley
by describing changes that arę taking place in the most widely known spaś of the region:
Duszniki Zdrój, Polanica Zdrój and Kudowa Zdrój. Numerous tourist attractions of these
towns arę emphasized along with yarious ways of spending leisure time. The focus is on sport
facilities, their eąuipment as well as internationally known sport and cultural events organised
there. The analysis describes the changes taking place in the Sudeten health resorts, which
will result in an increased number of tourists looking for ways of spending their leisure time
actively, interested in mountain tourism, hiking, bicycle excursions and various winter sports.
Another aspect that the document focuses on arę the planned investments, including those
aimed at making the health resorts of the area the disabled-friendly facilities eąuałly well adjusted as their European counterparts arę, which in the near future will mąkę the Sudeten health resorts even morę attractive.
Zwiększający się wraz z postępem cywilizacyjnym napływ turystów do miejscowości
wypoczynkowych, znanych z łagodnego klimatu, czy uzdrowisk, słynących z wód leczniczych, powoduje zmiany w ich wyglądzie. Wznosi się nowe, okazałe hotele, pensjonaty,
obiekty zdrojowe. Wyposaża je w nowoczesne urządzenia. Podnosi standard usług. Wydłuża
się sezon wypoczynkowy. W niektórych miejscowościach spowodowało to konieczność
wprowadzenia przyrody pod dach. Od wielu dziesięcioleci tworzy się ogrody zimowe, palmiarnie, oranżerie1. We wszystkich miejscowościach od dawna starano się też zapewnić osobom wypoczywającym i przebywającym na kuracji różnorodne formy spędzania wolnego
czasu. W Kotlinie Kłodzkiej - znanym od ponad dwustu lat regionie uzdrowiskowym i wypoczynkowym, w renomowanych kurortach: Dusznikach Zdroju, Polanicy Zdroju i Kudowie
Zdroju po zabiegach większość kuracjuszy odbywała długie spacery, niektórzy grali w tenisa,
odbywali przejażdżki konne, pływali na łódkach po miejscowych jeziorach, zwiedzali w trakcie wycieczek różne osobliwości przyrodnicze i okoliczne miejscowości. W każdym uzdrowisku kuracjusze mogli słuchać znanych utworów muzycznych w wykonaniu miejscowych orkiestr zdrojowych. W hotelach i restauracjach odbywały się dansingi, a w teatrach zdrojowych przedstawienia teatralne, które dawały zespoły aktorskie zaproszone z dużych miast. W
okresie zimowym w wielu kurortach organizowano kuligi, zawody narciarskie i różnego rodzaju gry na śniegu2.
W ostatnich latach w tych znanych uzdrowiskach sudeckich podjęto wiele działań w celu podniesienia poziomu świadczonych usług i rozszerzenia dotychczasowych ofert, przede
187
188
wszystkim w zakresie turystyki prozdrowotnej, relaksacyjnej i poznawczej, szczególnie tzw.
turystyki kulturalnej, tym bardziej, że zwiedzanie zabytków architektury, muzeów, galerii
sztuki, miejsc związanych ze sławnymi ludźmi w miejscowościach przygranicznych budzi
duże zainteresowanie. Wiąże się to z większym napływem do tych ośrodków kuracjuszy i
turystów zagranicznych. Ponadto w niektórych uzdrowiskach Kotliny Kłodzkiej podjęto
przedsięwzięcia budowlane oraz nakreślono plany inwestycyjne mające uczynić je bardziej
dostępnymi dla turystów niepełnosprawnych.
W niniejszym opracowaniu podjęto próbę przybliżenia warunków do uprawiania turystyki i rekreacji w Kotlinie Kłodzkiej, poprzez nakreślenie zachodzących obecnie zmian w
najbardziej znanych uzdrowiskach tego regionu: Dusznikach Zdroju, Polanicy Zdroju i Kudowie Zdroju.
Na turystów odwiedzających te miejscowości czeka wiele atrakcji. Miejscowi organizatorzy wypoczynku dbają o wyposażenie swoich ośrodków w odpowiedni sprzęt sportowy i
rekreacyjny. Świadczy o tym szybko powiększająca się liczba siłowni, sal bilardowych, kortów tenisowych, sal i boisk sportowych3. Ważną rolę pełnią baseny miejskie i baseny wybudowane specjalnie na potrzeby kuracjuszy oraz należące do poszczególnych ośrodków wypoczynkowych, w tym kryte, jak np. w Hotelu „Sana" w Polanicy Zdroju, z którego regularnie
korzystają m.in. turyści niepełnosprawni i dzieci specjalnej troski. W 2002 r. w Kudowie
Zdroju oddano do użytku nowoczesny, kryty basen sportowo-rehabilitacyjny. Wszystkie pomieszczenia tego obiektu są w pełni dostosowane dla osób niepełnosprawnych poruszających
się na wózkach inwalidzkich, począwszy od wejścia do obiektu zaopatrzonego w rampę podjazdową poprzez przestronne korytarze, specjalnie przystosowane windy, szatnie z węzłami
sanitarnymi oraz przejrzyste oznakowania poszczególnych pomieszczeń. Wodne atrakcje zapewnia basen pływacki mający sześć torów o długości 25 m, basen rekreacyjny z masażami,
gejzerami i sztuczną rzeką4. Ponadto jest tam brodzik dla dzieci, zjeżdżalnia, sauna. Ogólnodostępne są na terenie uzdrowisk sudeckich wypożyczalnie rowerów i sportowego sprzętu
zimowego. Dłuższe spacery, w tym z przewodnikiem np. w Dusznikach Zdroju do schroniska
PTTK „Pod Muflonem", czy dalsze wyprawy do Parku Narodowego Gór Stołowych5, rezerwatu Błędnych Skał, Szczelińca Wielkiego, Torfowisk Batorowskich zapewniają korzystny
dla organizmu ruch, stwarzaj ą możliwość podziwiania pięknego krajobrazu Gór Stołowych i
obcowania z przyrodą6.
Coraz bardziej popularna w uzdrowiskach sudeckich staje się jazda konna. Gospodarstwa agroturystyczne, jak np. „Ranczo Panderoza" w Dusznikach Zdrój, proponuj ą przejażdżki konne po okolicy oraz bryczką po mieście. Jazda wierzchem, uprawiana dla przyjemności
wymaga nabycia pewnych umiejętności. Zazwyczaj przejażdżki konne mają charakter spaceru dającego możliwość podziwiania okolicy z innej perspektywy. Miejscowe biura turystyczne oferują turystom wycieczki autokarowe po Ziemi Kłodzkiej oraz wycieczki do przygranicznych miejscowości czeskich i niemieckich, a nawet odległych wielkich aglomeracji, m.in.
do Pragi, Wiednia, Bratysławy.
Dużym zainteresowaniem turystów cieszą się miejscowe zabytki i muzea. Do najczęściej zwiedzanych zalicza się Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju7, które każdego
roku zwiedza kilkadziesiąt tysięcy osób. Zwiedzający zbiory Muzeum Papiernictwa zapoznają się z historią papiernictwa od najdawniejszych czasów, aż po współczesność. Ekspozycja
stała ukazuje historię papieru i technologię papierniczą od momentu wynalezienia papieru, aż
do czasów współczesnych. Wychodząc naprzeciw osobom, pragnącym bardziej zgłębić swoją
wiedzę na temat sposobów wyrabiania papieru pracownicy Muzeum Papiernictwa proponują
wzięcie udziału w warsztatach dwu lub trzydniowych, poszerzonych o dodatkowe formy zajęć teoretycznych i rękodzielniczych, m.in. układanie kompozycji i wyrób galanterii papierniczej8. Sporą atrakcją jest też możliwość zapoznania się ze współczesną technologią i produkcją papieru. Zainteresowani etnografią mogą zwiedzić w Polanicy Zdroju Muzeum Misyjne,
189
posiadające interesujące zbiory, wytwory sztuki ludów Polinezji, Zairu i Andów peruwiańskich. Są to m.in. stroje, różnorodne ozdoby, instrumenty muzyczne i przedmioty służące do
codziennego użytku.
Turyści biorą udział w szeregu wydarzeniach kulturalnych. Do najbardziej popularnych
należą Międzynarodowe Festiwale Chopinowskie w Dusznikach Zdroju, odbywające się od
1946 r., na pamiątkę pobytu w kurorcie Fryderyka Chopina, który w 1826 r. dał tam koncert
dobroczynny9. Trwająca prawie sześćdziesiąt lat popularyzacja twórczości Fryderyka Chopina na koncertach w Dusznikach Zdroju stanowi wielką atrakcję. Niektórzy przyjeżdżają do
Dusznik Zdroju po to, by zetknąć się z wybitnymi wykonawcami muzyki, wysłuchać twórczej
interpretacji dzieł Chopina oraz wiele utworów innych znanych kompozytorów. Dużym zainteresowaniem cieszą się także Festiwale Moniuszkowskie, organizowane od 1962 r. w Kudowie Zdrój. Nawiązują one do romantycznych „festiwali u wód". Z kolei w Polanicy Zdrój
odbywają się Międzynarodowe Koncerty Muzyki Organowej i Kameralnej.
W porze zimowej wielu turystów bierze udział w odbywającym się w jednej z dzielnic
Dusznik Zdroju - Zieleńcu „Pikniku Zimowym". Ta cykliczna impreza, organizowana każdego roku, w połowie ferii zimowych, ma promować narciarstwo i związane z nim różnorodne
formy rekreacji. Dla amatorów narciarstwa i pozostałych widzów przygotowuje się szereg
konkursów i występów artystycznych. Odbywały się tam już konkursy rzeźbiarskie na śniegu,
pokazy lotni, balonów na ogrzane powietrze, jazdy skuterów śnieżnych i snów boardów, kuligi, jazdy konne i skiring 10 . Do Zieleńca - jednego z najpopularniejszych w Sudetach ośrodków sportów zimowych przyjeżdżaj ą bardzo licznie amatorzy narciarstwa. Na jego obszarze
jest 21 wyciągów orczykowych i talerzykowych, z dobrze przygotowanymi trasami narciarskimi 11 . Oświetlenie części tras pozwala na uprawianie narciarstwa nawet po zapadnięciu
zmierzchu. Narciarstwo uprawiać można również na Podgórzu . Funkcjonują tam dwa wyciągi narciarskie o długości 450 i 760 metrów13. Na znajdującej się tam Jamrozowej Polanie Centrum Polskiego Biathlonu są dobrze utrzymane trasy biegowe i wielostanowiskowa
strzelnica14. Wielką atrakcją są odbywające się tu międzynarodowe zawody w biathlonie, w
których bierze udział od kilku do kilkunastu drużyn z różnych krajów świata 15 . W planach
władz miejskich Dusznik Zdroju jest dalsza rozbudowa tego ośrodka sportów zimowych, tym
bardziej, że leży on znacznie bliżej centrum miasta i zdroju niż Zieleniec. W najbliższych
latach na Podgórzu powstać mają jeszcze trzy wyciągi narciarskie 16 . Prawdopodobnie odbudowana zostanie, istniejąca niegdyś na Jamrozowej Polanie, skocznia narciarska oraz tor saneczkowy17.
W przygotowywanych do realizacji planach rozwoju uzdrowisk sudeckich można dostrzec wiele interesujących założeń. Trwaj ą przygotowania do realizacji szeroko zakrojonego
planu odtworzenia dawnych pieszych tras turystycznych . Wytyczone również zostały trasy
rowerowe, które maj ą być połączone z trasami rowerowymi w Czechach i Niemczech 19 . Rozszerzenie na obszarze Pogórza Sudeckiego i Sudetów sieci tras turystycznych, w tym tras
transgranicznych, znacznie wzbogaci wachlarz oferty turystycznej i wypoczynkowej sąsiadujących ze sobą miejscowości, dążących do unowocześnienia i rozbudowy swoich baz turystycznych. Ogromne znaczenie dla rozwoju turystyki w miejscowościach uzdrowiskowych
Kotliny Kłodzkiej będzie miała międzynarodowa trasa śródsudecka20. Wybudowanie planowanej -drogi na obszarze transgranicznym sprawi, że może się ona stać główną trasą euroregionalną, która łączyć będzie, znane i dobrze zagospodarowane, pod względem turystycznym,
21
regiony Polski, Czech i Niemiec. Ułatwi ona zwiedzanie tych miast i dojazd do Zieleńca .
Wraz z jej budową zyskają na znaczeniu istniejące już drogi dojazdowe, prowadzące do
miejsc, które ze względu na swoją historię, zabytkowe budowle, czy-krajobraz przyciągają
turystów. Wyznaczono już punkty widokowe dla przyszłych, przebywających tę trasę, tury99
stów przejezdnych .
190
Podjęte w ostatnich latach w Dusznikach Zdroju, Polanicy Zdroju i Kudowie Zdroju
przedsięwzięcia zmierzające do rozwoju bazy turystycznej oraz rozszerzenia oferty organizowanych tam imprez kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych wskazują kierunki zmian dla
pozostałych miejscowości Kotliny Kłodzkiej. Dzięki tym poczynaniom sudeckie kurorty coraz częściej odwiedzane są przez turystów szukających możliwości aktywnego spędzenia
wolnego czasu, tym bardziej, że z powodzeniem można tam dziś uprawiać górską turystykę
pieszą i rowerową oraz różnorodne sporty zimowe. Planowane dalsze inwestycje, w tym
uwzględniające potrzeby osób niepełnosprawnych, z pewnością zwiększą atrakcyjność
uzdrowisk sudeckich. Zbliżąje pod tym względem do standardów europejskich.
Piśmiennictwo
1. Altheide. Wody lecznicze dla chorych na serce, wyd. Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1914
2. Archiwum Urzędu Miejskiego w Dusznikach Zdroju, Nr akt 23, teczka 4020, Imprezy stałe, doroczne, jubileuszowe. Piknik Zimowy - Zieleniec 1996-1997, 1998-1999
3. Balińska G. 1991: Uzdrowiska dolnośląskie. Problemy rozwoju i ochrony wartości kulturowych do II wojny
światowe., Wrocław
4. Barg L. 1977: Demograficzny rozwój Polanicy od połowy XIV do początku XX wieku. Rocznik Ziemi
Kłodzkiej 1971-1973, XI-XIII, Wrocław
5. Martynowski Z., Mazurski K. R. 1978: Sudety. Ziemia Kłodzka i Góry Opawskie. Warszawa
6. Nowacki R. 2005: Duszniki Zdrój. Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej
7. Sarostek J., Sembrat K., Wiktor A. 1975: Sudety. Warszawa
8. Staffa M. 1996: Góry Stołowe. Wydawnictwo PTTK „Kraj", Warszawa
9. Studium zagospodarowania przestrzennego pasma drogi śródsudeckiej, oprać. Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, Wałbrzych - Wrocław 2001-2002
10. Szadkowski J. 1912: Uzdrowisko Rainerz. Poznań (reprint oryginału, wydany staraniem Towarzystwa Miłośników Dusznik Zdroju).
11. Mazur T. 2003: Witamy w Górach Stalowych, wyd. Park Narodowy Gór Stołowych, Kudowa Zdrój
12. Tomaszewska W. 1959: Rozkwit Dusznik Zdroju w XIX wieku. Rocznik Ziemi Kłodzkiej 1958, t. III,
Kłodzko
13. Windyka T.1998: Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju. Ziemia Kłodzka, lipiec 1998
14. KincelR. 1994: Uszląskich wód. Racibórz-Katowice
15. Zielony W., Windyka T. 2003: Duszniki Zdrój i okolice. Informator turystyczny, Duszniki Zdrój
' Zob. szerzej G. Balińska, Uzdrowiska dolnośląskie. Problemy rozwoju i ochrony wartości kulturowych do II
wojny światowej, Wrocław 1991.
2
Zob. szerzej J. Szadkowski, Uzdrowisko Rainerz, Poznań 1912 (reprint oryginału, wydany staraniem Towarzystwa Miłośników Dusznik Zdroju); Altheide. Wody lecznicze dla chorych na serce, wyd. Drukarnia Dziennika
Poznańskiego, Poznań 1914; L. Barg, Demograficzny rozwój Polanicy od polowy XIV do początku XX wieku,
„Rocznik Ziemi Kłodzkiej 1971-1973", XI-XIII, Wrocław 1977.
3
W najbliższym czasie w Dusznikach Zdroju ma być wybudowana duża hala sportowa, w której planuje się
rozgrywać m.in. ogólnokrajowe i międzynarodowe zawody sportowe osób niepełnosprawnych (Relacja Edwarda
Węglarza, zastępcy burmistrza miasta Duszniki Zdrój z 3 czerwca 2004 r., w posiadaniu autora; zob. też R. Nowacki, Duszniki Zdrój, Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, Opole 2005).
4
Zob. szerzej www.basen.kudowa.pl
5
Turystyka w Parku Narodowym Gór Stołowych ma dawne tradycje. W XVIII w. ruch na tym terenie musiał już
być znaczny skoro w 1771 r. doprowadzono do Błędnych Skał drogę z Kudowy Zdroju przez Jakubowice, a ich
zwiedzanie odbywało się z pełniącym tam dyżury przewodnikiem.
6
Zob. szerzej M. Staffa, Góry Stołowe, Wydawnictwo PTTK „Kraj", Warszawa 1996; zob. też T. Mazur, Witamy w Górach Stalowych, wyd. Park Narodowy Gór Stołowych, Kudowa Zdrój 2003.
7
Istnienie zabytkowego obiektu dzisiejszego Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju potwierdzone jest w
dokumentach już w 1562 r. (T. Windyka, Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, „Ziemia Kłodzka" lipiec
1998).
8
Relacja Jana Bałchana, starszego asystenta muzealnego, z 5 czerwca 2004 r., w posiadaniu autora.
191
9
Zob. szerzej W. Tomaszewska, Chopin w Dusznikach [w:] Międzynarodowe Festiwale Chopinowskie \v Dusznikach Zdroju 1946-1999, pod red. K. Kościukiewicza, Wrocław 2000; R. Kincel, U szląskich wód, RacibórzKatowice 1994.
10
Archiwum Urzędu Miejskiego w Dusznikach Zdroju, Nr akt 23, teczka 4020, Imprezy stałe, doroczne, jubileuszowe. Piknik Zimowy - Zieleniec 1996-1997, 1998-1999.
11
Duszniki Zdrój, Folder reklamowy, wyd. Urząd Miejski w Dusznikach Zdroju, Duszniki Zdrój 2003.
12
Podgórze swe powstanie zawdzięcza prawdopodobnie pełnieniu w przeszłości jakiejś funkcji „przybramnej",
być może utrzymywaniu dobrej widoczności w rejonie przełęczy dla potrzeb gomolskiego zamku (K. R. Mazurski, Z. Martynowski, Sudety. Ziemia Kłodzka i Góry Opawskie, Warszawa 1978, s. 232).
13
J. Sarostek, K. Sembrat, A. Wiktor, Sudety, Warszawa 1975, s. 100-101.
14
Na podstawie własnych obserwacji.
15
Biathlon w Dusznikach, „Słowo Polskie" z 16 lutego 1994 r., nr 39.
16
Relacja Edwarda Węglarza z 3 czerwca 2004 r., w posiadaniu autora.
17
Relacja Wiesława Batora z 3 czerwca 2004 r., w posiadaniu autora.
18
Relacja Wiesławy Sarkowskiej z 3 czerwca 2004 r., w posiadaniu autora.
19
Relacja Wiesławy Sarkowskiej z 3 czerwca 2004 r., w posiadaniu autora.
20
Zob. szerzej Studium zagospodarowania przestrzennego pasma drogi śródsudeckiej, oprać. Wojewódzkie
Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, Wałbrzych - Wrocław 2001-2002, s. 7.
21
Na jego obszarze jest 21 wyciągów orczykowych i talerzykowych z dobrze przygotowanymi trasami narciarskimi. Część tras jest oświetlonych, co pozwala na uprawianie narciarstwa nawet po zapadnięciu zmroku.
22
Relacja Wiesławy Sarkowskiej z 4 czerwca 2004 r., w posiadaniu autora.