USUWANIE METALI CIĘKICH Z WODY RZEKI WARTY W

USUWANIE METALI CIĘŻKICH Z WODY RZEKI WARTY W PROCESACH
INFILTRACJI I FILTRACJI.
ELIMINATION OF HEAVY METALS FROM WATER OF WARTA RIVER BY
INFILTRATION AND FILTRATION PROCESS.
Alina Pruss, Joanna Jeż-Walkowiak, Zbysław Dymaczewski, M. Michałkiewicz
Politechnika Poznańska, Instytut Inżynierii Środowiska, ul. Piotrowo 3a, 60-950 Poznań
e-mail: [email protected]
ABSTRACT
The efficiency of heavy metal‘s removal from river water by infiltration at ponds of Water Intake
“Debina” and rapid filtration at filters of Water Treatment Plant “Wisniowa” in Poznan were analyzed.
Concentrations of Pb, Cr, Cd, Cu, Zn, and Ni were determined in samples of water from Warta River,
water after infiltration and after rapid filtration. The analyses showed that concentration of heavy metals
in the Warta River was decreased. Efficiency of removal of heavy metals at infiltration step was
dependent of the season and varied from 17 to 100 % for Pb, from 45 to 100 % for Cr, from 11 to 56 %
for Cd, from 40 to 95 % for Cu, from 14 to 91 % for Zn and 0 to 43 % for Ni. In normal exploitation
heavy metals were completely removed after all treatment processes: infiltration, aeration, rapid filtration
and disinfections. Incidentally in the treated water compared to water after infiltration, increased
concentration of Pb, Cr, Cu, Zn and Ni was observed. Probably it was a result of disturbances of filters
work and elution of heavy metals from suspension.
Keywords: Heavy metals, infiltration, filtration
1. Wprowadzenie.
Metale ciężkie, ze względu na możliwość
kumulacji
w
organizmie
człowieka,
przyczyniają się do wielu chorób stanowiąc
zagrożenie dla zdrowia [Jarup, 2003, Watt i inni
2000, WHO, 2004]. Do organizmu człowieka
mogą się one przedostawać wraz z
pożywieniem bądź wodą pitną. Dyrektywa Unii
Europejskiej
dotycząca
jakości
wody
przeznaczonej do picia [DWD, 98] oraz
zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia
[WHO, 2004] podają rygorystyczne, oparte na
przesłankach zdrowotnych wartości między
innymi dla takich metali ciężkich jak: Sb, Cd,
Cr, Cu, Pb, Hg, Ni. Zalecenia te zostały
zaimplementowane w Polsce, w aktualnym
Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie
jakości wody przeznaczonej do spożycia przez
ludzi [Dz.U.Nr 61, poz. 417, 2007]. Niektóre z
metali ciężkich mogą występować w
podwyższonych stężeniach już w wodach
ujmowanych, inne mogą się przedostawać do
wód na etapie ich uzdatniania. Wzrastające
natężenie ruchu na drogach sprawia, że
spływające z ich powierzchni zanieczyszczone
wody opadowe i roztopowe mogą stanowić
zagrożenie dla przyległych terenów oraz wód
podziemnych. Źródłem zanieczyszczenia są
ścierające się opony, farby, nawierzchnia drogi,
gazy spalinowe, straty paliwa oraz opad pyłu
zaliczanego do zanieczyszczeń przestrzennych
[Błażejewski, Pruss, 2000]. W związku z tym,
co raz
więcej uwagi
poświęca się
monitoringowi jakości wód powierzchniowych i
podziemnych pod kątem zawartości w nich
metali ciężkich [J. Świątczak i inni, 2008] oraz
procesom technologicznym umożliwiającym
wysoką efektywność ich eliminacji [Lasheen i
inni, 2008; Chaalal i inni 2005; Liu i inni, 2007,
Błażejewski M., Schiller T., 2005, Pruss i inni,
2008. Jeż-Walkowiak i inni, 2008]. W artykule
przedstawiono wyniki eliminacji metali ciężkich
obecnych w wodzie rzeki Warty w dwóch
głównych procesach jej uzdatniania, procesie
infiltracji i filtracji.
Zaopatrzenie miasta Poznań w wodę oparte
jest głównie na ujęciach wód infiltracyjnych.
Ujęcie „Dębina” jest drugim co do wielkości
ujęciem w układzie Poznańskiego Systemu
Wodociągowego. Zasilanie ujęcia Dębina
odbywa się na drodze infiltracji brzegowej
z koryta rzeki Warta oraz poprzez stawy
infiltracyjne, które napełniane są wodą rzeczną.
236
Woda rzeczna podawana jest na stawy
infiltracyjne i infiltruje do warstwy wodonośnej,
z której pobierana jest za pomocą studni do
kolektorów lewarowych i dalej transportowana
jest do dwóch studni zbiorczych na SUW
Wiśniowa [Chomicki i inni 2008]. Bilans
zasilania
ujęcia
jest
następujący:
65-76 % woda infiltracyjna ze stawów, 16-27 %
infiltracja brzegowa, 8-12 % dopływ gruntowy
[Bartosik i inni, 2007]. Wydajność ujęcia
infiltracyjnego Dębina zależy od wielu
czynników
przyrodniczo-technicznych.
Aktualnie, po około 100 letniej eksploatacji i
przy ograniczeniach związanych z budową
autostrady A2 maksymalna wydajność ujęcia
wynosi 70 000 m3/d [Chomicki i inni 2008].
Proces uzdatniania wody po infiltracji obejmuje
otwarte napowietrzanie, filtrację na filtrach
pospiesznych oraz chlorowanie.
tygodnia, co drugiego miesiąca z lat 1992-2008.
Metale oznaczano zgodnie z PN-EN ISO
17294-2:2006.
Efektywność usuwania metali ciężkich z
wody rzeki Warty w procesie infiltracji
obliczano przyjmując, jako wartość początkową
(100%) zawartość metalu w wodzie rzeki
Warty. Natomiast obliczając efektywność
eliminacji metali ciężkich w procesie filtracji,
jako wartość początkową (100%) przyjmowano
zawartość metali w wodzie po procesie
infiltracji.
3. Wyniki badań.
Wyniki badań obrazujące stężenia ołowiu,
chromu, kadmu, miedzi, cynku i niklu w wodzie
rzeki Warty, wodzie po procesie infiltracji oraz
wodzie po filtracji przedstawiono graficznie na
rysunkach nr 1 – 6. Dodatkowo na wykresach
zaznaczono
dopuszczalne
zawartości
analizowanych metali ciężkich dopuszczalne
przez przepisy polskie [Rozporządzenie
Ministra Zdrowia, 2007] i unijne [DWD, 1998]
oraz zalecane przez Światową Organizację
Zdrowia [WHO, 2004]. Z analizowanych metali
ciężkich, WHO, Unia Europejska oraz przepisy
polskie nie podają dopuszczalnej zawartości w
wodzie pitnej dla cynku.
Analiza wyników zawartości metali ciężkich w
wodzie
rzeki
Warty
począwszy
od
1998 r. wskazuje na polepszenie jakości tej
wody, szczególnie jeżeli chodzi o zawartość
ołowiu, cynku, chromu i kadmu. Niewątpliwie
miało to związek z wyeliminowaniem z rynku
benzyny ołowiowej.
2. Metodyka badań.
Przedmiotem badań była ocena skuteczności
usuwania z wody ołowiu, chromu, kadmu,
cynku, miedzi oraz niklu w procesie infiltracji
ze stawów na ujęciu w „Dębinie” oraz filtracji
pospiesznej realizowanej na Stacji Uzdatniania
Wody „Wiśniowa” w Poznaniu.
Ocenę zawartości metali ciężkich w
wodzie po procesie infiltracji oraz filtracji
oparto na analizach próbek wody z rzeki Warty,
wody po infiltracji oraz wody po filtracji
pospiesznej wykonanych w Laboratorium
AQUANET
Poznań.
Jako reprezentatywne dla potrzeb niniejszego
artykułu przyjęto wyniki analiz z pierwszego
0,025 gPb/m3
do 01.01.2013
0,03
średnio stężenie ołowiu [g/m
3
]
0,035
0,025
Warta
0,02
3
0,010 g Pb/m
od 01.01.2013
0,015
po infiltracji
po filtracji
0,01
0,005
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
rok
Rys 1 .Zmiany stężenia ołowiu w wodzie rzeki Warty, po infiltracji i po filtracji w latach 1992-2008.
237
średnio stężenie chromu [g/m
3
]
0,06
0,05
0,04
0,05 g Cr/m3
dopuszczalne przez
WHO, UE i Polskę
Warta
po infiltracji
0,03
po filtracji
0,02
0,01
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
rok
Rys. 2.Zmiany stężenia chromu w wodzie rzeki Warty, po infiltracji i po filtracji w latach 1992-2008.
0,005 g Cd/m3
Zalecane
przezWHO, UE,
i Polskę
średnio stężenie kadmu [g/m
3
]
0,006
0,005
0,004
Warta
0,003
po inf iltracji
po filtracji
0,002
0,001
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
rok
Rys. 3.Zmiany stężenia kadmu w wodzie rzeki Warty, po infiltracji i po filtracji w latach 1992-2008.
średnio stężenie miedzi [g/m
3
]
0,03
2 g/m3
dopuszczalne
w wodzie pitnej
0,025
0,02
Warta
0,015
po inf iltracji
po filtracji
0,01
0,005
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
rok
Rys 4.Zmiany stężenia miedzi w wodzie rzeki Warty, po infiltracji i po filtracji w latach 1992-2008.
238
średnio stężenie cynku [g/m
3
]
0,3
0,25
0,2
Warta
0,15
po infiltracji
po filtracji
0,1
0,05
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
rok
Rys. 5.Zmiany stężenia cynku w wodzie rzeki Warty, po infiltracji i po filtracji w latach 1992-2008.
0,02 g/m3
dopuszczalne
0,025
średnio stężenie niklu [g/m
3
]
0,03
0,02
Warta
po infiltracji
0,015
po filtracji
0,01
0,005
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
rok
Rys. 6.Zmiany stężenia niklu w wodzie rzeki Warty, po infiltracji i po filtracji w latach 1992-2008.
4. Dyskusja wyników.
Efektywność usuwania ołowiu z wody rzeki
Warty w procesie infiltracji w latach 1992-2008
wahała się od 17 do 100 % - rys.7. W 2000 roku
zaobserwowano dość wyraźny wzrost stężenia
ołowiu w wodzie po infiltracji. Gdyby sytuacja
taka utrzymywała się nadal po roku 2000
niewątpliwie
miałoby
to
związek
z
wyczerpaniem się własności sorpcyjnych
gruntu. Jednak z uwagi na wzrost efektywności
eliminacji ołowiu w procesie infiltracji po 2000
roku, najprawdopodobniej wzrost stężenia
ołowiu w wodzie po infiltracji w 2000 roku
mógł być spowodowany wypłukaniem ołowiu
zaadsorbowanego na ziarnach gruntu w wyniku
obniżenia pH wody wywołanego intensywnymi
procesami biodegradacji. Od 2003 roku,
z uwagi na stosunkowo niskie stężenie ołowiu w
rzece Warta, całkowita jego eliminacja była
wynikiem procesu infiltracji.
Stopień usuwania ołowiu w procesie
filtracji w latach 1992-2008 wahał się od 0 do
100 %. W latach 1993, 1995, 1996 i 1999
zaobserwowano nieznaczny wzrost zawartości
ołowiu w wodzie uzdatnionej w porównaniu z
wodą po procesie infiltracji. Przyczyną tego
niekorzystnego
zjawiska
było
najprawdopodobniej wymywanie ołowiu z
osadów
odłożonych
w
rurociągach
transportujących wodę. Od 2003 roku nie
zaobserwowano ołowiu w wodzie dopływającej
do filtrów.
efektywność usuwania ołowiu [%]
239
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-90
-100
infiltracja
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
filtracja
rok
Rys. 7. Efektywność usuwania ołowiu w procesie infiltracji i filtracjii w latach 1992-2008.
efektyw ność eliminacji chromu [%]
Efektywność usuwania chromu z wody rzeki
Warty w procesie infiltracji w latach 1992-2002
była bardzo wysoka i wahała się od 45 do 100
% - rys.8. Tylko w 1996 roku zauważono brak
wpływu procesu infiltracji na stopień eliminacji
tego metalu. Praktycznie od 2002 roku
obserwowano znaczne obniżenie stężenia tego
metalu w wodzie rzeki Warty.
Stopień eliminacji chromu w procesie
filtracji od 1992 do 1995 roku był bardzo
wysoki – 100 %. Od 1996 roku zaobserwowano
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-90
-100
spadek efektywności eliminacji tego metalu w
procesie filtracji. Natomiast w 1998 roku
zaobserwowano wzrost zawartości chromu w
wodzie uzdatnionej w porównaniu z wodą po
procesie
infiltracji.
Przyczyną
tego
niekorzystnego
zjawiska
było
najprawdopodobniej wymywanie chromu z
osadów
odłożonych
w
rurociągach
transportujących wodę. Praktycznie od 2004
roku nie odnotowano obecności chromu w
wodzie po procesie infiltracji i filtracji.
inf iltracja
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
f iltracja
rok
Rys. 8. Efektywność usuwania chromu w procesie infiltracji i filtracjii w latach 1992-2008.
Efektywność usuwania kadmu z wody rzeki
Warty w procesie infiltracji w latach 1992-2008
wahała się od 11 do 56 % - rys.9. W latach
1994, 1999 i 2000 zaobserwowano wzrost
stężenia tego metalu w wodzie po procesie
infiltracji. Jest to zjawisko niepokojące, mogące
świadczyć
o
wyczerpaniu
zdolności
sorpcyjnych gruntu lub wymywaniu odłożonego
na ziarnach gruntu kadmu. Jednak pojawiający
się kadm w wodzie warciańskiej w kolejnych
latach jest całkowicie usuwany w procesie
infiltracji.
240
efektyw ność elim inacji kadm u [% ]
Efektywność usuwania kadmu w procesie
filtracji
wynosiła
średnio od
0
do
75 %. Tylko w 1996 roku zaobserwowano
wzrost zawartości kadmu w wodzie uzdatnionej
w porównaniu z wodą po procesie infiltracji.
Przyczyną tego niekorzystnego zjawiska było
najprawdopodobniej
wymywanie
kadmu
z osadów odłożonych w rurociągach
transportujących wodę.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
-10 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-90
-100
infiltracja
filtracja
rok
Rys. 9. Efektywność usuwania kadmu w procesie infiltracji i filtracji w latach 1992-2008.
Efektywność usuwania miedzi z wody rzeki
Warty w procesie infiltracji w latach 1992-2008
była dość wysoka, wahała się od 40 do 95 % rys.10. W latach 1994 i 2002 zaobserwowano
wzrost stężenia tego metalu w wodzie po
procesie infiltracji. Jest to zjawisko niepokojące,
mogące świadczyć o wymywaniu odłożonej na
ziarnach gruntu miedzi np. w wyniku obniżenia
odczynu wody spowodowanego intensywnymi
procesami biodegradacji.
Bardzo
niepokojący
jest
fakt,
że
zaobserwowano znaczny wzrost zawartości
miedzi w wodzie uzdatnionej w porównaniu z
wodą po procesie infiltracji. Przyczyną tego
niekorzystnego
zjawiska
było
najprawdopodobniej wymywanie miedzi z
osadów
odłożonych
w
rurociągach
transportujących
wodę
lub
armatury
instalacyjnej znajdującej się na stacji
uzdatniania wody.
efektyw ność eliminacji miedź [%]
241
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-90
-100
inf iltracja
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
f iltracja
rok
Rys. 10. Efektywność usuwania miedzi w procesie infiltracji i filtracjii w latach 1992-2008.
efektywność eliminacji cynku [%]
Efektywność usuwania cynku z wody rzeki
Warty w procesie infiltracji w latach 1992-2008
wahała się od 14 do 91 % - rys. 11. W latach
1994, 1995 i 2002 zaobserwowano stosunkowo
niewielki wzrost stężenia tego metalu w wodzie
po procesie infiltracji. Przyczyną tego zjawiska
mogło być wymywanie cynku z osadu
odłożonego na ziarnach gruntu spowodowane
np. zmianą odczynu wody. Praktycznie od 2003
roku zauważono brak efektywności eliminacji
cynku w procesie infiltracji. W przypadku
wyczerpania pojemności sorpcyjnej osadów
obecnych w stawach infiltracyjnych i gruntu
oraz powstania warunków porozpuszczania
metali istnieje niebezpieczeństwo uwalniania do
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-90
-100
wody metali wcześniej zabsorbowanych
[Świderska-Bróż, 1993].
W latach 1992 – 1994 zaobserwowano
znaczny wzrost stężenia cynku w wodzie
uzdatnionej. Niewątpliwie przyczyną tego
zjawiska mógł być fakt wypłukiwania osadów z
rurociągów transportujących wodę, tym
bardziej, że w kolejnych latach skuteczność
eliminacji cynku w procesie filtracji wynosiła
od
9
do
95
%.
Niestety, pomimo stosunkowo niewielkiego
stężenia tego metalu w wodzie po infiltracji,
praktycznie od 2004 roku zauważono brak
efektywności eliminacji cynku w procesie
filtracji.
inf iltracja
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
f iltracja
rok
Rys. 11. Efektywność usuwania cynku] w procesie infiltracji i filtracjii w latach 1992-2008.
242
efektywność eliminacji niklu [%]
Efektywność usuwania niklu z wody rzeki
Warty w procesie infiltracji w latach 1992-2008
wahała się od 0 do 43 % - rys.12. W latach 1994
i 1995 zaobserwowano stosunkowo niewielki
wzrost stężenia tego metalu w wodzie po
procesie infiltracji. Przyczyną tego zjawiska
mogło być, podobnie jak w przypadku innych
metali, wymywanie niklu z osadu odłożonego
na ziarnach gruntu spowodowane zmianą
odczynu wody. W latach 2003 i 2004
zauważono brak efektywności usuwania tego
metalu w procesie infiltracji, mimo jego
niskiego
poziomu
w
wodzie
rzeki
Warty.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
-60
-70
-80
-90
-100
Stopień eliminacji niklu w procesie filtracji
wahał się od 7 do 81 %. W 2002 roku
zaobserwowano wzrost zawartości tego metalu
w wodzie uzdatnionej. Podobnie jak w
przypadku wcześniej omawianych metali miało
to związek z jego wymywaniem z osadów
odłożonych w rurociągach lub armatury.
Podobnie jak w przypadku procesu infiltracji, w
latach 2003 i 2004 zauważono brak
efektywności procesu filtracji w zakresie
usuwania niklu z wody. W kolejnych latach,
biorąc pod uwagę eliminację niklu z wody,
zauważono większą efektywność procesu
filtracji niż infiltracji.
inf iltracja
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
f iltracja
rok
Rys. 12. Efektywność usuwania niklu w procesie infiltracji i filtracji w latach 1992-2008.
5. Wnioski
Analiza danych dotyczących zawartości metali
ciężkich w wodzie rzeki Warty wykazała,
począwszy od 1998 roku, znaczną poprawę
jakości wody w rzece. Istotnie w wodzie
rzecznej obniżyła się między innymi zawartość
ołowiu, co niewątpliwie miało związek z
wycofaniem z rynku benzyny ołowiowej.
Zauważono wyraźną
zgodność
wzrostu
zawartości metali ciężkich w wodzie
infiltracyjnej z pojawiającymi się wartościami
maksymalnymi stężeń tych metali w wodzie
rzecznej.
Przeprowadzona analiza efektywności
usuwania metali ciężkich z wody rzeki Warty w
procesie infiltracji realizowanym na ujęciu
infiltracyjnym „Dębina” dla miasta Poznania w
latach
19922008
wykazała
bardzo
zróżnicowaną skuteczność. Najwyższe efekty
eliminacji uzyskano dla chromu, miedzi i
ołowiu. Pomimo wysokiej efektywności
eliminacji metali ciężkich z wody rzeki Warty w
procesie infiltracji za bardzo niepokojący można
uznać okresowy wzrost ich zawartości
w wodzie po infiltracji. Przyczyną tego zjawiska
było prawdopodobnie wymywanie metali
zaadsorbowanych na ziarnach gruntu na skutek
obniżenia
odczynu
wody
wywołanego
intensywnymi procesami biodegradacji.
Skuteczność usuwania metali ciężkich
z wody w procesie filtracji była również bardzo
zróżnicowana.
Niepokojący jest
wzrost
zawartości miedzi, kadmu i cynku w wodzie po
filtracji w stosunku do wody po procesie
infiltracji. Najprawdopodobniej miało to
związek z wymywaniem tych metali z osadów
odłożonych w rurociągach transportujących
wodę
bądź
bezpośrednio
z
armatury
instalacyjnej.
W całym analizowanym okresie
stężenia metali ciężkich obecne w wodzie po
procesach
infiltracji
i
filtracji
były
zdecydowanie
niższe
od
wartości
dopuszczalnych
przez
przepisy
polskie
[Rozporządzenie Ministra Zdrowia, 2007],
europejskie [DWD,1998] oraz zalecenia
Światowej Organizacji Zdrowia [WHO, 2004].
243
6.
Podziękowania
Autorzy chcieliby bardzo podziękować firmie
„AQUANET” z Poznania za udostępnienie
wyników analiz jakości wody ujmowanej, wody
po procesie infiltracji oraz wody uzdatnionej na
SUW „Wiśniowa” w Poznaniu.
LITERATURA
BARTOSIK A., CHOMICKI I, JANKOWSKI
T., Zmiana jakości wody powierzchniowej
podczas infiltracji na przykładzie ujęcia
“Dębina” w Poznaniu. Ochrona Środowiska,
2007, nr 3, str. 51-55
BŁAŻEJEWSKI M., PRUSS A.: Zawartość
metali ciężkich w przydrożnym pasie gruntu
drogi
A2 w rejonie Poznania. // W:
Mikrozanieczyszczenia w środowisku w świetle
przepisów UE pod red. M JanoszRAJCZYK.[Mat.konf.] Częstochowa – Ustroń,
8-10 października 2000 r. [Organiz.]: Politechn.
Częstoch. –
Częstochowa: Wyd. Politechn.
Częstoch., 2000 . - s. 245-249, Politechn.
Częstoch. Konferencje 39
BŁAŻEJEWSKI M., SCHILLER T. Ocena
skuteczności usuwania metali ciężkich z wody
na ujęciu infiltracyjnym “Dębina” w Poznaniu.
Ochrona Środowiska, 2005, nr 4, str. 53-55
CHAALAL , O., ZEKRI, A.Y, ISLAM, R
Uptake of heavy metals by microorganisms: An
experimental approach. Energy Sources,
Volume 27, Issue 1-2, January 2005, Pages 87100
CHOMICKI I., BARTOSIK A.: Doświadczenia
z funkcjonowania infiltracyjnego ujęcia wody
Dębina w Poznaniu I wstępna koncepcja jego
modernizacji. W: Zaopatrzenie w wodę i jakość
wód. VIII Międzynar. Konf., XX Kraj. Konf.
Poznań- Gniezno, 2008 r. Red. M.M. Sozański.,
Z. Dymaczewski, J.Jeż-Walkowiak [Organiz.]:
PZITS – Oddz. Wlkp., Canadian Society for
Civil Eng., Politechn. Pozn. - Inst. Inż. Środ. [i
in.]. – Gniezno 16 –18 czerwca 2008
CHOMICKI I., GRACZYK A., KIJKO D.:
Konflikt największego ujęcia wody dla
aglomeracji poznańskiej z obszarem natura
2000 W: Zaopatrzenie w wodę i jakość wód.
VIII Międzynar. Konf., XX Kraj. Konf. PoznańGniezno, 2008 r. Red. M.M. Sozański., Z.
Dymaczewski, J.Jeż-Walkowiak [Organiz.]:
PZITS – Oddz. Wlkp., Canadian Society for
Civil Eng., Politechn. Pozn. - Inst. Inż. Środ. [i
in.]. – Gniezno 16 –18 czerwca 2008
DWD, 98, Council Directive 98/83/EC on the
quality of water intended for human
consumption. Official Journal L 330,
05/12/1998 p. 0032-0054
JARUP, L. Hazards of heavy metal
contamination, British Medical Bulletin,
Volume 68, 2003, Pages 167-182
JEŻ-WALKOWIAK J., SOZAŃSKI M.M.,
PRUSS A., WEBER Ł.: Research on arsenic
sorption on selected filtration materials. 2nd
International conference “Metals and Related
Substances in Drinking Water “ (METEAU)
Cost Action 637, Lisbon, Portugal, October 2931, 2008
LASHEEN, M.R. ,EL-KHOLY G., SHARABY
,C.M. Assessment of selected heavy metals in
some water treatment plants and household tap
water in Greater Cairo, Egypt Management of
Environmental Quality, Vollume 19, Issue 3,
2008, Pages 367-376
LIU, G., ZHANG, X, TALLEY, J.W. Effect of
copper (II) on natural organic matter removal
during drinking water coagulation using
aluminum-based coagulants. Water environment
Research, volume 79, Issue 6, June 2007, pages
593-599
PRUSS A. JEŻ-WALKOWIAK J., SOZAŃSKI
M.M.,
DYMACZEWSKI
Z.,
MICHAŁKIEWICZ M.: Elimination of heavy
metals from water of Warta river by infiltration
and filtration process. 2nd International
conference “Metals and Related Substances in
Drinking Water “ (METEAU) Cost Action 637,
Lisbon, Portugal, October 29-31, 2008
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie
jakości wody przeznaczonej do spożycia przez
ludzi. Dz. U. 2007 nr 61, poz. 417
ŚWIĄTCZAK
J.,
SKOTAK
K.,
BRATKOWSKI J., WITCZAK S., Postawa A.:
Metale i substancje towarzyszące w wodach
przeznaczonych do spożycia w Polsce. W:
Zaopatrzenie w wodę i jakość wód. VIII
Międzynar. Konf., XX Kraj. Konf. PoznańGniezno, 2008 r. Red. M.M. Sozański., Z.
Dymaczewski, J.Jeż-Walkowiak [Organiz.]:
PZITS – Oddz. Wlkp., Canadian Society for
Civil Eng., Politechn. Pozn. - Inst. Inż. Środ. [i
in.]. – Gniezno 16 –18 czerwca 2008
ŚWIDERSKA-BRÓŻM:
Mikrozanieczyszczenia wód i możliwości ich
usuwania. Ochrona Środowiska, 1993, nr 3, str.
23-28
244
WATT, G.C.M, BRITTON, A., GILMOUR,
H.G., MOORE, M.R., MURRAY, G.D.,
ROBERTSON, S.J. Public health implications
of new quidelines for lead in drinking water:A
case study in an area with historically high
water lead levels. Food and chemical
Toxicology, volume 38, Issue SUPPL.1, 2000,
Pages S73-S79
WHO 2004, Guidelines for drinking water
quality, 3-rd edition, Word Heath Organisation
WHO, Genewa, 2004