docHans – Werner Bussmann MI¢DZYNARODOWY TRYBUNA¸ KARNY
download 
Reklamacja Transkrypt
Hans – Werner Bussmann MI¢DZYNARODOWY TRYBUNA¸ KARNY
I N S T Y T U T S P R AW P U B L I C Z N Y C H MI¢DZYNARODOWY TRYBUNA¸ KARNY – PERSPEKTYWA EUROPEJSKA Hans – Werner Bussmann E K S P E RT Y Z Y • R E KO M E N DA C J E • R A P O RT Y Z B A DA ¡ I N S T Y T U T S P R AW P U B L I C Z N Y C H MI¢DZYNARODOWY TRYBUNA¸ KARNY – PERSPEKTYWA EUROPEJSKA Hans – Werner Bussmann Warszawa 2004 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH Raport zostal opublikowany dzieki pomocy finansowej The German Marshall Fund of the United States. Hans – Werner Bussmann Autor jest wdzi´czny Bernhardowi Braune, LL.M. oraz Wiebke Rückertowi LL.M. za ich komentarze oraz Joachimowi Gewehr za pomoc w przygotowaniu ostatecznej wersji tego r´kopisu © Copyright by Institute of Public Affairs, Warszawa 2004 Przedruk materia∏ów Instytutu Spraw Publicznych w ca∏oÊci lub cz´Êci mo˝liwy jest wy∏àcznie za zgodà Instytutu. Cytowanie oraz wykorzystywanie danych empirycznych dozwolone jest z podaniem êród∏a. Wydawca: Instytut Spraw Publicznych 00-031 Warszawa, ul. Szpitalna 5 lok. 22 tel.: (48 22) 55 64 260 fax.: (48 22) 55 64 262 e-mail: [email protected] opracowanie graficzne: Agnieszka Kamiƒska ([email protected]) Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH I. MI¢DZYNARODOWY TRYBUNA¸ KARNY JEST FAKTEM 1. 2. Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny (MTK) spowodowa∏ podstawowe zmiany w prawie mi´dzynarodowym, jako ˝e zamknà∏ „luk´ bezkarnoÊci” w wielu cz´Êciach Êwiata. Spo∏ecznoÊç mi´dzynarodowa zbyt d∏ugo zas∏ania∏a oczy przed najgorszymi potwornoÊciami i zezwala∏a, aby osoby odpowiedzialne za zbrodnie ukrywa∏y si´ za (paƒstwowym) immunitetem i unika∏y oskar˝enia. Najwa˝niejszym celem Rzymskiego Statutu Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego jest wyposa˝enie spo∏ecznoÊci mi´dzynarodowej w niezb´dne instrumenty dla wype∏nienia tej luki i odstraszenia potencjalnych sprawców. Dla osiàgni´cia tych celów Rzymski Statut potrzebuje jednak trwa∏ej, powszechnej akceptacji. Europa jest przekonana, ˝e akceptacja ta z czasem si´ pojawi: dyskusji nie podlega przecie˝ koniecznoÊç likwidacji dotychczasowej bezkarnoÊci sprawców zbrodni, a tylko sposobu, w jaki cel ten ma zostaç osiàgni´ty. Statut MTK zosta∏ jak dotàd podpisany przez 139 i ratyfikowany przez 92 paƒstwa. Jego stronami sà wszystkie paƒstwa cz∏onkowskie Unii Europejskiej i 10 krajów Europy Ârodkowej i Wschodniej, które przyst´pujà do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. z wyjàtkiem Czech1, jak równie˝ Kanada, Australia, Nowa Zelandia, wiele paƒstw Afryki i Ameryki ¸aciƒskiej. Statut wszed∏ w ˝ycie zaledwie po 4 latach, znacznie wczeÊniej ni˝ mo˝na si´ by∏o tego spodziewaç2. Chiny, Rosja i Japonia w dalszym ciàgu rozwa˝ajà swoje przystàpienie do Statutu, pozytywne nastawienie wykazujà tak˝e niektóre dotychczas wahajàce si´ kraje arabskie. Sta∏o si´ to szczególnie widoczne podczas konferencji „Demokracja, prawa cz∏owieka i rola Mi´dzynarodowego Trybuna∏u SprawiedliwoÊci” („Democracy, Human Rights and the role of the International Criminal Court”) zorganizowanej przez rzàd Republiki Jemenu w Sana w dniach 1012 stycznia 2004 r. Warszawa 2004 RAPORT 1 Z powodu koniecznych zmian w konstytucji, proces ratyfikacji w dalszym ciàgu trwa. 2 Dla porównania Konwencja prawa morza, wymagajàca takiej samej iloÊci minimalnych ratyfikacji (60) wesz∏a w ˝ycie po 12 latach (1982-1994). 3 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska 3. WSZYSTKIE CZTERY KLUCZOWE ORGANY MI¢DZYNARODOWEGO TRYBUNA¸U KARNEGO B¢DÑ W PE¸NI ZDOLNE DO DZIA¸ANIA OD KWIETNIA 2004 R.: s´dziowie: osiemnastu s´dziów zosta∏o wybranych w lutym 2003 r. i zaprzysi´˝onych w marcu 2003 r. Reprezentujà oni najwa˝niejsze systemy prawne. Jedenastu z nich pracowa∏o wczeÊniej jako s´dziowie, prokuratorzy, adwokaci albo na podobnych stanowiskach, siedmiu ma doÊwiadczenie w mi´dzynarodowym prawie humanitarnym i prawach cz∏owieka. Siedmioro s´dziów to kobiety. Niestety, jest tylko jeden s´dzia z Europy Centralnej – Anita Usacka z ¸otwy. S´dziowie podzieleni sà na trzy wydzia∏y: Wydzia∏ Odwo∏awczy, Wydzia∏ Orzekajàcy i Wydzia∏ Przygotowawczy; funkcj´ orzeczniczà Trybuna∏u w ramach wydzia∏ów sprawujà Izby3. Ze wzgl´du na fakt, ˝e wiele decyzji Wydzia∏u Przygotowawczego mo˝e byç przedmiotem apelacji, pierwszy etap dochodzenia wymaga obecnoÊci nie tylko s´dziów Wydzia∏u Przygotowawczego, ale tak˝e Wydzia∏u Apelacyjnego, w zwiàzku z czym stale 13 s´dziów jest obecnych w Hadze. RAPORT Prezydium MTK sk∏ada si´ z trzech s´dziów (Prezesa oraz Pierwszego i Drugiego Wiceprezesa), którzy reprezentujà MTK w stosunkach zewn´trznych i nadzorujà bie˝àcà administracj´ Trybuna∏u, która wchodzi w zakres kompetencji Sekretarza. Dodatkowo, ka˝dy z cz∏onków 4 Prezydium przewodniczy z trzech wydzia∏ów Trybuna∏u. jednemu Urzàd Prokuratora cieszy si´ zasadniczo niezale˝nà pozycjà4. Najwa˝niejsze dzia∏ania w zakresie formalnego wszcz´cia post´powania i oskar˝enia sà nadzorowane przez Wydzia∏ Przygotowawczy. G∏ównym prokuratorem jest Luis Moreno Ocampo, jego pierwszym zast´pcà jest Serge Brammertz, który b´dzie odpowiedzialny za post´powanie przygotowawczej. Do departamentu procesowego Urz´du Prokuratora do∏àczy∏ tak˝e jako starszy prokurator by∏y wysoki rangà amerykaƒski prokurator federalny Sekretariat zapewnia nie tylko konieczne funkcje pomocnicze (administracj´, t∏umaczenia ustne i pisemne, us∏ugi rejestracyjne oparte o zaawansowane technologie informatyczne, bezpieczeƒstwo). Sekretarz, Bruno Cathala, ma równie˝ za zadanie kontakty z obroƒcami, jak równie˝ udzielanie pomocy Êwiadkom i ofiarom oraz ich reprezentantom. ¸àcznie w marcu 2004 zosta∏o obsadzonych oko∏o 170 z 375 stanowisk. Wszyscy pracownicy niezb´dni do rozpocz´cia badania spraw wkrótce b´dà na miejscu. Aby Trybuna∏ by∏ ekonomiczny i efektywny, a tak˝e aby zachowaç kontrol´ nad kosztami, proces rekrutowania pracowników by∏ prowadzony z du˝à starannoÊcià5. EfektywnoÊç kosztów by∏a brana pod uwag´ mi´dzy innymi podczas przygotowywania regulaminu MTK, który zostanie zaakceptowany przez s´dziów w maju 2004 r. S´dziowie reprezentujà dobrze zrównowa˝onà mieszank´ tradycji 3 Wydzia∏ Przygotowawczy mo˝e byç równie˝ reprezentowany przez pojedynczego s´dziego (art. 57, paragraf 2 (b) Statutu). 4 Takie same zasady obowiàzujà przy wybieraniu personelu, który jest równie˝ poddany przepisom pracowniczym i regulacjom obowiàzujàcym wszystkich pracowników Trybuna∏u. 5 Bud˝et MTK na rok 2004 wynosi 53 milionów EURO. Warszawa 2004 Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska Siedziba Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego znajduje si´ w budynku biurowym zapewnionym bezp∏atnie przez Holandi´, która jest „paƒstwem przyjmujàcym”. Budynek jest obecnie dostosowywany do potrzeb Trybuna∏u mi´dzy innymi poprzez dodanie dwóch lub trzech sal sàdowych, z których jedna funkcjonuje ju˝ obecnie. 4. Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny jest niezale˝nà organizacjà mi´dzynarodowà rzàdzàcà si´ swoimi w∏asnymi prawami ustanawianymi przez Zgromadzenie Paƒstw-Stron Statutu MTK. Zgromadzenie spotyka si´ z regu∏y raz do roku w celu podj´cia decyzji co do bud˝etu, przyj´cia podstawowych instrumentów prawnych wprowadzajàcych w ˝ycie Rzymski Statut oraz aby wybraç najwy˝szych rangà pracowników Trybuna∏u7. RównoczeÊnie, nie tylko z powodów historycznych, Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny mo˝e byç uwa˝any za dziecko Organizacji Narodów Zjednoczonych: INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH common law (prawa precedensowego, anglosaskiego) i civil law (prawa stanowionego, kontynentalnego)6. Konferencja dyplomatyczna dla ustanowienia sta∏ego Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego by∏a zwo∏ana przez rezolucj´ Zgromadzenia Ogólnego. Zgromadzenia Ogólne tak˝e kilka razy z zadowoleniem odnios∏o si´ do produktu Konferencji – przyj´tego 17 lipca 1998 po pi´ciu tygodniach trudnych negocjacji Rzymskiego Statutu MTK. Rzymski Statut przewiduje, ˝e Rada Bezpieczeƒstwa ONZ dzia∏ajàc na podstawie rozdzia∏u VII Karty Narodów Zjednoczonych b´dzie mog∏a zg∏aszaç sytuacje wskazujàce na pope∏nienie zbrodni do MTK (art. 13 (b) Statutu), a tak˝e sk∏adaç wniosek o prosiç Trybuna∏ o zawieszenie wszcz´cia lub prowadzenia post´powania przygotowawczego przez okres Warszawa 2004 RAPORT 6 Zasady i przepisy Trybuna∏ów ds. By∏ej Jugos∏awii i Rwandy stworzone rezolucjà Rady Bezpieczeƒstwa sà oparte w przewa˝ajàcej mierze na tradycji prawa precedensowego, co jest jednà z przyczyn wysokich kosztów (oko∏o 220 milionów USD, co stanowi oko∏o 10 % bud˝etu ONZ). Nie ma jednak wàtpliwoÊci, ˝e ka˝de mi´dzynarodowe post´powanie w sprawach karnych ma swoja cen´. Jest to cena, którà musi ponieÊç spo∏ecznoÊç mi´dzynarodowa aby umo˝liwiç wymierzenie sprawiedliwoÊci po zakoƒczeniu konfliktu, co jest podstawà odbudowy i rozwoju spo∏eczeƒstw, które cz´sto od wielu lat cierpia∏y z powodu wojny domowej. 7 Trzecie Zgromadzenie Paƒstw-Stron wybierze drugiego zast´pc´ prokuratora we wrzeÊniu 2004 r. S´dziowie sà powo∏ywani na 9 letnià kadencj´. Odmienne zasady mia∏y zastosowanie podczas pierwszych wyborów, alby umo˝liwiç rotacyjne odnawianie sk∏adu Trybuna∏u w przysz∏oÊci: spoÊród wybranych osiemnastu s´dziów, szeÊciu zosta∏o w drodze losowania wybrana na trzy lata, kolejnych szeÊciu na szeÊç lat, kadencja pozosta∏ych szeÊciu s´dziów trwa dziewi´ç lat. 5 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska 12 miesi´cy od z∏o˝enia tego wniosku, je˝eli w danej sytuacji pos∏u˝y to na przyk∏ad procesowi pokojowemu; rezolucja taka jest odnawialna (art. 16 Statutu). Statut przewiduje badanie i sàdzenie czterech rodzajów przest´pstw: zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkoÊci, zbrodni ludobójstwa i zbrodni agresji. Definicja ostatniego przest´pstwa jest w dalszym podawana dyskusji otwartej dla wszystkich paƒstw cz∏onkowskich ONZ, zostanie ona w∏àczona do Statutu podczas konferencji rewizyjnej zaplanowanej na 2009 r. (art. 5 paragraf 2 Statutu). W wielu przypadkach, wszcz´cie post´powania przygotowawczego przez MTK mogà mieç miejsce tylko w Êcis∏ej wspó∏pracy z ONZ i jej operacjami pokojowymi, poniewa˝ MTK nie posiada swoich w∏asnych si∏ policyjnych, a jej mo˝liwoÊci zapewniania bezpieczeƒstwa na obszarze, w którym dopiero zakoƒczy∏ si´ konflikt, sà bardzo ograniczone. Dla u∏atwienia ∏àcznoÊci przy wszczynaniu post´powaƒ i ich prowadzeniu w interesie obydwu stron potrzebna jest umowa o wspó∏pracy z Organizacjà Narodów Zjednoczonych8. RAPORT Równie wa˝na dla zapewnienia treÊci przywilejów zawartych w art. 49 Statutu (zw∏aszcza dla bezpieczeƒstwa pracowników MTK badajàcych sytuacj´ na miejscu i zajmujàcych si´ Êwiadkami i ofiarami) jest Umowa o przywilejach i immunitetach, która jak dotàd zosta∏a podpisana przez 47, a ratyfikowana zaledwie przez 6 paƒstw9. 6 8 Projekt umowy zaakceptowany przez Zgromadzenie Paƒstw-Stron na pierwszej sesji w dniach 3-10 wrzeÊnia 2002 r. (Rezolucja. ICC-ASP/1/3) jest obecnie dyskutowany przez przedstawicieli Trybuna∏u i sekretariatu ONZ. 9 Zosta∏a ona przyj´ta na pierwszym Zgromadzeniu Paƒstw-Stron (Rezolucja. PCNICC/2001/1/Add.3) i otwarta do podpisu do dnia 30 czerwca 2004 r. Warszawa 2004 Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska Przed rozwa˝eniem najwa˝niejszych cech Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego warto przyjrzeç si´ przez chwil´ historii mi´dzynarodowych sàdów karnych. Pod koniec II wojny Êwiatowej mi´dzynarodowe trybuna∏y karne zosta∏y powo∏ane w Norymberdze i Tokio w celu osàdzenia g∏ównych sprawców. Powsta∏y one nie nie tylko ze wzgl´du na potwornoÊci pope∏nione podczas wojny, ale tak˝e – w przypadku Niemiec – dla wyegzekwowania odpowiedzialnoÊci nazistowskich przywódców za Êmierç milionów niewinnych ludzi w Niemczech i ca∏ej Europie pos∏anych na Êmierç ze wzgl´du na ich ras´ lub ich poglàdy. Dodatkowo, Organizacja Narodów Zjednoczonych wezwa∏a Mi´dzynarodowa Komisj´ Prawnà (International Law Commission) do przygotowania projektu Kodeksu zbrodni przeciwko pokojowi i bezpieczeƒstwu ludzkoÊci dla sta∏ego sàdu karnego, którego powo∏anie w koƒcu od∏o˝ono na pó∏k´ podczas okresu zimnej wojny. Na poczàtku ostatniej dekady spo∏ecznoÊç mi´dzynarodowa ponownie zosta∏a zaszokowana ra˝àcymi naruszeniami praw cz∏owieka w by∏ej Jugos∏awii i Rwandzie i poczu∏a, ˝e osoby odpowiedzialne za zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkoÊci i ludobójstwo nie powinny d∏u˝ej mieç mo˝liwoÊci ukrywania si´ za w∏adzà paƒstwa. Rezolucjami Rady Bezpieczeƒstwa10 powo∏ano Trybuna∏y dla by∏ej Jugos∏awii i Rwandy, odpowiednio w Hadze i Aruszy. Ich jurysdykcja zosta∏a ograniczona do okreÊlonego regionu i przest´pstw pope∏nionych w okreÊlonym czasie. Trybuna∏y te mogà sàdziç nie tylko czo∏owych przywódców, ale tak˝e osoby mniej wa˝ne odpowiedzialne za okreÊlone przest´pstwa. Ze wzgl´du na du˝à iloÊç sprawców i koszty, cz´Êç zadaƒ Trybuna∏u dla by∏ej Jugos∏awii majà przejàç specjalne izby Wysokiego Sàdu w BoÊni-Hercegowinie i sàd specjalny w Kosowie. INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH II. G¸ÓWNE CECHY MI¢DZYNARODOWEGO TRYBUNA¸U KARNEGO Specjalne sàdy zosta∏y powo∏ane tak˝e w Timorze Wschodnim, Kambod˝y (ten jednak˝e jeszcze nie dzia∏a) i Sierra Leone. Te tzw. „sàdy hybrydowe” powsta∏y dzi´ki specjalnym porozumieniom zainteresowanych paƒstw z Organizacjà Narodów Zjednoczonych. Stosujà one krajowe prawo karne, sk∏adajà si´ z lokalnych s´dziów i prokuratorów (wspieranych przez ekspertów z zagranicy) i sà cz´Êciowo finansowe z dobrowolnych sk∏adek spo∏ecznoÊci mi´dzynarodowej. W szczególnoÊci sàd specjalny w Sierra Leona wydaje si´ odnosiç sukcesy, mimo, ˝e g∏ówny podejrzany, Charles Taylor, uzyska∏ azyl w Nigerii. DoÊwiadczenia tych paƒstw dowodzà, ˝e pociàgni´cie do odpowiedzialnoÊci g∏ównych przywódców winnych zbrodniom jest nie tylko wa˝ne dla poczucia sprawiedliwoÊci ich ofiar, ale tak˝e jest jedynym sposobem, aby uniknàç przypisania winy za te zbrodnie ca∏ej spo∏ecznoÊci mi´dzynarodowej. W d∏u˝szej perspektywie mo˝e to mieç tak˝e skutek odstraszajàcy dyktatorów i innych przeÊladowców. RAPORT 10 Rezolucje Rady Bezpieczeƒstwa 808 (1993) i 955 (1994). Warszawa 2004 7 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska W porównaniu do dotychczasowych mi´dzynarodowych sàdów karnych, wizja Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego jest znacznie szersza: MTK ma byç sta∏ym sàdem z uniwersalnà jurysdykcjà w stosunku do okreÊlonego rodzaju przest´pstw, dzia∏ajàcym dla osàdzenia przede wszystkim najpowa˝niejszych zbrodni. zestawu zasad i przepisów, co umo˝liwia zapewnienie jednakowego traktowania porównywalnych przypadków; Rzymski Statut wymaga, aby czyn stanowiàcy zbrodni´ ludobójstwa (art. 6 Statutu) by∏ pope∏niony „z zamiarem zniszczenia w ca∏oÊci lub cz´Êci grupy narodowej, etnicznej, rasowej lub religijnej”. Âciganie zbrodni przeciwko ludzkoÊci (art. 7 Statutu) zak∏ada, ˝e sà one „rozleg∏ym lub systematycznym, Êwiadomym atakiem skierowanym przeciwko ludnoÊci cywilnej”. Jurysdykcja MTK w sprawach zbrodni wojennych (art. 8 Statutu) obowiàzuje w szczególnoÊci w stosunku do czynów „pope∏nionych w ramach realizacji planu lub polityk” lub „pope∏nionych na szerokà skal´”. = post´powanie ma miejsce bli˝ej miejsca przest´pstwa i z tego powodu bli˝ej Êwiadków i ofiar, co z kolei: Ponadto, zgodnie z tzw. zasadà komplementarnoÊci, MTK b´dzie dzia∏a∏o tylko wtedy, gdy paƒstwo, w którym pope∏niono tego typu zbrodnie nie chce i / lub nie mo˝e ich rzetelnie badaç i sàdziç. Dzi´ki kompromisowi z Rzymu inne kryteria jurysdykcji ratio personae zosta∏y wykluczone (jurysdykcja paƒstwa macierzystego ofiary lub paƒstwa, które zatrzyma∏o sprawc´). RAPORT Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny jako sàd sta∏y sprzyja pewnoÊci prawa i pozwala na unikni´cie du˝ej iloÊci politycznych i administracyjnych wysi∏ków, które trzeba w∏o˝yç w powo∏anie trybuna∏ów ad hoc, poniewa˝: 8 jego jurysdykcja jest jasno ograniczona wy∏àcznie do okreÊlonego rodzaju zbrodni, dzia∏a on zawsze wed∏ug tego samego Warszawa 2004 pozostawia pierwotnà odpowiedzialnoÊç za wszczynanie i prowadzenia post´powania zainteresowanemu paƒstwu, co ma du˝o zalet: = u∏atwia oskar˝ycielom i obroƒcom korzystanie z dowodów i wzywanie Êwiadków, = pozwala na unikni´cie koniecznoÊci mieszkania przez Êwiadków przez d∏ugi czas w cz´sto zupe∏nie obcym Êrodowisku, co wymaga specjalnych programów pomocy Êwiadkom, = podnosi efektywnoÊç post´powania sàdowego i obni˝a koszty, = powoduje, ˝e proces jest bardziej dost´pny (albo przynajmniej bardziej przejrzysty) dla ofiar, przyczyniajàc si´ do pojednania, które po czasem bardzo d∏ugotrwa∏ych okresach niestabilnoÊci lub wojny domowej jest konieczne dla osiàgni´cia trwa∏ego pokoju i konstruktywnej atmosfery odbudowywania spo∏ecznoÊci, infrastruktury i w∏asnoÊci prywatnej, = dodaje legitymizacji post´powaniu sàdowemu („sprawiedliwoÊç musi byç widoczna’). Zasada komplementarnoÊci pozostawia pierwotnà odpowiedzialnoÊç zainteresowanemu paƒstwu, tak˝e wtedy, gdy ma ono wol´, ale nie mo˝liwoÊci do prowadzenia Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH post´powania (np. w zwiàzku ze zniszczeniem infrastruktury i brakiem wykwalifikowanej kadry na skutek d∏ugotrwa∏ej wojny domowej). Paƒstwo mo˝e wykorzystaç krajowe przepisy i u˝yç „sàdów hybrydowych” wspieranych przez zagranicznych ekspertów, jak np. w Sierra Leone. Na proÊb´ zainteresowanego paƒstwa spo∏ecznoÊç mi´dzynarodowa musi byç przygotowana do szybkiego dzia∏ania: zapewnienia koniecznych pracowników na miejscu (tak˝e prawników) oraz dostarczenia wsparcia logistycznego i finansowego, dzi´ki czemu post´powanie sàdowe mog∏oby si´ rozpoczàç wkrótce po pope∏nieniu przest´pstw11. W niektórych przypadkach, w danym otoczeniu politycznym spo∏eczeƒstwa po zakoƒczeniu konfliktu, poddanie sprawy jurysdykcji MTK i sàdzenie najwy˝szych rangà sprawców ma miejsce w Hadze (albo w innym miejscu)12 mo˝e okazaç si´ korzystne dla zainteresowanego rzàdu13. B´dzie to szczególnie pomocne dla unikni´cia niepokojów spo∏ecznych czy nawet odnowienia konfliktu zbrojnego na miejscu w momencie, gdy najwa˝niejsi przywódcy okreÊlonych si∏ politycznych b´dà stawiali czo∏a zarzutom. Nawet jednak w tym przypadku, drugo- i trzeciorz´dni sprawcy powinni stanàç przed sàdem zainteresowanego paƒstwa (art. 17 Statutu). W rezultacie Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny „dzieli” sprawy z sàdem lub sàdami krajowymi, co wià˝e si´ z koniecznà wspó∏praca i równoczeÊnie wra˝liwoÊcià w respektowaniu wzajemnych kompetencji. Warszawa 2004 RAPORT 11 Grupa robocza kilku paƒstw-stron oraz UE oraz MTK, której dostarczajà wyspecjalizowane organizacje pozarzàdowe, poszukuje mo˝liwoÊci stworzenia funduszy dla wyspecjalizowanych “zespo∏ów szybkiego reagowania” od kwietnia 2004 r. 12 MTK mo˝e tak˝e ustanowiç swojà siedzib´ poza Hagà (art. 3 paragraf 3 Statutu). 13 Zgodnie z art 13 Statutu MTK nie rozpatruje “przypadków” ani zbrodni pope∏nianych przez okreÊlonà iloÊç osób, ale ogólna “sytuacj´”, która doprowadzi∏a do tych aktów. Dzi´ki temu unikni´to u˝ywania Trybuna∏u instrumentalnego przez jednà ze stron wewn´trznego konfliktu dla wyeliminowania albo obcià˝ania winà przywódców drugiej strony. 9 Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska RAPORT III. MI¢DZYNARODOWY TRYBUNA¸ KARNY: ZAGRO˚ENIE DLA PA¡STW NIE B¢DÑCYCH STRONAMI STATUTU MTK? 10 1. CZY MI¢DZYNARODOWEMU TRYBUNA¸OWI KARNEMU W ÂWIETLE PRAWA MI¢DZYNARODOWEGO PUBLICZNEGO BRAKUJE LEGITYMIZACJI I CZY STANOWI ON ZAGRO˚ENIE DLA PA¡STW NIE B¢DÑCYCH STRONAMI STATUTU MTK? wiodàcà rol´, którà USA odegra∏y w powstawaniu innych specjalnych trybuna∏ów, a tak˝e istnienie wspólnych wartoÊci w za∏atwieniu problemów mi´dzynarodowych. Wysi∏ki USA zmierzajàce do wymierzenia sprawiedliwoÊci wynika∏y nie tylko z ch´ci zadoÊçuczynienia ofiarom straszliwych zbrodni, ale tak˝e odstraszenie potencjalnych sprawców i w ten sposób zapobieganie pope∏nianiu takich przest´pstw w przysz∏oÊci. Kofi Annan s∏usznie powiedzia∏, ˝e „Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny nie jest organem politycznego polowania na czarownice, ale fortecà chroniàcà przed tyranià i ∏amaniem prawa, która b´dzie si´ kierowa∏a niezale˝noÊcià i bezstronnoÊcià”. Trybuna∏ ma byç oparty na powszechnych i nie podlegajàcym dyskusji przekonaniu wi´kszoÊci, je˝eli nie wszystkich narodów, ˝e przest´pstwa mi´dzynarodowe zawarte w art. 5 do 8 Statutu nie mogà w dalszym ciàgu pozostawaç bezkarne. Dlatego w∏aÊnie Stany Zjednoczone bra∏y aktywny udzia∏ w procesie prowadzàcy do konferencji dyplomatycznej w 1998 r. i póêniejszej dyskusji na 10 sesji Komisji Przygotowawczej. Stany Zjednoczone w koƒcu podpisa∏y Statut, ale zrobi∏y to niech´tnie ostatniego dnia przed up∏ywem terminu wyznaczonego do podpisywania i ostatniego dnia urz´dowania Prezydenta Clintona14. Zaanga˝owanie Stanów Zjednoczonych w tworzenie MTK odzwierciedla Jak przedstawiono w zarysie powy˝ej, Rzymski Statut jest oparty na za∏o˝eniu, ˝e pierwszym i najwa˝niejszym aktorem post´powania karnego pozostaje paƒstwo, w którym przest´pstwo mia∏o miejsce albo którego obywatele sà za nie odpowiedzialni. Ryzyko wszczynania post´powania przez MTK z motywów politycznych praktycznie nie istnieje. Nie tylko przepisy Statutu (art. 15), ale tak˝e kwalifikacje, którymi muszà si´ wykazaç kandydaci na funkcjonariuszy MTK (art. 42 par. 3)15 sprawiajà, ˝e jest ma∏o prawdopodobne, aby paƒstwa-strony wybra∏y na to wysokie stanowisko „dyspozycyjnego” prokuratora, który móg∏by byç traktowany przez paƒstwa potencjalnie wrogie w stosunku do USA jako instrument spe∏niania szczególnych politycznych czy innych, pozaprawnych celów. Mimo tych faktów, czasami przypuszcza si´, ˝e „uciekajàcy”, niekontrolowany prokurator móg∏by prowadziç 14 Prezydent Clinton kiedy zgodzi∏ si´ na podpisanie Statutu, z∏o˝y∏ deklaracj´ wyra˝ajàcà swoje wàtpliwoÊci i zalecajàcà swojemu nast´pcy nie poddawanie Statut do ratyfikacji przez MTK [do czasu wyjaÊnienia wàtpliwoÊci] 15 Kandydat musi mieç wysoki poziom moralnym, kwalifikacje i szerokie doÊwiadczenie. Warszawa 2004 Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska Jednak˝e prokurator nie jest ca∏kowicie swobodny w prowadzaniu w∏asnego post´powania przygotowawczego. Na przyk∏ad z∏o˝ony przez prokuratora wniosek o wydanie nakazu aresztowania musi byç zaakceptowany przez trzech s´dziów Wydzia∏u Przygotowawczego, a w przypadkach szczególnych przez co najmniej jednego s´dziego (art. 57 i 58 Statutu). Co wi´cej, ci sami s´dziowie muszà zatwierdziç zarzuty przed rozpocz´ciem rozprawy (art. 61 Statutu), a ich decyzja mo˝e byç przedmiotem zaskar˝enia do 5 s´dziów Wydzia∏u Apelacyjnego (art. 82 Statutu). Ponadto Zgromadzenie Paƒstw-Stron, które mo˝e byç zwo∏ane w ka˝dym czasie, mo˝e usunàç prokuratora ze stanowiska bezwzgl´dnà wi´kszoÊcià g∏osów (art. 46 Statutu). Bioràc pod uwag´ te zabezpieczenia, które zosta∏y w du˝ej mierze przyj´te dla zmniejszenia obaw Stanów Zjednoczonych i innych paƒstw odnoÊnie niew∏aÊciwego u˝ycia uprawnieƒ przez prokuratora, wydaj´ si´ ma∏o prawdopodobne, ˝e dochodzenia mogà byç nadu˝ywane dla jakiegokolwiek celu pozasàdowego. 2. Cz´Êç uczestników konferencji w Rzymie (która zgromadzi∏a paƒstwa z ca∏ego Êwiata, m. in. kraje cz∏onkowskie UE, Kanad´, Australi´, Nowà Zelandi´, Brazyli´, Meksyk, Argentyn´, Kore´ i wiele innych) podziela∏o poglàd, ˝e MTK ma byç sàdem silnym, niezale˝nym, efektywnym i sta∏ym. Kraje bardziej sceptyczne w stosunku do tego projektu (na czele ze Stanami Zjednoczonymi, które jednak w dalszym ciàgu by∏y zaanga˝owane w sposób konstruktywny, jak równie˝ Rosjà, Chinami, krajami arabskimi np. Jemenem) chcia∏y rozpoczàç od powo∏ania sàdu bardziej symbolicznego, zale˝nego od Rady Bezpieczeƒstwa ONZ. Jeszcze innà mo˝liwoÊcià by∏oby odr´bne okreÊlania jurysdykcji MTK w stosunku do ka˝dego przypadku („sta∏y sàd ad-hoc”). Czwarta opcja opiera∏a wspó∏prac´ z Mi´dzynarodowym Trybuna∏em Karnym na zgodzie zainteresowanego paƒstwa, co pozwoli∏oby mu na daleko idàcà ochron´ w∏asnych obywateli i os∏abi∏o podstawowà ide´ po∏o˝enia kresu bezkarnoÊci najpowa˝niejszych przest´pstw. INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH jawnie antyamerykaƒskie post´powanie przygotowawcze bez ˝adnych podstaw, powodujàc znaczàce szkody moralne i inne przez sam fakt oskar˝enia16. W tym kontekÊcie warto przyjrzeç si´ licznym ust´pstwom poczynionym g∏ównie podczas ostatniej fazy konferencji w Rzymie dla z∏agodzenia podstawowych wàtpliwoÊci drugiej grupy wy˝ej wymienionych paƒstw: wprowadzenia mo˝liwoÊci z∏o˝enia przez paƒstwo-stron´ oÊwiadczenia o przejÊciowym zawieszeniu jurysdykcji MTK w stosunku do zbrodni wojennych na 7 lat (art. 124 Statutu), Warszawa 2004 RAPORT 16 Silnym rzecznikiem takiego poglàdu jest John Bolton, amerykaƒski podsekretarz stanu ds. kontroli nad armià i bezpieczeƒstwem mi´dzynarodowym, co ostatnio powtórzy∏ w przemówieniu w American Enterprise Institute 3 grudnia 2003 r. w Waszyngtonie (http://www.state.gov./t/us/rm/25818.html). 11 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska zmniejszenie zakresu podmiotowego jurysdykcji poprzez wy∏àcznie jurysdykcji kraju macierzystego ofiary i kraju, który zatrzyma∏ sprawc´, przyj´cie ogólnej zasady, ˝e prokurator na wniosek paƒstwa, które chce samo prowadziç post´powanie przygotowawcze, musi odstàpiç od wszcz´cia albo kontynuowania dochodzenia (art. 18 paragraf 2 Statutu) (od zasady tej sà jednak wyjàtki), wowych amerykaƒskich wymagaƒ wobec Trybuna∏u, jak równie˝ spe∏nianie oczekiwaƒ innych rzàdów. W niektórych przypadkach nasze wysi∏ki okaza∏y si´ bardzo przydatne dla dochodzenia do konstruktywnego j´zyka [... ]”18. stworzenie „elementów definicji zbrodni” jako Êrodka interpretacji Statutu. Pomys∏ ten opiera si´ na wojskowym prawie amerykaƒskim, ma na celu ograniczenie mo˝liwoÊci interpretacji przez s´dziów która jest obca zarówno tradycji common law,, jak i civil law. Warto w tym miejscu przywo∏aç dwa stwierdzenia przewodniczàcego amerykaƒskiej delegacji na konferencj´ w Rzymie, profesora Davida J. Scheffera: „Nasze doÊwiadczenie z powo∏ywaniem i funkcjonowaniem Mi´dzynarodowych Trybuna∏ów Karnych dla By∏ej Jugos∏awii i Rwandy przekona∏o nas o zaletach stworzenia sta∏ego sàdu, który zapewni∏by bardziej dost´pne post´powanie przygotowawcze i by∏by w swych dzia∏aniach bardziej efektywny pod wzgl´dem kosztów”17. RAPORT „Podczas tej konferencji [w Rzymie], delegacja Stanów Zjednoczonych by∏a zaanga˝owana w najbardziej intensywne dyskusje z innymi delegacjami dla osiàgni´cia naszych wspólnych celów. PoszukiwaliÊmy Êrodków dla spe∏niania podsta- 12 17 115 Kongres 11 (1998) zacytowany za Seguin (Boston University Law Journal, Spring 2000 (18 B.U. IntL.J. 85). 18 http://www.state.gov./www/policiy remarks/1998/980715 scheffer icc.html Warszawa 2004 Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska USA zawar∏y umowy o nie poddawaniu si´ jurysdykcji MTK (znane równie˝ jako „umowy z art. 98”, jako majà one byç oparte na art. 98, par. 2 Statutu) z oko∏o 70 paƒstwami, z których oko∏o 30 jest stronami Statutu. Na mocy wi´kszoÊci takich umów, Stany Zjednoczone oczekujà od swych partnerów na zasadzie wzajemnoÊci, ˝e na ˝àdanie USA paƒstwa te odmówià oddania obywateli amerykaƒskich przebywajàcych na terytorium tego paƒstwa pod jurysdykcj´ MTK bez zgody USA. Umowy te dotyczà w wi´kszoÊci wypadków nie tylko obywateli amerykaƒskich, ale tak˝e obywateli innych paƒstw nie b´dàcych stronami Statutu MTK, personelu wojskowego, obecnych lub by∏ych cz∏onków rzàdu i pracowników rzàdowych niezale˝nie od ich obywatelstwa. Partnerzy takich „umów z art. 98” zobowiàzujà si´ tak˝e, ˝e nawet je˝eli dana osoba zostanie wydalona z ich kraju albo przekazana paƒstwu nie b´dàcemu stronà „umowy z art. 98”, nie zgodzà si´ oni na poddanie tej osoby jurysdykcji MTK. W lipcu 2002 w ramach odnowienia mandatu misji ONZ w BoÊni-Hercegowinie Stany Zjednoczone nalega∏y na przyj´cie przez Rad´ Bezpieczeƒstwa rezolucji 1422, która wy∏àcza spod jurysdykcji MTK na 12 miesi´czny, odnawialny okres obywateli paƒstw nie b´dàcych stronami Statutu MTK (∏àcznie z USA), którzy biorà udzia∏ w operacjach utrzymywania pokoju albo misjach z upowa˝nienia ONZ. Ta rezolucja by∏a oparta na Rozdziale VII Karty Narodów Zjednoczonych, wskazujàc, ˝e Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny stwarza zagro˝enie dla mi´dzynarodowego pokoju i bezpieczeƒstwa! Rezolucja ta zosta∏a po d∏ugiej dyskusji jednog∏oÊnie przyj´ta, podczas gdy np. na g∏osowaniu nad rezolucjà odnawiajàcà rezolucj´ Rady Bezpieczeƒstwa nr 1487 w czerwcu 2003 r. nieobecne by∏y trzy paƒstwa: Francja, Niemcy i Syria. Choç Sekretarz Generalny ONZ Kofi Annan wyrazi∏ póêniej nadziej´, ˝e to by∏ ostatni przypadek, kiedy taka rezolucja by∏a uwa˝ana za potrzebnà, prawdopodobnie Stany Zjednoczone b´dà zabiega∏y o jej kolejne „odnowienie” w 2004 r. INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH 3. DLA OCHRONY OBYWATELI AMERYKA¡SKICH (I DO PEWNEGO STOPNIA TAK˚E PARTNERÓW I SOJUSZNIKÓW POSIADAJÑCYCH INNE OBYWATELSTWO), STANY ZJEDNOCZONE PODJ¢¸Y KILKA KROKÓW: Co wi´cej, amerykaƒski Kongres z inicjatywy Senatora J. Holmesa uchwali∏ tzw. ustaw´ o ochronie amerykaƒskich funkcjonariuszy (American Service- Members' Protection Act), która zosta∏a podpisana przez Prezydenta Busha 2 sierpnia 2002. Zobowiàzuje ona administracj´ do zawierania wy˝ej wymienionych „umów z art. 98” o niepodawaniu si´ jurysdykcji MTK i do zrobienia wszystkiego, co w jej mocy, dla uzyskania pewnoÊci, ˝e Amerykanie nie b´dà sàdzeni przez MTK19. Zmusza ona tak˝e administracj´ do wycofania pomocy wojskowej, je˝eli otrzymujàcy jà kraj nie b´dzie chcia∏ zawrzeç takiej umowy. Z zakresu obowiàzywania tej ustawy sà jednak wy∏àczeni cz∏onkowie NATO, jak równie˝ inne kraje uwa˝ane za wa˝ne z punktu widzenia amerykaƒskich interesów, które mogà otrzymaç odpowiedni dokument od prezydenta. Warszawa 2004 RAPORT 19 To pozawala równie˝ na u˝ycie si∏y, w zwiàzku z czym w Holandii okreÊla te ustaw´ czasami jako “haski akt inwazji”. 13 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska Przepisy nie odnoszà si´ wprost do jurysdykcji Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego. Trybuna∏ jednak b´dzie w praktyce odczuwa∏ ich skutki, bo post´powanie przed MTK wymaga obecnoÊci oskar˝onego (art. 63 Statutu). Wszystko co mog∏oby utrudniaç aresztowanie oskar˝onego i jego poddanie si´ jurysdykcji Trybuna∏u, b´dzie tym samym utrudniaç prac´ MTK. Argumenty Stanów Zjednoczonych sà oparte na brzmieniu art. 98 par 2 Statutu, który brzmi nast´pujàco: RAPORT „Trybuna∏ nie mo˝e wystàpiç z wnioskiem o dostarczenie, który wymaga∏by od Paƒstwa wezwanego dzia∏ania niezgodnego z jego zobowiàzaniami wynikajàcymi z umów mi´dzynarodowych, zgodnie z którymi wymagana jest zgoda Paƒstwa wysy∏ajàcego na dostarczenie Trybuna∏owi jakiejkolwiek osoby, chyba ˝e Trybuna∏ wczeÊniej podjà∏ wspó∏prac´ z Paƒstwem wysy∏ajàcym w celu uzyskania zgody na dostarczenie”. 14 Mimo, ˝e nale˝y przyznaç, ˝e brzmienie tego paragrafu jest w jakiÊ sposób wieloznaczne, mo˝na z pewnoÊcià powiedzieç, ˝e ma on na celu wy∏àcznie regulacj´ tych przypadków, które mog∏yby mieç miejsce, gdyby specjalne umowy z USA obowiàzywa∏y przed wejÊciem w ˝ycie Statutu MTK 1 lipca 2002 r. i dlatego powodowa∏o sprzecznoÊç. Takimi umowami sà na przyk∏ad tzw. umowy dotyczàce statusu si∏ (Status of forces agreements, SOFA), które w konkretnych przypadkach pozostawiajà pierwotne prawo badania i oskar˝ania paƒstwu wysy∏ajàcemu. W tych okolicznoÊciach, paƒstwo-strona nie powinno byç zmuszone do wybierania, która z dwóch umów (Statut MTK czy SOFA) ma zostaç zlekcewa˝ona. Ogranicza to wy∏àcznie obowiàzek bezwarunkowej wspó∏pracy z Mi´dzynarodowym Trybuna∏em Warszawa 2004 Karnym, jednak nigdy nie mia∏o s∏u˝yç zawieraniu nowych porozumieƒ o tym samym skutku po 1 lipca 2002 r. Ten rezultat mo˝e wynikaç z zastosowania zasad interpretacji zawartych w art. 31 i 32 Konwencji wiedeƒskiej o prawie traktatów z 23 maja 1969 r. Po pierwsze, art. 98 Statutu powinien byç czytany w kontekÊcie cz´Êci IX Statutu, mówiàcej o obowiàzkach paƒstw-stron w ich stosunkach z Mi´dzynarodowym Trybuna∏em Karnym. Art. 86 Statutu zawiera zobowiàzanie do pe∏nej i bezwarunkowej wspó∏pracy paƒstw-stron z MTK. Dalsze postanowienia Statutu dopuszczajà wprawdzie kilka dok∏adnie zdefiniowanych wyjàtków, ale ich zakres jest bardzo ograniczony i nie podlega swobodnemu uznaniu paƒstw-stron. Z tego powodu brzmienie art. 98 par. 2 Statutu nale˝y rozumieç w ten sposób, ze wyjàtki od podstawowych zobowiàzaƒ sà dopuszczalne tylko w najw´˝szym znaczeniu. Umowy takie powinny byç równie˝ rozwa˝ane w kontekÊcie art. 120 Statutu, który nie zezwala na sk∏adanie ˝adnych zastrze˝eƒ do Statutu. Umowa ograniczajàce prawo do wype∏niania obowiàzków wynikajàcych ze Statutu zawarta po jego wejÊciu w ˝ycie poÊrednio tworzy∏aby takie niedopuszczalne zastrze˝enie. Dlatego by∏aby sprzeczna zarówno z duchem, jak i z literà Statutu – Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny b´dzie móg∏ w∏aÊciwie funkcjonowaç tylko je˝eli paƒstwa-strony bez zastrze˝eƒ b´dà realizowa∏y swój obowiàzek pe∏nej wspó∏pracy z MTK. W koƒcu, nale˝y tak˝e przypomnieç, ˝e podczas konferencji w Rzymie umawiajàce si´ paƒstwa mia∏y na myÊli wyjàtki jedynie w przypadkach, gdy umowy wiàza∏y paƒstwa-strony ju˝ przed wejÊciem w ˝ycie Statutu 1 lipca 2002 r. Tak˝e inne wyjàtki albo powody odmówienia wspó∏pracy by∏y Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska 4. W celu ochrony integralnoÊci Statutu i funkcjonalnoÊci Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego, Rada UE przyj´∏a 11 czerwca 2001 r. wspólne stanowisko20, które zosta∏o uzupe∏nione 20 czerwca 2002 r. i powtórzone 15 czerwca 2003 r.21. W art. 1 paragrafie 2 tego ostatniego wspólnego stanowiska paƒstwa cz∏onkowskie UE zobowiàzujà si´ przyczyniaç do „…powszechnego uczestnictwa i wdra˝ania Statutu tak˝e innymi Êrodkami”. Zobowiàzanie te nale˝y rozpatrywaç w paragrafu 10 preambu∏y tego aktu, który mówi, ˝e „zachowanie integralnoÊci Rzymskiego Statutu jest bardzo wa˝ne”. Jest ono cz´Êcià wspólnotowego acquis i z tego powodu wià˝e tak˝e kraje przyst´pujàce do Unii Europejksiej, jak podkreÊlono to w konkluzjach Rady z 30 wrzeÊnia 2002 r.: INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH dyskutowane podczas konferencji, ale zosta∏y one odrzucone ze wzgl´du na Êcis∏y zwiàzek z kluczowymi aspektami prawid∏owego i zgodnego ze Statutem dzia∏ania MTK. „Rada potwierdza, ˝e przez wspólne stanowisko Unia Europejska jest stanowczo zaanga˝owana w popieranie jak najwczeÊniejszego powo∏ania i efektywnego dzia∏anie Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego oraz zachowania pe∏nej integralnoÊci Rzymskiego Statutu”22. Co wi´cej, Rada wyrazi∏a nadziej´, ˝e Stany Zjednoczone b´dà wraz ze swoimi sojusznikami kontynuowaç prac´ nad rozwini´ciem efektywnego i bezstronnego mi´dzynarodowego wymiaru sprawiedliwoÊci w sprawach karnych. Na koƒcu proponuje ona szerszy dialog mi´dzy UE i USA we wszystkich sprawach zwiàzanych z Mi´dzynarodowym Trybuna∏em Karnym, podkreÊlajàc w szczególnoÊci: Warszawa 2004 RAPORT 20 Wspólne stanowiska sà jednym z instrumentów Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeƒstwa zgodnie z art 12 i 15 Traktatu o Unii Europejskiej. Art 15 par. 2 TUE przewiduje, ˝e Paƒstwa Cz∏onkowskie zapewniajà zgodnoÊç swych polityk krajowych z takimi wspólnymi stanowiskami. To oznacza, ˝e wspólne stanowiska majà bardziej sfomalizowany charakter ni˝ zwyk∏e konkluzje Rady. 21 Wspólne Stanowisko Rady 2003/444/CFSP, Dz. U. UE L 150/67 z 18.06.2003 22 Autor jest wdzi´czny Bernhardowi Braune, LL.M. oraz Wiebke Rückertowi LL.M. za ich komentarze oraz Joachimowi Gewehr za pomoc w przygotowaniu ostatecznej wersji tego r´kopisu 15 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH Mi´dzynarodowy Trybuna∏ Karny – perspektywa europejska pragnienie ponownego zaanga˝owania Stanów Zjednoczonych w dzia∏alnoÊç Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego (USA ma prawo byç obserwatorem przy Zgromadzeniu Paƒstw-Stron). rozwój relacji ustanawiajàcych praktycznà wspó∏prac´ mi´dzy USA i MTK w poszczególnych przypadkach. RAPORT Wyra˝a si´ nadziej´, ˝e dialog zostanie wkrótce podj´ty na nowo dla unikni´cia dalszych nieporozumieƒ w stosunkach transatlantyckich i potwierdzenia wspólne wartoÊci, dzi´ki czemu zostanà stworzone podstawy odnowionemu „dobremu sàsiedztwu” w sprawach Mi´dzynarodowego Trybuna∏u Karnego. 16 5. Tytu∏em przyk∏adu: gdyby czysto teoretycznie Niemcy23 rozwa˝a∏y zawarcie umowy podobnej do amerykaƒskiej „umowy z art. 86”, by∏aby ona sprzeczna z niemieckà Ustawà o wspó∏pracy z Mi´dzynarodowym Trybuna∏em Karnym, zgodnie z którà poddawanie podejrzanych jurysdykcji MTK ˝àdanie Trybuna∏u jest obowiàzkowe (sekcja 2 paragraf 1 i 2 Ustawy o MTK). Taka umowa mog∏aby zostaç zawarta jedynie po nowelizacji Ustawy o MTK, której przyj´cie spowodowa∏oby jednak z kolei sprzecznoÊç prawa niemieckiego z mi´dzynarodowymi zobowiàzaniami wynikajàcymi z przystàpienia do Rzymskiego Statutu. 23 Niemcy jako cz∏onek NATO sà wykluczone z takich porozumieƒ przez samà ustaw´ o ochronie funkcjonariuszy amerykaƒskich. Warszawa 2004
