docPobierz Przegląd Logistyczny nr 2 2009
download 
Reklamacja Transkrypt
Pobierz Przegląd Logistyczny nr 2 2009
przegląd logistyczny ISSN 1898-8202 KWARTALNIK | CZERWIEC 2009 | NR 2 (006) Logistyczne zmiany str. 4 REALIZACJA ZADAŃ HNS str. 20 | BEZPIECZEŃSTWO RUCHU DROGOWEGO str. 24 | POJAZD DO TRANSPORTU AMUNICJI str. 31 TRENDY Eksploatowanie statku powietrznego polega na wykorzystaniu jego potencjału użytkowego do wykonywania postawionych zadań oraz na okresowym odtwarzaniu tego potencjału w celu zachowania zdolności statku do dalszej eksploatacji. str. |10 Pakiet logistyczny w procesie pozyskania nowej techniki lotniczej TRENDY str. |4 Logistyczne zmiany ZABEZPIECZENIE TRANSPORTOWE SYSTEMY ZABEZPIECZENIA LOGISTYCZNEGO str. |14 Logistyka w procesie modernizacji technicznej Współczesne działania militarne generują nowe potrzeby w zakresie wyposażenia indywidualnego oraz zespołowego. ZABEZPIECZENIE MEDYCZNE str. |36 str. |24 Bezpieczeństwo ruchu drogowego ZAPOBIEGANIE ZAMIAST LECZENIA ¢ TRENDY Logistyczne zmiany, płk Bogusław Kurylak ................................................4 Pakiet logistyczny w procesie pozyskania nowej techniki lotniczej, płk Adam Bagiński, ppłk Olgierd Wieczorek ............................................. 10 przegląd logistyczny CZERWIEC 2009 | NR 2 (006) ¢ SYSTEMY ZABEZPIECZENIA LOGISTYCZNEGO Szanowni Czytelnicy! Logistyka w procesie modernizacji technicznej, ppłk dr inż. Szymon Mitkow .....................................................................14 Godny polecenia jest materiał szefa zarządu Planowania Logistycznego Dowództwa Wojsk Lądowych. Autor zapoznaje czytelnika z długoterminowymi zadaniami wynikającymi z przeformowania do 2018 roku jednostek logistycznych oraz z systemem dowodzenia i kierowania logistyką Wojsk Lądowych. Na uwagę zasługuje wypowiedź zastępcy szefa Służb Technicznych – głównego inżyniera Wojsk Lotniczych Inspektoratu Wsparcia SZ na temat procesu pozyskania nowej techniki lotniczej w formie pakietu logistycznego. Dotyczy ona skutków nieodpowiedniego dobrania pakietu logistycznego lub jego braku na zmniejszenie sprawności floty statków powietrznych. Proponuję też zapoznać się z przemyśleniami wykładowcy Katedry Logistyki Wydziału Mechanicznego WAT. Tło artykułu stanową współczesne działania militarne, które generują nowe potrzeby w zakresie modernizacji technicznej wyposażenia indywidualnego oraz zespołowego. Autor podkreśla, że modernizacja techniczna jest procesem realizowanym przez lata, w którego trakcie podejmuje się wiele decyzji niosących długookresowe konsekwencje. Mają one również wpływ na funkcjonowanie systemu logistycznego. Modernizacja techniczna to nie tylko wymiana systemów uzbrojenia to również zmiany organizacyjne, prawne, techniczne – to także – a może przede wszystkim - modernizacja logistyczna. Życzę przyjemnej lektury i zachęcam do zapoznania się z innymi, równie ciekawymi artykułami naszego czasopisma. Realizacja zadań HNS, mjr Robert Bukowski .........................................20 ¢ ZABEZPIECZENIE TRANSPORTOWE Bezpieczeństwo ruchu drogowego, płk w st. spocz. mgr inż. Tadeusz Muzal ..................................................24 AKTUALNOŚCI..........................................................................................26 Pojazd do transportu amunicji, ppłk dypl. Sławomir Hajt, kpt. Grzegorz Stankiewicz . ........................................................................ 31 ¢ ZABEZPIECZENIE MEDYCZNE Zapobieganie zamiast leczenia, Włodzimierz Kaleta ............................36 ¢ DOŚWIADCZENIA Zabezpieczenie logistyczne wojsk lądowych USA, ppłk dypl. Sławomir Byłeń .......................................................................41 Zespół redakcyjny Dyrektor Redakcji Wojskowej redaktor naczelny: Marek Sarjusz-Wolski tel.: CA MON 845-365, 845-685; faks: 845-503 Zastępca dyrektora: ppłk Lech Mleczko tel.: CA MON 845-685, e-mail: [email protected] Redaktor prowadzący: dr Roman Szustek tel.: CA MON 845-186, e-mail: [email protected] Redaktor merytoryczny: mjr Grzegorz Predel dr Jan Brzozowski tel.: CA MON 845-186 Opracowanie stylistyczne: Katarzyna Kocoń, Urszula Zdunek, Teresa Wieszczeczyńska Skład i łamanie: Katarzyna Usiądek Kolportaż i reklamacje: Bellona SA (0-22) 457-04-37, 687-90-41, CA MON 879-041 Informacje o kolportażu: Elżbieta Toczek tel.: CA MON 840 400, (022) 684 04 00 Zastępca dyrektora, sekretarz redakcji „Polski Zbrojnej”: Wojciech Kiss-Orski tel.: CA MON 840-222, (0-22) 684-02-22; e-mail: [email protected] Reklama: [email protected] Zdjęcie na okładce: Jarosław Wiśniewski Druk: Zespół Wydawniczy Sił Powietrznych ul. Żwirki i Wigury 1c, 00-912 Warszawa „Przegląd Logistyczny” ukazuje się od marca 2008 r. Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa, tel.: CA MON 845 365, 022 6845365, 022 6845685, www.polska-zbrojna.pl, e-mail: [email protected], Treści numeru są dostępne na stronie internetowej www.polska-zbrojna.pl 2009/02 ppłk rez. dr inż. Zdzisław Burawski redaktor prowadzący przegląd logistyczny TRENDY Zwiększyć skuteczność Logistyczne zmiany Absolwent WAT oraz Studiów Podyplomowych w SGGW. Pełni obowiązki w Szefostwie Służb Materiałowych, w latach 2004–2007 był szefem Planowania Logistycznego DWLąd. Z arząd Planowania Logistycznego G-4 działa już ponad rok. Przejął on część zadań rozwiązanego pionu logistyki w Dowództwie Wojsk Lądowych. Wiele przedsięwzięć realizuje we współpracy z szefostwami służb logistycznych Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych, czyli tak zwaną logistyką wykonawczą, oraz elementami logistycznymi związków taktycznych i samodzielnych jednostek Wojsk Lądowych. Od kilku lat dąży się do osiągnięcia określonego poziomu standaryzacji (przynajmniej w odniesieniu do interoperacyjności logistycznej). Uzyskanie pełnej interoperacyjności przez pion logistyczny Wojsk Lądowych umożliwi prowadzenie działań na przykład jako państwo wiodące lub państwo pełniące rolę specjalisty w ramach wielonarodowej logistyki. Jest to rozwiązanie pozwalające zwiększyć skuteczność dostaw zaopatrzenia oraz jakość świadczonych usług logistycznych, a także zdecydowanie obniżyć ich koszty. Uwzględniając wymagania NATO oraz możliwości budżetowe resortu obrony narodowej, Zarząd Planowania Logistycznego G-4 Dowództwa Wojsk Lądowych opracował Koncepcję przeformowania pododdziałów logistycznych Wojsk Lądowych do 2018 roku. Zgodnie z tą koncepcją oraz planami rozwoju Wojsk Lądowych, Planem rozwoju systemu logistycznego SZRP w la- Nadzór nad logistycznym zabezpieczeniem jednostek bezpośrednio podporządkowanych organizowanie systemu logistycznego wląd dążenie do osiągnięcia interoperacyjności i umożliwienie pełnienia roli HNs realizowanie celów sił zbrojnych logistyczne przygotowanie Pkw, Gb Ue oraz soN ZaRZĄd PLaNOWaNia LOGiSTyCZNEGO G-4 dWLąd logistyczne zabezpieczenie ćwiczeń wprowadzenie informatyzacji Proponowanie nadania statusu oddziału gospodarczego Generowanie potrzeb logistycznych Obszary działalności 4 przegląd logistyczny 2009/02 oPracowaNie wŁasNe płk BOgUsłAW kUrylAk szef Zarządu Planowania logistycznego g-4 DWląd standaryzacja w logistyce jest koniecznością, gdyż korzysta się z dostaw zaopatrzenia oraz usług specjalistycznych (technicznych, medycznych, transportowych) w ramach umów międzynarodowych (wielonarodowa logistyka) oraz wsparcia przez państwo gospodarza, a także z zamówień na dostawy zaopatrzenia i usługi logistyczne. tach 2009-18 oraz założeniami wynikającymi z celów NATO prawie w połowie jednostek Wojsk Lądowych zorganizowano kompanie logistyczne Od kilku lat żołnierze są wyposażani sukce(do końca 2014 roku planuje się ich utworzenie sywnie w umundurowanie nowych wzorów, w pozostałych jednostkach). Również w latach tj.: mundur polowy letni, trzewiki letnie, buty spe2010–2014 zostaną utworzone bataliony logicjalne, ubranie ochronne, bieliznę zimową specjalstyczne na szczeblu pułku (brygady). ną, bieliznę letnią, ocieplacz ćwiczebny, skarpety Zasadniczym celem przeformowania jednostek letnie, rękawice zimowe pięciopalcowe, czapki logistycznych oraz systemu dowodzenia i kierozimowe oraz zasobnik piechoty górskiej. wania logistyką Wojsk Lądowych do 2018 roku jest dostosowanie struktur i potencjału logistycznego do potrzeb wojsk wykonujących zadania stwa gospodarza, wzajemną pomoc uczestników w układzie narodowym i wielonarodowym na te- operacji oraz podpisywanie umów na dostawę torytorium kraju i poza jego granicami. warów i usług z cywilnymi firmami. Proces ten jest realizowany systematycznie, Takie podejście wynika z dążenia do znacznezgodnie z przyjętymi wobec NATO zobowiąza- go ograniczenia kosztów prowadzenia operacji. niami. Uwidacznia się to przede wszystkim w: Zmiany – stopniowym wprowadzaniu nowego sprzętu Udział żołnierzy Wojsk Lądowych w operacjach wojskowego do jednostek wydzielanych w skład: poza granicami kraju, prowadzonych w bardzo polskich kontyngentów wojskowych, Sił Odpotrudnych i odmiennych warunkach klimatycznowiedzi NATO oraz grup bojowych Unii Euro-terenowych, zwłaszcza w Afganistanie, przyspiepejskiej; – wdrażaniu w czasie ćwiczeń i treningów szta- szył działania mające na celu modernizację wybowych zasad oraz procedur wynikających z przy- posażenia oraz wprowadzanie nowoczesnego umundurowania i wyekwipowania, które zapewnią jętych doktryn logistycznych; – wykorzystywaniu informatycznych systemów żołnierzom większy komfort oraz maksymalną ochronę przed wpływem zewnętrznych czynników. meldunkowych oraz sprawozdawczych; Przez ostatnie dwa lata dzięki – odpowiednim przygotowyzintensyfikowaniu działań waniu kadry logistycznej sysNajdroższym DWLąd oraz zaangażowaniu tematycznie podnoszącej sworozwiązaniem jest tak służb materiałowych IWspSZ je kwalifikacje. wprowadzono do wyposażenia Nie zawsze stopień wykonazwana narodowa żołnierzy pełniących służbę nia zadań związanych z wprowadzaniem zmian w logistyce samowystarczalność. w PKW w Afganistanie między innymi: Wojsk Lądowych jest zadowa– ubranie umożliwiające lający, głównie z powodu trudności finansowych, działanie w niskich temperaturach (do -50ºC); które rzutują bezpośrednio na braki w uzbrojeniu – buty treckingowe niezbędne w trudnym gói sprzęcie wojskowym, a także mają wpływ na jego kompatybilność z wyposażaniem sojuszni- rzystym terenie; – namiot dwuosobowy. czych armii. Obecnie w jednostkach podległych dowódcy Należy przy tym, tak jak w wiodących państwach NATO, wyciągnąć wnioski z doświadczeń Wojsk Lądowych są testowane nowe przedmioty zdobytych podczas operacji pokojowych. Wynika zaopatrzenia, które po uzyskaniu pozytywnych z nich, że sojusz przywiązuje coraz większą wagę ocen użytkowników będą wprowadzane do wydo ograniczonego wykorzystania własnej infra- posażenia indywidualnego żołnierzy (fot. 1). Są struktury logistycznej. Zakłada tworzenie wspól- to na przykład: – nowy kombinezon czołgisty wraz z kurtką nych (międzynarodowych) jednostek logistyczzimową; nych, korzystanie z zasobów miejscowych pań- Realia 2009/02 przegląd logistyczny JAROSŁAW WIŚNIEWSKI TRENDY Zwiększyć skuteczność Fot. 1. Testowane umunudrowanie w wojskach lądowych – koszulobluza pod kamizelkę ochronną (fot. 2); – mundur letni wz. 2008; – kombinezon pilota tropikalny; – ubranie maskujące białe; – trzewiki zimowe. W dziedzinie wyżywienia żołnierzy w uzawodowianych jednostkach wojskowych konieczne jest wprowadzenie istotnych zmian organizacyjnych i merytorycznych. Obecnie dąży się do przekształcenia stołówek żołnierskich w stołówki wojskowe dla kadry. Niezależnie od planowanych zmian jednostki muszą zachować zdolność do samodzielnego organizowania żywienia w warunkach garnizonowych oraz podczas ćwiczeń i szkoleń poligonowych, a także czasowego pobytu poza miejscem stałej dyslokacji. Stołówki wojskowe dla kadry zapewniają wyżywienie głównie w formie barów samoobsługowych. Przygotowywane posiłki są zróżnicowane pod względem odżywczym i ponoszonych kosztów. Podczas planowania wyżywienia nie obowiązują normy wyżywienia żołnierzy, natomiast konieczne jest uwzględnienie upodobań żywieniowych konsumentów, wpływających na popyt, oraz ich możliwości nabywczych. Jest to nowatorskie rozwiązanie, które zostało wprowadzone w formie eksperymentu w wybranej jednostce wojskowej (3 Batalion Zabezpieczenia DWLąd) i ujęte w planach na 2009 rok do zastosowania w 17 Brygadzie Zmechanizowanej i 16 Batalionie Powietrznodesantowym. Stołówki żołnierzy zawodowych są organizowane w stołówkach żołnierskich bądź tworzone Środowisko ARCHIWUM AUTORA K Fot. 2. Koszulobluza pod kamizelkę ochronną przegląd logistyczny onieczność ochrony środowiska wymusza działania związane z przystosowaniem bazy magazynowej przeznaczonej do przechowywania paliw płynnych, w tym paliwa pola walki F-34, używanego w operacjach sojuszniczych, do wymagań wynikających z rozporządzeń ministra gospodarki (z 20 września 2000 roku, z 20 grudnia 2002 roku, 21 listopada 2005 roku oraz 12 grudnia 2007 roku) w sprawie warunków technicznych, którym powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych. 2009/02 od podstaw na przykład w likwidowanych kasy– wyszkolenia żołnierzy; nach wojskowych. Stanowią one etatowy element – wyposażenia ich w sprzęt; organizacyjny jednostki wojskowej, w całości – zabezpieczenia technicznego. finansowany z budżetu. Odpowiednie wyszkolenie załóg, obsług czy Niezależnie od przedstawionego rozwiązania też poszczególnych żołnierzy w zakresie budowy, istnieje możliwość organizowania posiłków przy- użytkowania i obsługi sprzętu przekłada się na gotowywanych i wydawanych przez firmy cate- zmniejszenie liczby usterek i awarii oraz zwiękringowe. sza bezpieczeństwo wykonania zadań bojowych. Zastosowanie outsorcingu (w myśl decyzji Jest to szczególnie istotne w przypadku sprzętu, nr 318/MON ministra obrony narodowej z 3 lip- który nie jest w etatowym wyposażeniu jednostca 2008 roku w sprawie wdrożenia systemu ki macierzystej danej załogi (obsługi). kontraktowania usług poza Siłami NOTATKA Zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej) Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że operacje pokojowe to doskonały w dziedzinie żywienia powinno dotysprawdzian przygotowania załóg oraz poszczególnych żołnierzy do eksploatacji UiSW będącego w ich wyposażeniu. Jest to także podstawa oceny wyszkolenia czyć przede wszystkim jednostek stai wyposażenia pododdziałów remontowych w sprzęt do obsługi i napraw UiSW, cjonarnych typu ośrodki i centra szkoa także samego sprzętu i indywidualnego wyposażenia używanego podczas prolenia oraz jednostek w pełni uzawowadzenia działań w całkowicie innych warunkach klimatycznych i terenowych. dowionych. Przykładem jest zlecenie przez 2 Wojskowy Oddział Gospodarczy firmie Z dotychczasowych doświadczeń wynika kocateringowej żywienia żołnierzy w Centrum nieczność: Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych – wyposażenia PKW w sprzęt przystosowany od początku 2009 roku. do użytkowania w warunkach klimatycznych i teZmiany, jakim podlega logistyka Wojsk Lądo- renowych występujących w rejonie operacji (np. wych, dotyczą również służby MPS (materiały właściwe ogumienie, dodatkowe wyposażenie, pędne i smary). np. klimatyzacja, itp.); W ramach unowocześniania sprzętu służby – dopancerzenia pojazdów specjalnych MPS wprowadzono do wyposażenia Wojsk Lą- i ogólnego przeznaczenia; dowych nowe typy cystern – naczep z urządze– ograniczenia liczby, rodzajów i typów uzbrojeniem dystrybucyjnym o pojemności 33 m³ na sa- nia i sprzętu. Pojazdy mechaniczne i inny sprzęt mochodzie Jelcz (CND-33) oraz cystern paliwo- powinny być wyposażone w silniki o zapłonie sawych – dystrybutorów o pojemności 10 m³ na moczynnym (bezpieczeństwo załóg); samochodzie Jelcz (CD-10). Wymieniony sprzęt – wprowadzenia nowego (nowoczesnego) jest interoperacyjny z wyposażeniem armii euro- sprzętu do zabezpieczenia technicznego (np. sapejskich krajów NATO. mochody do ewakuacji typu recovery, warsztaty remontowe w kontenerach, wozy zabezpieczenia Doświadczenia technicznego na podwoziu kołowego transportePriorytetem w zabezpieczeniu logistycznym ra opancerzonego); uzbrojenia i sprzętu wojskowego (UiSW) podczas – wyposażenia pododdziałów remontowych szkolenia w kraju sił wydzielonych do kontyn- w specjalistyczne oprzyrządowanie do wykonygentów oraz po ich rozmieszczeniu w obszarze wania obsług i napraw sprzętu działającego w reoperacji jest utrzymanie go w gotowości do uży- jonie operacji; cia, odtwarzanie jego zdatności w razie uszkodze– utrzymywania odpowiednich zapasów wyponia oraz zaopatrywanie w części zamienne i ma- sażenia, sprzętu i materiałów eksploatacyjnych, teriały techniczne niezbędne w procesie obsługo- niezbędnych do zapewnienia zdolności sił do wywo-remontowym. konywania zadań. Doświadczenia związane z wdrażaniem i eksploW celu zwiększenia skuteczności działań zwiąatacją sprzętu w ramach PKW są punktem wyjścia zanych z zabezpieczeniem technicznym należy do wyciągnięcia wniosków odnoszących się do: dążyć do unifikacji sprzętu oraz opracowania 2009/02 przegląd logistyczny TRENDY Zwiększyć skuteczność jednolitych procedur. Skuteczność ta jest uzależniona także od: • ciągłości dostaw części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych; • zawarcia odpowiednich umów z dostawcami sprzętu gwarantujących: – ciągłość dostaw części zamiennych; – zakup oprzyrządowania specjalistycznego do obsługi i naprawy z instrukcją obsługi w języku polskim i angielskim; – szkolenie użytkowników i specjalistów z dziedziny wykonywania remontów; – udział serwisu producenta w eksploatacji sprzętu w rejonie operacji; • uwzględniania przy zakupie nowego sprzętu możliwości wykorzystania bazy obsługowo-remontowej państwa, na terenie którego operacja jest prowadzona, oraz współpracy z sojusznikami; • zmiany wymagań technicznych. Wymienione przedsięwzięcia wymagają dużego zaangażowania zarówno gestorów, jak i służb logistycznych. przegląd logistyczny ANDRZEJ PINDOR Transport i ruch wojsk Zwiększone zaangażowanie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w operacje prowadzone poza granicami kraju, wynikające z członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim, Unii Europejskiej i ONZ, ma bezpośrednie przełożenie na zwiększenie liczby zadań związanych z przerzutem sił i środków Wojsk Lądowych na duże odległości. Przemieszczanie żołnierzy polskich kontyngentów wojskowych, sprzętu wojskowego oraz środków zaopatrzenia materiałowego jest przedsięwzięciem zespołowym, realizowanym przez Dowództwo Operacyjne Sił Zbrojnych, Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych, Szefostwo Transportu i Ruchu Wojsk – Centrum Koordynacji Ruchu Wojsk (STiRW-CKRW) oraz rodzaje sił zbrojnych wydzielające dane siły. Do przemieszczania wojsk wykorzystuje się wszystkie dostępne środki transportu strategicznego (fot. 3). Dotychczas był to transport: – powietrzny Sił Powietrznych RP, USA i NATO oraz przewoźników cywilnych; – morski; Fot. 3. Wykorzystanie transportu powietrznego do zasilania PKW – drogowy (do obsługi PKW na terenie Europy oraz zabezpieczenia dowozu do punktów załadowania na środki transportu powietrznego i morskiego na terenie kraju). Główny wysiłek zabezpieczenia transportowego PKW był skupiony na: – przegrupowaniu do Afganistanu żołnierzy w ramach rotacji kontyngentów oraz UiSW i środków zaopatrzenia; – przegrupowaniu sił i środków do Czadu; – wycofaniu sił i środków z Iraku. Doświadczenia zdobyte podczas organizowania przegrupowania wojsk wskazują, że podział obowiązków między poszczególne komórki Sił 2009/02 Zbrojnych uczestniczące w organizowaniu i zabezpieczaniu przewozów jest następujący: • Dowództwo Operacyjne Sił Zbrojnych odpowiada za podejmowanie decyzji w sprawie organizowania przewozu sił i środków do (z) polskich kontyngentów wojskowych wykonujących zadania poza granicami kraju; • STiRW-CKRW jest organem odpowiedzialnym za realizację przewozów, w tym pozyskiwanie przewoźników oraz monitorowanie i koordynowanie ich działań; • dowództwa rodzajów sił zbrojnych (RSZ) odpowiadają za składanie zapotrzebowań na przewozy sił i środków przewidzianych do wysłania w rejon operacji oraz za planowanie i za przemieszczanie do (z) rejonów załadowania na terenie kraju; • Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych wykonuje takie zadania jak dowództwa RSZ, a ponadto odpowiada za: przewóz UiSW oraz zaopatrzenia do PKW, a także za przyjmowanie i rozdział wycofywanego UiSW między jednostki wojskowe, rejonowe bazy materiałowe i warsztaty remontowe; • dowództwo PKW odpowiada za zgłaszanie do Dowództwa Operacyjnego zapotrzebowań na wycofanie i rotację sił, uzupełnienie środków zaopatrzenia oraz planowanie i realizowanie przemieszczania sił, UiSW oraz zaopatrzenia między rejonami wyładowania a miejscem ich rozmieszczenia. Taki podział kompetencji zaproponowano do uwzględnienia w nowelizowanej instrukcji o przewozach transportem powietrznym. Informatyzacja Wojska Lądowe czynnie uczestniczą w przedsięwzięciach, których celem jest dostosowanie systemów informatycznych wspomagających zarządzanie zasobami i usługami logistycznymi w Siłach Zbrojnych do nowych wymagań w relacjach koszt – efekt, a także wynikających z naszego członkostwa w NATO. W logistyce funkcjonują dwie klasy logistycznych systemów informatycznych: • LOGIS – systemy wieloszczeblowe o charakterze ewidencyjno-sprawozdawczym, projektowane na potrzeby wspomagania kierowania logisty2009/02 Kierunek działania W Wojskach Lądowych należy dążyć do automatyzacji procesów logistycznych w podsystemach: kierowania, materiałowym, technicznym, transportu i ruchu wojsk oraz infrastruktury i służby zdrowia. Jednocześnie należy umożliwić wymianę informacji na potrzeby podsystemu kierowania odnośnie do systemu meldunkowego i sprawozdawczego oraz pozyskiwania informacji o zasobach logistycznych i przemieszczaniu wojsk oraz o jakości i stanie potencjału logistycznego. ką w dziedzinie: zaopatrzenia mundurowego, materiałów pędnych i smarów, środków bojowych oraz uzbrojenia i sprzętu wojskowego; • SIGMAT – systemy wspomagające kierowanie zaopatrywaniem wojsk na poziomie składnic i składów materiałowych. Systemy te nie są ze sobą skorelowane informacyjnie, dlatego też ich przydatność nie odpowiada obecnym potrzebom. Główny cel – osiągnięcie zdolności zarządzania zasobami logistycznymi będzie możliwe po utworzeniu zintegrowanego wieloszczeblowego systemu informatycznego logistyki, finansów i kadr resortu obrony narodowej z modułami funkcjonalnymi: kierowania, planowania oraz specjalistycznymi. Rozpoczęto prace nad osiągnięciem kompatybilności z logistycznymi systemami informatycznymi NATO w dziedzinie wspomagania procesu planowania zabezpieczenia logistycznego oraz kierowania potencjałem logistycznym na potrzeby NATO. Pierwszym krokiem do realizacji tego przedsięwzięcia jest uporządkowanie systemu identyfikacji wyrobów w Siłach Zbrojnych RP z wykorzystaniem Systemu Informatycznego Jednolitego Indeksu Materiałowego (JIM). W Wojskach Lądowych zadania te realizują gestorzy oraz Zarząd Planowania Logistycznego G-4. Zakończono już indeksację całości uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz środków bojowych i materiałowych z wyjątkiem technicznych środków materiałowych. W efekcie zaindeksowano już ponad 36 tysięcy wyrobów. Zakończenie tych prac g planuje się w 2010 roku. przegląd logistyczny TRENDY Utrzymać gotowość bojową Absolwent WAT służył w 6 plmb. W 1998 roku przeniesiony do Szefostwa Techniki Lotniczej, Dowództwa Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej. W 2005 roku służył w Szefostwie Techniki Lotniczej Dowództwa Sił Powietrznych. W Inspektoracie Wsparcia Sił Zbrojnych służy od 2007 roku. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI płk Adam Bagiński Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych Pakiet logistyczny w procesie pozyskania nowej techniki lotniczej Eksploatowanie statku powietrznego polega na wykorzystaniu jego potencjału użytkowego do wykonywania postawionych zadań oraz na okresowym odtwarzaniu tego potencjału w celu zachowania zdolności statku do dalszej eksploatacji. ppłk Olgierd Wieczorek Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych J ednym z kryteriów oceny jakości procesu eksploatacji samolotu jest efektywność. W systemie wojskowym efektywność eksploatacji statku powietrznego może być określana jako zależność między osiągniętym skutkiem, czyli wykonaniem postawionych zadań, a czasem trwania procesu eksploatacji. Czynnikiem decydującym o efektywności procesu eksploatacji samolotu jest jego gotowość do wykonywania zadań. Aby tę gotowość utrzymać, niezbędny jest etap odtworzenia właściwości początkowych samolotu, czyli jego obsługiwania. 10 przegląd logistyczny Pojęcie eksploatacji jest definiowane jako zespół celowych działań organizacyjno-technicznych i ekonomicznych osób w stosunku do urządzeń technicznych oraz wzajemne relacje między osobami a urządzeniami, zachodzące od przyjęcia urządzenia do wykorzystania go zgodnie z jego przeznaczeniem aż do jego likwidacji. Schemat strukturalny systemu eksploatacji obejmuje podsystem sterowania, użytkowania, logistyczny oraz procesowy. Podsystem użytkowania i związany z nim podsystem obsługiwań technicznych zawsze jest uznawany za podstawo2009/02 wy. Właściwe obsługiwanie gwarantuje wyszkolony i zorganizowany personel, dobrze zorganizowana baza obsługowa oraz zapewnienie części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych. Pakiet logistyczny Zakup statku powietrznego musi być powiązany z zakupem pakietu logistycznego niezbędnego do zabezpieczenia właściwej eksploatacji sprzętu. Przez pojęcie pakietu logistycznego należy rozumieć wszystkie elementy konieczne do realizacji procesów logistycznego zabezpieczenia eksploatacji samolotów i śmigłowców. Wartość pakietu logistycznego powinna stanowić 10–20% wartości całego zakupu. Zależy to od liczby zakupionych statków powietrznych, planowanego systemu obsługowego i jego niezależności, operacyjnego wykorzystania sprzętu oraz zakładanego poziomu dostępności floty. W skład pakietu logistycznego wchodzą: • sprzęt lotniskowo-hangarowy; • środki naziemnej obsługi statków powietrznych; • aparatura kontrolno-pomiarowa; • narzędzia; • części zamienne, agregaty, zespoły; • materiały jednorazowego użytku; • media eksploatacyjne; • dokumentacja techniczna; • materiały szkoleniowe; • oprogramowanie systemów awionicznych; • systemy deszyfracji parametrów lotu i debriefingu; • symulatory lotu oraz obsług technicznych; • szkolenie personelu latającego i technicznego; • udział w programach wsparcia technicznego; • wsparcie przedstawiciela (lub przedstawicieli) technicznego w początkowej fazie eksploatacji; • oprogramowanie do zarządzania eksploatacją; • serwisowanie przez producenta w początkowej fazie eksploatacji. Dodatkowym elementem logistycznego zabezpieczenia eksploatacji samolotów może być system „napraw i odeślij”, który uwzględniają kontrakty na pozyskanie nowej techniki lotniczej. System ten gwarantuje uzyskanie wsparcia serwisowego w początkowej fazie eksploatacji sprzętu, kiedy ze względu na brak doświadczenia trudno 2009/02 prognozować ilość oraz rodzaj asortymentu przeznaczonego do naprawy. Aby prawidłowo przygotować pakiet logistyczny, należy korzystać z usług przedstawicieli Centralnego Organu Logistycznego (COL) we wszystkich fazach procesu pozyskiwania sprzętu: podczas opracowania WTT, przygotowania specyfikacji istotnych warunków zamówienia, w negocjacjach z oferentami oraz w czasie analizowania i oceniania ofert. Dobór pakietu Pakiet logistyczny można określić za pomocą metody akceptacji propozycji przedstawionych przez dostawcę. Z jak największym przybliżeniem należy określić własną koncepcję wykorzystania i obsługiwania statku powietrznego. Dostawca powinien zaproponować gotowe rozwiązanie i przedstawić specyfikacje dotyczące poszczególnych grup sprzętu i usług. Należy pamiętać, że wszelkie niedoprecyzowania mogą działać na niekorzyść zamawiającego. Z jednej strony może okazać się, że pakiet będzie rozbudowywany w celu sprzedaży materiałów i usług za odpowiednio dużą sumę, z drugiej zaś, należy się spodziewać możliwości ograniczenia wielkości pakietu w celu uzyskania konkurencyjności oferty (obniżenia ceny). Trudno przewidzieć, jak postąpi oferent. Ryzyko ponosi zamawiający. Zbyt bogaty pakiet wiąże się z wyższymi kosztami pozyskania i możliwością nabycia elementów niepotrzebnych. Zbyt mały pakiet może natomiast wiązać się z koniecznością poniesienia dodatkowych nieplanowanych wydatków, niezbędnych do zapewnienia dostępności floty na wymaganym poziomie. Zakres pakietu logistycznego można także określić samodzielnie i zweryfikować go przy współudziale oferentów na etapie analizowania rynku lub negocjacji – stąd rodzi się konieczność Praktyka W praktyce podczas wycofywania określonego typu sprzętu często okazuje się, że w magazynach zalegają dostarczone przez producenta części zamienne, niezużyte w ciągu 25–30 lat eksploatacji sprzętu. przegląd logistyczny 11 TRENDY Utrzymać gotowość bojową 12 przegląd logistyczny ducentów lub firm zajmujących się szkoleniem personelu latającego i technicznego. Dodatkowe wsparcie w eksploatacji Systemy informatycznego wsparcia eksploatacji obejmują bazy danych o stanie liczebnym i jakościowym statków powietrznych, oprogramowanie do zarządzania eksploatacją statków powietrznych, programy do zarządzania zasobami ludzkimi oraz programy do zarządzania technicznymi środkami materiałowymi. Należy rozważyć celowość zakupu systemów komputerowych, uwzględniając możliwości posiadanych już systemów, możliwości ich zaadaptowania do wymagań nowego sprzętu, a także uwzględniając ofertę dostawcy samolotu. Systemy komputerowe istotnie ułatwiają kierowanie eksploatacją, wspomagają bowiem takie procesy, jak planowanie wykorzystania i obsługiwania statków powietrznych, planowanie zakupów części zamiennych i materiałów jednorazowego użytku, organizowanie pracy pododdziałów obsługowych, kompleksowy nadzór oraz sprawozdawczość. Niemal wszyscy oferenci proponują własne systemy komputerowe, jednak decyzja o ich zakupie powinna być oparta na analizie użyteczności – czy oferowane przez producenta systemy zapewnią in1% 1,1% 2,9% 14,5% 5,5% 75% samoloty szkolenie remont i doposażenie inne programy eksploatacyjne części zamienne Rys. 1. Pakiet logistyczny w zakupie samolotów C-130 Hercules 2009/02 Opracowanie własne (2) udziału specjalistów COL już w początkowych fazach procesu pozyskiwania sprzętu. Podczas określania poszczególnych grup pakietu stosuje się różne metody kalkulacji. Sprzęt lotniskowo-hangarowy, środki naziemnej obsługi statków powietrznych, aparatura kontrolno-pomiarowa czy narzędzia wymagają uwzględnienia takich czynników, jak: liczba statków powietrznych, struktury obsługowe oraz ich lokalizacja, liczba personelu obsługowego, system obsługi oraz system legalizacji AKP. Liczbę części zamiennych, materiałów jednorazowego użytku oraz mediów ustala się na poziomie zabezpieczającym początkowy okres eksploatacji – z reguły są to dwa–trzy lata. W tym okresie można zdobyć minimalne doświadczenie i poznać rynek oraz przygotować procedury rutynowego pozyskiwania potrzebnych elementów. Pakiet można określić, uwzględniając: • intensywność lotów w początkowej fazie eksploatacji; • resursy poszczególnych agregatów, zespołów; • częstotliwość wymiany elementów jednorazowych; • średni czas między uszkodzeniami (MTBF); • obligatoryjny poziom utrzymywanych zapasów. Zakup materiałów szkoleniowych, systemów multimedialnych oraz symulatorów zależy od koncepcji szkolenia personelu latającego i technicznego. Oczywiste jest to, że szkolenie musi być prowadzone w sposób ciągły. Tworzenie bazy szkoleniowej dla małej liczby statków powietrznych może okazać się nieekonomiczne, użyteczne może być tylko w ograniczonym zakresie. Dla eskadry samolotów i większej struktury organizacyjnej pełna baza szkoleniowa jest niezbędna, rotację personelu szacuje się bowiem na poziomie kilkunastu osób rocznie. Jeśli uwzględni się konieczność prowadzenia szkoleń podstawowych i doskonalących, to będzie ona wykorzystywana w sposób ciągły. W źródłach zagranicznych zakup symulatorów lotu określa się jako ekonomicznie uzasadniony dla trzydziestu i większej liczby statków powietrznych. Dla mniejszej liczby maszyn wystarczającym rozwiązaniem jest zakontraktowanie krótkich, kilkudniowych treningów na symulatorach w centrach szkoleniowych pro- tegralność baz danych ze zbiorczymi systemami wykorzystywanymi już przez całą flotę statków powietrznych oraz w jakim stopniu ułatwią one komunikację z bazami danych eksploatacyjnych u producenta czy w środowisku sojuszniczym. Inne rozwiązanie polega na rozbudowaniu modułów eksploatacyjnych posiadanych systemów i ich zaadaptowaniu odpowiednio do specyfiki określonego statku powietrznego. Członkostwo w programach wsparcia technicznego umożliwia poznanie nie tylko problemów, z jakimi borykają się inni użytkownicy eksploatujący statki powietrzne tego samego typu, ale także rozwiązań stosowanych w celu zwiększenia walorów użytkowych sprzętu oraz projektowanych i prowadzonych prac modernizacyjnych. Wiedzę tę zdobywa się poprzez uczestnictwo w konferencjach technicznych grup koordynujących TCG oraz uzyskiwanie pomocy technicznej na wezwanie. Programy wsparcia są zarządzane przez biura programów. Pracują w nich inżynierowie, którzy mają doświadczenie eksploatacyjne lub konstrukcyjne i współpracują z producentami. Biura są często czynne całą dobę. Problemy techniczne można zgłosić telefonicznie lub pocztą elektroniczną bez względu na porę doby, podpowiedzi są także przekazywane bez przerwy. 1% 1% 1% 7% 7% 83% samoloty szkolenie remont i doposażenie programy eksploatacyjne inne części zamienne Rys. 2. Pakiet logistyczny w zakupie samolotów C-295M 2009/02 W początkowej fazie eksploatacji niezbędne jest wsparcie przedstawicieli technicznych. Podczas szkolenia nie ma bowiem możliwości omówienia wszystkich zagadnień czy problemów, które mogą pojawić się w trakcie eksploatacji. Przedstawiciele techniczni stanowią więc oparcie dla niedoświadczonego personelu operatora w sytuacjach, gdy dotychczasowe doświadczenie i wiedza okazują się niewystarczające. Uwarunkowania W przemyślany sposób określono pakiet logistyczny dla samolotów C-130 Hercules (rys. 1), przekazanych Polsce w ramach programu Foreigne Military Finance (FMF) realizowanego przez USA. Ze względu na status samolotów oraz konieczność przeprowadzenia remontu głównego, koszt samego samolotu stanowił szczątkową wartość w stosunku do wartości całego kontraktu. O wartości umowy zadecydowała wielkość prac remontowych i modernizacyjnych wykonanych przez stronę amerykańską przed przekazaniem samolotów polskiemu użytkownikowi. Inaczej określono pakiet logistyczny przy zakupie samolotów Casa C-295M (rys. 2). Skutki nieodpowiednio dobranego pakietu logistycznego lub jego braku są dokuczliwe – zmniejsza się dostępność floty statków powietrznych. Nie prowadzi się również szkoleń, tym samym nie są zaspokajane potrzeby operacyjne. Wydłużają się przestoje spowodowane z oczekiwaniem na części zamienne lub usługi świadczone przez firmy serwisowe (przeważnie zagraniczne) czy czynności obsługowe. Często pośrednim skutkiem takiego stanu jest zły odbiór społeczny zakupu. Bywa, że media kreują obraz procesu zakupu w którym wystąpiły nieprawidłowości – sugerują, że wydano duże kwoty na sprzęt, natomiast nie zarezerwowano mniejszych funduszy na wykorzystywanie go zgodnie z przeznaczeniem. Aby częściowo uzupełnić niedobory w zabezpieczeniu logistycznym, podejmowane są działania doraźne – zakupy poza systemem zaopatrywania, wypożyczanie części u innych podmiotów oraz przekładanie agregatów z jednego statku powietrznego do innego. Tylko podejście systemowe uwzględniające wszystkie aspekty eksploatacyjne już na etapie zakupu statku powietrznego pozwala z sukcesem wdrożyć sprzęt do eksploatacji oraz efektywnie go wykorzystać. przegląd logistyczny 13 SYSTEMY ZABEZPIECZENIA LOGISTYCZNEGO Modernizacja Jest absolwentem WAT. Doktorat obronił w Instytucie Technicznym Wojsk Lotniczych w 2004 r. Od 1996 roku zawodowo i naukowo jest związany z Wojskową Akademią Techniczną. Obecnie służy w Katedrze Logistyki Wydziału Mechanicznego WAT na stanowisku adiunkta. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI ppłk dr inż. Szymon MITKOW Wojskowa Akademia Techniczna Logistyka w procesie modernizacji technicznej Współczesne działania militarne generują nowe potrzeby w zakresie wyposażenia indywidualnego oraz zespołowego. Potrzeby operacyjne określają wymagania dla systemów uzbrojenia, które zabezpieczają realizację zadań i umożliwiają osiąganie często trudno przewidywalnych celów. G dy w 1999 roku Polska przystępowała do Sojuszu Północnoatlantyckiego, polska armia nie była przygotowana do realizacji zadań, które powstały w wyniku zawarcia nowych koalicji. Konsekwencją przyjęcia zobowiązań sojuszniczych było podjęcie prac zmierzających do wyposażenia SZRP w nowoczesne systemy uzbrojenia, których parametry odpowiadałyby standardom NATO i umożliwiły nowe rodzaje działań. Perspektywa kilku14 przegląd logistyczny letniego członkostwa, a tym samym i doświadczeń wynoszonych z misji pełnionych poza granicami kraju, pokazuje, że istnieje konieczność dalszego unowocześniania armii w zakresie systemów uzbrojenia oraz szkolenia personelu, który będzie te systemy użytkował i obsługiwał. Wyznaczniki modernizacji technicznej Modernizacja techniczna ma na celu nie tylko definitywne pożegnanie się 2009/02 Istota modernizacji M odernizacja techniczna jest jednym z kluczowych elementów rozwoju sił zbrojnych. Jej celem jest zrealizowanie wizji armii lżejszej, bardziej mobilnej, zdolnej do natychmiastowego reagowania i działania szczególnie podczas operacji sojuszniczych prowadzonych poza terytorium kraju. z historycznym już modelem armii ciężkiej, statycznej, przygotowanej do działań i konfliktów globalnych z okresu zimnej wojny, ale nade wszystko rozbudowę i rozwój zdolności operacyjnych wojsk mających sprostać wyzwaniom XXI wieku tj. obronie kraju, konfliktom lokalnym, misjom pokojowym i stabilizacyjnym oraz terroryzmowi. Można wyróżnić następujące aspekty wpływające na sposób modernizacji technicznej sił zbrojnych: − operacyjny: • zmiana struktury i rodzaju konfliktów oraz pojawiających się na świecie zagrożeń; • nowe wymagania funkcjonowania sił zbrojnych – zmiana struktury operacyjnej sił zbrojnych wynikająca z nowych zadań i funkcji; • doświadczenia z udziału w misjach poza granicami kraju (Bośnia, Irak, Afganistan); • interoperacyjność; − techniczny: • rozwój nowych technologii w dziedzinie informatyki, robotyki, elektroniki, nanomateriałów itp.; • możliwość przeglądu nowoczesnych technologii przez udział w wielu programach europejskich (EDA – European Defence Agency), NATO (RTO – Research Technology Organization) i wdrażanie ich do sił zbrojnych jako wynik własnych prac projektowo-technologicznych; • szeroki wybór nowych rodzajów systemów uzbrojenia wykorzystujących nowoczesne technologie; • wykorzystanie nowych technologii na przyszłym polu walki, np. sieciocentryzm; • realizacja i modyfikacja programów modernizacji technicznej dająca w efekcie docelowy model wyposażenia technicznego sił zbrojnych. Właściwe formułowanie wymagań dla systemów uzbrojenia a w konsekwencji zaspokojenie 2009/02 potrzeb operacyjnych wymaga przeprowadzenia wielu analiz, których wynikiem powinny być: − bieżąca ocena funkcjonowania sił zbrojnych i będących w ich wyposażeniu systemów uzbrojenia; − lista potrzeb w zakresie organizacyjno-technicznym; − ocena możliwości zaspokojenia potrzeb operacyjnych i wykorzystania systemów uzbrojenia; − decyzje dotyczące planowanych przedsięwzięć i ich zakresu. W ramach badań nad możliwościami spełnienia wymagań operacyjnych analizować można1: − wymogi współczesnego pola walki w zakresie zadań, które siły zbrojne powinny realizować; − wymogi techniczne określające możliwości i sposoby pełnienia powyższych funkcji oraz ewentualne potrzeby i możliwości uzyskania rozwiązań o określonych parametrach; − wymogi organizacyjne określające potrzeby formowania odpowiednich struktur organizacyjnych; − wymogi techniczne dotyczące zasad i sposobów bezpośredniego wykorzystania systemów uzbrojenia zorganizowanych w określone struktury. Należy pamiętać, żeby analizy wymogów odzwierciedlały realne możliwości ekonomiczne i gospodarcze, gdyż proces modernizacyjny nie jest działaniem krótkookresowym. Cykl życia współczesnych systemów uzbrojenia wynosi około 20 lat, jednak zdarzają się przypadki wydłużania tego okresu (np. wykorzystywanych w statkach powietrznych). Podczas zapewniania potrzeb operacyjnych poprzez modernizację techniczną decydujemy (rys.1) o tym, czy: − kupujemy nowe typy systemów uzbrojenia dostępne na rynku; − dokonujemy modernizacji – najczęściej przez polepszenie parametrów (większy zasięg działania, długotrwałość pracy itp.); − realizujemy prace projektowo-technologiczne, w efekcie których powstaje nowy system uzbrojenia. S. Koziej: Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006. 1 przegląd logistyczny 15 SYSTEMY ZABEZPIECZENIA LOGISTYCZNEGO Modernizacja ANALIZA ŚRODOWISKA OPERACJI I TECHNIKI WOJSKOWEJ – dotychczasowe doświadczenia – współczesne zagrożenia – warunki prowadzenia działań – prognozowanie przyszłego pola walki – cele i wymagania sojusznicze – cele i zadania narodowe – rozwój techniki i technologii – nowe typy systemów uzbrojenia – prognozowanie rozwoju technologii i możliwych obszarów ich zastosowania wynik analizy PRZEWIDYWANY OBRAZ PROWADZENIA MISJI, REALIZACJI DZIAŁAŃ zadania/zdolności Ograniczenia – operacyjne – techniczne – .................. obecny potencjał sił zbrojnych szczegółowa analiza celów operacyjnych i możliwości technicznych – porównanie możliwości operacyjnych z technicznymi generowanie potrzeb podwyższenie lub obniżenie potencjału operacyjnego (zdolności do realizacji zadań) zmiana potencjału technicznego – określenie możliwości operacyjnych i wykorzystania systemów uzbrojenia Modernizacja techniczna sił zbrojnych NIE ponowna analiza celów operacyjnych TAK – zakup – modernizacja – prace rozwojowo-wdrożeniowe – doskonalenie struktur organizacyjnych – doskonalenie procedur operacyjnych – ............................. system uzbrojenia zasady i sposób wykorzystania Rys. 1. Analiza jako podstawa decyzji o dokonaniu modernizacji technicznej 16 przegląd logistyczny 2009/02 opracowanie własne decyzja o rozwoju sił zbrojnych (zdolności operacyjnych) Decyzje te są bardzo ważne ze względu na zasięg oddziaływania – powinny być elementami perspektywicznego planowania i programowania obronnego. potencjał e jn ro 2009/02 e n es cz ce ą j da wo no sił t rzę sia s a tw ń Pa ro jut iś sp a dz ęt n sprz po ka Pols na luka Możemy wyróżnić następujące strategie modernizacji sił zbrojnych2: • strategia zapaści – pogodzenie się z losem; • strategia biernej kontynuacji – utrzymywanie status quo, czyli czekanie na cud; • strategia ratunkowa – utrzymywanie dystansu; • strategia wyprzedzająca – przeskok generacyjny. Każda z przedstawionych możliwości daje również odpowiedź na pytanie, czy pozyskane systemy uzbrojenia to sprzęt, który spełnia założenia obecne i przyszłe, czy dawne, minione (rys. 2). Odpowiedź na to pytanie pozwala określić etap modernizacji technicznej, w którym znajdują się siły zbrojne. Bardzo niebezpieczne jest traktowanie „wczorajszych” systemów uzbrojenia jako nowoczesnych. Wiele typów systemów uzbrojenia otrzymywanych od sojuszników nie spełnia wymagań operacyjnych lub spełnia je w ograniczonym zakresie a ich zużycie eksploatacyjne jest często bardzo wysokie. Wiele z tych systemów było użytkowanych i obsługiwanych w innym środowisku operacyjno-technicznym. Może to powodować, że eksploatacja będzie bardzo kosztowna i niewspółmierna do możliwości ich wykorzystania. W Polsce obecnie realizowany jest wieloletni strategiczny program modernizacyjny Sił Zbrojnych, obejmujący dostawy: − kołowego transportera opancerzonego; − kołowego transportera medycznego; − wyrzutni i przeciwpancernych pocisków kierowanych; − samolotów wielozadaniowych; − przeciwlotniczych zestawów rakietowych. Do 2010 roku w wyposażeniu Sił Powietrznych znajdą się ciężkie samoloty transportowe. Jednymi z priorytetowych obszarów modernizacji wojska jest łączność i informatyzacja. SZRP będą kontynuować wdrażanie wieloetapowego programu łączności satelitarnej, który oparty jest na systemie mobilnych terminali satelitarnych szczebla strategicznego, umożliwiającego bezpośred- b yz sp (pr rzęt zys na złe po j ge jut ne rze rac ji) możliwości modernizacji sił zbrojnych starogeneracyjne darowizny (sprzęt wczorajszy) 2007 czas 2020–2025 Źródło: s. koziej: Między piekłem… op. cit. Rys. 2. Możliwości strategii modernizacji Sił Zbrojnych nie połączenia operacyjne w relacji kraj – teatr działań. Równocześnie sukcesywnie kupuje się i wprowadza nowe, spełniające wymagania współczesnego pola walki indywidualne wyposażenie żołnierzy, w tym m.in.: − elektroniczne tarcze neutralizujące miny pułapki; − hełmy kevlarowe; − kamizelki kuloodporne; − sprzęt optycznonoktowizyjny; − karabiny wyborowe. Efektem realizowanego programu modernizacji technicznej jest znaczny wzrost zdolności operacyjnych SZRP, m.in. skuteczności rozpoznania i dowodzenia, zdolności do przerzutu, logistycznego i medycznego zabezpieczenia działań w kraju i poza jego granicami. Na modernizację techniczną w 2006 roku przeznaczono około 3,7 mld zł. W porównaniu z rokiem 2005 wydatki wzrosły o 6,5 %. Prawie połowa nakładów przeznaczona była na realizację zawartych wcześniej umów wieloletnich3. Bardzo ważną kwestią oprócz przyjęcia odpowiedniej strategii jest podjęcie decyzji o sposobie zrealizowania potrzeb operacyjnych. Należy 2 3 tamże. Nowa armia. „Fakty” nr 3 maj/czerwiec 2006. przegląd logistyczny 1 SYSTEMY ZABEZPIECZENIA LOGISTYCZNEGO Modernizacja pamiętać, że każda z możliwych decyzji pociąga za sobą wiele innych, które będą w przyszłości decydowały o właściwej realizacji zadań przez systemy uzbrojenia w różnych warunkach i ze zmiennymi możliwościami zabezpieczenia logistycznego. Problemy logistyczne W wielu wypadkach wymiana generacyjna systemów uzbrojenia polega na kupowaniu. Często jednak zapomina się, że zakup to nie tylko koszt nabycia nowego elementu systemu uzbrojenia, ale również finansowanie wielu innych przedsięwzięć związanych z jego wdrożeniem do sił zbrojnych. Jednym z najważniejszych działań jest stworzenie warunków do prawidłowego i efektywnego wykorzystania danego elementu systemu uzbrojenia. Jest to obszar działania i odpowiedzialności logistyki. Bardzo ważnym przedsięwzięciem w Polsce stała się ostatnio wymiana generacyjna systemów uzbrojenia. Konsekwencją szybkiego rozwoju techniki jest coraz krótszy okres wykorzystywania systemów uzbrojenia. Powoduje to, że logistyka staje przed problemem zabezpieczenia eksploatacji wielu często generacyjnie odmiennych typów systemów uzbrojenia. Jest to szczególnie widoczne w procesie obsługiwania, gdzie personel techniczny ma do czynienia ze sprzętem o różnej podatności obsługowej, wynikającej głównie z budowy tych systemów (np. w nowszych generacjach rozbudowane są elementy diagnostyczne, ułatwiające określenie stanu technicznego systemu uzbrojenia) oraz procedur obsługowych – starsze generacje wymagają większej pracochłonności i czasu obsługiwania. Z drugiej strony nowoczesne systemy uzbrojenia to również problemy z przenoszonymi przez nie środkami rażenia. Często są to bardzo nowoczesne obiekty, które należy przechowywać w odpowiednich warunkach. Zadania logistyczne związane z modernizacją techniczną możemy podzielić na trzy grupy: • zadania realizacji procesów logistycznych (wybiera się, które procesy będą realizowane, pro18 przegląd logistyczny cedury ich realizacji i zakres czynności, kto będzie je realizował i przy pomocy jakich środków). Przykładowy proces dostarczania części zamiennych dla systemu uzbrojenia przedstawia rys. 3; • kwestia posiadania infrastruktury logistycznej spełniającej wymagania systemu uzbrojenia; • kwestie szkoleń i przygotowania kadry logistycznej oraz użytkowników systemów uzbrojenia. Każdy nowy system uzbrojenia wymaga istotnych zmian proceduralnych, przygotowania infrastruktury logistycznej oraz przeszkolenia specjalistów. Szczególnie istotne są zadania i problemy związane z procesem eksploatacji systemów uzbrojenia. Wprowadzenie nowych (co nie znaczy to samo co nowoczesnych) systemów uzbrojenia nie zmniejsza intensywności eksploatacji „starych” typów. Wręcz przeciwnie – przynajmniej w pierwszym okresie intensywność ich użytkowania jest na ogół znacznie większa4. Powoduje to znaczny wzrost liczby wykonywanych obsługiwań, remontów, wymian części czy też intensyfikuje przepływy w łańcuchach dostaw środków materiałowych niezbędnych do utrzymania systemów uzbrojenia. Intensywność pracy i sposób realizacji zadań przez systemy uzbrojenia powoduje zmianę ich potrzeb logistycznych. Analiza tych potrzeb pozwala wyznaczyć niezbędną wielkość zasobów logistycznych, a tym samym wyznaczyć koszty ich posiadania i zużywania. Wprowadzenie nowych systemów uzbrojenia wiąże się często z koniecznością implementacji nowych technologii obsługiwania i remontowych, nowych procedur eksploatacyjnych czy nowego wyposażenia ogniw remontowych. Newralgicznym punktem może się okazać np. kwestia natychmiastowego, skokowego przejścia do nowej generacji przyrządów pomiarowych i urządzeń diagnostycznych, wymagana często w przypadku wprowadzenia nowego systemu uzbrojenia. Problemy związane z dostosowaniem infrastruktury Każda modernizacja to przyjęcie czegoś nowego – pociąga za sobą problem dostosowania istniejącej infrastruktury do eksploatacji „nowych” W. Miszalski: Wymiana generacji sprzętu i problemy planowania eksploatacji. „Systemy Zabezpieczenia Wojsk” nr 4/1979. 4 2009/02 dostawcy przyjmowanie dystrybucja do stanowisk obsługowych magazynowanie stanowisko obsługi systemu uzbrojenia oPracowaNie wŁasNe naprawa kasacja/ sprzedaż przepływ środków materiałowych przepływ informacji Rys. 3. Proces dostaw części zamiennych do systemów uzbrojenia systemów uzbrojenia lub budowy nowych ele- ne są nowe plany szkolenia, ośrodki, urządzenia mentów tej infrastruktury. Problem ten zaistniał i pomoce szkoleniowe. przy wprowadzeniu samolotu F-16 do wyposaW wielu obszarach działalności wojskowej logiżenia Sił Powietrznych. Zanim pierwsze samolo- stycy odpowiadają dodatkowo za szkolenia i przyty wylądowały w Polsce na docelowym lotnisku gotowanie użytkowników systemów uzbrojenia. ich bazowania wybudowano wiele noNOTATKA wych elementów infrastruktury (schroOd właściwego przygotowania personelu logistycznego będzie zależał nohangary, hangary techniczne, magastopień przygotowania i możliwości eksploatowania systemów uzbrojenia. zyny środków bojowych, płaszczyzny prób itp.), wiele również zmodernizoZakończenie wano (pas startowy, płaszczyzny postoju itp.), co Modernizacja techniczna jest to proces realikosztowało w latach 2001–2005 w przybliżeniu 611 mln zł5. Gdyby tych obiektów nie było, to zowany przez lata, w trakcie którego podejmuje właściwa eksploatacja samolotów nie byłaby moż- się wiele decyzji, które wiążą się z długookresoliwa. Budowanie obiektów i modernizacja infra- wymi konsekwencjami. Mają one również wpływ struktury były związane z zaspokojeniem potrzeb na funkcjonowanie systemu logistycznego. Resystemu uzbrojenia, czyli posiadaniem w wypo- alizacja procesów logistycznych, posiadanie odpowiedniej infrastruktury i szkolenie to obszary, sażeniu samolotu F-16. Z modernizacją techniczną związane są rów- w których efekty podjętych decyzji w procesie nież problemy szkolenia, szczególnie personelu modernizacji technicznej są najbardziej widoczlogistycznego, który odpowiada za stan technicz- ne. Należy pamiętać również, że modernizacja ny systemów uzbrojenia. Podczas szkoleń ludzie techniczna to nie tylko wymiana systemów uzbrozyskują umiejętność obsługiwania nowych sys- jenia. W jej zakres wchodzą również zmiany ortemów uzbrojenia, poznają nowe procedury, jak ganizacyjne, prawne, techniczne, a także moder¢ również sposoby działania zwłaszcza nowocze- nizacja logistyczna. snych układów stosowanych w systemach uzbrojenia. Aby doszło do realizacji szkolenia, potrzebmateriały dowództwa sił Powietrznych. 5 2009/02 przegląd logistyczny 1 SYSTEMY ZABEZPIECZENIA LOGISTYCZNEGO Zabezpieczenie pobytu wojsk Absolwent Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Rakietowych i Artylerii. W latach 1994-2000 zajmował stanowiska w 5 Brygadzie Pancernej „Skorpion”. Od 2002 r. pełnił służbę w Oddziale Zabezpieczenia Funkcji Państwa Gospodarza Pomorskiego Okręgu Wojskowego. Obecnie służy w Sztabie Generalnym WP w Oddziale Interoperacyjności Logistycznej i HNS Zarządu Planowania Logistyki - P4. jakub czermiński mjr Robert bukowski Sztab Generalny Wojska Polskiego Realizacja zadań HNS Realizacja zadań wynikających z obowiązków państwa gospodarza i państwa wysyłającego jest jednym z fundamentalnych zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej. Zasadniczy cel wynika z art. 5 traktatu waszyngtońskiego, który mówi o obowiązku zapewnienia odpowiednich warunków do przyjęcia i zabezpieczenia pobytu sił sojuszniczych na terytorium państwa gospodarza. C złonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego nałożyło na system obronny państwa obowiązek realizacji zobowiązań sojuszniczych, w tym wynikających z obowiązków wsparcia przez państwo gospodarza (HNS)1. Tworzenie systemu zapewniającego realizację zadań HNS Realizacja zobowiązań HNS wynika nie tylko z podpisania odpowiednich traktatów, umów i porozumień międzynarodowych, ale także z ratyfikowania 20 przegląd logistyczny dokumentów standaryzacyjnych NATO, a ostatnio również UE. Wsparcie udzielane przez państwo gospodarza ma zastosowanie w operacjach reagowania kryzysowego, pomocy humanitarnej, zabezpieczeniu tranzytu wojsk obcych przez terytorium kraju oraz udzielaniu pomocy siłom sojuszniczym. Warty podkreślenia jest również rosnący udział SZRP w wielonarodowych strukturach wojskowych NATO i UE oraz w operacjach realizowanych w ramach działań sojuszniczych. 1 Ang. Host Nation Suport. 2009/02 Wyzwanie Tworzenie systemu zapewniającego realizację zadań HNS stało się ważnym wyzwaniem dla państwa. Proces ten rozpoczął się krótko przed przystąpieniem Polski do Sojuszu Północnoatlantyckiego i trwa nadal, a więc już ponad 10 lat. Na przestrzeni minionych lat liczne przedsięwzięcia dotyczące wsparcia realizowane były w sposób sprawny i skuteczny. Do najistotniejszych wyzwań dla systemu wsparcia przez państwo gospodarza w 2008 roku należały: zabezpieczenie ćwiczeń koalicyjnych, modyfikacja merytorycznych regulacji prawnych dotyczących HNS, implementacja dokumentów doktrynalnych, aktywne uczestnictwo we współpracy międzynarodowej oraz organizacja szkoleń i kursów HNS. Działania te były nie tylko sprawdzianem możliwości systemu HNS, ale także doskonałym źródłem wiedzy stanowiącej impuls do doskonalenia funkcjonujących rozwiązań systemowych i poprawy jakości systemu HNS w kraju w 2009 roku. Jednym z istotnych obszarów aktywności HNS w 2008 roku było zabezpieczenie ćwiczeń międzynarodowych prowadzonych na terenie Polski. Były to między innymi ćwiczenia: „Kozacki step 2008”, „Black Bear 2008”, „Kandak 2008”2 oraz realizowane poza granicami państwa – „Crystal Eagle 2008”, „MCOPLIT 2008”, „BAPEX 2008”. Niezwykle ważnymi ćwiczeniami, z punktu widzenia Żandarmerii Wojskowej (ŻW), były ćwiczenia Wielonarodowego Batalionu Żandarmerii Wojskowej NATO pk. „Black Bear 2008”. W operacji uczestniczyło około czterystu żołnierzy i dziewięćdziesiąt pojazdów, ćwiczących na poligonie w Wędrzynie. Ćwiczenia były pierwszym praktycznym sprawdzianem współdziałania polskiej Żandarmerii Wojskowej z żandarmerią wojskową Czech, Chorwacji i Słowacji, weryfikującym jednocześnie działania Polski jako tzw. Lead Nation, czyli państwa wiodącego. Ważnym przedsięwzięciem była realizowana przez siły powietrzne misja „Air policing”. Zadanie, w którym Polska pełniła rolę państwa wysyłającego, realizowane było w rejonie państw bałtyckich w terminie 15 marca – 30 czerwca 2009/02 2008 roku przez PKW Orlik 2, którego główny element stanowiły cztery samoloty MIG-29. Na potrzeby misji „Air policing” negocjowano i podpisano porozumienia dotyczące wsparcia polskiego komponentu sił powietrznych przez Litwę oraz zakresu odpowiedzialności państwa gospodarza i Polski podczas trwania misji. W trakcie realizacji zadań konieczne było rozwiązanie znaczących problemów, takich jak np. brak zestawów niskopodwoziowych w Siłach Powietrznych czy problem pełnienia dyżurów bojowych w czasie remontu budynku przeznaczonego do tego celu w bazie lotniczej litewskich sił powietrznych. Rozwiązania, które sprawdzono podczas misji (między innymi kontraktowanie usług w firmach cywilnych) pozwolą w przyszłości lepiej przygotować się do tego typu przedsięwzięć. Zmiany w zakresie funkcjonowania systemu HNS Istotną zmianą w zakresie funkcjonowania systemu HNS w resorcie obrony narodowej było wycofanie przez ministra obrony narodowej pełnomocnictwa w zakresie HNS udzielonego szefowi Zarządu Planowania Logistyki – P4 (ZPL-P4). Krok ten, spowodowany zmianami kompetencyjno-organizacyjnymi, pociągnął za sobą jednocześnie konieczność modyfikacji regulacji prawnych dotyczących podziału zadań w obszarze HNS. W jego następstwie opracowana została decyzja ministra obrony narodowej nr 531 z 1.12.2008 r. w sprawie funkcjonowania w resorcie obrony narodowej systemu realizacji zadań wynikających z obowiązków państwa gospodarza oraz państwa wysyłającego, zastępująca uprzednią decyzję nr 260/MON3 z 25.10.2001 r. Modyfikacja zadań spowodowała przewartościowanie i uregulowanie kompetencji przypisanych poszczególnym komórkom MON. Jako głównego wykonawcę zadań HNS wskazano Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych (IWspSZ) . 2 Ćwiczenia organizowane przez Joint Forces Training Centre (JFTC) w Bydgoszczy. 3 Decyzja nr 260/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 października 2001 r. w sprawie wdrożenia w resorcie obrony narodowej koncepcji realizacji zadań wynikających z obowiązków państwa gospodarza oraz państwa wysyłającego (HNS). przegląd logistyczny 21 SYSTEMY ZABEZPIECZENIA LOGISTYCZNEGO Zabezpieczenie pobytu wojsk Ważnym obszarem współdziałania z NATO jest wdrażanie dokumentów doktrynalnych i przenoszenie ich na grunt narodowy. Takim przedsięwzięciem było opracowanie instrukcji uwarunkowania, założenia i procedury realizacji zadań wsparcia przez państwo gospodarza DD/4.5.1(A). Praca wykonana została z dużym zaangażowaniem jednostek i komórek organizacyjnych MON. W związku z tym, że dokumentacja narodowa HNS powinna w jak największym stopniu odzwierciedlać dokumentację sojuszniczą NATO przewiduje się podjęcie prac nad nowelizacją doktryny wsparcia przez państwo gospodarza – DD 4.5 (A), stanowiącej transpozycję wzbogaconej o doświadczenia z operacji na Bałkanach i w Afganistanie doktryny natowskiej Allied Joint Doctrine for Host Nation Support – AJP 4.5 B. Współpraca z zagranicą w obszarze HNS Kolejnym z obszarów aktywnej współpracy ZPL-P4 w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego był postrzegany w kontekście rozwiązań systemowych udział w pracach Komitetu Narodowych Dowódców Terytorialnych (NTCC) i Komitetu Koordynującego Narodowych Dowódców Terytorialnych. Praca w tych komitetach stanowiła istotne źródło pozyskiwania wiedzy na temat działań NATO, zwłaszcza w zakresie opracowywania koncepcji i procedur dotyczących realizacji zadań w strefie tylnej oraz zadań wynikających z obowiązków państwa gospodarza i państwa wysyłającego. Jednocześnie strona polska miała możliwość promowania własnych rozwiązań systemowych w tych obszarach. Podobne zagadnienia podejmowane były w ramach współpracy bilateralnej z państwami NATO (takimi jak Wielka Brytania) oraz państwami spoza Sojuszu: Gruzją, Chinami. Pogłębianie wiedzy z zakresu HNS W celu propagowania i pogłębiania wiedzy dotyczącej HNS wśród osób związanych z realizacją tych zadań organizowane były kursy i szkolenia. Do najistotniejszych z nich zaliczyć należy m.in. kurs specjalistyczny prowadzony w Akademii Obrony Narodowej nt. Planowanie i realizacja funkcji państwa gospodarza oraz państwa wysyłającego, a także szkolenia użytkowników aplikacji dedykowanej dla bazy danych na potrzeby HNS (CBD HNS). Niebagatelny problem stanowiła 22 przegląd logistyczny • Konferencja HNS Sojuszniczego Dowództwa ds. Transformacji 22–25.01.2008 – USA (Virginia Beach) • Komitet Koordynacyjny Narodowych Dowódców Terytorialnych (NTCC) 11–12.03.2008 – Czechy (Praga) 26–27.05.2008 – Francja (Paryż) • Konferencja Komitetu Koordynującego Narodowych Dowódców Terytorialnych (NTCSC) 19–20.09.2008 – Niemcy (Bad Duerkheim) • Komitet Doktrynalny Logistycznej Rady Koordynacyjnej (LCB) 14–18.04.2008 – Niemcy (Bonn) • Współpraca zagraniczna Gruzja, Chiny w obszarze HNS 17–21.11.2008 – Gruzja (Tibilisi) 08–12.12.2008 – Chiny (Pekin) konieczność aktywniejszego uczestnictwa w szkoleniu i praktycznym realizowaniu ćwiczeń przedstawicieli Elementów Pozamilitarnego Systemu Obronności Kraju (EPSO). Potrzeba komplementarnego podejścia do działań wojskowych i cywilnych w tym obszarze jest bowiem nieodzowna dla zoptymalizowania realizacji zadań HNS. Zadania HNS w 2009 roku Zadania, które system HNS będzie realizować w 2009 roku wymagają nowelizacji doktryny wsparcia przez państwo gospodarza – DD 4.5 (A), wdrożenia instrukcji DD/4.5.1 oraz kontynuowania prac związanych z funkcjonowaniem CBD HNS. Kontynuowana będzie również współpraca międzynarodowa w zakresie udziału w pracach komitetów doktrynalnych NATO, pracujących nad aktualizacją dokumentów doktrynalnych obejmujących zagadnienia logistyczne oraz zagadnienia HNS. Wdrażane będą również nowe systemowe rozwiązania w zakresie zabezpieczenia przemieszczenia wojsk sojuszniczych. Istotnym zadaniem w tym zakresie będzie wypracowanie wspólnego stanowiska MON i ministerstw cywilnych w zakresie zabezpieczenia tranzytów organizowanych przez 21 TSC USA4. Obecny rok przyniesie też początek przemian związanych z dostosowaniem systemu HNS do 4 Ang. Theater Sustainment Command. 2009/02 archiwum psp Początek przemian w dostosowaniu systemu HNS zmian strukturalno-organizacyjnych w SZRP, w tym z podziałem zadań pomiędzy Wojskowe Oddziały Gospodarcze (WOG) i Regionalne Bazy Logistyczne (RBLog). Istnieje też dalsza potrzeba organizacji szkoleń i kursów w zakresie problematyki HNS. Kolejne zadania związane są z udziałem w kontrolach w pozamilitarnych ogniwach obronnych, udziałem w ćwiczeniach międzynarodowych oraz organizacją corocznej konferencji HNS, która stanowi doskonałą platformę dyskusji i współpracy poszczególnych elementów systemu HNS. Pozostaje ważnym elementem wymiany informacji oraz oceny stanu edukacji a jednocześnie pozwala wzmacniać współpracę struktur realizujących zadania HNS w resorcie obrony narodowej i EPSO. Zakończenie Zaprezentowany w niniejszym artykule zakres zadań HNS wskazuje, że wsparcie przez państwo gospodarza jest jednym z istotnych kierunków działań ZPL-P4. Jest ono realizowane wielotorowo w różnych obszarach: organizacja zabezpie2009/02 czenia ćwiczeń sojuszniczych, określenie kompetencji w tym zakresie, implementacja dokumentów doktrynalnych, organizacja szkoleń i kursów oraz udział we współpracy międzynarodowej. Doświadczenia wynikające z aktywności systemu HNS w poprzednich latach pozwoliły na wypracowanie skutecznych procedur zapewniających efektywne wsparcie logistyczne wojsk. Nie udało się mimo to uniknąć wystąpienia pewnych problemów, takich jak brak zestawów niskopodwoziowych w Siłach Powietrznych czy też problem dostępności budynku pełnienia dyżurów bojowych w misji „Air policing”. Aktywność właściwych komórek logistycznych pozwoliła jednak na terminowe zniwelowanie uchybień. Przed systemem wsparcia przez państwo gospodarza istnieje jeszcze wiele wyzwań, ale dotychczasowa realizacja zadań HNS przez Polskę pozwala osiągać zamierzone cele. Wyzwaniom można bowiem sprostać jedynie dzięki precyzyjnemu zespalaniu wysiłków współpracujących ze sobą cywilnych i wojskowych podmiotów systemu. przegląd logistyczny 23 ZABEZPIECZENIE TRANSPORTOWE Bezpieczeństwo na drogach JAROSŁAW WIŚNIEWSKI płk w st. spocz. mgr inż. Tadeusz MUZAL Szefostwo Transportu i Ruchu Wojsk DWLąd Bezpieczeństwo ruchu drogowego Działania zmierzające do poprawy stanu bezpieczeństwa na drogach są realizowane przez wiele instytucji i organizacji, także przez wojsko. Profilaktyka bezpieczeństwa ruchu drogowego (brd), to zapobieganie negatywnym zdarzeniom w ruchu drogowym. W czasie pokoju większość pojazdów wojskowych porusza się po tych samych drogach, po których jeżdżą pojazdy cywilne, a więc zagrożenia z jakimi spotykamy się w ruchu drogowym w równym stopniu dotyczą zarówno pojazdów wojskowych, jak i cywilnych. Wspólny cel zapobiegania wypadkom sprzyja współpracy podejmowanej przez instytucje rządowe, pozarządowe, organizacje społeczne, ośrodki naukowe, fundacje i firmy ubezpieczeniowe. 24 przegląd logistyczny Systematyczne uświadamianie kierowcom oraz innym użytkownikom ruchu zagrożeń, jakie niesie ruch drogowy pozwala wytworzyć u nich nawyk myślenia o przesłankach, które mogą stać się przyczyną wypadku lub kolizji. Od- Rozwój motoryzacji Z darzenia drogowe (wypadki i kolizje) są nieodłącznie związane z ruchem drogowym, który rozwija się równolegle z cywilizacją, a największy wpływ wywiera na niego rozwój motoryzacji. 2009/02 powiedni stan techniczny pojazdu i dobry, czyli wyszkolony, zdyscyplinowany, myślący i posiadający wyobraźnię kierowca są gwarantem wystarczającego poziomu stanu bezpieczeństwa na drogach. Brd wczoraj Motoryzacyjne. W SSCzS pozostał tylko jeden etat specjalisty ds. prewencji w Oddziale Eksploatacji. W 1992 roku został rozwiązany istniejący od 1974 roku pion Głównego Inspektora Techniki, pod który podlegało SSCzS. Na szczeblu centralnym zadania tego pionu przejął Sztab Generalny Wojska Polskiego (SGWP), a profilaktyką brd w latach 1993–95 zajął się Zarząd XV Eksploatacji. Podczas kolejnej restrukturyzacji Zarząd XV Eksploatacji podzielił się i wyłonił Zarząd Techniczny Sztabu Generalnego. W Zarządzie XV Eksploatacji Sztabu Generalnego znajdował się Oddział Bezpieczeństwa Eksploatacji Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego, który zajmował się problematyką związaną z bezpiecznym użytkowaniem techniki wojskowej, czyli bezpieczeństwem obchodzenia się z bronią i amunicją, bezpieczeństwem ruchu drogowego, niebezpieczeństwami związanymi z promieniowaniem radioaktywnym oraz promieniowaniem elektromagnetycznym, a także bezpieczeństwem ekologicznym. Na początku 2000 roku rozwiązano Zarząd Techniczny, a problematykę brd przekazano Wojskom Lądowym. Już w latach 50. XX wieku wśród pracowników służby samochodowej pojawiały się stanowiska, aby zapisać obowiązki dotyczące postępowania podczas zdarzeń drogowych z udziałem pojazdów wojskowych. W 1957 roku Szefostwo Służby Samochodowej MON włączyło się w inicjatywę Ministerstwa Komunikacji i współtworzyło Towarzystwo Trzeźwości Transportowców (TTT). W jednostkach wojskowych powstawały Wojskowe Koła TTT, a ich działalność wspierała realizację zadań służbowych związanych z profilaktyką bezpieczeństwa ruchu drogowego. 19 września 1997 roku zawarte zostało porozumienie o współpracy TTT z jednostkami organizacyjnymi MON. Za współpracę odpowiedzialna jest Społeczna Komisja ds. Wojskowych Kół TTT. Po połączeniu służby samochodowej ze służbą techniczną wojsk pancernych w 1968 roku powstała Służba Czołgowo-SamochodoNOTATKA wa. Działalność profilaktyczna w zakreW czasie istnienia Zarządu Technicznego SGWP zorganizowano, przy sie brd prowadzona była na wszystkich współudziale Żandarmerii Wojskowej, system oceny i wyróżniania najlepszych szczeblach organizacyjnych sił zbrojkierowców. nych. W Szefostwie Służby CzołgowoSamochodowej (SSCzS) MON w strukturze OdRok 2006 przyniósł kolejną zmianę w strukdziału Eksploatacji znajdował się Wydział Pre- turach logistycznych. Powstał Inspektorat Wsparwencji, który koordynował działalność profilak- cia Sił Zbrojnych, w którego skład weszło Szetyczną brd w wojsku. Wydział Prewencji był też fostwo Transportu i Ruchu Wojsk (STiRW) – odpowiedzialny za utrzymywanie bazy danych Centrum Koordynacji Ruchu Wojsk (CKRW), dotyczącej brd, prowadzenie działalności wydaw- co wzmocniło system bezpieczeństwa ruchu droniczej, organizowanie narad i odpraw, nadzoro- gowego wojskowych pojazdów mechanicznych. wanie pracy społecznych inspektorów ruchu dro- Zmiany w systemie dowodzenia i zarządzania gowego, Wojskowych Kół Motoryzacyjnych na szczeblu Sztabu Generalnego WP spowodoi TTT, a także organizowanie współpracy z insty- wały, że zadania rejestracji i ubezpieczenia potucjami i organizacjami społecznymi profesjonal- jazdów sił zbrojnych przydzielono Dowództwu nie zajmującymi się brd. Wojsk Lądowych. Do realizacji tych zadań Kolejne zmiany w strukturach Służby Czołgo- w 2000 roku został powołany Wydział Centralnej wo-Samochodowej w latach 1980–90 wpływały Rejestracji Pojazdów Sił Zbrojnych i Ubezpiena ograniczenia liczby pracowników odpowie- czeń Komunikacyjnych (WCRPSZiUK), który dzialnych za profilaktykę brd. Przestało istnieć podporządkowano szefowi Techniki Logistyki stanowisko społecznego inspektora ruchu drogo- Wojsk Lądowych. Wydział ten funkcjonował wego, zaprzestały działalności Wojskowe Koła w tych strukturach do 2007 roku. Do jego zadań ciąg dalszy s. 28 2009/02 przegląd logistyczny 25 24. 03. Pożegnano żołnierzy 1 Brygady Logistycznej, którzy uzupełnią kontyngent rozmieszczony w prowincji Ghazni. 30. 03. Funkcjonowanie systemu oczyszczania terenu z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych w rejonie odpowiedzialności Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Szczecinie było tematem spotkania przedstawicieli starostw powiatowych z terenu województwa zachodniopomorskiego oraz Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie, Komendy Wojewódzkiej Policji i Komendy Wojewódzkiej PSP w Szczecinie. 6. 04. Podpułkownik Wojciech Fałkowski, dziekan Korpusu Oficerów Śląskiego Okręgu Wojskowego, złożył wizytę w 10 Brygadzie Logistycznej i zapoznał żołnierzy Brygady z problemami, którymi aktualnie zajmuje się Konwent Dziekanów Korpusu Oficerów WP. 9. 04. W 10 Brygadzie Logistycznej dokonano analizy dyscypliny za I kwartał 2009 roku. 26 przegląd logistyczny Kwalifikacja wojskowa D zięki zmienionej ustawie o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej zamiast poboru prowadzona jest kwalifikacja wojskowa. Od początku kwietnia w całej Polsce na kwalifikacje wzywani są młodzi ludzie w celu określenia ich zdolności fizycznej i psychicznej do czynnej służby wojskowej. Osoby, wobec których orzeczo- na zostanie kategoria zdolności do czynnej służby wojskowej, zostaną z urzędu – po uprawomocnieniu się orzeczenia powiatowej komisji lekarskiej – przeniesione do rezerwy. Nadzór nad przeprowadzeniem kwalifikacji wojskowej sprawuje minister spraw wewnętrznych i administracji, a na terenie powiatu przeprowadza ją starosta. Współpraca regionalna MIROSŁAW OCHYRA 17. 03. Rozpoczęło się organizowane przez 2 Batalion Ratownictwa Inżynieryjnego szkolenie obsług pływających transporterów samobieżnych, łodzi saperskich i mostów towarzyszących. Wzięli w nim udział m.in. żołnierze zawodowi i zasadniczej służby wojskowej z 1 Brygady Saperów, 1 Batalionu Drogowo-Mostowego, 3 i 4 Batalionu Ratownictwa Inżynieryjnego oraz 12 Ośrodka Przechowywania Sprzętu. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI z życia jednostek S ystem reagowania na zagrożenia niemilitarne w obszarze województwa oraz udział wojska w reagowaniu kryzysowym były głównymi tematami spotkania dowództwa 10 Brygady Logistycznej z czeskimi oficerami. 23 kwietnia oficerowie z Regionalnego Dowództwa Wojskowego Czech: pułkownik Pawel Dvorak, major Zdanek Frolo, kapitan Jaroslav Pacl oraz chorąży Miroslav Brlica odwiedzili 10 BLog. Podczas spotkania wymieniono wnioski i spostrzeżenia dotyczące sytuacji kryzysowych i działania wojska w razie ich wystąpienia. Podsumowano także dotychczasową regionalną, polsko-czeską współpracę w zakresie wzajemnego informowania i ostrzegania o zagrożeniach niemilitarnych. 2009/02 Z ŻYCIA JEDNOSTEK AGNIESZKA SZKODA 15–16. 04. Szefowie oddziałów transportu i ruchu wojsk Pomorskiego Okręgu Wojskowego, komendanci wojskowych komend transportu oraz dowódcy kompanii regulacji ruchu z Sił Zbrojnych wzięli udział w zorganizowanym przez Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych i POW szkoleniu na temat zasad organizacji ruchu wojsk w ramach operacji połączonej. Wyłoniono najlepszych S zef Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych po raz drugi wyróżnił podporządkowane jednostki i instytucje wojskowe. W tym roku uhonorowane zostało jedenaście jednostek. W kategorii jednostek logistyki były to: 6 Rejonowa Baza Materiałowa, 2 Wojskowy Oddział Gospodarczy oraz 52 Batalion Remontowy Ziemi Człuchowskiej; w kategorii jednostek infrastruktury: 17 Terenowy Oddział Lotniskowy; w kategorii jednostek wojsk inżynieryjnych, zabezpieczenia i regulacji ruchu: 2 Inowrocławski Pułk Komunikacyjny, 1 Dębliński Batalion Drogowo-Mostowy oraz 1 Kujawsko-Pomorski Batalion Dowodzenia Okręgu Wojskowego; w kategorii wojewódzkich sztabów wojskowych: Wojewódzki Sztab Wojskowy w Katowicach, Wojewódzki Sztab Wojskowy w Olsztynie; w kategorii orkiestr wojskowych i klubów garnizonowych: Orkiestra Garnizonowa w Toruniu oraz Klub Garnizonowy w Brzegu. JAROSŁAW KUMALA Wymiana doświadczeń D owódca Śląskiego Okręgu Wojskowego generał dywizji Zbigniew Głowienka wraz z żołnierzami Dowództwa ŚOW przebywał z oficjalną wizytą w Dowództwie Bundeswehry w Erfurcie. W tegorocznym 2009/02 spotkaniu, które odbyło się 27 marca, udział wzięła również delegacja Dowództwa Sił Wsparcia i Szkolenia Republiki Czeskiej. Wzajemne, trójstronne kontakty żołnierzy Śląskiego Okręgu Wojskowego, III Okręgu Wojskowego Bundeswehry i Dowództwa Sił Wsparcia i Szkolenia Republiki Czeskiej służą wymianie doświadczeń i przynoszą od wielu lat wymierne korzyści. Głównym celem spotkania było wzajemne zapoznanie się ze zmianami w strukturach organizacyjnych współpracujących dowództw oraz określenie ich roli i zadań w nowych warunkach. 16–17. 04. Organizacja i prowadzenie szkolenia w garnizonie to główne tematy kursu instruktorsko-metodycznego, który zorganizowano dla dowódców batalionów 10 Brygady Logistycznej. 17. 04. W 1 Batalionie Drogowo-Mostowym zorganizowano uroczyste obchody Dnia Sapera. 22. 04. Na bydgoskim Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego odbyły się Dni Nauki. Jednym z wielu partnerów imprezy był Pomorski Okręg Wojskowy oraz 1 Pomorska Brygada Logistyczna. 28. 04. W 1 Pomorskiej Brygadzie Logistycznej pożegnano 52 żołnierzy z 2 Batalionu Logistycznego oraz 1 Batalionu Dowodzenia i Zabezpieczenia. Wcieleni w sierpniu 2008 roku żołnierze zasadniczej służby wojskowej odeszli do rezerwy. 6–7. 05. W Dowództwie Pomorskiego Okręgu Wojskowego odbyła się konferencja na temat udziału Sił Zbrojnych i instytucji państwowych w systemie zarządzania kryzysowego. przegląd logistyczny 27 ZABEZPIECZENIE TRANSPORTOWE Bezpieczeństwo na drogach Filmy szkoleniowe archiwum AUTORA W latach 1996–2007 wyprodukowano i przekazano do jednostek wojskowych następujące Przykład działań profilaktycznych w zakresie brd należała między innymi profilaktyka brd. Aktualnie jest to organ STiRW – CKRW. Profilaktyka brd realizowana była cykliczne poprzez prowadzenie przedsięwzięć, takich jak wieloetapowy konkurs o tytuł najlepszego kierowcy Wojsk Lądowych czy konferencja profilaktyki brd. Wydział wydawał ponadto materiały szkoleniowe i propagujące bezpieczeństwo w ruchu drogowym (informatory, kalendarze, mapy i atlasy samochodowe, biuletyny, filmy krótkoi średniometrażowe). Istotnym elementem systemu zapobiegania wypadkom i kolizjom z udziałem pojazdów wojskowych są filmy o tematyce brd. W 1991 roku międzynarodowy sukces odniósł zestaw filmów profilaktycznych wyprodukowanych na podstawie scenariuszy opracowanych w SSCzS MON (fot.1). Zestaw filmów krótkometrażowych: Cena, Drobiazg, Klucz do tragedii, Tajemnice, zdobył I miejsce na festiwalu Wojskowych Filmów Profilaktycznych – Paryż 1991, który odbył się w ramach międzynarodowego sympozjum na temat bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Osiąganie sukcesów w produkcji filmów o tematyce brd trwa nadal. Gdy piszemy o historii profilaktyki brd w wojsku należy podkreślić długoletnią współpracę z ubezpieczycielami pojazdów wojskowych. Firmy ubezpieczeniowe wspierają prowadzoną przez wojsko działalność profilaktyczną na rzecz podnoszenia stanu bezpieczeństwa pojazdów mechanicznych sił zbrojnych w ruchu drogowym. 28 przegląd logistyczny filmy: Kierowca + alkohol = fatalne skutki, I konferencja profilaktyki brd, Wypadek i co dalej!, Zabójcza prędkość, Grzechy kierowców, Agresja w ruchu drogowym, Droga krzyżami znaczona, Bądź czujny – nie zaśnij, Alkohol i narkotyki – jednakowo groźne oraz Przewóz transportem drogowym towarów niebezpiecznych. W 2008 roku planowane jest wyprodukowanie filmu pt. Pomoc przedmedyczna ofiarom wypadków drogowych. Wsparcie polega na współuczestnictwie w przedsięwzięciach organizowanych przez wojsko, a także ich współfinansowaniu z funduszu prewencyjnego brd. W ostatnim piętnastoleciu intensywność działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa na drogach znacznie wzrosła, szczególnie od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, która wymusza uzyskanie określonych wskaźników bezpieczeństwa. Wzrost natężenia ruchu na drogach wymusił podejmowanie nowych zadań w zakresie infrastruktury, inżynierii ruchu, prawa drogowego, prewencji i ratownictwa drogowego. Współcześnie Problematyką brd w siłach zbrojnych zajmują się w zróżnicowanym stopniu jednostki wojskowe, związki taktyczne (ZT), okręgi wojskowe (OW) oraz służby logistyczne, służba zdrowia, psychologowie i kapelani poszczególnych rodzajów sił zbrojnych. Na szczeblu centralnym Sił Zbrojnych zaś: Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych, Żandarmeria Wojskowa – Zarząd Prewencji, Departament Wychowania i Promocji Obronności oraz Wojskowa Akademia Techniczna – Wydział Mechaniczny. W Inspektoracie Wsparcia Sił Zbrojnych działalnością na rzecz bezpieczeństwa w ruchu drogowym wojskowych pojazdów mechanicznych zajmują się: Oddział Planowania w SSCzS i Centrum Koordynacji Ruchu Wojsk w Szefostwie Transportu i Ruchu Wojsk (STiRW). W Okręgach Wojskowych działalność w tym zakresie prowadzą Oddziały Służb Technicz2009/02 nych. Problemami brd w ograniczonym zakresie zajmują się ponadto Wojskowe Koła TTT oraz Koła Rodzin Wojskowych. Instytucje, do których zadań należy zajmowanie się bezpieczeństwem na polskich drogach to przede wszystkim: Ministerstwo Infrastruktury, Policja, Krajowa i Wojewódzkie Rady BRD, Inspektorat Transportu Drogowego, Państwowa Straż Pożarna, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Instytut Transportu Samochodowego oraz Wojewódzkie Ośrodki Ruchu Drogowego. W Polsce istnieje ponadto wiele stowarzyszeń, organizacji, związków, fundacji, agencji, które działalność na rzecz bezpieczeństwa na drogach mają zapisaną w statutach (np. Polski Związek Motorowy, TTT, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Stowarzyszenie Pomocy Poszkodowanym w Wypadkach Drogowych, „Alter Ego” i Polski Czerwony Krzyż). Współpraca wojska z instytucjami zajmującymi się bezpieczeństwem na drogach w Polsce jest prowadzona doraźnie, w zależności od potrzeb wynikających z realizowanych zadań. Działalność służbowa w wojsku na rzecz bezpieczeństwa w ruchu drogowym pojazdów wojskowych oraz pracowników wojska prowadzona jest na wszystkich poziomach struktur sił zbrojnych w sposób planowy i ciągły, z wykorzystaniem metod i doświadczeń krajowych, a także resortowych. Cel brd Na stan bezpieczeństwa na drogach mają wpływ wszyscy ich użytkownicy, czyli piesi, rowerzyści i zmotoryzowani. Zmniejszenie ilości wypadków i kolizji to cel każdego przedsięwzięcia z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego. W wojsku ten cel realizowany jest poprzez: − systematyczne podnoszenie kwalifikacji kierowców (szkolenia doskonalące, konkursy, wykłady, pogadanki, pokazy organizowane dla kierowców), − podnoszenie świadomości kierowców na temat zagrożeń występujących podczas ruchu drogowego, − ciągłe eksponowanie czynników mających wpływ na występowanie zdarzeń drogowych, ta2009/02 kich jak jazda w stanie po spożyciu alkoholu, niezapinanie pasów bezpieczeństwa czy też jazda z nadmierną prędkością, − opracowywanie i wydawanie materiałów propagujących bezpieczeństwo w ruchu drogowym, − doskonalenie podsystemu brd (w zakresie: szkolenia kadr, ratownictwa drogowego, doskonalenia metodyki pracy z kierowcami), − wykluczanie z ruchu tych kierowców, którzy stwarzają zagrożenia na drodze – często naruszają przepisy prawa o ruchu drogowym, powodują kolizje, wypadki, zażywają narkotyki. Ważnym elementem w pracy profilaktycznej jest wymiana informacji w pionie i w poziomie struktur wojskowych oraz pomiędzy wojskiem a innymi instytucjami. Zdobywana w ten sposób wiedza o infrastrukturze drogowej, dane statystyczne dotyczące ruchu drogowego, informacje o metodach pracy z kierowcami oraz o wydanych materiałach itp. owocują lepszymi wynikami w pracy profilaktycznej brd. W działalności profilaktycznej brd w siłach zbrojnych zawsze obowiązywał kierunek, że najważniejsze dla całego systemu jest to, co dzieje się w tym zakresie w jednostkach wojskowych, ponieważ tam znajdują się pojazdy i im podlegają kierowcy. Pozostałe elementy systemu powinny ułatwiać jednostkom działalność, głównie przez: zaopatrywanie w wydawnictwa z zakresu brd oraz inne materiały dotyczące profilaktyki, inspirowanie w zakresie metod i metodyki działania na polu profilaktyki, współorganizowanie przedsięwzięć profilaktycznych obejmujących obszar działania większy niż jednostka, a także ukierunkowywanie jednostek na współpracę z Żandarmerią Daleka przyszłość O siągnięcie poziomu brd takich państw, jak: Szwecja, Norwegia, Wielka Brytania czy choćby Francja to jeszcze dla Polski daleka przyszłość, szczególnie jeżeli bierzemy pod uwagę ilość ofiar śmiertelnych na sto wypadków. Wielopoziomowe i wielokierunkowe działania przynoszą jednak wymierne rezultaty, a wojsko wpisuje się w ogólnokrajowy system profilaktyki brd. przegląd logistyczny 29 JAROSŁAW WIŚNIEWSKI ZABEZPIECZENIE TRANSPORTOWE Bezpieczeństwo na drogach Prawidłowe przemieszczanie kolumn wojskowych po drogach publicznych Wojskową, Policją, Towarzystwem Trzeźwości Transportowców, Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, pracowniami psychologicznymi, Państwową Strażą Pożarną, Wojewódzkimi Radami Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, Wojewódzkimi Ośrodkami Ruchu Drogowego i innymi instytucjami profesjonalnie zajmującymi się problemami bezpieczeństwa ruchu drogowego. Zasadnicze kierunki działalności profilaktycznej brd, które powinny być realizowane obecnie i w przyszłości to: − zmniejszanie ilości zdarzeń drogowych (wypadków i kolizji); − dokształcanie kierowców i wychowanie w duchu trzeźwości i abstynencji od narkotyków; − doskonalenie umiejętności kierowców (w tym szkolenie ratowników drogowych) w zakresie udzielania pomocy przedmedycznej ofiarom wypadków drogowych; 30 przegląd logistyczny − zapoznawanie kierowców z technikami wykorzystującymi zasady ekojazdy (jazda oszczędna i bezpieczna); − doskonalenie umiejętności kierowców w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych i jazdy w kolumnie. Konkluzje Wypracowana przez kadrę Służby Czołgowo-Samochodowej metodyka działań profilaktycznych brd stworzyła dobre podstawy do kontynuowania w jednostkach wojskowych i na wyższych szczeblach organizacyjnych sił zbrojnych działalności, której celem jest poprawa stanu bezpieczeństwa w ruchu drogowym wojskowych pojazdów mechanicznych. Nawiązane kontakty z instytucjami rządowymi i pozarządowymi, organizacjami społecznymi oraz ośrodkami naukowymi należy rozszerzać i pogłębiać, aby wykorzystywać ich możliwości pomocy w realizacji naszych celów profilaktycznych brd. 2009/02 Transport amunicji ZABEZPIECZENIE TRANSPORTOWE ppłk dypl. Sławomir Hajt WSOWLąd us army starszy wykładowca w Zakładzie Logistyki Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych. kpt. Grzegorz Stankiewicz WSOWLąd wykładowca w Zakładzie Logistyki Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych. Pojazd do transportu amunicji Pełne i terminowe zaopatrywanie wojsk w rakiety i amunicję jest jednym z podstawowych czynników decydujących o osiągnięciu powodzenia w walce. Proces zaopatrywania w amunicję na współczesnym polu walki pełni zasadniczą i pierwszoplanową funkcję w działalności logistycznej. W szyscy wiemy, jakie kontrowersje towarzyszą kolejnemu pomysłowi, dotyczącemu zakupu dla Wojska Polskiego samochodów terenowych HMMWV Hummer: „samochód legenda”, „kultowy”, „najlepsza terenówka świata”. Pojazd o rzeczywiście ciekawej konstrukcji i dobrych parametrach terenowych. Czy jest on jednak w stanie zabezpieczyć potrzeby transportowe amunicji w Wojsku Polskim? Samochód powstał w odpowiedzi na 2009/02 zapotrzebowanie US Army na pojazd o większej zdolności ładunkowej niż używane do owego czasu MUTT-y M151. Nie chodziło tylko o liczbę możliwych do przewiezienia żołnierzy, ale głównie o liczbę przewożonego zaopatrzenia. Wymagano również polepszenia parametrów terenowych oraz pełnej ochrony załogi przed działaniem środków chemicznych i skutkami użycia broni nuklearnej oraz zabezpieczenia przed działaniem warunków atmosferycznych. przegląd logistyczny 31 ZABEZPIECZENIE TRANSPORTOWE Transport amunicji Po raz kolejny okazuje się, że rzeczywiste potrzeby wojska są ignorowane, a do głosu dochodzą „specjaliści”, którzy nie mają wiedzy na temat wojskowych realiów. Taktyczny pojazd do transportu amunicji, w logistycznym ogniwie: kompanijny punkt amunicyjny – stanowiska ogniowe, powinien zdaniem autorów być zbudowany: − dla pododdziałów czołgów zmechanizowanych i artylerii samobieżnej (poziomu taktycznego) na bazie opancerzonego bazowego podwozia gąsienicowego; − dla pododdziałów zmotoryzowanych – na podwoziu bazowego kołowego transportera opancerzonego (KTO). Opancerzenie wozów do transportu amunicji musiałoby odpowiadać parametrom odpornościowym pancerzy przyjętych odpowiednio dla czołgów, BWP, KTO i samobieżnych dział lub być do nich zbliżone lub być zbliżone. Moc silników, konstrukcja układu jezdnego (szczególnie jego nośność oraz zestopniowanie skrzyń przekładniowych) powinny poza realizacją zasadniczych funkcji pojazdu umożliwiać także sprawne prowadzenie przy pokonywaniu trudno przekraczalnych rejonów działań i odcinków dróg manewru. Moc silnika powinna ponadto umożliwiać holowanie przyczepy. Wielkość oraz konstrukcja bryły kadłuba pojazdu powinny być tak skonfigurowane, aby z jego części tworzyć platformę ładunkową. Całkowita powierzchnia ładunkowa platformy powinna umożliwiać załadunek sześciu dwusegmentowych zasobników z amunicją, o wymiarach odpowiadających parametrom podstawy przyjętym zgodnie z normą ISO 6780 dla standardowej palety euro1 powiększonym o luz manipulacyjny2 50 mm dodany do wymiaru każdego boku zasobnika. Całkowita podstawa wymiarowa platformy powinna zatem wynosić 2600 x 2700 mm. Zasadnicze integralne wyposażenie taktycznego pojazdu do transportu amunicji powinno składać się (rys. 1) z segmentowego hydraulicznego dźwigu samochodowego (HDS) o zasięgu roboczym dostosowanym do podjęcia zasobnika z amunicją lub palety euro w relacjach: platfor32 przegląd logistyczny ARCHIWUM AUTORA Założenia funkcjonalno-techniczne pojazdu do transportu amunicji Rys. 1. Koncepcja studyjna taktycznego pojazdu do transportu amunicji wraz z modułami funkcjonalnymi ma ładunkowa – miejsce wyładunku obok pojazdu, samochód ciężarowy – własna platforma oraz przyczepa – miejsce przy pojeździe. Udźwig musiałby natomiast na maksymalnym zasięgu roboczym ramienia – około 5 metrów – wynosić 1000 kg. Układ kinematyczny ramion roboczych powinien umożliwiać płynne operowanie dołączalnymi modułami funkcjonalnymi w roboczym obszarze 360° oraz zapewniać jego złożenie do możliwie najmniejszych gabarytów w położeniu transportowym. Wytrzymałość mechaniczna poszczególnych elementów dźwigu powinna umożliwiać także obsługę dołączalnych modułów funkcjonalnych pracujących w trybie udarowym. Zakładany zestaw modułów funkcjonalnych (o sterowaniu i napędzie hydraulicznym) przystosowanych do pracy z HDS powinien zawierać: − moduł do oczyszczania sektorów obserwacji i ostrzału, z elementami roboczymi umożliwiającymi wycinanie krzewów oraz rotacyjne usuwanie wysokich traw; − moduł do wiercenia otworów w zamarzniętym gruncie w celu szybkiego stworzenia warunków do prowadzenia rozbudowy inżynieryjnej metodami wybuchowymi; 1200 x 800 x 145 mm. Luz manipulacyjny – przestrzeń umożliwiająca swobodny załadunek, wyładunek i składowanie paletowej jednostki ładunkowej. 1 2 2009/02 − moduł do udarowego kruszenia zawał z elementów ceglano-betonowych do wsparcia działań kompanii w terenie zurbanizowanym oraz do rozbijania zmarzniętego gruntu na potrzeby budowy przeciwpancernych pól minowych, które są przewidziane do ustawiania przy użyciu sił i środków kompanii; − łyżkę do prac ziemnych o pojemności około 0,3 m³, umożliwiającą wsparcie kompanii w zakresie wykonania wałów ochronnych w stanowiskach ogniowych oraz do rozbudowy inżynieryjnej kpa; − moduł umożliwiający niszczenie narzutowych pól minowych o niewielkiej sile rażenia. Elementem roboczym przystawki do bezpośredniego kontaktu z miną powodującym jej detonację może być końcówka mechaniczna o odpowiedniej wytrzymałości z rozwijanym z bębna elementem kontaktowym, który po zniszczeniu w wyniku wybuchu miny może być automatycznie zastąpiony nowym. Detonację może także wywoływać za pomocą odpowiednio ukształtowanej dyszy, gdzie elementem kontaktowym (roboczym) będzie strumień silnie sprężonego powietrza; − uchwyt do manipulowania paletowymi jednostkami ładunkowymi. Kolejne zasadnicze elementy wyposażenia taktycznego wozu amunicyjnego to: − odchylny w płaszczyźnie pionowej czołowy lemiesz spycharkowy do prowadzenia rozbudowy inżynieryjnej. Konstrukcja oraz wytrzymałość lemiesza powinna spełniać funkcję dodatkowej czołowej osłony pancerza, funkcję umożliwiającą kotwienie pojazdu podczas pracy wyciągarki oraz funkcję stabilizującą platformę pojazdu w sytuacji, gdy używane są poszczególne funkcje robocze HDS. − wciągarka z systemem zbloczy umożliwiających opcjonalne zwiększenie siły uciągu; − zestaw sztywnych i elastycznych cięgien holowniczych; − pokładowe środki łączności do pracy w sieci dowodzenia dowódcy kompanii i w sieci zabezpieczenia logistycznego batalionu (dywizjonu); − przyrządy obserwacyjne dzienno-nocne; − wynośny pulpit sterowniczy dla HDS; − uzbrojenie pokładowe. Wymienne moduły powinny posiadać konstrukcję, w której są wykorzystane rozwiązania tech2009/02 Propozycja rozwiązań Autorzy proponują, aby zestaw modułów był przewożony w jednym z sześciu możliwych do zainstalowania na przyczepie segmentów. Przyczepa powinna zaś stanowić integralną część taktycznego pojazdu do transportu amunicji. niczne przyjęte dla mechanicznych i hydraulicznych połączeń automatycznych i półautomatycznych tzw. szybkozłączy, bowiem tylko takie połączenia będą gwarantować szybką adaptację urządzenia do konkretnych zadań w dynamice działań bojowych. Wyposażenie zasadnicze Wyposażenie zasadnicze pojazdu do transportu amunicji powinno się składać z sześciu dwusegmentowych zasobników (rys. 2) przystosowanych do mechanicznego przeładunku autonomicznym urządzeniem HDS z zastosowaniem chwytaka paletowego lub przy użyciu klasycznego zawiesia dźwigowego. Konstrukcja zasobników musi umożliwiać bezpieczny transport amunicji armatniej i strzeleckiej w stanie rozkonserwowanym bez opakowań jednostkowych, to znaczy w stanie umożliwiającym bezpośrednie załadowanie jej do czołgu (wozu bojowego) będącego na stanowisku ogniowym. Zaletą zasobnika może być: − transportowanie amunicji w stanie umożliwiającym jej natychmiastowe użycie przez załogi czołgów (wozów bojowych), − w kompanijnym punkcie amunicyjnym można dowolnie konfigurować strukturę rodzajową amunicji adekwatnie do szacowanych lub bieżących potrzeb pododdziału, powstających w dynamice walki. Wymaga to jednak zastosowania systemu identyfikacji (opisywania) zawartości zasobników w celu ułatwienia zarządzania procesem dostarczania amunicji w kompanii. Ważną cechą zasobnika jest także to, że załoga wozu może prowadzić zbiórkę amunicji z uszkodzonych czołgów (wozów bojowych) stanowiących nadwyżkowy fundusz remontowy batalionu oraz mobilnych elementów ewakuacyjno-remontowych oddziału bezpośrednio do zasobnika. Rozwiązanie to pozwoliłoby racjonalnie przegląd logistyczny 33 ZABEZPIECZENIE TRANSPORTOWE Transport amunicji ARCHIWUM AUTORA (3) Rys. 2. Koncepcja zasobnika do transportu amunicji Rys. 3. Koncepcja przyczepy przystosowanej do współpracy z taktycznym pojazdem do transportu amunicji dysponować zapasami taktycznymi amunicji kompanii i batalionu w walce. Aby nie ograniczać powierzchni ładunkowej pojazdu opracowuje się wariant, w którym funkcjonalne moduły wymienne byłyby transportowane w jednym z trzech demontowalnych segmentów przyczepy stanowiącej integralną część wozu (rys. 3). Rozwiązanie to umożliwiłoby transportowanie segmentowego zasobnika z funkcjonalnymi modułami wymiennymi (osprzętem) na powierzchni ładunkowej pojazdu w sytuacjach, w których byłyby wykorzystywane tylko nielogistyczne funkcje tej jednostki. Pozostałe segmenty transportowane na przyczepie to dwa demontowalne zasobniki na wodę o pojemność 1m³ każdy oraz dwa pojemniki ko34 przegląd logistyczny szowe do transportu kanistrów z mps. Konstrukcja zasobników na wodę musiałaby umożliwiać pozagrawitacyjne opróżnianie wody w warunkach polowych. Pojemniki koszowe do transportu mps mogą pomieścić łącznie 56 kanistrów o pojemności 20 dm³, co umożliwia transport ok. 1120 dm³ mps w wariancie rezerwowym. Wymiary podstaw zasobników na wodę oraz kanistrów z mps powinny być takie same jak standardowej palety euro. Powinny one ponadto posiadać podatność manipulacyjną oraz przeładunkową dostosowaną do współdziałania z urządzeniem HDS pojazdu amunicyjnego. Szacunkowa powierzchnia ładunkowa przyczepy powinna być taka sama jak wozu amunicyjnego, przy założeniu, że podstawa zasobnika do transportu funkcjonalnych modułów do pracy z HDS (osprzętu) nie przekraczałaby wymiaru dwóch europalet. Konstrukcja układu jezdnego oraz zawieszenia przyczepy powinna posiadać szacunkową nominalną nośność zawierającą się w przedziale od 6 do 7 ton. Przedziałowe określenie nośności przyczepy wynika z braku możliwości określenia wagi elementów funkcjonalnych (osprzętu) do pracy z HDS. Przyczepa w dynamice obrony pozostawałaby w ukryciu terenowym znajdującym się w obrębie kompanijnego punktu amunicyjnego. W natarciu powinna być natomiast holowana za pojazdem. W związku z tym, że w natarciu występuje znacznie większe niż w obronie zużycie amunicji, a pododdziały dysponują zdecydowanie krótszym czasem dyspozycyjnym na jej uzupełnianie, to zasobniki z wodą oraz mps mogłyby być opcjo2009/02 ARCHIWUM AUTORA (4) Rys. 4. Koncepcja studyjna taktycznego zestawu do dowozu środków zaopatrzenia nalnie zastąpione czterema dwusegmentowymi zasobnikami amunicyjnymi. Rozwiązanie to wymaga jednak tego, by samochód ciężarowy przewidziany do przewozu części wyposażenia indywidualnego żołnierzy kompanii holował przyczepę do przewozu dodatkowych zasobników amunicyjnych (rys. 4), które zamiennie z zasobnikami na wodę i mps mogłyby być transportowane na przyczepie wozu amunicyjnego. Taktyczno-logistyczny efekt zastosowania proponowanych rozwiązań Proponowane rozwiązania, zdaniem autorów, mogą zoptymalizować następujące obszary działania kompanii na współczesnym polu walki: − bezpieczeństwo dostaw amunicji; − czas reakcji materiałowej na potrzeby walczących pododdziałów; − dostarczanie amunicji bezpośrednio na stanowiska ogniowe; − konfigurowania w wymaganym z taktycznego punktu widzenia możliwie najkrótszym czasie asortymentu dostarczanej amunicji adekwatnie do zmieniających się potrzeb w walce; − zredukowanie czasu potrzebnego do wykonania operacji ładunkowych i przeładunkowych; − mobilności oraz „bojowej żywotności” pododdziału dzięki możliwościom opcjonalnego wykorzystania pozalogistycznych funkcji pojazdu amunicyjnego; 2009/02 − konwojowania samochodowych kolumn z zaopatrzeniem. Usprawnienie wymienionych obszarów funkcjonowania kompanii we współczesnym środowisku taktycznym pozwoli w maksymalnym stopniu wykorzystać potencjał bojowy tego zasadniczego modułu bojowego dla wyniku walki batalionu. Zakończenie Sprawność działań bojowych w aspekcie zabezpieczenia logistycznego pozwala redukować nie tylko materialną i sytuacyjną przewagę przeciwnika, ale także przewagę jakościową w odniesieniu do walorów bojowych uzbrojenia. Kompleksowe rozwiązanie kluczowego z punktu widzenia taktyki problemu, związanego z dostarczaniem amunicji walczącym wojskom, wymaga wprowadzenia do Wojsk Lądowych szacunkowo około stu opisanych lub podobnych taktycznych pojazdów amunicyjnych. Przedstawiona w opracowaniu istota problemu oraz propozycja rozwiązań w zestawieniu ze średnim okresem (który wynosi zwykle 30 lat) pozostawania w służbie nowo wprowadzanych do wyposażenia wojsk jednostek sprzętowych, sugeruje zasadność podjęcia merytorycznej dyskusji zmierzającej do rozwiązania zarysowanego problemu taktyczno-logistycznego. przegląd logistyczny 35 ZABEZPIECZENIE MEDYCZNE Profilaktyka medyczna Włodzimierz Kaleta Redakcja Wojskowa us navy Ppłk rez. działalność publicystyczną rozpoczynał na łamach gazety codziennej POW. Służył w Sztabie Generalnym WP. Aktualnie jest dziennikarzem Redakcji Wojskowej. Zapobieganie zamiast leczenia Podczas tegorocznego letniego poligonu Inspektorat Wojskowej Służby Zdrowia rozpoczął badania cytogenetyczne kadry Wojska Polskiego, których przydatność dla armii trudno przecenić. M ON stawia na profilaktykę. Przez wiele lat to właśnie profilaktyka stanowiła poważną bolączkę wojskowej służby zdrowia. MON wraz z Inspektoratem Wojskowej Służby Zdrowia zamierzają to zmienić. Wojsko od kilkunastu lat przygotowuje się do rozszerzenia zakresu profilaktyki leczenia żołnierzy. Niestety w przeszłości na przeszkodzie do tego stanęły zmiany organizacyjne w krajowej służbie zdrowia. Programy profilaktyczne, uznawane wówczas za szczególne przywileje wojska, funkcjonowały nie tylko w MON, ale także w innych służbach mundurowych oraz w szkołach, dotyczyły trans36 przegląd logistyczny portu czy górnictwa. Kiedy odpowiedzialność za zdrowie żołnierzy przejął Narodowy Funduszu Zdrowia, programy przestały funkcjonować. Po powstaniu kas chorych i wejściu w życie nowych ustaw wszystkie prowadzone i planowane programy profilaktyczne zostały resortowi obrony zabrane – wspomina kmdr Andrzej Zabielski, szef Oddziału Lecznictwa i Profilaktyki Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia. W Siłach Zbrojnych najbardziej znany był tzw. program KOR, czyli program osłony układu krążenia. Zaprzestano jego realizacji akurat wtedy, kiedy zaczął się najlepiej rozwijać. W ramach tego programu zbierano materiały kardiolo2009/02 giczne kadry, opracowywano sposoby leczenia i zalecenia zdrowotne. Niestety NFZ nie dał wojsku ani złotówki na kontynuację programu KOR. Potrzeba będzie wielu lat, by program mógł ponownie funkcjonować w armii. Kody dłuższego życia Wprowadzanie zmian umożliwiła decyzja nr 3 ministra obrony narodowej z 2007 roku. Dokument wprowadził dwa programy medyczne. Pierwszym był właśnie program ochrony układu krążenia. Jego zasięg został jednak ograniczony do żołnierzy, którzy przekroczyli 35 rok życia. Na rozszerzenie zasięgu programu na razie nie starcza pieniędzy. Drugi z wprowadzonych w ubiegłym roku projektów – tzw. program cytogenetyczny, wywołał poruszenie w Polsce, w Europie, a nawet na świecie. Popularnie nazywany jest programem identyfikacji genetycznej. Nie zamierzamy grzebać w genach żołnierzy, tylko badając je, dowiedzieć się na co chorowali i na jakie choroby o podłożu genetycznym mogą w przyszłości zachorować – podkreśla kmdr Zabielski. W ciągu kilku najbliższych lat każdy żołnierz powinien mieć wykonane badania laboratoryjne, na podstawie których określony zostanie zapis jego indywidualnego kodu genetycznego. Według oficerów IWSZ zawierać on będzie szczegółowe dane dotyczące nie tylko obecnego stanu zdrowia żołnierza, ale także indywidualnych predyspozycji zdrowotnych i psychicznych. Dzięki tym danym możliwe będzie określenie skłonności żołnierza do dziedziczenia chorób, a nawet stwierdzenie, czy badany w ogóle nadaje się do służby, a jeśli tak – to na jakim stanowisku. Przeprowadzone testy i badania pozwolą też sprawdzić, czy geny żołnierza pozwalają mu latać współczesnymi samolotami, służyć na okrętach podwodnych, w jednostkach specjalnych lub być płetwonurkiem. Zapis genetyczny wskaże również, czy podczas służby w tropiku u żołnierza nie ujawnią się skłonności do jakiejś choroby. To groźna wiedza. MON zdaje sobie sprawę z tego, że ktoś, kto zdobyłby wyniki badań cytogenetycznych żołnierzy miałby naszą armię jak na dłoni – dlatego muszą być one tajne. Sam program jest jawny, poinformowano o nim w Dzienniku Ustaw MON. Jawny jest również sposób 2009/02 Zapobieganie Profilaktykę w zakresie ochrony przed chorobami układu krążenia należy zaczynać bardzo wcześnie, zanim pojawią się w nim wyraźne zmiany. Tymczasem trudna, stresująca służba sprawia, iż problemy z sercem czy krążeniem mają coraz młodsi żołnierze – podkreśla gen. bryg. Andrzej Wiśniewski, szef Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia. wykonywania badań. Tajne będą tylko wyniki. Znać je będzie jedynie zespół wykonujący badania i nikt więcej – podkreśla kmdr Zabielski. Zdaniem lekarzy wiedza o predyspozycjach i obciążeniach zdrowotnych żołnierzy ma wiele zalet – często może ocalić życie, zwłaszcza podczas misji. Kadra służy tam przecież w różnych warunkach. Dzięki wiedzy zebranej podczas badań cytogenetycznych łatwiejsze będzie np. przetaczanie krwi w szpitalach polowych. Rozpoznanie obciążeń genetycznych pozwoli też na skuteczniejszą walkę z ewentualnymi chorobami, zwłaszcza nowotworowymi. Może być również pomocne przy doborze sprzętu ortopedycznego. Nie jest to bajka o żelaznym wilku. Dla lekarzy wojskowej służby zdrowia taka jest rzeczywistość. Dzięki przyzwoleniu dowództwa Wojsk Lądowych zespół kierowany przez prof. Kozłowskiego podczas tegorocznych letnich poligonów przebadał ok. 1,5 tysiąca żołnierzy. A to dopiero początek. Nie chcemy straszyć kadry ewentualnymi przypadłościami z przyszłości, ale mając tę wiedzę zadbać o skuteczną opiekę profilaktyczną żołnierzy. Aby w sytuacji, kiedy choroba już wystąpi móc ją leczyć w jak najwcześniejszym stadium, nie czekając aż się rozwinie – podkreśla gen. bryg. Andrzej Wiśniewski, szef IWSZ. W zeszłym roku w Warszawie utworzono pierwszą pracownię cytogenetyczną. Druga ma rozpocząć działanie jeszcze w tym roku w Bydgoszczy. Lekarze tłumaczą, że są to pracownie cytogenetyczne, inne od genetycznych istniejących w wielu szpitalach w kraju. Najpierw męskie sprawy W 2008 roku w Siłach Zbrojnych wprowadzono kolejne dwa programy. Jednym z nich jest profilaktyczny program ochrony mężczyzn przed przegląd logistyczny 37 ZABEZPIECZENIE MEDYCZNE Profilaktyka medyczna rakiem stercza, czyli gruczołu krokowego. Rak Zdaniem szefa IWSZ, każdy z tych programów stercza jest – w skali Europy i świata – drugim warto będzie przedłużyć. Za kilka lat w wojsku pod względem częstotliwości występowania. pojawi się nowa populacja żołnierzy, do użytku W Polsce jest na trzeciej pozycji po raku płuc i żo- wejdą nowe urządzenia diagnostyczne a nowe prełądka u mężczyzn. Zaniedbania w leczeniu tej paraty pozwolą na wykonywanie szybkich testów dolegliwości kończą się tragicznie. Konsultant diagnozowania. wojskowej służby zdrowia w dziedzinie urologii Potrzeba regularnych przeglądów opracował założenia programu, dzięki czemu jeszWojskowa służba zdrowia chce powrócić do cze w tym roku zostanie on wprowadzony w całym kraju. Obejmie mężczyzn, u których badania corocznie wykonywanych badań okresowych. To PSA (badanie krwi pozwalające wykryć raka ster- konieczność, jeśli wojsko ma poznać rzeczywisty cza) potwierdzą odchylenia od stanu prawidłowe- stan zdrowia kadry oraz określić najbardziej pogo. Kmdr Zabielski zapewnia, że jeszcze we wrze- trzebne programy profilaktyczne przyszłości. śniu br. w Sztabie Generalnym rozpoczną się ba- Sprawozdania medyczne dotyczące stanu zdrowia żołnierzy zawodowych w ostatnich latach nie są dania kadry m.in. w zakresie tego programu. W tym roku rozpoczął się również kolejny pro- optymistyczne. Rośnie liczba kadry z chorobami gram profilaktyczny, przeznaczony raczej dla i schorzeniami wykrywanymi zbyt późno. Dotylekarzy – program telemetryczny. Jego zasięg czy to przede wszystkim chorób onkologicznych, ma być jednak znacznie szerszy niż przeprowa- układu krążenia czy płuc. dzanie zabiegów operacyjnych przez NOTATKA uznanych specjalistów na odległość, Brak systematycznego prowadzenia tych badań to również efekt przemian przy wykorzystaniu kamer telewizyjstrukturalnych w wojsku, gdyż służba zdrowia włączona została do powszechnego, cywilnego systemu opieki zdrowotnej. nych. Program umożliwia kontakt ze specjalistami przez stosowną sieć Korzyści z podjęcia jak najwcześniejszego lew każdej chwili, w dzień i w nocy, w kraju i za granicą. Pozwala nie tylko na śledzenie operacji czenia nawet najbardziej groźnych chorób są oczyprzez sieć informatyczną, ale także na obserwo- wiste. W wielu przypadkach zbyt późne podjęcie wanie badań laboratoryjnych lub przesyłanie leczenia zmniejsza szanse pacjenta na wyzdrowienie i jest o wiele kosztowniejsze, naraża go też obrazów do szerszej konsultacji. Kierownictwo IWSZ przygotowuje się do na dodatkowe cierpienia. Nowotwór w rozwinięwprowadzenia kolejnych programów profilak- tym stadium z reguły trzeba usunąć wraz z narzątycznych w 2009 roku. Chcemy m.in. objąć kadrę dem, na którym jest umiejscowiony. Potem naleczynnym poradnictwem zdrowotnym, zapobie- ży długo stosować chemioterapię. Nowotwór we gawczą opieką leczniczą – głównie chorób cy- wczesnym stadium można wypalić laserem, usuwilizacyjnych, ale także najczęściej występują- nąć bez użycia skalpela. Gen. bryg. Andrzej Wiśniewski, szef IWSZ cych w wojsku – wyjaśnia generał Wiśniewski. W przyszłości wszyscy żołnierze objęci zostaną przekonuje: Tak naprawdę, to obecnie, kiedy nie kompleksową opieką. Już obecnie przygotowany prowadzi się regularnie badań okresowych nie jest program laryngologiczny. W Wojskowym wiemy, jaki jest rzeczywisty obraz stanu zdrowia Instytucie Higieny i Epidemiologii opracowano kadry. Nie mamy żadnych możliwości prowadzezasadnicze założenia programu mikrobiologicz- nia rzetelnych badań porównawczych dotycząnego w zakresie ochrony przed chorobami szcze- cych zarówno zachorowalności kadry, jak i najgólnie niebezpiecznymi. Do celowości ich wpro- częstszych schorzeń, na które zapadają. W Siłach Zbrojnych przestały obowiązywać wadzenia musimy wcześniej przekonać decydenwcześniejsze, wewnątrzresortowe ustalenia dotytów – dodaje kmdr Zabielski. Założono, że wszystkie programy będą konty- czące prowadzenia badań okresowych. Dotychnuowane przez pięć lat. Nie znaczy to, że po tym czas organizowano je rokrocznie. Jeśli w trakcie czasie muszą zostać obligatoryjnie przerwane. badań lekarz zauważył u pacjenta objawy choro- 38 przegląd logistyczny 2009/02 by, to kwalifikował go do odpowiedniej grupy zdrowotnej i w zależności od potrzeb kierował na badania dodatkowe. Oddzielnie prowadzone były badania pilotów. Uwagę zwracano szczególnie na ich uzębienie i układ krążenia. Szczegółowe badania prowadzono również u marynarzy, z wyszczególnieniem załóg okrętów podwodnych. Zdarzało się nawet, że za uporczywe unikanie wykonania badań okresowych dowódca dyscyplinował żołnierzy groźbą kary. Kiedy wojsko włączono do krajowego systemu lecznictwa i profilaktyki, kadrę zaczęły obowiązywać przepisy ustawy o służbie medycyny pracy, zawarte w kodeksie pracy. Według norm kodeksowych pracodawca powinien organizować badania okresowe raz na trzy lata. W razie konieczności kodeks pozwala pracodawcy nawet na częstsze ich organizowanie. Nie mówi jednak skąd wziąć na to pieniądze – tak uważa ppłk lek. med. Tomasz Grzelecki, szef wojskowej służby medycyny pracy w IWSZ. Cywilne przepisy dla wojska szybko stały się martwe. Nikt nie zmuszał żołnierzy do badań, a dowódcy nie mieli żadnej możliwości ani obowiązku sprawdzania, czy takie badania zostały przez podwładnych wykonane. Było to zresztą niemożliwe. Żołnierze leczą się obecnie gdzie chcą, także w cywilnych przychodniach i szpitalach. Część z nich robi to dlatego, że nie ma takiej możliwości w jednostce. Inni – bo nie chcą, by stan ich zdrowia był znany dowódcy. Obawiają się, że mógłby on tę wiedzę wykorzystać przy zmianie struktur jednostki lub wyznaczaniu na kolejne stanowiska służbowe. Skoro w jednostce nikt nie nakazuje ani nie egzekwuje tego obowiązku, większość żołnierzy badań okresowych nie wykonuje w ogóle. Tłumaczą to brakiem czasu albo ochoty, niechęcią do czekania w kolejkach na korytarzach przychodni. Lekarze wojskowi przyznają, że powrót do badań okresowych prowadzonych raz w roku to dla wojska dobre i potrzebne rozwiązanie. Stąd naleganie na powrót do starego. Powrót do tradycji Chcemy wprowadzić nowe zasady odbywania badań okresowych. Tak jak wcześniej, mają one być prowadzone raz w roku. Będą jednak bardziej wszechstronne, a ich zakres znacznie szerszy. Szef 2009/02 Potrzeby profilaktyki R ealizowany wcześniej armijny system badań okresowych legł w gruzach, powstała zatem wyrwa w profilaktycznych badaniach kadry. Dla wojska, chociażby z konieczności stałego monitorowania stanu zdrowotności kadry oraz potrzeb tworzenia programów profilaktyki zdrowotnej, to sytuacja trudna do przyjęcia – uważa kmdr Andrzej Zabielski, szef Oddziału Profilaktyki i Lecznictwa IWSZ. IWSZ przygotował już wytyczne w sprawie profilaktycznej opieki zdrowotnej w resorcie, a także harmonogram działań wojskowej służby zdrowia w tym zakresie – mówi płk Sławomir Marat, zastępca szefa IWSZ. Zgodnie z nowymi ustaleniami żołnierze mają być poddawani m.in. badaniom wstępnym, przeprowadzanym po przybyciu do jednostki lub przy zmianie stanowiska. Zasadniczy charakter mają mieć badania okresowe i kontrolne, podczas których w znacznie większym zakresie wykonywane będą badania dodatkowe. W zależności od stanu zdrowia czy ewentualnych schorzeń żołnierze przechodzić będą konsultacje specjalistyczne. Oprócz kardiologicznych czy okulistycznych, kierowani mogą też być na badania neurologiczne, psychologiczne czy psychiatryczne, zaś w przypadku kobiet żołnierzy – ginekologiczne (cytologia, USG piersi i mammografia). Na badania żołnierze zgłaszać się będą ze skierowaniem od dowódcy jednostki lub innego uprawnionego przełożonego. Badania mają być prowadzone we wszystkich zakładach zdrowotnych nadzorowanych przez MON. Przede wszystkim w macierzystych, publicznych zakładach opieki zdrowotnej, którymi obecnie są wszystkie jednostki wojskowe posiadające ambulatorium lub izbę chorych, ale także w szpitalach, które są wiodącymi dla obwodów profilaktycznych, oraz innych placówkach wojskowej służby zdrowia, dla których organem założycielskim jest MON, czyli np. wojskowych przychodniach specjalistycznych czy innych szpitalach niż wiodące. Dzięki planom badań oraz organizowaniu ich w jednostkach organizacyjnych kadra nie będzie tracić czasu (jak czyni to przegląd logistyczny 39 Prowadzenie podstawowych czynności profilaktycznych obecnie) na czekanie w kolejkach do specjalisty czy lekarza pierwszego kontaktu. Badania profilaktyczne kończyć się mają wydaniem orzeczenia lekarskiego w formie zaświadczenia ważnego przez 12 miesięcy lub krócej, jeżeli jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia żołnierza zawodowego. Po zakończeniu roku kalendarzowego lekarz jednostki ma składać dowódcy meldunek o wykonaniu badań okresowych oraz przedstawiać listę żołnierzy, którzy nie zgłosili się na badania okresowe. W wytycznych, które w niedalekiej przyszłości znajdą się w decyzji MON, dotyczącej zasady sprawowania opieki zdrowotnej nad żołnierzami zawodowymi, znalazło się również pojecie dyspanseryzacji. Jest to metoda prowadzenia czynnego poradnictwa, wyrażającego się sprawowaniem planowej opieki zapobiegawczo-leczniczej w ramach służby medycyny pracy – wyjaśnia ppłk Grzelecki. Opieka ta dotyczyć będzie żołnierzy, których stan wymaga szczególnego nadzoru lekarskiego (np. nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, stan zdrowia po zawale itp.). Żołnierze objęci dyspenseryzacją podlegać będą badaniom kontrolnym niezależnie od prowadzonych badań okreso40 przegląd logistyczny wych w takim zakresie, jakiego będzie wymagał ich stan zdrowia. Zakończenie Celem badań okresowych ma być przede wszystkim wyłonienie grupy żołnierzy, dla których konieczna będzie dodatkowa opieka zdrowotna. Nie po to, aby zwolnić ich do rezerwy, bo są chorzy, ale po to, by poprawić ich stan zdrowia, przywrócić do dalszej służby. Opieka ta obejmie badania lekarskie, ale także wykrywanie i usuwanie czynników szkodliwie wpływających na stan zdrowia, wczesne stosowanie środków zmierzających do zachowania zdrowia i sprawności fizycznej a w konsekwencji również bojowej. Wszyscy żołnierze będą mieli określaną kategorię zdrowia. Pod stałą opieką lekarza znajdą się m.in. osoby z przewlekłymi schorzeniami, których stan zdrowia wymaga systematycznej obserwacji oraz prowadzenia badań kontrolnych i specjalistycznych. Wykaz chorób i schorzeń liczy siedemnaście pozycji. Obejmuje m.in. stany po zawale serca, miażdżycę naczyń, nadciśnienie, nerwice, cukrzycę i otyłość, a także przewlekłe zapalenie jamy ustnej itp. 2009/02 artur bartkiewicz ZABEZPIECZENIE MEDYCZNE Profilaktyka medyczna Transformacja logistyki DOŚWADCZENIA Jest absolwentem WSOWInż (1985), AON (1996) i Podyplomowych Studiów Operacyjno-Logistycznych Oficerów Logistyki SZ RP AON (2002). Doktorant IV roku studiów doktoranckich w AON. W latach 1996–2003 służył w pionie logistyki 16 BZ. Od 2003 r. starszy specjalista Zakładu Operacyjnego Centrum Symulacji i Komputerowych Gier Wojennych AON. . robert siemaszko ppłk dypl. Sławomir Byłeń Akademia Obrony Narodowej Zabezpieczenie logistyczne wojsk lądowych USA Każde państwo odpowiada za zabezpieczenie logistyczne swoich sił zbrojnych, a także ponosi wspólną odpowiedzialność za wielonarodowe operacje NATO. Ułatwia to standaryzacja oraz zamienność sprzętu (zamienność części i podzespołów, uzbrojenia i sprzętu wojskowego, paliwa oraz głównych środków bojowych), jak również zastosowanie odpowiednich procedur. P od koniec XX wieku w Stanach Zjednoczonych rozpoczęto operację transformacji sił lądowych pod nazwą „Force XXI”1, zmodyfikowaną w 2006 roku, która zakłada utworzenie do końca 2012 roku sił zdolnych do realizacji zadań wynikających z nowych wyzwań i zagrożeń. Jej głównym celem jest długotrwałe zwiększenie zdolności operacyjnej wojsk. 2009/02 Wdrażane zmiany w siłach lądowych dotyczą w dużej mierze zaimplementowania najnowszych technologii, niezbędnych do zapewnienia wojskom lądowym równorzędnego z pozostałymi rodzajami sił zbrojnych poziomu zaawansowania technologicznego uzbrojenia i sprzętu A. Feickert: U. S. Army’s Modular Redesign. Issues for Congress, Congressional Research Service. Washington 2006, uaktualnienie z 5 maja, s. CRS-7. 1 przegląd logistyczny 41 DOŚWADCZENIA Transformacja logistyki Wnioski logistyczne A nalitycy wojskowi Stanów Zjednoczonych na podstawie doświadczeń z konfliktów zbrojnych wysnuli wnioski, z których wynika, że współczesne i przyszłe wyzwania na miarę XXI wieku wymagają od wojsk lądowych zdolności do realizacji pełnego spektrum zadań operacyjnych, bez względu na położenie geograficzne obszaru teatru działań i intensywność planowanych operacji. wojskowego (UiSW). Wprowadzane zmiany zmierzają równocześnie w kierunku dostosowania struktur organizacyjnych i zmian w systemie szkolenia. Przyczyny transformacji logistyki Program transformacji zakłada, że rozwój wojsk lądowych powinien uwzględniać czynniki determinujące zarówno działania bojowe w konfliktach o dużej i małej skali (operacje militarne), jak i działania poniżej progu wojny (operacje niemilitarne), w tym operacje reagowania kryzysowego i operacje pokojowe. Analizując założenia procesu transformacji wojsk lądowych USA, można dokonać uogólnień i wyróżnić trzy zasadnicze grupy czynników warunkujących koncepcję rozwoju i plany modernizacyjne. Należy zaliczyć do nich zapewnienie posiadania: − odpowiednich zdolności operacyjnych; − odpowiednich struktur organizacyjnych; − zaawansowanych technologii w obszarze uzbrojenia i wyposażenia. W pierwszej grupie czynników determinujących osiągnięcie zdolności operacyjnych wojsk lądowych analitycy za istotne uznają posiadanie zdolności do: − sprawnego dowodzenia i prowadzenia skutecznego rozpoznania; − szybkiego przegrupowania, sprawnego rozwinięcia i natychmiastowego działania; − prowadzenia skutecznych i rozstrzygających działań; − elastycznego prowadzenia działań; − podtrzymania ciągłości działań; − ochrony sił własnych i zapewnienia im bezpieczeństwa w pełnym zakresie; − prowadzenia operacji połączonych i wielonarodowych. 42 przegląd logistyczny Założenia transformacji w obszarze struktur organizacyjnych nie przewidują głębokich zmian na szczeblu strategicznym. Naczelnym organem dowodzenia wojsk lądowych USA pozostaje dowództwo sił lądowych USA FORSCOM (US Army Forces Command). Podlegają mu dowództwa operacyjne odpowiedzialne za poszczególne teatry działań niemal na wszystkich kontynentach świata. W ramach zmian struktur organizacyjnych i zadań wojsk operacyjnych przewiduje się likwidację stacjonującego w Niemczech V Korpusu, pozostawienie trzech korpusów oraz dowództw sześciu armii sił lądowych o różnych kategoriach gotowości bojowej2. Największe zmiany dotyczą szczebla taktycznego dywizji i brygad ogólnowojskowych oraz brygad wsparcia i zabezpieczenia działań. Trzonem wojsk operacyjnych pozostaną dywizje w składzie: modułowe dowództwo dywizji oraz trzy lub cztery brygady bojowe. Oprócz brygad ogólnowojskowych w skład dywizji wchodzić będą ponadto: brygada artylerii, brygada lotnictwa wojsk lądowych oraz w zależności od planowanych zadań inne oddziały wsparcia i zabezpieczenia, podporządkowane na okres prowadzenia operacji dowództwom dywizji. Obecnie trwa proces przekształcania brygad sił lądowych, wchodzących w skład zarówno wojsk operacyjnych (US Army), jak i obrony terytorialnej (Army National Guard3), w modułowe Brygadowe Grupy Bojowe (ang. Brigade Combat Team – BCT) i Brygadowe Modułowe Grupy Wsparcia Bojowego (ang. Support Modular Brigade Combat Team – SMBCT). Zakończenie reorganizacji ma nastąpić do końca 2015 roku. W ramach reorganizacji jednostek bojowych zdolnych do samodzielnego prowadzenia różnorodnych działań operacyjnych trwa proces tworzenia trzech typów brygadowych grup bojowych4: 2 http://en.wikipedia.org/wiki/Transformation_of_the_United_States_Army. 3 Powszechnie stosowana nazwa to Gwardia Narodowa. 4 A. Feickert: U.S. Army’s… s. CRS-6–8; Transformation of the United States Army. http://en.wikipedia.org/wiki/ _of_the_United_ States_Army. 2009/02 − brygad ciężkich: pancerno-zmechanizowanych, przeznaczonych przede wszystkim do prowadzenia działań w konfliktach o dużej intensywności; − brygad piechoty zmotoryzowanej na samochodach opancerzonych HMMWV, przeznaczonych do prowadzenia misji stabilizacyjnych; − brygad lekkich na kołowych transporterach opancerzonych, przeznaczonych głównie do prowadzenia operacji reagowania kryzysowego. Ocenia się, że powstała po reorganizacji zróżnicowana struktura organizacyjna dywizji i utworzenie modułowych brygadowych grup bojowych umożliwią prowadzenie operacji zarówno o dużej, średniej, jak i małej intensywności oraz zadań związanych z utrzymaniem pokoju. Rodzaj planowanej do użycia brygadowej grupy bojowej zależeć będzie od przewidywanych zadań i charakteru prowadzonej operacji. Trzecia grupa czynników determinujących osiągnięcie zdolności operacyjnych wojsk lądowych odnosi się do konieczności zaimplementowania zaawansowanych technologii w obszarze uzbrojenia i wyposażenia. Wnioski z przeprowadzonych analiz i ocen procesu transformacji wojsk lądowych USA wskazują, że zmiany powinny objąć swoim zasięgiem również długofalową modernizację sprzętu i uzbrojenia wojskowego5. Zdaniem amerykańskich specjalistów kluczem do wprowadzenia programu opartego na jednostkach modułowych jest osiągnięcie znacznego wzrostu jakościowego systemów walki dla brygad modułowych. Proces modernizacji UiSW powinien objąć przede wszystkim: systemy dowodzenia i łączności, sprzęt wojsk rakietowych i artylerii oraz broń wsparcia. Koncepcja przewiduje jednocześnie osadzanie systemów uzbrojenia i wyposażenia na modułowych platformach kołowych. Docelowo jednostki modułowe wojsk lądowych powinny być wyposażone w sprzęt spełniający wymagania taktyczno-techniczne w zakresie: – możliwości ogniowych (dzięki zwiększeniu skuteczności rażenia wozów bojowych najnowszej generacji); – możliwości manewrowych, oznaczających duże możliwości trakcyjne, większy zasięg i niskie zużycie paliwa oraz zapewniających skuteczną walkę z wozami bojowymi najnowszych generacji; 2009/02 Podstawowe zasady Naczelną zasadą zabezpieczenia logistycznego w siłach lądowych USA zarówno w konfliktach o dużej intensywności, jak i konfliktach niewojennych, wskazywana jest odpowiedzialność (responsiveness), która za priorytetowe uznaje przeświadczenie, że UiSW oraz środki bojowe i materiałowe (ŚBiM) muszą docierać do wojsk w odpowiedniej ilości, we właściwym czasie, w odpowiednie miejsce oraz mieć odpowiednią jakość6. – uniwersalności środków rażenia, sprowadzającej się do łączenia właściwości armat czołgowych, przeciwpancernych pocisków kierowanych oraz wyrzutni rakiet przeciwlotniczych; – odporności na środki ogniowe przeciwnika, zapewniającej wysoki poziom ochrony żołnierzy dzięki zastosowaniu nowoczesnego opancerzenia oraz systemów ostrzegania i przeciwdziałania rażeniu; – możliwości implementacji zautomatyzowanych systemów dowodzenia, rozpoznania i kierowania ogniem przy jednoczesnym zapewnieniu bezpiecznej i niezawodnej łączności oraz włączeniu w jednolitą sieć informatyczną; – zdolności do przerzutu drogą powietrzną; – podatności remontowej, oznaczającej możliwość sprawnego remontu (wymiany zespołów, podzespołów) dzięki zastosowaniu konstrukcji modułowej. Koncepcja transformacji zabezpieczenia logistycznego Za przedstawionymi zmianami organizacyjnymi i sprzętowymi wojsk operacyjnych postępuje proces transformacji w obszarze logistyki, zmierzający do przystosowania struktur organizacyjnych jednostek logistycznych, zdolnych do zabezpieczenia zdefiniowanych na nowo obszarów zadaniowych wojsk operacyjnych sił lądowych. Z analizy amerykańskich dokumentów doktrynalnych i regulaminów wynika, że wizja logistyki sił lądowych XXI wieku wymaga między innymi nowej organizacji, nowej doktryny, zastosowania zawansowanych technologii w zakresie A. Feickert: U.S. Army’s… s. CRS-14. Field Manual FM 4-0. Combat Service Support. Headquarters of the Army, Washington DC, sierpień 2003, rozdz. 1, pkt. 1-10 – 1-18. 5 6 przegląd logistyczny 43 DOŚWADCZENIA Transformacja logistyki wyposażenia i przepływu zasobów logistycznych oraz włączenia systemu logistycznego w jednolitą sieć informatyczną7. W celu zapewnienia zdolności operacyjnych zabezpieczanych wojsk zmiany koncepcyjno-organizacyjne logistyki powinny opierać się między innymi na modelu uwzględniającym skuteczność zaopatrywania i zaawansowane technologie zwiększające możliwości systemu logistycznego. Założenia przewidują przede wszystkim przeprowadzenie zmian w zakresie: – modelu doktrynalnego zabezpieczenia logistycznego; – organizacji i podporządkowania jednostek logistycznych; – włączania w struktury jednostek logistycznych elementów z różnych rodzajów wojsk i służb; – zwiększania możliwości wykonawczych systemu zabezpieczenia logistycznego na rzecz poprawy zdolności wojsk operacyjnych. W wojskach lądowych USA system logistyczny funkcjonuje na trzech szczeblach: strategicznym, operacyjnym i taktycznym. Szczebel strategiczny obejmuje centralne organy logistyki, które rozmieszczone są w kontynentalnej części kraju i odpowiadają za zabezpieczenie logistyczne wszystkich rodzajów wojsk i służb sił lądowych. Szczebel operacyjny obejmuje instytucje oraz jednostki i oddziały bezpośrednio zabezpieczające wojska na teatrze działań wojennych. Organy szczebla operacyjnego rozmieszczane są w tylnej strefie teatru działań wojennych i wykonują zadania związane z: – organizacją przegrupowania i transportem strategicznym pomiędzy terytorium USA a strefą działań bojowych; – gromadzeniem, przechowywaniem i dystrybucją zapasów środków materiałowych; – transportem i zaopatrywaniem wojsk znajdujących się w strefie działań bojowych; – organizacją i realizacją zadań zabezpieczenia technicznego; – organizacją ochrony i obrony dróg komunikacji. Szczebel taktyczny obejmuje: związki taktyczne, oddziały i pododdziały logistyczne podległe korpusom, dywizjom i brygadom przeznaczone do wykonania zadań zabezpieczenia materiałowego, technicznego, transportowego i medycznego 44 przegląd logistyczny walczących wojsk, a także ochrony rejonów rozmieszczenia jednostek i urządzeń logistycznych. Funkcje zabezpieczenia logistycznego System zabezpieczenia logistycznego CSS (Combat Service Suport), zakłada realizację następujących funkcji logistycznych: zaopatrzeniowej (Supply), gospodarczo-bytowej (Field Services), obsługowo-remontowej (Ordnance Support), transportowej (Transportation Support), medycznej (Heath Service Support), personalnej (Human Resource Support), finansowej (Financial Management Operations) oraz prawnej (Legal Support Operations), religijnej (Religious Support) i rozrywkowej (Band Support)8. W ocenie autora szczególnie istotne z racji stworzenia podstaw osiągnięcia powodzenia w walce są funkcje materiałowa oraz obsługowo-remontowa. Pierwsza, w ramach zadań logistyki konsumenta, obejmuje między innymi zaopatrywanie wojsk w UiSW oraz ŚBiM. Druga precyzyjnie określa, że w przygotowaniu i prowadzeniu współczesnych operacji przez kontyngenty wojsk lądowych za priorytetowe należy uznać świadczenie usług specjalistycznych, w tym obsługiwania, remontu i ewakuacji technicznej UiSW. Z analizy i oceny ostatnich konfliktów zbrojnych wynika, że dowódca operacji połączonej powinien posiadać odpowiednie narzędzia do realizacji powyższych funkcji związanych z kontraktowaniem usług komercyjnych, z usługami świadczonymi przez państwo gospodarza, czy też ze świadczeniem wzajemnych usług między państwami wysyłającymi swoje siły w ramach logistyki sojuszniczej lub wielonarodowej. Wobec tak przyjętych zasad, funkcji i celów praktyczne funkcjonowanie systemu zabezpieczenia logistycznego komponentu wojsk lądowych w operacjach połączonych opiera się na ustalonych, zgodnych z priorytetami dowódcy zadaniach zabezpieczenia logistycznego, do których należą: – zaopatrywanie (Supply), obejmujące pozyskiwanie, zarządzanie, odbiór, przechowywanie Zob.: Field Manual FM 4 -93.52. Tactics, Techniques and Procedures for the Division Support Command (Digitized). Headquarters Department of the Army, Washington DC, z 2 maja 2002 r., rozdz. 1. 8 Tamże, pkt. 1-19. 7 2009/02 SBDE (1) HHC (2) BSTB (6) QMB (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (3) BSB (7) QMB ENG – – – – – – – – – (5) ASB (6) Headqurters and Headqurters Company Brigade Special Troops Battalion Brigade Support Battalion Aviation Support Battalion Combat Sustainment Support Battalion Quartermaster Battalion Engineering Battalion Military Police Battalion ABC Company (4) CSSB (8) MP (9) ABC sztab i kompania dowodzenia* bspec /kł, koirr, kr/ blog brygady bojowej blog brygady LWL batalion podtrzymywania zdolności oddziałów rodzajów wojsk ZT btr /mps lub wody/ binż batalion Żandarmerii Wojskowej kompania obrony przed BMR * odpowiedniki w SZRP Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.globalsecurity.org/military/agency/army/3id-discom.htm. Rys. 1. Struktura organizacyjna brygady podtrzymania zdolności operacyjnych dywizji i dystrybucję wszystkich klas środków zaopatrzenia z wyjątkiem klasy VIII9; – świadczenie usług gospodarczo-bytowych (Field Services); – zabezpieczenie transportowe (Transport Support); – zabezpieczenie techniczne (Ordnance Support); – zabezpieczenie medyczne (Heath Service Support); – zabezpieczenie personalne (Personnel Service Support); – obsługa finansowa operacji (Financial Management Operations). Organizacja systemu zabezpieczenia logistycznego W ujęciu strukturalnym system logistyczny na 2009/02 wszystkich szczeblach organizacyjnych wojsk lądowych tworzą dwa piony logistyczne: planistyczny i wykonawczy. Logistyka planistyczna to organy kierowania logistyką, przeznaczone do zarządzania systemem logistycznym odpowiedniego szczebla dowodzenia. Stanowią jedną z komórek organizacyjnych sztabu. W jej skład wchodzą zarządy, oddziały, wydziały i sekcje G-4/S-4 podporządkowane szefom sztabów. Logistyka wykonawcza to natomiast związki taktyczne, oddziały i pododdziały logistyczne podległe dowódcy określonego szczebla organizacyjnego, których funkcją jest realizacja zadań zabezpieczenia logistycznego na rzecz wojsk walczących. W logistyce narodowej sił zbrojnych USA obowiązuje podział środków bojowych i materiałowych na 10 klas zaopatrzenia. 9 przegląd logistyczny 45 DOŚWADCZENIA Transformacja logistyki CSSB (1) HHQ CO (1) (2) (3) (4) (5) (6) (2) S & S CO Headqurters & Headqurters Company Supply & Service Company Transportation Motor Company Division Support Medical Company Heavy Maintenance Company Electronic Maintenance Company (3) TMT CO – – – – – – (4) MED CO (5) HMANT CO (6) EMANT CO dowództwo i kompania dowodzenia kompania zaopatrzenia i obsługi kompania transportowa kompania wsparcia medycznego ZT kompania remontowa sprzętu ciężkiego kompania remontowa sprzętu elektronicznego Źródło: opracowanie własne na podstawie FM 4-93.52. Department of the Army, Waszyngton 2 maja 2002 r., rozdz. 1. Rys. 2. Struktura organizacyjna batalionu podtrzymania zdolności operacyjnych jednostek rodzajów wojsk dywizji Logistykę wykonawczą korpusu wojsk lądowych USA stanowiły dotychczas dowództwa wsparcia logistycznego (COSCOM i DISCOM10) oraz podległe im oddziały i pododdziały logistyczne. Logistyka wykonawcza nie występowała na szczeblu oddziału i pododdziału – w działaniach bojowych wsparcie logistyczne otrzymywały one ze szczebla dywizji. Nowa koncepcja organizacji zabezpieczenia logistycznego wojsk „Force XXI” na szczeblu operacyjnym i taktycznym przewiduje, że system logistyczny powinien spełniać wymagania koncepcji modułowych brygadowych grup bojowych i wsparcia bojowego. Oznacza to, że organizacja systemu zabezpieczenia logistycznego powinna opierać się również na modułowych, mobilnych i zintegrowanych (wielofunkcyjnych) oddziałach i pododdziałach logistycznych. Temu celowi służy proces tworzenia brygad podtrzymania zdolności SBDE (Sustainment Brigade)11, podporządkowanych na czas prowadzenia operacji dowódcy operacyjnemu (OPCOM)12. Docelowo planowane jest utworzenie trzynastu tego typu brygad, w tym trzech szczebla operacyjnego, zabezpieczających potrzeby trzech korpusów i dziesięciu szczebla taktycznego, zabezpieczających potrzeby zreor46 przegląd logistyczny ganizowanych (czynnych) dywizji. Każda brygada odpowiedzialna będzie za zabezpieczenie logistyczne odpowiednio: korpusu (w tylnej strefie wsparcia) lub dywizji (w wysuniętej strefie wsparcia). Brygady te o różnym składzie, zależnym od ilości i składu zabezpieczanych modułowych brygadowych grup bojowych oraz pozostałych jednostek wsparcia i zabezpieczenia, stanowić będą organy wykonawcze procesu zabezpieczenia logistycznego wojsk. Corps Support Command, Division Support Command. Brygady podtrzymania zdolności operacyjnych tworzone są od 2005 roku. W wyniku reorganizacji sił lądowych USA oraz związanych z nią zmian w strukturach organizacyjnych i nazewnictwie jednostek logistycznych w miejsce likwidowanych Dowództw Wsparcia Logistycznego (DISCOM), powołano Brygady Wsparcia Logistycznego Dywizji (Division Support Brigade), które z kolei przemianowano na Brygady Podtrzymania Zdolności. Źródło: 4id-discom.htm; http://www.globalsecurity.org/military/agency/army/; 1st Sustainment Brigade. http://en.wikipedia.org/wiki/. 12 Występują różne stopnie podporządkowania na okres prowadzenia działań, miedzy innymi pełne dowodzenie FULLCOM (Full Command) oznaczające uprawnienia, a zarazem odpowiedzialność dowódcy w każdym aspekcie działań zarówno wojskowych, jak i administracyjnych oraz dowodzenie operacyjne OPCOM (Operational Command), oznaczające nadanie uprawnień dowódcy na czas wykonania zadania, które umożliwiają stawianie zadań podwładnym i kierowanie zespołem podczas działań. 10 11 2009/02 (1) ASB (2) HHQ CO (1) (2) (3) (4) (3) Źródło: opracowanie własne na podstawie FM 4-93.52. op.cit. Rys. 3. Struktura organizacyjna batalionu logistycznego jednostek lotnictwa wojsk lądowych dywizji W skład brygady SDBE, odpowiedzialnej za podtrzymanie zdolności operacyjnych ZT, z typowych jednostek logistycznych wchodzą między innymi bazowy (dywizyjny) batalion logistyczny, batalion logistyczny lotnictwa wojsk lądowych, trzy–cztery wysunięte (brygadowe) bataliony logistyczne oraz doraźnie bataliony transportowe (rys. 1). Brygada logistyczna (SBDE) do wsparcia logistycznego pasa tylnego dywizji wydziela dwa bataliony. Pierwszy, bazowy batalion logistyczny dywizji CSSB (Combat Sustainment Support Battalion), przeznaczony jest do zabezpieczenia jednostek rodzajów wojsk dywizji13. Rozwija on dywizyjny rejon logistyczny DSA (Division Support Area), będąc w gotowości do realizacji zadań zaopatrzeniowych, transportowych, medycznych i świadczenia usług remontowo-ewakuacyjnych na rzecz wymienionych jednostek wsparcia bojowego. CSSB utrzymuje ponadto niezbędne zapasy środków zaopatrzenia dla dywizyjnych jednostek rodzajów wojsk oraz wysuniętych batalionów logistycznych, realizujących zadania na rzecz brygad walczących. Batalion do realizacji zadań posiada sztab oraz kompanie: dowodzenia, zaopatrzenia, transportową i wsparcia medycznego. Strukturę organizacyjną batalionu wsparcia logistycznego rodzajów wojsk przedstawia ono na rys. 2. 2009/02 AM CO GM CO Division Aviation Support Battalion Battalion Headquarters & Supply Company Ground Maintenance Company Aviation Maintenance Company (4) – – – – batalion logistyczny jednostek LWL kompania dowodzenia i zaopatrzenia kompania remontu sprzętu naziemnego kompania remontu sprzętu lotniczego Drugi batalion logistyczny ASB (Aviation Support Battalion) w pasie tylnym dywizji tworzy rejon wsparcia lotniczego dywizji ASA (Aviation Support Area), skąd realizuje zadania zabezpieczenia logistycznego na rzecz dywizyjnych jednostek lotnictwa wojsk lądowych14. Jest w gotowości do wykonywania zadań zaopatrzeniowych i remontowych oraz świadczenia lotniczych usług transportowych i ewakuacji medycznej na rzecz całej dywizji. Należy zwrócić uwagę, że batalion ASB nie posiada w swoim składzie organicznego pododdziału medycznego, korzystającego z usług pododdziałów medycznych batalionów logistycznych: dywizyjnego lub brygadowych. Batalion do realizacji zadań posiada kompanie: dowodzenia i zaopatrywania (HSC), remontu sprzętu naziemnego (GMC) oraz remontu sprzętu lotniczego (AMC). Strukturę organizacyjną batalionu wsparcia logistycznego lotnictwa wojsk lądowych dywizji przedstawia ono na rys. 3. Na szczeblu oddziału do zabezpieczenia potrzeb logistycznych brygady bojowej ze składu brygady podtrzymania zdolności operacyjnych dywizji wydzielany jest wysunięty, wielofunkcyjny15 batalion logistyczny BSB. Zadaniem batalionu jest Do jednostek rodzajów wojsk dywizji zaliczane są jednostki artylerii naziemnej i wojsk rakietowych, artylerii przeciwlotniczej, dowodzenia, wojsk inżynieryjnych i obrony przed bronią masowego rażenia. 14 W skład jednostek lotnictwa wojsk lądowych dywizji wchodzą brygada lotnictwa wojsk lądowych i dywizjon kawalerii powietrznej. 15 Wielofunkcyjna jednostka logistyczna oznacza jednostkę przygotowaną do realizacji różnorodnych zadań zabezpieczenia logistycznego, w tym zabezpieczenia materiałowego, technicznego i medycznego. 13 przegląd logistyczny 47 DOŚWADCZENIA Transformacja logistyki BSB (1) HDC (1) (2) (3) (4) (2) BSC Headqurters and Distribution Company Brigade Support Company Forward Support Medical Company Forward Support Company (4) (3) FSMC – – – – kompania dowodzenia i dystrybucji kompania logistyczna pododdziałów RW wysunięta kompania medyczna wysunięta kompania logistyczna FSC Źródło: opracowanie własne na podstawie FM 4-93.52. op.cit. Rys. 4. Struktura organizacyjna batalionu logistycznego brygady zabezpieczenie potrzeb logistycznych brygady (brygadowej modułowej grupy bojowej). Część sił w tylnym obszarze brygady batalionu rozwija brygadowy rejon logistyczny BSA (Brigade Support Area), skąd świadczone są usługi logistyczne, w tym medyczne na rzecz pododdziałów rodzajów wojsk oraz utrzymuje się zapasy zaopatrzenia niezbędne do zabezpieczenia batalionów bojowych. Pozostałe siły batalionu przydzielane są do pododdziałów bojowych. W skład brygadowego (wysuniętego) batalionu logistycznego wchodzą kompania dowodzenia i dystrybucji HDC (Headquarters and Distribution Company) oraz bazowa kompania logistyczna BSC (Brigade Support Company), które tworzą rejon logistyczny brygady BSA; wysunięta kompania medyczna FSMC (Forward Support Medical Company) i trzy–cztery wysunięte kompanie logistyczne FSC (Forward Support Company), przydzielane do batalionów (batalionowych grup bojowych). Strukturę organizacyjną wysuniętego batalionu logistycznego przedstawia ono na rys. 4. Na szczeblu batalionu funkcjonuje wysunięta kompania logistyczna FSC, wydzielana ze składu brygadowego wysuniętego batalionu logistycznego BSB. Część sił kompanii rozwija w obszarze tylnym batalionu batalionowy rejon logistyczny TFSA (Task Forces Support Area), skąd realizowane są zadania zabezpieczenia materiałowego i technicz48 przegląd logistyczny nego na rzecz pododdziałów batalionu. Pozostałe siły batalionu przydzielane są do pododdziałów bojowych. W skład wysuniętej kompanii logistycznej wchodzą: sztab, pluton dowodzenia, pluton zaopatrzenia i transportu oraz pluton remontowy. Strukturę organizacyjną wysuniętej kompanii logistycznej FSC przedstawia ono na rys. 5. Za planowanie i realizację przedsięwzięć zabezpieczenia logistycznego na szczeblu batalionu odpowiada dowódca batalionu reprezentowany przez swego zastępcę XO (Executive Oficer), sekcję S-4 batalionu oraz dowódcę przydzielonej batalionowi kompanii logistycznej FSC16. Wnioski Za istotne należy uznać, że na szczeblach taktycznych wojsk lądowych USA występuje jedynie logistyka planowania oraz to, że dowódcy w stosunku do przydzielonych im oddziałów (pododdziałów) logistycznych posiadają uprawnienia na zasadzie dowodzenia operacyjnego (OPCOM). Oznacza to, że odpowiedzialność za przygotowanie i wyszkolenie jednostek logistycznych wchodzących w skład brygady logistycznej SBDE na zasadzie pełnego dowodzenia FULLCOM (Full 16 Field Manual FM 3-21.20 (7-20). The Infantry Battalion. Headquarters Department of the Army, Washington DC, 13 grudnia 2006 r., s. 10–42. 2009/02 FSC (1) (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) Co HQ & Headqurters Platoon Supply & Transportation Platoon Maintenance Platoon Headqurters Section Maintenance Section Combat Repair Team x 3 Recovery Section Maintenance Control Section (2) – – – – – – – – sztab i pluton dowodzenia pluton zaopatrzenia i transportu pluton remontowy sekcja dowodzenia sekcja remontowa czołówka remontowa sekcja ewakuacyjna sekcja kontroli technicznej (3) (4) (7) (5) (8) (6) Źródło: opracowanie własne na podstawie FM 4-93.52. rozdz. 6. Rys. 5. Struktura organizacyjna kompanii logistycznej batalionu Command) ponosi dowódca brygady. Wyjątek stanowią przydzielane brygadzie na czas prowadzenia operacji jednostki wsparcia bojowego. W ocenie autora w związku z dynamiką zmian, które następują w ostatnich latach w strukturach organizacyjnych logistyki wojsk lądowych USA na różnych szczeblach nasuwają się następujące wnioski, które mogą wpłynąć na jakość i skuteczność zabezpieczenia logistycznego Wojsk Lądowych SZRP: 1. Zabezpieczenie logistyczne w wojskach lądowych USA jest podporządkowane celom operacyjnym. Planowanie zabezpieczenia logistycznego stanowi integralną część pracy dowództw i sztabów ogólnowojskowych jako jedno z najważniejszych przedsięwzięć w całokształcie planowania i organizacji działań bojowych. Dowódca danego szczebla, planując działania, musi uwzględnić możliwości oddziałów i pododdziałów logistycznych; 2. Do realizacji zadań zabezpieczenia logistycznego wojska lądowe posiadają odpowiednie organy dowodzenia oraz organy wykonawcze, których skład nie jest stały i zależy między innymi od otrzymanych zadań i liczby przewidzianych do zabezpieczenia jednostek; 2009/02 3. Logistyczne organy kierowania podlegają bezpośrednio szefom sztabów, którzy kierują bezpośrednio procesem zabezpieczenia logistycznego walczących korpusów, związków taktycznych, oddziałów i pododdziałów oraz zarządzają przydzielonymi jednostkami logistycznymi. Na szczeblach taktycznych logistyczne organy kierowania posiadają stałą strukturę organizacyjną; 4. Przydzielane wojskom operacyjnym logistyczne jednostki wykonawcze na czas prowadzenia operacji podlegają bezpośrednio dowódcom operacyjnym. Brygada podtrzymania zdolności logistycznych już w czasie pokoju posiada wyznaczony konkretny korpus lub związek taktyczny, który będzie przez nią zabezpieczany w trakcie operacji; 5. W wojskach lądowych USA na podkreślenie zasługuje tendencja do organizowania zintegrowanego systemu zabezpieczenia logistycznego. Dąży się do tworzenia uniwersalnych (modułowych) wielofunkcyjnych oddziałów i pododdziałów logistycznych, co pozwala zmniejszyć liczbę jednostek logistycznych zdolnych do pełnego zabezpieczenia potrzeb wojsk operacyjnych, a tym samym umożliwia optymalizację wykorzystania posiadanych sił i środków. przegląd logistyczny 49 Przegląd Logistyczny (The Logistics Review) su}hjog orjlvw|f}q| dear readers, in the june issue of Przegląd logistyczny (the logistics review) col bogusław kurylak writes about standardization in logistics. He claims that it is a necessity in logistics as part of it is supply and specialist services (technical, medical and transport) within international logistics, receiving host state’s support, etc. according to the author, the land Forces should ensure automatization of logistic processes in the managerial, material, technical, transport and troop deployment, infrastructure and healthcare areas. col adam bagiński and ltcol olgierd wieczorek discuss problems associated with logistics versus new aviation technology. ltcol szymon mitkow writes about contemporary military operations generating new needs as to the individual and group soldier’s equipment. these needs differ depending on the scale of a conflict, the localization of operation, climate – all of which define requirements for armament systems. maj robert bukowski claims that the implementation of the tasks determined by obligations of a host state and a deploying state is one of the fundamental obligations of the republic of Poland. the author concentrates on the issues of ensuring appropriate conditions for accepting and securing the stay of allied forces on the territory of a host state. col (ret) tadeusz muzal in his publication deals with military service for security of the military and soldier and military workers’ private vehicles on the roads. maj sławomir Hajt and capt Grzegorz stankiewicz discuss complete and on-time process of supplying troops with missiles and ammunition as it is one and foremost function of the logistics services on the contemporary battlefield. włodzimierz kaleta in his article on “Prevention instead of operation” deals with the problems of military healthcare. He discusses the cytogenetic investigation of the professional soldiers of the Polish armed Forces, the advantages of which, according to the author, are hard to overestimate. ltcol sławomir byłeń writes about the logistics support in the Us army, and col tomasz chołuj about Polishbritish mutual cooperation in logistics. ltcol tomasz jałowiec ponders over the issue of the participation of external companies in the logistics services in the british armed Forces. we hope that you will find the remaining articles equally interesting. ķËÓÓÒķËõÓÓÏö vwuÝÍ <vwuÝËÓķ< vwuÝËÍķ vwuÝÌÊ enjoy reading! editorial staff Tłumaczenie: Anita kwaterowska WaRUNKi ZaMiESZCZaNia PRaC materiały (w wersji elektronicznej) do „Przeglądu logistycznego” prosimy przesyłać na adres: redakcja wojskowa, aleje jerozolimskie 97, 00-909 warszawa lub [email protected]. opracowanie musi być podpisane imieniem i nazwiskiem z podaniem stopnia wojskowego i tytułu naukowego. Należy również podać numery: NiP, Pesel, dowodu osobistego oraz konta bankowego, a także dokładny adres służbowy, prywatny i urzędu skarbowego oraz numer telefonu, datę i miejsce urodzenia, a także imiona rodziców. Ponadto należy dołączyć zdjęcie z aktualnym stopniem wojskowym. w przypadku braku wymaganych danych nie będziemy mogli opublikować danego materiału. redakcja przyjmuje materiały opracowane w formie artykułów. ich objętość powinna zawierać ok. 20 tys. znaków (co odpowiada 6 stronom miesięcznika). rysunki i szkice należy przygotować zgodnie z wymaganiami poligrafii (najlepiej w programie ilustrator lub corel), zdjęcia w formacie tiff lub jpeg – rozdzielczość 300 dpi. Należy podać źródła, z których autor korzystał przy opracowywaniu materiału. Niezamówionych artykułów redakcja nie zwraca. zastrzega sobie przy tym prawo do dokonywania poprawek stylistycznych oraz skracania i uzupełniania artykułów bez naruszania myśli autora. autorzy opublikowanych prac otrzymają honoraria według obowiązujących stawek. oryginalne rysunki i zdjęcia zakwalifikowane do druku honoruje się oddzielnie. ÊÑÒÑñÑËÓË
