Katarzyna Strup

KATARZYNKI
SCENARIUSZ
Wystrój sali stylizowany na wnętrze wiejskiej chaty. Na ścianach umieszczone są kartony
z przysłowiami ludowymi dotyczącymi Katarzynek, przepisami na katarzynkowe wypieki,
opisem symboliki imienia Katarzyna. Panuje odpowiedni nastrój, palą się świece, lampki.
Uczniowie prowadzący zajęcia ubrani są w stroje ludowe. Mają przygotowane wszystkie
materiały i pomoce do przeprowadzenia wróŜb.
Na powitanie grupy dwóch uczniów gra na akordeonach przygotowany utwór. Po umilknięciu
muzyki głos zabiera uczeń przewodnik.
WPROWADZENIE
Uczeń przewodnik:
Święta Katarzyna była od wieków patronką cnotliwych kawalerów pragnących
wstąpić w związek małŜeński. Katarzyna i Andrzej to imiona, które otwierają adwent. To, co
było dozwolone w dniu św. Katarzyny później w adwencie było zakazane. Nic, więc
dziwnego, Ŝe przysłowie mówiło: „Święta Katarzyna adwent zawiązuje, sama hula, pije
a nam zakazuje”, czy teŜ „Święta Katarzyna śmiechem, święty Andrzej grzechem”.
Najsłynniejsze dni wróŜebne to wigilia św. Katarzyny i św. Andrzeja –wieczory czy noce,
kiedy nie było przeszkód w nawiązaniu kontaktu z zaświatami. Wtedy obecne wśród ludzi
duchy mogły odsłonić tajemnice przyszłości. Ludowe przysłowie głosi, „Kto się zaleca
w adwenta będzie miał Ŝonę na święta”.
W osiągnięciu tego celu miały pomagać adwentowe wróŜby matrymonialne. Katarzynki
przypisane były chłopcom.
Zapraszamy, zatem chłopców do wróŜb. Dziewczęta się przypatrują. Chłopcy dla
pomyślnej wróŜby mogą wrzucić grosik do miski z wodą.
Chętni chłopcy wrzucają grosiki do miski z wodą.
PREZENTACJA WRÓśB POLSKICH I REGIONALNYCH
Uczeń prowadzący wróŜbę:
WróŜba nosi nazwę SEN.
Była ona popularna w szczególności na Lubelszczyźnie. A jak wskazuje sama nazwa, za
najpewniejszy sposób poznania przyszłej Ŝony uznawano sen w noc poprzedzającą dzień
świętej Katarzyny (z 24/25 listopada). Aby zobaczyć swoją wybrankę w naturalnej postaci
naleŜało przed snem umyć się i wytrzeć dziewczęcą koszulą ukradzioną ze sznura lub teŜ spać
z nią pod poduszką.
Na wszelki wypadek, naleŜało równieŜ przygotować karteczki z imionami róŜnych dziewcząt
i takŜe wsunąć je pod poduszkę. Gdyby zawiodły marzenia senne, rano wystarczyło
wyciągnąć jedną karteczkę i przynajmniej było wtedy znane imię przyszłej wybranki. Stąd się
wzięło przysłowie „W noc świętej Katarzyny pod poduszką dziewczyny”.
Kto z was chce poznać imię swojej wybranki, niech teraz sięgnie pod poduszkę.
Chętne osoby wyciągają karteczki spod poduszki i odczytują imiona dziewcząt.
Uczeń przewodnik:
Przejdźmy do stanowiska z następną wróŜbą.
Uczeń prowadzący wróŜbę:
WróŜbę określano po prostu PIÓRO. Prowadzący trzyma pióro w ręku.
Za pomocą pióra wróŜyli sobie młodzieńcy w całej Polsce, jeśli chcieli poznać charakter lub
stan majątkowy przyszłej Ŝony.
W tym celu naleŜało wsunąć przed snem pod poduszkę piórko i czekać na pojawienie się we
śnie ptaka, który określi pannę młodą.
Z piórami na wsiach nie było problemu. Ptactwa było w zagrodach duŜo. Z piór robiono
poduszki, pierzyny. Kobiety spotykały się na skubaniu ptactwa a następnie na darciu pierza.
W tej chwili wy równieŜ macie moŜliwość wejrzeć w swoją przyszłość.
Na rozłoŜonych planszach narysowane są ptaki, które mogły się wówczas przyśnić. Ci, którzy
chcą dowiedzieć się, jaki będzie stan majątkowy czy charakter przyszłej Ŝony mogą wskazać
wybrane plansze a ja odczytam jej znaczenie.
Chętne osoby wskazują plansze, prowadzący odkrywa je i odczytuje wróŜbę.
Kogut –plany małŜeńskie trzeba jeszcze odłoŜyć, wróŜył pozostanie w stanie wolnym
Biała kura –ślub z młodą panną
Czarna kura –ślub z wdową
Kura z kurczętami –małŜeństwo z wdową z dziećmi
Paw –symbolizował osobę dumną i znającą się na modzie
Sowa –wróŜyła mądrą Ŝonę, choć niesympatyczną
Gołąb –zapowiadał Ŝonę miłą, ładną, ale niestety głupią
Uczeń przewodnik:
Kolejna wróŜba związana była z jedzeniem zobaczmy, na czym polegała.
Uczeń prowadzący wróŜbę:
Nazwa wróŜby to POSIŁEK. WróŜba ta była rozpowszechniona w sąsiednim regionie
–regionie radomskim. Rankiem kawalerowie zbierali się na wspólnym śniadaniu i kaŜdy
z nich przynosił suchary. Następnie je zjadano.
Czy ktoś chce się poczęstować sucharem, a tym samym wziąć udział we wróŜbie?
Prowadzący prosi dwie chętne osoby.
Po skonsumowaniu przez nie sucharów objaśnia: Ten, kto pierwszy skończył jeść, mógł
oŜenić się jeszcze w tym roku.
Uczeń przewodnik:
A teraz zapraszam dalej. Przyjrzyjcie się wróŜbie z naszego, chełmskiego regionu.
Uczeń prowadzący wróŜbę:
Od pływających to na wodzie łupin orzechów będziemy nazywać tą wróŜbę ŁUPINY
ORZECHÓW.
Na przygotowanej misce z wodą przyklejone są karteczki z imionami Ŝeńskimi. W misce łupiny
orzechów włoskich wypełnione plasteliną, w których umocowane są małe, zapalone świeczki
urodzinowe. Prowadzący wybiera 2 chętnych chłopców.
Do krawędzi miski przyklejone są karteczki z imionami dziewcząt. Zadaniem chłopców jest
dmuchanie w łupinki małych stateczków. Jeśli łupiny orzecha dopłyną do krawędzi miski,
poznamy imiona wybranek ich serc.
Prowadzący odczytuje imiona, gdy „stateczki” podpłyną do krawędzi miski.
Uczeń przewodnik:
A teraz posłuchajcie o innej moŜliwości poznania przyszłości.
2
Uczeń prowadzący wróŜbę:
WróŜba nazywa się GAŁĄZKA. Prowadzący trzyma gałązkę w ręku
Z pomocą gałązki wiśni lub czereśni wróŜono sobie na Lubelszczyźnie. Jeśli ktoś chce dzięki
gałązce wejrzeć w przyszłość, to proszę sobie teraz jedną wziąć.
Chętni chłopcy biorą gałązki.
W dzień św. Katarzyny naleŜało wstawić tą gałązkę do wody. Jeśli zakwitła ona w wigilię
BoŜego Narodzenia, wróŜyło to ślub i wesele w najbliŜszym czasie. WłóŜcie w domu swoje
gałązki do naczynia z wodą i czekajcie cierpliwie do wigilii.
ZAKOŃCZENIE
Uczeń przewodnik:
Po wróŜbach chłopcy i dziewczęta spotykali się na hucznej zabawie. JuŜ wówczas
czar zaczynał działać. Nieodzownym elementem święta były Katarzynkowe wypieki.
Najczęściej pierniki, a to, dlatego, Ŝe według legendy córka mistrza piekarskiego Bartłomieja
z Torunia (słynącego z pierników) Katarzyna jako pierwsza wypiekła niezwykłe i cenione na
całym świecie miodowo-korzenne smakołyki.
Zanim spróbujecie przysmaków św. Katarzyny, chciałbym zapytać, czy w grupie jest
Katarzyna.
Jeśli tak, uczeń proponuje:
Prosimy wszystkich o złoŜenie Kasi Ŝyczeń na przygotowanej karcie.
Na duŜym kartonie dzieci piszą Ŝyczenia lub rysują coś dla Kasi. Uczeń przewodnik zwija
karton, przewiązuje go kolorową wstąŜką i wręcza Katarzynie składając Ŝyczenia.
Następnie uczeń zaprasza wszystkich na koncert Zespołu Okszowiacy. W trakcie koncertu
uczennice częstują gości katarzynkowymi ciastkami.
Opracowała:
Katarzyna Strup
3