doccEntrUm OrGanizacji pOzarządOwYcH w rĘKacH samOrządU
download 
Reklamacja Transkrypt
cEntrUm OrGanizacji pOzarządOwYcH w rĘKacH samOrządU
gazeta.ngo.pl 04.2010 w s p ó łp r a c a z a d m i n i st r a c j ą 23 CENTRUM ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W RĘKACH SAMORZĄDU Centra wspierające działania organizacji powstają w Polsce od wielu lat. Od stycznia 2010 r. także nowelizacja ustawy o pożytku wprowadziła możliwość powoływania przez samorząd jednostek organizacyjnych, których celem jest działalność na rzecz organizacji. Jednym z prowadzących takie centrum może być samorząd. Magda Dobranowska-Wittels Władze samorządowe, po konsultacjach z organizacjami, mogą utworzyć instytucję, nazwijmy ją Centrum Organizacji Pozarządowych (COP), której zadaniem jest wspieranie lokalnych organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy. Przepisy przewidują, że taka instytucja może być prowadzona przez urzędników lub zadanie to może zostać powierzone organizacjom pozarządowym. W tym artykule przybliżamy model działania COP prowadzonego przez samorząd na przykładzie działających już takich instytucji w różnych częściach Polski. Gdynia, Płock, Gliwice Najstarsze COP działa w Gdyni. To tam, w 1995 r. przyjęto pierwszy Program współpracy między władzami Miasta Gdyni a organizacjami pozarządowymi. – Centrum powstało, aby być z jednej strony punktem kontaktowym dla organizacji, które miałyby jakąś sprawę do władz miasta, z drugiej – chcieliśmy stworzyć instytucję wspierającą dla rozwijającego się trzeciego sektora. Stąd znalazła się tam np. biblioteka, udzielano porad, organizowano szkolenia – wspomina Michał Guć, obecnie wiceprezydent Gdyni, a wówczas pełnomocnik Prezydenta Miasta Gdyni ds. Organizacji Pozarządowych, jeden ze współtwórców Gdyńskiego COP. – Kolejnym ważnym argumentem była kwestia potrzeb lokalowych gdyńskich organizacji. Wiele z nich przychodziło z wnioskami o przyznanie pomieszczeń z zasobów miasta. Jednak okazywało się, że większość potrzebowała miejsca, by spotkać się raz w tygo- dniu czy raz w miesiącu. Postanowiliśmy wobec tego oddać do ich dyspozycji lokal, z którego wiele organizacji mogłoby korzystać na zmianę – dodaje. Utworzenie miejsca, które spełniałoby te zadania, wpisano do Programu współpracy. Program przyjęto we wrześniu 1995 r., a Gdyńskie COP powstało w marcu 1996 r. na mocy uchwały Zarządu Miasta jako referat Biura Prezydenta. Również w Płocku zdecydowano się na to, żeby Centrum ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi prowadzone było przez samorząd i na umiejscowienie go w strukturze Urzędu Miasta jako referatu. Centrum działa od 2005 r. Powstało w odpowiedzi na postulaty organizacji, które brały udział w aktualizacji strategii rozwoju miasta. Organizacje zgłosiły wówczas potrzebę powołania miejsca, w którym znalazłyby wsparcie merytoryczne i logistyczne. Samorząd ze zrozumieniem odniósł się do tego pomysłu i powołał Centrum oraz kierującego nim Pełnomocnika ds. Organizacji Pozarządowych. W 2005 r. Rada Miasta uchwaliła dokumenty, które regulują współpracę władz z organizacjami pozarządowymi (czyli „Kartę współpracy” i „Roczny program współpracy miasta z organizacjami pozarządowymi”), a Miasto przekazało na potrzeby Centrum część pomieszczeń w wyremontowanym budynku dawnej szkoły. Inaczej do sprawy podeszli urzędnicy w Gliwicach, chociaż Gliwickie COP powstało po wizycie studyjnej w Gdyni na przełomie lat 1999 i 2000. – Do Gdyni wybrała się delegacja Zarządu Miasta, aby zobaczyć, jak działa ta instytucja. Po powrocie zapadła decyzja, że organizujemy podobną w Gliwicach – opowiada Andrzej Gillner, Pełnomocnik Prezydenta Miasta ds. Organizacji Pozarządowych. Wprowadzili jednak do modelu gdyńskiego modyfikację: gliwickie COP zostało powołane jako jednostka budżetowa miasta. Na początek w miejskich zasobach znaleziono lokal. Wymagał on remontu. Prace przeprowadzone w 2001 r. kosztowały ok. 0,5 mln zł. Remont i przygotowanie otwarcia instytucji koordynował Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych, w którego kompetencjach wówczas były kontakty z organizacjami. Gliwickie COP działa od początku 2002 r. W strukturze UM, czy jako samodzielna jednostka? Plusy i minusy Co przemawia za tym, aby COP zorganizować jako referat w strukturze Urzędu Miasta lub jako jednostkę budżetową? – Jednostka budżetowa jest droższa. Ta wydzielona struktura miasta musi mieć własną księgowość i kadry. Z tego powodu nie zdecydowaliśmy się na takie rozwiązanie – wyjaśnia Michał Guć. – Niedogodnością w wypadku umieszczenia Centrum w strukturach UM jest niemożność precyzyjnego określenia kosztów jego funkcjonowania, jako że wydatki na etaty, utrzymanie lokalu, media, ubezpieczenie, sprzęt, materiały są trudne do wydzielenia, stanowią bowiem część jego budżetu ogólnego. Nie ma jednak wątpliwości, że gdyby oprócz pracowników merytorycznych trzeba było zatrudnić dodatkową administrację jednostki budżetowej, to koszty byłyby wyższe. Rzeczywiście prowadzenie budżetu centrów samorządowych w Gdyni i Płocku jest tańsze dla miasta. W Gdy- 24 współpraca z administracją ni roczny koszt czterech etatów merytorycznych wynosi ok. 200 tys. zł. Centrum obsługuje 638 organizacji, zatrudnia pięć osób (cztery etaty). W Płocku budżet wynosi 80-90 tys. zł. Cztery osoby zatrudnione na etatach obsługują 310 organizacji. – Z tego budżetu finansowane są tylko nasze zadania związane ze wspieraniem organizacji i integrowaniem środowiska pozarządowego w Płocku – wyjaśnia Kazimierz Cieślik, płocki Pełnomocnik ds. Organizacji Pozarządowych. – Zaś lokal np. opłacany jest już przez inną komórkę UM. W Gliwicach utrzymanie COP kosztuje miasto rocznie ok. 1 mln zł (w 2002 r. - 220 tys.). Centrum zatrudnia pracowników na 16 etatach, prowadzi pięć biur i obsługuje ok. 100 - 120 organizacji (spośród ok. 400 zarejestrowanych w Gliwicach). W 2002 r. Centrum miało trzy i pół etatu i współpracowało z kilkunastoma organizacjami. Andrzej Gillner uważa, że główną zaletą jednostki budżetowej jest większa samodzielność i swoboda działania. – Innym atutem odrębności organizacyjnej i lokalowej jest to, że organizacje postrzegają COP jako miejsce pomocy, a nie „urzędowania” – dodaje. Kazimierz Cieślik twierdzi jednak, że samodzielność można osiągnąć również, będąc bardziej związanym z urzędem. – Mamy bardzo dużą autonomię, o wszystkim decydujemy w Zespole Konsultacyjnym – mówi. Zespół Konsultacyjny ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi został powołany w Płocku w 2006 r. przez Prezydenta Miasta. Liczy 12 osób. Są to w połowie przedstawiciele Rady Miasta i Urzędu Miasta, i w połowie osoby wybrane demokratycznie z poszczególnych grup tematycznych organizacji pozarządowych. Główne zadanie Zespołu to opiniowanie i ocena współpracy samorządu z organizacjami oraz ustalanie bieżących działań miasta na rzecz organizacji. Pomoc logistyczna... W opisywanych COP organizacje mogą liczyć na dość bogatą ofertę usług. Mają do dyspozycji lokal – miejsce na spotkania. Często z dostępem do internetu. – W lokalu Gdyńskiego COP w stałych terminach spotyka się kilkadziesiąt organizacji trzeciego sektora – informu- je Salwiusz Marchel. – Każdego roku łączna liczba spotkań wynosi ok. 1200, a w każdym z nich bierze udział średnio 20 tys. osób. W Gliwicach organizacje mogą korzystać aż z pięciu biur o określonych specjalizacjach. Oprócz głównego biura, w którym urzęduje pełnomocnik, są jeszcze Inkubator Organizacji Pozarządowych, Centrum Wolontariatu, Centrum Organizacji Kulturalnych oraz – od niedawna – Biuro Projektów Europejskich, które zajmuje się przede wszystkim realizacją projektu, na które GCOP dostało środki z PO KL. W biurach są sale szkoleniowe i konferencyjne, zaplecza kuchenne, dostęp do internetu, możliwość skorzystania z urządzeń multimedialnych. Podobne usługi oferuje też COP w Płocku. ....i merytoryczna W Gdyni, Gliwicach i Płocku pracownicy COP służą organizacjom pomocą merytoryczną w zakresie wszelkich formalności i przepisów związanych z sektorem obywatelskim, organizowane są dyżury prawników i księgowych specjalizujących się w zagadnieniach związanych z trzecim sektorem. Organizacje zapraszane są także na szkolenia i konferencje, podczas których porusza się tematy szczególnie dla nich istotne, które – nierzadko – same zgłaszają. – Trzy osoby zatrudnione w Centrum w Płocku na bieżąco obsługują i wspierają członków płockich organizacji w zakresie informacyjno-organizacyjnym. Przygotowują rekomendacje dla organizacji biorących udział w konkursach, zbierają informacje o podejmowanych przez organizacje działaniach, rozsyłają ankiety i zaproszenia na szkolenia i konferencje, prowadzą i aktualizują bazy danych oraz mapy aktywności organizacji z terenu miasta – wylicza Kazimierz Cieślik. – COP prowadzi także bezpłatne porady prawne, doradztwo dotyczące pozyskiwania funduszy. Jedną z najbardziej podstawowych funkcji tej instytucji jest organizowanie szkoleń i konferencji dla organizacji pozarządowych. Staramy się co miesiąc urządzać jakieś szkolenie, wymagają tego i zmiany w prawie, i wyzwania związane z ich rozwojem oraz profesjonalizacją. W Gdyni pracownicy COP udzielają także porad związanych z tworzeniem i działaniem organizacji. Gliwickie Centrum prowadzi inkubator dla organiza- gazeta.ngo.pl 04.2010 cji pozarządowych, w którym grupy założycielskie otrzymują kompleksowe doradztwo: od pisania statutu, poprzez przygotowanie pierwszych dokumentów, po pomoc w złożeniu odpowiednich wniosków w sądzie. Pracownicy GCOP pomagają także w przygotowaniu wniosków konkursowych, czasami nawet wręcz w ich pisaniu, lub szukają dla organizacji partnera (bardziej doświadczonej organizacji), który pomoże np. uzyskać dotację. Konsultacje Do zadań COP powoływanych przez samorządy może też należeć organizowanie konsultacji aktów prawnych z trzecim sektorem. Najczęściej konsultacje takie dotyczą rocznych programów współpracy. – Centrum koordynuje corocznie proces przygotowania projektu programu współpracy Urzędu Miasta z organizacjami pozarządowymi, prowadzi konsultacje i przyjmuje wnioski dotyczące priorytetów w zakresie realizacji zadań miasta przez organizacje na przyszły rok budżetowy – mówi pełnomocnik ds. organizacji pozarządowych z Płocka. Integracja Szefowie wszystkich trzech COP podkreślają, że jednym z ważniejszych zadań, jakie stawia się przed ich instytucjami, jest integracja lokalnego środowiska pozarządowego. – Przywiązujemy do tego dużą wagę, ponieważ zauważyliśmy, że organizacje Konkursy Samorządowe Centra Organizacji Pozarządowych często odpowiadają także za część zadań związanych z przeprowadzeniem otwartych konkursów ofert ogłaszanych przez władze miasta. Tak się dzieje w Gdyni, gdzie COP koordynuje wszystkie działania wydziałów i jednostek UM Gdynia dotyczących organizacji. Również w Płocku pracownicy COP uczestniczą w posiedzeniach komisji konkursowych i oceniają wnioski konkursowe pod względem formalnym. Nie decydują natomiast o przydziale dotacji. gazeta.ngo.pl 04.2010 nie zawsze lubią ze sobą współpracować. A już tam, gdzie zakresy ich działań są sobie najbliższe – najtrudniej o współpracę – przyznaje Kazimierz Cieślik. Dlatego m.in. w Płocku organizowane są aż cztery imprezy, które mają sprawić, że lokalne organizacje się poznają, polubią, wymienią doświadczeniami i podejmą wspólne działania. Są to Bal Prezesa, konkurs Godni Naśladowania, majowy Festyn Organizacji Pozarządowych, październikowe Forum Organizacji Pozarządowych. Co roku odbywa się też spotkanie opłatkowe dla organizacji z udziałem biskupa płockiego i prezydenta miasta. Również w Gdyni organizowanych jest wiele imprez i wydarzeń, podczas których organizacje mają okazję się zaprezentować mieszkańcom, a także poznać inne gdyńskie stowarzyszenia i fundacje. Jedna z tych imprez to Gdyńska Strefa Pozarządowa, zainaugurowana w 2009 r. podczas The Tall Ship’s Races. Gdyńską Strefę Pozarządową tworzyły stoiska, na których przedstawiciele organizacji prezentowali swój dorobek. Stoiska mają stać się stałym elementem większych imprez plenerowych w Gdyni. Centrum jest także organizatorem Gdyńskiego Forum Pozarządowego – plenarnego spotkania przedstawicieli organizacji i samorządu. Każdego roku bierze w nim udział około 100 przedstawicieli trzeciego sektora. Pracownicy COP, przy współpracy z gdyńskimi organizacjami pożytku publicznego, prowadzą również – nagrodzoną przez „Newsweek Polska” – kampanię „Mały procent, wielka sprawa!”, której celem jest zachęcanie mieszkańców miasta do przekazywania 1% podatku dochodowego na rzecz gdyńskich OPP. Gdyńskie organizacje mogą się integrować także podczas balu karnawałowego organizowanego wspólnie przez GCOP i organizacje. Konkursy promujące i integrujące środowisko pozarządowe organizowane są również w Gliwicach (Konkurs na Organizację Pozarządową Roku i Konkurs na Lidera Społecznego Roku). Podobnie jak w Płocku, nagrody w tych konkursach są nierzadko cenne – np. laptopy lub rzutniki multimedialne, które organizacje mogą wykorzystywać w codziennej pracy. Gliwickie centrum organizuje też co roku Dzień Wolontariusza, podczas którego nagradzani są zarówno wolontariusze, jak i koordynatorzy wolontariatu w organizacjach. Nagrody fundu- w s p ó łp r a c a z a d m i n i st r a c j ą 25 W naszym przypadku zasadne było, aby centrum znalazło się w strukturach miasta – mówi Michał Guć, wiceprezydent Gdyni. ją sponsorzy, są to np. wyjścia do kina, na basen itp. Dlaczego samorząd? Urzędnicy oczywiście chwalą model, w którym COP prowadzone jest przez samorząd. – Dzięki temu wszystkie organizacje traktowane są jednakowo, zachowana jest także ciągłość działań takiej instytucji, a pracownicy z roku na rok zyskują na profesjonalności – wymienia Kazimierz Cieślik. Jego zdaniem nie bez znaczenia jest także fakt, że centrum prowadzone przez samorząd nie musi zastanawiać się, skąd brać pieniądze na koszty administracyjne. – Cały bud żet, jaki jest nam przyznawany, wykorzystujemy na współpracę z organizacjami. Mamy także większe możliwości zwiększenia budżetu, wystarczy przekonać do tego radę miasta, aby ta podjęła stosowną uchwałę. Gdyby Centrum prowadzone było przez organizację wybraną w konkursie – jest przyznany określony budżet i klamka zapadła. – Aby powierzyć takie zadanie do realizacji organizacji pozarządowej, trzeba dokładnie wiedzieć, co się chce powierzyć, jak takie centrum ma wyglądać. W Gdyni, 15 lat temu tego nie wiedzieliśmy. Nasze centrum było rodzajem eksperymentu – tłumaczy gdyński wybór Michał Guć. – Poza tym projektowali- śmy centrum jako „front desk” dla organizacji: jeśli macie jakikolwiek temat dla miasta, możecie tutaj przyjść. Dlatego zasadne było, aby centrum znalazło się w strukturach miasta. Ten model nieźle funkcjonuje, więc dzisiaj nie czujemy potrzeby, aby go zmieniać. Redaktorzy broszury Wspierając, łącząc, mobilizując (wydanej przez Stowarzyszenie BORIS w 2009 r., red. Z. Wejcman) uważają jednak, że centrum wsparcia powinno działać jako samodzielny program prowadzony przez niezależną organizację pozarządową, w dużym stopniu dofinansowany ze środków publicznych. W zakończeniu broszury opisującej różne modele centrów wsparcia dla organizacji działających na Mazowszu, czytamy: „Bardzo interesujące centrum w Płocku – podobnie jak takie jednostki w innych częściach kraju – bardziej jest wyjątkiem niż regułą. Istotną ich funkcją jest z pewnością wsparcie organizacyjno-techniczne sektora, udostępnienie pomieszczeń, organizowanie spotkań i konferencji. Z punktu widzenia samorządu ważna jest ich pomoc w obsłudze organizowanych przez gminy konkursów ofert. Wydaje się jednak, że to raczej ośrodki prowadzone przez organizacje pozarządowe oferują szerszy wachlarz usług informacyjnych, poradniczych i szkoleniowych. Prioryte- 26 współpraca z administracją towo traktują działania integrujące III sektor, pomagając w tworzeniu różnego typu ciał przedstawicielskich, forów i koalicji pozarządowych i międzysektorowych partnerstw. Ważną funkcją takich centrów jest ich rola inicjatora nowatorskich działań, a także mobili- zowanie obywateli i ich grup do aktywnego uczestnictwa w rozwoju społeczności lokalnej. Nie do przecenienia jest ogólnopolska i regionalna współpraca pozarządowych centrów ze sobą (…), czego pozbawione są ośrodki prowadzone przez lokalny samorząd”. gazeta.ngo.pl 04.2010 Takie rozwiązanie – zdaniem autorów broszury – w największym stopniu także zgodne jest z konstytucyjną zasadą pomocniczości. Od bieżącego numeru gazeta.ngo.pl rozpoczynamy publikację tematycznych artykułów i opracowań poświęconych współpracy samorządu i NGO oraz najświeższym informacjom o nowościach w projekcie „Model współpracy”. Zapraszamy! Systemowo wypracują model współpracy Projekt „Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych – wypracowanie i upowszechnienie standardów współpracy” ma zwiększyć zakres i poprawić jakość mechanizmów współpracy administracji publicznej – w szczególności samorządowej (JST) i organizacji pozarządowych. Projekt, realizowany od października 2009 r. do lutego 2012 r., ma zwiększyć świadomość korzyści płynących ze współdziałania administracji publicznej i trzeciego sektora oraz upowszechniać wiedzę o dobrych praktykach z obszaru ich współpracy. Zaplanowane działania: 1. Diagnoza współpracy, czyli część badawcza projektu. Odpowiedzialne za część badawczą są Instytut Spraw Publicznych, Collegium Civitas i Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich. Wypracowane tu raporty z badań i ekspertyzy oraz narzędzie Indeks Jakości Współpracy będą wykorzystane w pracach nad modelem współpracy. 2. Opracowanie modelu współpracy administracji publicznej (w szczególności administracji samorządowej) z organizacjami. Będzie to usystematyzowany opis głównych typów relacji w ramach współpracy między nimi oraz modelowy opis narzędzi i stosowanych metod, wraz z przykładami z różnych miejsc w Polsce. W jego wypracowywaniu wezmą udział: Komitet Ekspertów, Grupy Robocze, Grupy Wymiany Doświadczeń. Zorganizowane też zostaną warsztaty konsultacyjne w środowiskach wiejskich. 3. Kampania informacyjno-edukacyjna. W planach znajdują się m.in.: » konferencje regionalne; » przeprowadzenie cyklu spotkań pełnomocników ds. współpracy z NGOs w formie tzw. forów pełnomocników; » spotkania (tzw. okrągłe stoły) dla pełnomocników i przedstawicieli NGOs; » forum on-line z ekspertami z Komitetu Ekspertów w ramach „Tygodni z ekspertem”; » zorganizowanie konkursu Samorządowy Lider Zarządzania w kategorii „współpraca JST i NGOs”; » stworzenie bazy dobrych praktyk; » stworzenie gry strategicznej nt. współpracy JST i NGOs; » opracowanie poradnika dotyczącego wypracowanego modelu współpracy. Kto realizuje projekt i osoby do kontaktu 1. Lider projektu – MPiPS, Departament Pożytku Publicznego (Andżelika Wardęga – [email protected]) 2. Sieć SPLOT (Marta Jasiurska – [email protected]) 3. Instytut Spraw Publicznych (Małgorzata Koziarek – [email protected]) 4. Collegium Civitas (Katarzyna Iwińska – [email protected]) 5. Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich (Tomasz Olszewski – [email protected]) 6. Związek Miast Polskich (Tomasz Potkański – [email protected]) Systemowy projekt „Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych – wypracowanie i upowszechnienie standardów współpracy” jest współfinansowany ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Działanie 5.4.1 PO KL – „Wsparcie systemowe dla trzeciego sektora”. Dział „Współpraca z administracją” w gazeta.ngo.pl powstaje w ramach projektu „Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych – wypracowanie i upowszechnienie standardów współpracy”.
