Analiza porównawcza potencjału gospodarczego regionów w

Tomasz Kopyściański *
Tomasz Rólczyński **
Analiza porównawcza potencjału gospodarczego
regionów w Polsce w latach 2006–2012
Wstęp
Obszernie opisywana w literaturze przedmiotu problematyka zróżnicowania tempa
rozwoju poszczególnych regionów w Polsce jest zjawiskiem głęboko zakorzenionym,
będącym rezultatem szeregu czynników wynikających między innymi z atrakcyjności
położenia, dostępnych zasobów naturalnych, poziomu kapitału ludzkiego, jak też dostępu
do infrastruktury transportowej, teleinformatycznej i usług publicznych. Szczególnym
aspektem badanej problematyki jest zagadnienie potencjału gospodarczego, traktowanego
jako jedno z głównych determinant rozwoju w wymiarze regionalnym.
W związku z tym celem artykułu jest porównanie potencjału gospodarczego
pomiędzy województwami z uwzględnieniem zmian w czasie występujących na przestrzeni
lat 2006–2012. Przeprowadzone badania oraz sformułowane na ich podstawie wnioski
zmierzają do określenia poziomu potencjału gospodarczego poszczególnych województw w
badanym horyzoncie czasowym oraz wskazania czynników, które odgrywały w tym
zakresie kluczową rolę. W ramach badań wykorzystane zostały dane z Banku Danych
Regionalnych udostępniane przez Główny Urząd Statystyczny, dane regionalnych izb
obrachunkowych, a także wojewódzkich urzędów pracy.
1. Potencjał gospodarczy a rozwój regionalny
Cechą charakteryzującą współczesne uwarunkowania rozwoju jest wyraźne
zróżnicowanie potencjału gospodarczego poszczególnych regionów. Mimo różnych form
prowadzenia polityki regionalnej w Polsce wciąż nie udaje się wyrównać dysproporcji, które
przede wszystkim dzielą kraj na silniej rozwiniętą gospodarczo zachodnią część kraju oraz
słabiej rozwiniętą gospodarczo część wschodnią. Istniejące dysproporcje sprawiają, że wciąż
aktualne pozostaje pytanie zarówno o tendencje w zakresie potencjału gospodarczego
poszczególnych regionów, jak też przyczyny powodujące zmiany w czasie.
Odniesienie prowadzonych badań do kategorii regionu powoduje konieczność
sprecyzowania zawartości znaczeniowej używanego pojęcia. Dyscypliny naukowe oraz
praktyka regionalna odwołują się najczęściej do podziału terytorialno-administracyjnego
państwa. W Polsce po reformie administracyjnej od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje podział
trójszczeblowy, w którym wyróżniono: gminy, powiaty i województwa. W dużym
uproszczeniu każdy z tych szczebli można traktować jako zbiór jednorodnej klasy regionów.
W praktyce samorządowej przyjmuje się jednak, że pojęcie regionu odnosi się tylko do
województw, natomiast gminy i powiaty stanowią jednostki lokalne. Ponadto uznaje się, że
politykę regionalną prowadzi państwo w stosunku do wszystkich regionów-województw
(jest to tzw. polityka interregionalna), a każde województwo w stosunku do swojego
Dr, Katedra Finansów Publicznych, Wydział Finansów i Zarządzania, Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu,
[email protected]
** Dr, Katedra Metod Ilościowych, Wydział Finansów i Zarządzania, Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu,
[email protected]
*
terytorium (tzw. polityka intraregionalna) [Szewczuk i inni, 2011, s. 18]. Osadzenie
terytorialne regionów w układzie szesnastu województw w Polsce nawiązuje przy tym do
poziomu NUTS 2, zgodnie z klasyfikacją jednostek terytorialnych do celów statystycznych
obowiązującą w krajach UE [rozporządzenie, 2003], ustanowioną w celu zbierania,
opracowania i rozpowszechniania na obszarze UE porównywalnych danych dla określonych
statystyk regionalnych.
Rozważania na temat rozwoju regionalnego znajdują szerokie odzwierciedlenie w
literaturze przedmiotu. Rozwój regionalny rozumiany jest najczęściej jako nieodwracalne
zmiany ilościowo-jakościowe zmierzające do osiągania trwałego wzrostu potencjału
społeczno-gospodarczego i kulturowego regionu [Kudełko, 2005, s. 57]. A. Klasik i F. Kuźnik w
definicji rozwoju regionalnego koncentrują się na wskazaniu głównych składowych rozwoju
obejmujących potencjał gospodarczym, siłę konkurencyjną regionu oraz poziom i jakość
życia [Klasik, Kuźnik, 2001, s. 23]. Rozwijając to ujęcie, Z. Przygodzki definiuje rozwój
regionalny jako „trwały wzrost potencjału gospodarczego regionów oraz systematyczną i
trwałą poprawę ich konkurencyjności, a także poprawę poziomu życia mieszkańców, co
przyczynia się do rozwoju społeczno-gospodarczego kraju” [Chądzyński i inni, 2007, s. 43].
W podobny sposób rozwój regionalny interpretowany jest w opracowaniu M. Kozaka, A.
Pyszkowskiego i R. Szewczyka [Kozak i inni, 2001, s. 23]. Analizując literaturę przedmiotu,
zauważyć można opisywane w niej zależności pomiędzy rozwojem regionalnym a
potencjałem gospodarczym. W ramach przedstawionych definicji rozumiane są one
hierarchicznie, tzn. zmiana potencjału gospodarczego traktowana jest jako cząstkowy
składnik rozwoju regionalnego. Naturalnym następstwem takiego podejścia są niejasności
powstające przy próbie wyjaśnienia pojęcia potencjał gospodarczy regionu. W literaturze
przedmiotu unika się formułowania w tym zakresie wyraźnych definicji, a na użytek
prowadzonych badań naukowych potencjał gospodarczy interpretowany jest zwykle
kontekstowo poprzez próbę określenia kombinacji szeregu zmiennych wpływających na
możliwości rozwoju danego regionu. Podobne podejście zastosowane będzie w ramach
niniejszego artykułu.
Jedną z najbardziej upowszechnionych w literaturze przedmiotu form studiów nad
zagadnieniami potencjału gospodarczego regionów są publikowane oceny w formie
rankingów, traktowane coraz częściej jako autonomiczny obszar analiz, których wnioski
wykorzystywane są do porównań międzynarodowych, regionalnych, a także lokalnych.
Atutem rankingów jest zdolność syntetyzowania złożonych informacji, gdzie wyniki
odniesione są hierarchicznie do całego zbioru jednostek, co ułatwia dokonywanie porównań
i formułowanie ogólnych wniosków istotnych dla kształtowania polityki regionalnej i
niezbędnych do przeprowadzania analiz stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego
regionów.
2. Charakterystyka zmiennych opisujących potencjał
gospodarczy województw – zastosowana metoda badawcza
Zgodnie z przedstawionymi rozważaniami teoretycznymi punktem wyjścia do
przeprowadzenia badania jest sprecyzowanie znaczeniowe pojęcia potencjału
gospodarczego regionu stanowiącego przedmiot prowadzonych przez autorów prac
badawczych. Został on określony jako zestaw cech zawierających możliwie pełny i
wszechstronny opis poziomu aktywności gospodarczej poszczególnych województw.
Problematyka ta znajduje częste odzwierciedlenie w literaturze przedmiotu, zawierając się w
rozważaniach poświęconych miarom rozwoju lokalnego. W tym obszarze wielu autorów
[Famulska, Znaniecka, 2004, s. 10 i nast.] prezentuje rozmaite koncepcje zestawów cech
umożliwiających określenie poziomu rozwoju danej jednostki terytorialnej. Odwołując się
zatem do aktualnego dorobku literatury przedmiotu oraz doświadczeń własnych, autorzy
artykułu wygenerowali listę cech ściśle odpowiadających potrzebie zbadania potencjału
gospodarczego na szczeblu województwa. Dodatkowym kryterium branym w tym zakresie
pod uwagę była również aktualność, dostępność i porównywalność danych obejmujących
lata 2006–2012. Na tej podstawie określony został zestaw czternastu cech przedstawiony w
tablicy 1.
Tablica 1. Zestaw i charakter cech branych pod uwagę przy ocenie potencjału gospodarczego
województwa
Wyszczególn
Charakter
Nazwa zmiennej
ienie
zmiennej
Stopa bezrobocia – ogółem
X1
destymulanta
X2
X3
X4
X5
X6
X7
X8
X9
X10
X11
Udział osób długotrwale bezrobotnych w liczbie
destymulanta
bezrobotnych (w %)
Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w relacji
stymulanta
do średniej krajowej (Polska=100)
Liczba
podmiotów
prowadzących
działalność
stymulanta
gospodarczą na 1000 mieszkańców
Udział
nowo
zarejestrowanych
podmiotów
gospodarczych w liczbie podmiotów gospodarczych stymulanta
ogółem
Udział podmiotów gospodarczych, które zakończyły
działalność, w liczbie podmiotów gospodarczych destymulanta
ogółem
Produkcja sprzedana przemysłu ogółem na 1
stymulanta
mieszkańca (w zł)
Udział sektora małych i średnich przedsiębiorstw w
stymulanta
produkcji sprzedanej przemysłu
Nowe pozwolenia na budowę na budynki mieszkalne
stymulanta
na 1000 mieszkańców
Nakłady inwestycyjne na 1 mieszkańca w sektorze
stymulanta
prywatnym
Przeciętne zadłużenie przedsiębiorstw
destymulanta
Dochody
budżetowe
jednostek
samorządu
stymulanta
terytorialnego na 1 mieszkańca
Wydatki
inwestycyjne
jednostek
samorządu
X13
stymulanta
terytorialnego na 1 mieszkańca (w zł)
Zadłużenie jednostek samorządowych w relacji do
X14
destymulanta
dochodów
Źródło: Opracowanie własne.
X12
W ramach wygenerowanego zestawu cech znalazły się informacje opisujące sytuację
na rynku pracy, poziom aktywności gospodarczej i wyniki finansowe przedsiębiorstw,
sytuację ekonomiczną mieszkańców oraz stabilność finansową jednostek samorządowych
wchodzących w skład danego województwa. Zważywszy na naturalne różnice wynikające z
wielkości i liczby mieszkańców w danej jednostce, każda cecha ma charakter względny.
W celu porównania potencjału gospodarczego województw zastosowano metodę
porządkowania liniowego, jaką jest metoda sum standaryzowanych. Znajduje ona
zastosowanie w analizie zjawisk złożonych, jakim jest niewątpliwie potencjał gospodarczy,
w konieczności porównywania ze sobą różnych obiektów, w tym przypadku województw.
Metody porządkowania liniowego pozwalają uszeregować analizowane obiekty w
kolejności od „najlepszego” do „najgorszego”, a kryterium uporządkowania stanowi poziom
zjawiska złożonego. Dobór zmiennych służących do opisu zjawiska złożonego ma charakter
najczęściej merytoryczny. Przy konstrukcji miernika syntetycznego opisującego zjawisko
złożone nie ma znaczenia stopień skorelowania zmiennych [Appenzeller, 2008, s. 130].
Metoda sum standaryzowanych jest bezwzorcową metodą porządkowania liniowego
[Bartosiewicz, 1992, s. 256–261].
Budowa miernika syntetycznego i zastosowanie metody porządkowania liniowego
możliwe jest wtedy, gdy wszystkie zmienne opisujące zjawisko złożone mają charakter
stymulant lub destymulant. Destymulanta może być w prosty sposób zamieniona w
stymulantę przez przemnożenie standaryzowanych wartości jej wartości przez –1. Zmienne,
na podstawie których dokonano budowy miernika syntetycznego, charakteryzują się
różnymi jednostkami miary oraz rzędami wielkości, dlatego użycie metody sum
standaryzowanych poprzedza standaryzacja, po zastosowaniu której wartości wszystkich
zmiennych stają się niemianowane, a średnie arytmetyczne wynoszą 0, natomiast wariancje i
odchylenia standardowe równe są 1.
Zastosowana metoda sum standaryzowanych obejmowała następujące etapy:
1. Obliczenie sum standaryzowanych wartości według wzoru:
m
pi   zij  w j
(1)
j 1
gdzie:
zij – standaryzowana wartość j-tej zmiennej dla i-tej obserwacji
w j – waga j-tej zmiennej
W ramach badań przyjęto często przyjmowane w praktyce założenie, że każda z
analizowanych zmiennych ma jednakowy wpływ na poziom zjawiska złożonego
[Appenzeller, 2008, s. 130], czyli oznacza to, że wagi dla wszystkich zmiennych są sobie
równe i wynoszą:
1
wj 
dla j  1,2,..m
(2)
m
2. Obliczenie miary rozwoju dla każdego z badanych obiektów:
p  p 0
dla i  1,2,..n
(3)
mi  i
p0  p  0
m
p0   z 0 j  w j
(4)
j 1
m
p 0   z  0 j  w j
(5)
z0 j  max zij
(6)
z0 j  min zij
(7)
j 1
i
i
Wyższa wartość obliczonej zmiennej syntetycznej pi odzwierciedla wyższy poziom
potencjału gospodarczego w j-tym obiekcie. Można więc na podstawie samej wartości sum pi
dokonać porządkowania obiektów ze względu na poziom zjawiska złożonego.
Skonstruowanie miary rozwoju mi ma na celu uzyskanie wartości unormowanych na
przedziale [0;1], gdzie im wartość mi jest bliższa jedynce, tym lepiej to świadczy o poziomie
zjawiska złożonego w danym obiekcie [Bartosiewicz, 1992, s. 256–261].
3. Analiza potencjału gospodarczego województw w Polsce w latach 2006–2012 z
zastosowaniem wybranych miar statystycznych
Na podstawie zaproponowanej miary rozwoju jako punkt wyjścia do pogłębionych
analiz opracowany został ranking województw w Polsce w latach 2006–2012.
Zaprezentowane w tablicy 2 informacje zostały uszeregowane według wartości miary
rozwoju z 2012 roku.
Przedstawione wyniki badań wskazują na znaczące różnice pomiędzy
województwami, na których terenie zlokalizowany jest wiodący ośrodek miejski o silnych
funkcjach metropolitalnych (mazowieckie, pomorskie, wielkopolskie, dolnośląskie, śląskie),
a pozostałymi województwami.
Tablica 2. Zestawienie wartości zastosowanej miary rozwoju dla województw w Polsce w latach
2006–2012
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Województwo
Warmińsko-mazurskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Opolskie
Podkarpackie
Lubuskie
Łódzkie
Podlaskie
Zachodniopomorskie
Świętokrzyskie
Małopolskie
Śląskie
Dolnośląskie
Wielkopolskie
Pomorskie
Mazowieckie
0,417
0,394
0,355
0,439
0,368
0,560
0,383
0,424
0,481
0,385
0,427
0,491
0,524
0,566
0,576
0,677
0,394
0,379
0,335
0,437
0,316
0,480
0,414
0,367
0,459
0,305
0,435
0,478
0,556
0,566
0,604
0,693
0,427
0,439
0,379
0,427
0,374
0,407
0,494
0,436
0,529
0,377
0,486
0,511
0,562
0,608
0,681
0,708
0,422
0,404
0,379
0,434
0,427
0,545
0,498
0,486
0,527
0,449
0,519
0,520
0,528
0,587
0,668
0,628
0,417
0,368
0,418
0,445
0,463
0,561
0,479
0,442
0,467
0,500
0,523
0,533
0,516
0,567
0,614
0,690
0,381
0,385
0,411
0,418
0,450
0,428
0,440
0,485
0,463
0,452
0,512
0,497
0,528
0,591
0,588
0,630
0,373
0,379
0,398
0,411
0,421
0,432
0,444
0,451
0,463
0,479
0,496
0,528
0,539
0,566
0,590
0,661
średnia
0,47
odchylenie standardowe
0,09
miary rozwoju
współczynniki zmienności 19,1%
Źródło: Opracowanie własne.
0,45
0,49
0,50
0,50
0,48
0,48
0,11
0,10
0,08
0,08
0,07
0,08
23,4%
20,6%
15,7%
15,8%
15,1%
16,5%
Odnotowane tendencje są naturalną konsekwencją polaryzacji rozwoju w wymiarze
międzyregionalnym w wyniku koncentracji kapitału w dużych miastach i strefach
przemysłowych, co zwiększa ryzyko stagnacji gospodarczej pozostałych obszarów.
Przeprowadzone badania nie wykazują wprawdzie znaczących zmian w odniesieniu do
pozycji danego województwa w zestawieniu w poszczególnych latach, tym niemniej
odnotować należy znaczącą poprawę sytuacji w województwie świętokrzyskim, które z
ostatniego miejsca w roku 2007 notuje systematycznie dodatnie tempo wzrostu potencjału
gospodarczego. Ogólnie zauważalny jest jednak niekorzystny wpływ odczuwanego w całym
kraju spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego, czego sygnałem jest malejąca wartość
średniej wartości miary rozwoju. W największym stopniu negatywne zmiany w badanym
okresie dotyczyły województw najsłabiej rozwiniętych, czyli warmińsko-mazurskiego oraz
kujawsko-pomorskiego, które charakteryzuje tendencja spadkowa miary rozwoju, widoczna
zwłaszcza na przestrzeni lat 2008–2012.
Szczegółowa
analiza
potencjału
gospodarczego
województw
wymaga
przeanalizowania wyników w odniesieniu do poszczególnych cech. Wąskie ramy
objętościowe przewidziane dla niniejszego artykułu sprawiają, że graficzna ilustracja
podanej problematyki ograniczona została do wyników badań za rok 2012 (rysunek 1).
Rysunek 1. Zróżnicowanie potencjału gospodarczego województw dla poszczególnych cech
uwzględnionych w badaniu (według stanu za 2012 rok)
1,20
1,00
WIELKOPOLSKIE
LUBUSKIE
MAZOWIECKIE
MAZOWIECKIE
LUBUSKIE
ŚLĄSKIE
MAZOWIECKIE
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
Stopa bezrobocia –
ogółem
Udział osób
Przeciętne
Liczba podmiotów
Udział nowo
długotrwale
miesięczne
prowadzących
zarejestrowanych
bezrobotnych w
wynagrodzenia
działalność
podmiotów
liczbie bezrobotnych brutto w relacji do gospodarczą na 1000 gospodarczych w
(w %)
średniej krajowej
mieszkańców
liczbie podmiotów
(Polska=100)
gospodarczych
ogółem
1,20
LUBUSKIE
PODKARPACKIE
ZACHODNIOPOMORSKIE
1,00
Udział podmiotów Produkcja sprzedana
gospodarczych,
przemysłu ogółem
które zakończyły na 1 mieszkańca (w
działalność, w
zł)
liczbie podmiotów
gospodarczych
ogółem
MAZOWIECKIE
POMORSKIE
MAZOWIECKIE
ŚWIĘTOKRZYSKIE
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
Udział sektora
Nowe pozwolenia
Nakłady
małych i średnich
na budowę na
inwestycyjne na 1
przedsiębiorstw w budynki mieszkalne mieszkańca w
produkcji
na 1000
sektorze prywtanym
sprzedanej
mieskzańcow
przemysłu
Przeciętne
zadłużenie
przedsiębiorstw
Dochody budżetowe Wydatki majątkowe
na 1 mieszkańca
na 1 mieszkańca
Zadłużenie
jednostek
samorządowych w
relacji do dochodów
Źródło: Opracowanie własne.
Przewaga województwa mazowieckiego nad pozostałymi odzwierciedlona jest
również w wynikach dla poszczególnych cech, co dotyczy zwłaszcza liczby podmiotów
prowadzących
działalność
gospodarczą,
wysokości
wynagrodzeń,
nakładów
inwestycyjnych, jak i dochodów budżetowych. Wyniki te świadczą o najwyższym potencjale
gospodarczym województwa mazowieckiego, w szczególności w aspekcie warunków
prowadzenia działalności gospodarczej. Niejako za konsekwencję tego stanu rzeczy można
uznać najmniejszy odsetek przedsiębiorstw, które kończą działalność w trakcie roku w
omawianym regionie. Co ciekawe, w województwie mazowieckim, podobnie zresztą jak w
województwach dolnośląskim, śląskim i pomorskim (czyli generalnie wiodących regionach
w świetle prezentowanych wyników badań), zarówno w roku 2012, jak i w latach
poprzedzających charakterystyczny jest znacznie niższy niż w pozostałych województwach
udział małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w produkcji sprzedanej przemysłu.
Informacja ta może stanowić interesujący pod względem badawczym sygnał, świadczący o
tym, iż pomimo dominującego udziału MŚP w strukturze podmiotów gospodarczych w
Polsce (około 99% w ujęciu ilościowym) na potencjał gospodarczy regionu kluczowy wpływ
ma jednak aktywność dużych przedsiębiorstw.
Warto zaznaczyć, iż w przypadku kilku cech występuje asymetria prawostronna,
przejawiająca się w dużej różnicy pomiędzy najlepszymi województwami a pozostałymi,
zgrupowanymi znacznie poniżej średniej dla danej cechy. Widoczne jest to zwłaszcza w
przypadku przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia oraz nakładów inwestycyjnych w
sektorze prywatnym w przeliczeniu na jednego mieszkańca, gdzie dominuje wspomniane
już w tym kontekście województwo mazowieckie. Z kolei asymetria lewostronna wyłania się
w zakresie cech:
1) udział nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w liczbie podmiotów
gospodarczych ogółem, gdzie województwem osiągającym znacznie niższe wartości od
pozostałych jest opolskie;
2) przeciętne zadłużenie przedsiębiorstw – woj. mazowieckie;
3) udział sektora małych i średnich przedsiębiorstw w produkcji sprzedanej przemysłu –
województwa mazowieckie, dolnośląskie, śląskie i pomorskie.
Z punktu widzenia celu niniejszego artykułu szczególnie istotne jest zwrócenie uwagi
na zmiany w czasie i stopień zróżnicowania międzyregionalnego w kontekście badanego
potencjału gospodarczego (rysunek 2).
Zaprezentowane na rysunku 2 porównanie wskazuje na utrzymujące się w czasie
zróżnicowanie pomiędzy najsilniejszymi a najsłabszymi województwami pod względem
posiadanego potencjału gospodarczego. Należy jednak zaznaczyć, że zaobserwowane
różnice nie wykazują tendencji wzrostowej, a podstawowe miary statystyczne w postaci
odchylenia standardowego i współczynników zmienności wskazują wręcz na zmniejszanie
się dysproporcji (zobacz tablica 2), w szczególności w okresie ogólnego osłabienia
koniunktury gospodarczej w kraju, czyli w latach 2009–2012. Zarysowujące się w wymiarze
ogólnym stopniowe zmniejszanie się dysproporcji pomiędzy regionami znajduje również
odzwierciedlenie w porównaniu województw o najwyższym i najniższym poziomie
zastosowanej miary rozwoju w kolejnych latach. W rezultacie w 2006 roku rozpiętość
pomiędzy województwem mazowieckim a najsłabszym w owym roku województwem
lubelskim wynosiła 0,32, podczas gdy w zamykającym badanie 2012 roku spadła ona do 0,29
(odpowiednio mazowieckie 0,66 i województwo warmińsko-mazurskie 0,37).
Rysunek 2. Porównanie województw z najwyższym i najniższym potencjałem gospodarczym w
latach 2006–2012
Źródło: Opracowanie
własne.
W świetle przeprowadzonych badań interesującą kwestią jest również analiza
czynników, które w największym stopniu przyczyniają się do zróżnicowania potencjału
gospodarczego województw. W związku z tym zasadne staje się szczegółowe
przeanalizowanie przyjętych cech diagnostycznych do badania w kontekście próby
wskazania tych wykazujących się największą zmiennością (tablica 3).
Do czynników, które najbardziej różnicowały potencjał gospodarczy województw w
Polsce w latach 2006–2012, należy zaliczyć:
1) przeciętne zadłużenie przedsiębiorstw,
2) produkcję sprzedaną przemysłu ogółem na 1 mieszkańca (w zł),
3) nakłady inwestycyjne na 1 mieszkańca w sektorze prywatnym.
Tablica 3. Współczynniki zmienności badanych cech w latach 2006–2012
X1
X2
X3
X4
X5
X6
X7
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
21,5%
24,1%
27,3%
24,0%
21,8%
21,6%
20,0%
6,3%
8,4%
15,9%
18,8%
14,7%
12,3%
12,0%
X8
X9
2006
18,5%
20,5%
2007
20,1%
21,5%
2008
17,1%
19,3%
2009
16,7%
23,1%
2010
16,9%
18,6%
2011
17,3%
19,0%
2012
16,9%
20,7%
Źródło: Opracowanie własne.
11,8%
11,8%
11,7%
11,5%
10,7%
10,9%
10,4%
17,2%
17,4%
17,4%
18,0%
17,7%
17,5%
17,5%
9,3%
10,4%
9,1%
8,2%
6,8%
7,5%
7,7%
20,7%
15,8%
25,1%
31,3%
16,1%
7,8%
9,0%
38,3%
35,1%
37,4%
37,6%
38,6%
38,0%
38,3%
X10
X11
X12
X13
X14
35,1%
33,6%
29,3%
29,3%
32,1%
26,6%
27,3%
57,9%
50,2%
46,9%
47,5%
45,5%
46,5%
46,1%
10,3%
10,8%
9,5%
7,4%
6,5%
7,0%
8,4%
11,6%
18,5%
20,2%
13,1%
10,9%
13,5%
19,1%
16,5%
17,8%
20,0%
21,7%
21,1%
20,9%
17,9%
Wśród pozostałych cech uwzględnionych w badaniu odnotować można relatywnie
mniejsze poziomy zróżnicowania międzyregionalnego, niewykazujące przy tym z reguły
jednoznacznej tendencji do zwiększania lub zmniejszania w czasie. Interesującym wyjątkiem
w tym zakresie jest jednak malejący stopień zmienności w odniesieniu do cechy oznaczonej
w badaniu jako X6, czyli udziału podmiotów gospodarczych, które zakończyły działalność,
w liczbie podmiotów gospodarczych ogółem. Jeszcze w roku 2009 był to jeden z trzech
czynników o największym zróżnicowaniu wśród województw w Polsce, tymczasem w roku
2012 mniejszą zmiennością charakteryzował się jedynie udział nowo zarejestrowanych
podmiotów gospodarczych w liczbie podmiotów gospodarczych ogółem (X5).
Zakończenie
Zgromadzone wyniki badań wskazują na utrzymujące się w czasie różnice w zakresie
potencjału gospodarczego regionów w Polsce, co dotyczy w szczególności odnotowanych
dysproporcji pomiędzy województwami, na terenie których zlokalizowany jest wiodący
ośrodek miejski o silnych funkcjach metropolitalnych, a pozostałymi województwami.
Należy jednak podkreślić, iż zaobserwowane różnice na przestrzeni badanych lat wykazują
stopniową tendencję spadkową, co sprzyja wzmacnianiu spójności ekonomicznej w
wymiarze horyzontalnym. W kontekście wniosków aplikacyjnych dla polityki regionalnej
pozytywną wymowę przedstawionych obserwacji ogranicza nieco fakt, iż zmniejszanie się
różnic odbywało się w warunkach ogólnego spowolnienia gospodarczego.
Interesującym spostrzeżeniem w kontekście dalszych badań nad problematyką
zróżnicowania rozwoju regionów może być również fakt, iż najwyższym potencjałem
gospodarczym w kolejnych latach charakteryzowały się województwa o najniższym udziale
małych i średnich przedsiębiorstw w kształtowaniu produkcji sprzedanej w regionie.
Poczyniona obserwacja może stanowić przyczynek do dalszych pogłębionych badań, w
szczególności w zakresie określenia znaczenia sektora MŚP w zakresie kształtowania
warunków rozwoju w wymiarze regionalnym.
Literatura
1. Appenzeller D. (2008), Metodologiczne problemy opisu i prognozowania kondycji finansowej,
w: Prognozowanie w zarządzaniu firmą, Dittmann P., Szanduła J. (red.), Indygo Zahir
Media, Wrocław.
2. Chądzyński J., Nowakowska A., Przygodzki Z. (2007), Region i jego rozwój w warunkach
globalizacji, CeDeWu, Warszawa.
3. Ekonometria z elementami programowania matematycznego i analizy porównawczej (1992),
Bartosiewicz S. (red.), Akademia Ekonomiczna, Wrocław.
4. Famulska T. Znaniecka K. (2004), Finansowe aspekty rozwoju lokalnego, Prace Naukowe AE
w Katowicach, Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice.
5. Kozak M., Pyszkowski A., Szewczyk R. (2001), Słownik rozwoju regionalnego, Polska
Agencja Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
6. Kudełko J. (2005), Rozwój regionalny a konkurencyjność regionów, w: Uwarunkowania rozwoju
i konkurencyjności regionów, Zioło Z. (red.), Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły
Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Kraków–Rzeszów,
7. Szewczuk A., Kogut M., Zioło M. (2011), Rozwój lokalny i regionalny. Teoria i praktyka, C.H.
Beck, Warszawa.
8. Rozporządzenie (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003
r., Dz. Urz. UE L 154 z 21.06.2003 r. z późn. zm.
9. Zarządzanie strategiczne rozwojem lokalnym i regionalnym (2001), Klasik A., Kuźnik F. (red.),
Wydawnictwo Uczelniane AE, Poznań.
Streszczenie
Cechą charakteryzującą współczesne uwarunkowania rozwoju jest wyraźne zróżnicowanie
potencjału gospodarczego poszczególnych regionów. W ostatnich latach szczególnego znaczenia
nabiera nie tylko problematyka rozmiarów oraz przyczyn niespójności ekonomicznych
obserwowanych pomiędzy regionami, ale również analiza obserwowanych zmian w czasie. Z tego
względu niniejszy artykuł na bazie rozważań teoretycznych poświęconych uwarunkowaniom
rozwoju regionalnego przedstawia wyniki i wnioski z przeprowadzonych badań wśród województw
w Polsce mających na celu określenie ich potencjału gospodarczego oraz przyczyn występujących w
tym zakresie dysproporcji.
Słowa kluczowe
rozwój regionalny, potencjał gospodarczy
zróżnicowanie potencjału gospodarczego
regionu,
jednostki
samorządu
terytorialnego,
Comparative analysis of the economic situation in Polish regions in the period of time
2006–2012 (Summary)
A characteristic feature of the modern conditions of regional development are differences in
the potential of the Polish regions. In recent years, it is particularly important not only to analyse the
size and economic reasons for the existing inconsistencies observed between regions, but also the
changes observed over time. Therefore, the article, based on the theoretical determinants of regional
development, is devoted to present the results and conclusions of the study of Polish regions to
determine their economic potential and the causes of diversity in this area. The results of empirical
research allowed to indicate considerable variation among the Polish regions, but it should be noted
that the observed diversity of the economic situation during investigated years did show a downward
trend.
Keywords
regional development, the economic potential of the region, local government units, the diversification
of the economic potential