prawo zamknięcia się w sobie

Dr hab. Aleksandra Tokarz, prof. UJ
Dr Diana Malinowska
Stosowana Psychologia Motywacji
Wykład II. , r. a. 2012/2013
CZĘŚĆ I. WPROWADZENIE
Repetytorium z problematyki motywacji.
Podstawowe mechanizmy motywacyjne
i prawidłowości rządzące motywacją.
Podstawowe mechanizmy motywacyjne
i prawidłowości rządzące motywacją
1.
2.
Prawo efektu, zasada hedonistyczna, algohedonizm
Prawo Yerkesa-Dodsona
3.
4.
5.
6.
7.
Psychoewolucyjne determinanty zachowania i działania
Poziom regulacji instynktowej i popędowej [homeostatyczne modele motywacji]
Poznawcze mechanizmy regulujące motywacją
Mechanizmy sprawcze: Sprawstwo, kontrola, bezradność
Podmiotowe źródła motywacji
8.
Osobowe mechanizmy motywacyjne
1.
2.
Osobowościowe uwarunkowania skutecznego działania
Osobowościowe uwarunkowania nieskutecznego działania
3.
Związki procesów emocjonalnych i motywacyjnych - „prawa emocji”
Podstawowe mechanizmy motywacyjne w ujęciu
rozwojowym, za: Kocowski, 1989
ZAKRES CZASOWY
ORGANIZACJI CZYNNOŚCI
Krótki
Działania
Reaktywne
Krótki
Działania reaktywne
Średni
Działania aktywne
Długi
Działania
Planowe
MECHANIZM
SYGNAŁY MOTYWACYJNE
Instynkt
Mechanizmy konsumacyjne
Homeostaza
Deprywacja
Zagrożenie
Okazja
Doznania świadome i
Nieświadome
Spostrzeżenie
Mechanizmy popędowe i
emocjonalne
Mechanizmy apetencyjne
Mechanizmy dążeniowe
Mechanizmy racjonalno –
wolicjonalne
Wyobrażenie
(antycypacja)
Pojęcia
Postanowienia
Wartości
Ewolucja podstawowych mechanizmów,
za: Kocowski, 1992
RODZAJ SYGNAŁU
NAZWA MOTYWU
Deprywacja
Szkoda
Spełnienie
Okazja
Zagrożenie
Antycypacja:
Deprywacji
Szkody
Spełnienia
Okazji
Zagrożenia
Sformułowanie
Pojęciowe
Celu
Popęd
RODZAJ PROCESÓW
MOTYWACYJNYCH
Proces popędowy
Podnieta
Emocja
Pragnienie
Proces dążeniowy
Postanowienie
Proces wolicjonalny
1. Prawo efektu, zasada hedonistyczna, algohedonizm
„zachowanie, które w danej sytuacji wywołuje odczucie
zadowolenia (safistaction), zostanie skojarzone z tą sytuacją
i jeśli w przyszłości sytuacja się powtórzy, to wzrasta
prawdopodobieństwo, iż zostanie powtórzone to zachowanie.
Jeżeli natomiast w danej sytuacji zachowanie wywoła odczucie
dyskomfortu (discomfort), to spada prawdopodobieństwo
powtórzenia się tego zachowania w podobnych warunkach w
przyszłości” (Ostaszewski, 2000, s.104)
Zasada hedonizmu głosi, że człowiek dąży stanów
przyjemności, preferuje takie stany
Zasada algohedonizmu głosi, że człowiek dąży do stanów
i celów korzystnych dla siebie (Zawadzki, za: Kocowski, 1991)
2. Prawo Yerkesa-Dodsona w ujęciu podręcznikowym
• „Jedna z najstarszych propozycji dotyczących związku
między wielkością pobudzenia a poziomem
zadaniowego funkcjonowania organizmu zawarta jest w
prawie Yerkesa-Dodsona. Składa się no z dwóch
twierdzeń:
1. W miarę wzrostu intensywności pobudzenia czynność
jest wykonywana do określonego poziomu krytycznego
coraz lepiej, po czym zaczyna pogarszać się aż do
całkowitej dezorganizacji
2. Wspomniany poziom krytyczny jest niższy dla zadań
trudnych niż dla łatwych” (Łukaszewski, Doliński, 2000,
s. 443)
Prawo Yerkesa - Dodsona
Zasadność praw Yerkesa-Dodsona
• Znajduje liczne potwierdzenia empiryczne
(Alexander, Epstein, 1978; Kahmenam, 1973)
• Istnieją wyniki całkowicie z nim niezgodne
(Näätänen,1973; Neiss,1988)
• Niespójność wyników może objaśnić teoria
psychologicznej zmiany ukierunkowania (reversal
theory) Aptera
Teoria psychologicznej zmiany ukierunkowania (reversal
theory) Aptera
•
Zakłada, że istnieją dwa poziomy pobudzenia
optymalne z perspektywy efektywności
funkcjonowania
• Ich uruchomienie zależy od przyjętej przez podmiot
orientacji, czyli stanów meta-motywacyjnych
1. Stan teliczny wiąże się z sytuacją, kiedy człowiek jest
ukierunkowany na realizację określonego celu
2. Stan parateliczny wiąże się z nastawieniem na sama
aktywność, a nie na jej instrumentalny wobec celu
charakter
Kierunki badań i wyjaśnień
•
•
•
•
Uwarunkowania sytuacyjne (stymulacja, rodzaj
zadania)
Determinanty osobowościowe (rodzaj zadania,
temperament)
Hipotetyczne mechanizmy neuronalne
zabezpieczające przed nadmiernym pobudzeniem
„mechanizmy afektywne leżące u podstaw motywacji
dalece wykraczają poza samo to zjawisko” (s.444)
Mechanizmy fizjologiczne związane z wysiłkiem
fizycznym lub/i psychicznym oraz zmęczeniem
(Łukaszewski, Doliński, 2000)
Teigena (1994) analiza historii kształtowanie się praw/prawa
Yerkesa-Dodsona
„ w sformułowaniu oryginalnym [1908] prawo miało opisywać relację
między siłą bodźca a kształtowaniem nawyku dla zadań o odmiennym
poziomie trudności różnicowania”
Po 1908 badacze interpretowali ową zależność jako wpływ:
Kary, nagrody, motywacji, popędu, wzbudzenia, lęku, napięcia lub stresu
NA:
Uczenie się, wykonanie zadań [złożonych, trudnych, nowych],
rozwiązywanie problemów, radzenie sobie lub pamięć
Na przykład:
(Teigen , 1994, s, 525)
Oryginalna krzywa Yerkesa i Dodsona. Ilość prób wykonanych
przez myszy w celu spełnienia kryterium wyuczenia się reakcji, w
relacji do trudności sytuacji bodźcowej
Uproszczone „krzywe” Yerkesa - Dodsona:
pobudzenie a symptomy depresji i kompulsji, jakość pamięci
świadków w zależności od stresu
Teigena (1994) analiza historii kształtowanie się praw/prawa
Yerkesa-Dodsona
•
•
•
W wielu sformułowaniach jest taka rozmaitość nazywania
zmiennych i ich teoretycznego odniesienia, że powtarza się
tylko jedno ”zależność jest krzywoliniowa”
Różne sformułowania tego prawa odbijają historię sporów w
zakresie koncepcji i pojęć typowych w danym czasie dla
problematyki emocji i motywacji
Omawiana zależność empiryczna był kojarzona z modelami
teoretycznymi o podobnym zakresie lub wyrażanych
podobną krzywą
Fuzja „praw” Yerkesa Dodsona” i modelu Hebba (1955), który
dotyczył związku pomiędzy aktywacyjną a informacyjną funkcją
bodźca
Wnioski Teigena z analizy historii kształtowanie się
praw/prawa Yerkesa-Dodsona
• Zmienne pochodzące z różnych sformułowań tego
prawa są rzeczywiście powiązane
• Prawa Y-D nie zostało sformułowane przez Yerkesa i
Dodsona
• Prawo to ukonstytuowało się w syntezach
i przeróbkach podręcznikowych
• Prawa Y-D są przydatne dydaktycznie
i heurystycznie
• ALE nie są aż tak dobrze uzasadnione empirycznie,
by je nazywać prawami
→ Powoływanie się na te prawa jest BEZZASADNE
3. Psychoewolucyjne determinanty zachowania i
działania
Założenia
FUNKCJA, ADAPTACJA, ZMIENNOŚĆ OSOBNICZA czyli Różnice
INDYWIDUALNE jako warunek sine qua non ewolucji
„Motorem zmian ewolucyjnych jest rozprzestrzenianie się genotypu”
(E. Wilson, 1975)
Stwierdzenia
Cechy specyficznie ludzkie: mowa, śmiech, myślenie abstrakcyjne,
transgresja
Prymat mechanizmów adaptacyjnych : „ewolucyjne rozwiązanie
konkretnych problemów, przyczyniające się bezpośrednio lub pośrednio do
sukcesu reprodukcyjnego” [Buss, 2001, s.37]. N. p. preferencje doboru
partnera lub siedliska, [hipoteza sawanny, , inwestycji rodzicielskich…]
Dostosowanie łączne wg Hamiltona : dobór naturalny faworyzuje cechy,
dzięki którym geny organizmu są przekazywane następnym pokoleniom
niezależnie od tego, czy dany organizm bezpośrednio płodzi potomstwo”
Buss,[2001, s.35]
3. Psychoewolucyjne determinanty zachowania i
działania
Osobowość jako najwyżej zorganizowany system przystosowania.
Lista adaptacyjnych atrybutów osobowości
Przewidywanie
Wyobraźnia
Autorefleksja
Posługiwanie się językiem i symbolami
Permanentne uczenie się
Plastyczność i giętkość motywacji
Przekraczanie uwarunkowań
[Buss, 1999, Solomon i Pyszczynski, 1991, Wilson, 2000, za: Oleś,
Drat-Ruszczak, 2008, tab.8.16, s. 720]
4. Poziom regulacji instynktowej i popędowej
[homeostatyczne modele motywacji]
• Zasada podwójnej kwantyfikacji Konrada Lorenza:
„siła pobudzenia jest sumą pobudzenia wewnętrznego
(popędu) oraz pobudzenia będącego efektem stymulacji
zewnętrznej. Im wyższe pobudzenie ośrodków popędowych,
tym niższe natężenie bodźców wystarcza do wywołania reakcji.
Zarówno wzrost nasilenia motywacji. Jak i siły stymulacji
zewnętrznej powoduje zwiększenie intensywności zachowań
instynktowych”(Pisula, 2000, s.187/188).
• Trafnie ilustruje proces wyzwalania zachowania popędowego
• Nie ujmuje procesu hamowania ośrodka popędowego
4. Poziom regulacji instynktowej i popędowej
[homeostatyczne modele motywacji]
Wyjaśnienie zachowań złożonych –
pojęcie instynktu wg klasycznej
propozycji Tinbergena
[…] „hierarchicznie zorganizowany
mechanizm nerwowy, podatny na
przyjęcie określonych bodźców
wewnętrznych i zewnętrznych
przygotowujących jego akcję,
wyzwalających i kierujących nią,
mechanizm reagujący na nie
skoordynowanymi ruchami
przyczyniającymi się do podtrzymania
życia osobnika
i gatunku”
(Pisula, 2000, s.185)
• (wrodzony ) mechanizm wyzwalający
• Bodźce kluczowe
• Bodźce ponadnormalne
[n.p. schemat dziecięcości]
Relatywnie plastyczne
Sztywne wzorce ruchowe
Modalne wzorce ruchowe
Relatywnie sztywne
Hydrauliczny model popędu Lorenza
Zachowania apetencyjne i
konsumacyjne
Zachowania przeniesione i przerzutowe
5. Poznawcze mechanizmy regulujące motywacją dysonans poznawczy
„dysonans, czyli istnienie relacji niezgodności między danymi
poznawczymi, jest sam w sobie czynnikiem motywującym.(...)
Dysonans poznawczy może być rozumiany jako warunek
poprzedzający, prowadzący do działania zorientowanego na
redukcję dysonansu, tak jak głód prowadzi do działania
zorientowane na zredukowanie go.
(FESTINGER, za: Madsen, 1980, s.232)
Przykładowe twierdzenie empiryczne z teorii Festingera
„Dysonans powstały po podjęciu decyzji można zredukować
przez zwiększenie atrakcyjności wybranej alternatywy,
zmniejszenie atrakcyjności alternatywy odrzuconej lub też przez
jedno i drugie”
(Za: Madsen, 1980, s.332)
5. Poznawcze mechanizmy regulujące motywacją atrybucja
Przykład: koncepcja B. Weinera (1986, 1991)
1. Źródła podstawowych motywów zachowania: hedonizm ,
potrzeba rozumienia rzeczywistości
2. Atrybucja kauzalna jako istota motywacji:
„Spostrzeganie przyczynowości [kauzalności] jest instrumentalne
względem dążenia do celu i dopomaga w uzyskaniu mistrzostwa
poznawczego”
Ważne stwierdzenia :
•
Atrybucje wywołują wydarzenia nieoczekiwane, nagłe, związane z
silnym afektem : sukces, porażka, niespójność w zachowaniu
•
Atrybucje wywołują raczej stany nie osiągania niż osiągania celu,
raczej negatywne niż pozytywne
[JESTESMY ZAPROGRAMOWANI NA MISTRZOSTWO I EFEKTYWNOŚĆ –
R.S. White, 1959]
Atrybucja
• Jednostka poszukuje atrybucji i łatwo ją podtrzymuje, na różnych etapach
działania motywowanego
• W pamięci dostępna jest nieograniczona lista przyczyn – potencjalnych
atrybucji
• Przypisane przyczynowa są różne, zależnie od dziedzin aktywności i
rodzaju motywu, ale są podobne „wewnątrz” motywu
• Obowiązuje zasada generalizacji bodźca: podobne aktywności maja
zbliżone atrybucje
• Myślenie atrybucyjne cechuje prostota i ekonomia
Trzy podstawowe dymensje spostrzeganej przyczynowości;
1.Umiejscowienie (locus of causality)
2. Stabilność (stability of causality)
3. Stopień sprawowania kontroli (controlability)
Są w określony sposób powiązane z emocjami
Są potwierdzone empirycznie i statystycznie
Atrybucjami rządzi prosta zasada: przyczyna-efekt
6. Mechanizmy sprawcze: sprawstwo, kontrola,
bezradność (Kofta, 2001)
Pragnienie bycia przyczyną zdarzeń jako naturalna motywacja
porównywalna do potrzeb biologicznych
1.Dążenie do wolności i wyboru – ludzie wolą wybór niż jego brak,
doświadczenie wolności jest przyjemne, ludzie aktywnie bronią
wolności
2.Podmiotowa kontrola – kontrola w sytuacjach krytycznych
zmniejsza stres (S. Miller), preferencja kontroli wiąże się z
odpowiedzialnością, iluzja kontroli(„-” u depresyjnych), egotyzm
atrybucyjny, racjonalizacja zdarzeń negatywnych, myślenie
życzeniowe przy planowaniu działania (i jego atrybucji- AT)
3.Poznawcza bezradność w ujęciu Sędka i Kofty: „nie polega na
nieskuteczności emitowanych działań, ale (JUŻ – AT)na niemożności
wykreowania jakiegokolwiek sensownego programu działania”
(Sędek, 2001, s.241). Bezradność wynika z niemożności
zintegrowania informacji w spójny pomysł rozwiązania/działania
7. Podmiotowe źródła motywacji
• Samoukierunkowanie koncepcja Ryana i Deciego (1975,1985, 2000)
ZAŁOŻENIA
• Człowiek ma trzy psychologiczne potrzeby:
Samoukierunkowanie
Kompetencja
Związki interpersonalne
• Koncepcja motywacji jest z założenia organicystyczna
WG Deciego i Ryana istnieją 4 typy motywacji kontinuum
samoukierunkowania , [WG STOPNIA INTERIORYZACJI]
•
•
•
•
REGULACJA ZEWNĘTRZNA [external]
REGULACJA OPARTA NA INTROJEKCJI [introjected]
REGULACJA OPARTA NA IDENTYFIKACJI [identified]
REGULACJAI OPARTA NA INTEGRACJI [integrated]
7. Podmiotowe źródła motywacji
Teza empiryczna koncepcji samoukierunkowania
nagrody zewnętrzne osłabiają motywację
wewnętrzną”
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Brak trafności ekologicznej eksperymentów
Badanie dzieci i studentów
Zależność jest odmienna dla motywacji o różnej
intensywności
Gdy motywacja jest bardzo słaba stymulacja motywacji
wewnętrznej nie jest możliwa
Przy motywacji słabej skuteczne są nagrody zewnętrzne
Skuteczne jest stymulowanie motywacji wewnętrznej przy
co najmniej średnim natężeniu motywacji
[za: Światnicki, 2000]
7. Podmiotowe źródła motywacji
Nicolls, 1984, Skaalivik, 1997, za: Tokarz, Kaleńska, 2011
Orientacja na zadanie
Orientacja a na „JA”/EGO
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Podmiot czynności ma uwagę skupioną
raczej na zadaniu niż na nagrodzie
zewnętrznej.
Uczenie się, rozwiązywanie problemów i
nabywanie nowych umiejętności związane
jest z zadaniem.
Uczenie się jest samo w sobie wartościowe,
znaczące, satysfakcjonujące.
Większa ilość wysiłku traktowana jest jako
środek prowadzący do większego
mistrzostwa.
Zadania wymagające większego wysiłku dają
większą szansę wykazania zdolności.
Wybierane są zadania związane z własnymi
kompetencjami.
Osoby są zorientowane na cele.
Spostrzegają porażkę w kategoriach
doskonalenia się, a nie zagrożenia.
•
•
•
•
•
•
•
•
Podmiot skupia na tym, by uzyskać ocenę
„zdolny”
Wykonywanie zadań ma na celu
udowodnienie, że robi się coś lepiej niż inni.
Osoba wybiera różne zadania i różne cele.
Potwierdzenie zdolności zależne jest od
normatywnej grupy odniesienia.
Wybór zadań ma na celu potwierdzenie
własnych zdolności.
Wybierane są zadania powyżej średniego
poziomu zdolności osoby, co jest jednak
zapośredniczone przez samoocenę.
Osoby są zorientowane na określony poziom
wykonania.
Przekonanie, że większy wysiłek
odzwierciedla brak zdolności.
„Kompetentny” oznacza „zdolny”, nie
„staranny”.
7. Podmiotowe źródła motywacji - motywacja hubrystyczna
(Kozielecki, 1984, Tokarz, 1998, 2006)
Kozielecki(1984) o „potrzebie hubrystycznej”
• „Termin hubris lub hybris pochodzi z filozofii i z religii greckiej; oznaczał on
pychę i wygórowane pojęcie o sobie, które wywoływało gniew bogów. […]
jego treść została znacznie zmodyfikowana i rozszerzona. Stracił on swój
pejoratywny charakter” (1984, s. 324).
• Kozielecki pisze: „Intencją tego artykułu jest przedstawienie jednej z
najważniejszych potrzeb człowieka – potrzeby hubrystycznej. Dzięki niej
człowiek dąży do potwierdzenia i wzrostu ważności własnego „ja”(podkr.
A.T.) Postaram się udowodnić tezę, ze potrzeba ta jest główną siłą
motywacyjną, uruchamiającą działania transgresyjne (transgresje). Celem
ich jest intencjonalne wyjście poza to, czym człowiek jest i co posiada.
Rozszerzenie kontaktów z otoczeniem, zwiększenie kontroli nad ludźmi, czy
odkrycia naukowe to przykłady przekraczania granic przez człowieka”
(1984, s. 322).
• Występowanie odpowiednich emocji, odczuć i motywacji potwierdzone
empirycznie (Tokarz, 1998)
8. Osobowe mechanizmy motywacyjne
•
•
•
•
•
•
SAMOAKTUALIZACJA I SAMOREALIZACJA
Maslowa hipoteza „potrzeb rozwoju” w odróżnieniu od „potrzeb niedoboru”.
Maslowa hipoteza samorealizacji
Samorealizacja , wg Maslowa, jest dążeniem do uzyskania pełnej, możliwej dla
danej osoby kompetencji psychicznej, rozwinięcia wszystkich, potencjalnych
możliwości. „Człowiek m u s i być tym, kim m o ż e być. Musi być wierny własnej
naturze. Potrzebę tę możemy nazwać samourzeczywistnieniem.(...)Odnosi się (...)
do ludzkiego pragnienia „samospełnienia:, a mianowicie do zrealizowania swoich
możliwości.. Tendencję tę można nazwać pragnieniem stawania się coraz bardziej
tym, czym człowiek na swój własny sposób jest i czym potrafi się stać "(A. Maslow,
l990,s, 86).
„Kiedy wszystkie niższe w hierarchii potrzeby zastana zaspokojone, wówczas
zachowanie jednostki determinują całkowicie najwyższe potrzeby rozwoju, czyli
potrzeby samorealizacji” (za: Madsen, s.442)
INDYWIDUACJA
9. Osobowościowe uwarunkowania skutecznego działania
(Oleś, Drat-Ruszczak, 2008, tab. 8.10, s.715)
Niskie przekonanie o własnej
skuteczności
• Unikają trudnych zadań
• Trudne zadanie to zagrożenie,
„unikać”
• Niskie aspiracje, unikanie wyzwań
• Obawy, że zabraknie zdolności
i wytrwałości
• Trudności: koncentracja na
przeszkodzie, porażce i własnych
brakach
• Porażka dowodem braku zdolności
• Powolne odbudowywanie pewności
siebie po porażce
Wysokie przekonanie o własnej
skuteczności
• Stawiają sobie motywujące cele
• Trudne zadanie to wyzwanie
• Wysokie aspiracje, poszukiwanie
wyzwań
• Oczekiwanie, że wysiłek doprowadzi
do skutku
• Trudności: skupienie na
przezwyciężeniu przeszkody, na
skuteczności , podwojenie wysiłku
• Porażka dowodem braku wiedzy,
umiejętności lub wysiłku
• Szybkie odbudowanie pewności
siebie po porażce
9. Osobowościowe uwarunkowania skutecznego działania
(Oleś, Drat-Ruszczak, 2008, tab.8.12, s.741): SAMOOCENA
PRAWDA
Wysoka samoocena wiąże się z klarowną, spójną , pewną samowiedzą i dobrym
samopoczuciem
CZĘŚCIOWO PRAWDZIWE
WS jest korzystna i sprzyja adaptacji
Sprzyja większej aktywności, przedsiębiorczości i wytrwałości
WS powoduje korzystny odbiór społeczny i udane interakcje
WS sprzyja funkcjonowaniu w grupie i jest bazą uzdolnień przywódczych
NIE JEST PEWNE
WS sprzyja osiągnięciom szkolnym
Sukces zawodowy ma związek z wysoką samooceną
NIEPRAWDZIWE
WS jest podstawą motywacji prospołecznej
WS chroni przed zachowaniami szkodzącymi zdrowiu
10. Osobowościowe uwarunkowania
nieskutecznego działania
• Dokonano analizy językowej (haseł słownikowych), jak również
przeprowadzono badanie eksploracyjne w poszukiwaniu wskazówek
behawioralnych i emocjonalnych, w wyniku czego wyróżniono następujące
trzy typy lenistwa (Dzida, 2009):
• „Lenistwo Zasłużone” (LZ) – jest to odpoczywanie, regeneracja po
wysiłku. Nie wykonywane są żadne czynności i odczuwa się emocje
pozytywne, takie jak przyjemność, radość, spokój. Odpowiada to
„leniuchowaniu”.
• „Lenistwo Maskowane” (LM) – polega na zajmowaniu się innymi
czynnościami niż tymi, które wynikają z obowiązku. Wykonywanym
czynnościom towarzyszą negatywne emocje, odczuwa się dyskomfort
psychiczny, napięcie oraz narastające poczucie winy i wyrzuty sumienia.
• „Lenistwo Właściwe” (LW) – nicnierobienie. Nie wykonuje się żadnych
czynności, ale towarzyszą temu emocje negatywne: nuda, apatia,
zniechęcenie, brak chęci do podjęcia jakiegokolwiek działania. Odpowiada
to „lenieniu się”.
Badane jako prokrastynacja
Związki lenistwa z temperamentem [za: Dzida, 2009;
Dzida Tokarz, 2011
Wymiary temperamentu
Lenistwo –
Podskale
Lenistwo
Zasłużone –
Zachowanie
Lenistwo
Zasłużone –
Emocje
Lenistwo
Maskowane –
Zachowanie
Lenistwo
Maskowane –
Emocje
Lenistwo
Właściwe –
Zachowanie
Lenistwo
Właściwe –
Emocje
Żwawość
Persewera
tywność
Wrażliwość
sensoryczna
Reakt.
Emocjonalna
Wytrzymałość
Aktywność
0,00
-0,02
0,15
-0,10
0,11
0,06
0,05
-0,01
0,06
0,09
-0,14
0,03
-0,43
0,15
-0,06
0,07
-0,01
-0,17
-0,21
0,08
0,11
-0,01
0,01
0,18
-0,27
0,33
0,03
0,17
-0,13
0,01
-0,18
0,16
0,11
-0,07
0,14
0,10
11. Związki procesów emocjonalnych i motywacyjnych
•
•
•
•
Ważne rozróżnienia związane z emocjami [N. Frijda, za:
Natura emocji)
Dyspozycje emocjonalne (n. p. lękliwość), czyli
zwiększona wrażliwość na bodźce emocjonalne
określonego typu
Nastrój – odczucie pozytywne lub negatywne,
pozbawione wyraźnie określonego obiektu
Sentymenty czyli postawy emocjonalne: odczucie
emocjonalne, zachowanie, procesy poznawcze (wiedza)
związane z jakimś obiektem
Stymulatory emocji: typowe bodźce wywołujące dana
emocję (n. p. bliskie spełnienie zamiarów wywołuje
radość)
11. Związki procesów emocjonalnych i motywacyjnych - PRAWA
EMOCJI WEDŁUG NICO FRIJDY
• PRAWO ZNACZENIA SYTUACYJNEGO
• Emocje powstają jako odpowiedzi na znaczenia danych sytuacji;
różne emocje powstają w odpowiedzi na różne struktury
znaczeniowe. Np. zagrożenie wywołuje lęk, nowość – reakcję
ciekawości
• PRAWO ZAANGAŻOWANIA
• Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia, które są ważne z
uwagi na: cele, motywy, rzeczy i sprawy ważne dla danej osoby.
• PRAWO BEZPOŚREDNIO SPOSTRZEGANEJ RZECZYWISTOŚCI
• Emocje są wywoływane przez zdarzenia uważane za rzeczywiste, a
ich intensywność odpowiada temu, do jakiego stopnia są za takie
uważane.
• PRAWO ZMIANY I ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO
• Emocje powstają zarówno wskutek oceniania czegoś jako
korzystnego bądź niekorzystnego, jak i wskutek aktualnych lub
oczekiwanych zmian w korzystnych lub niekorzystnych warunkach.
12. Związki procesów emocjonalnych i motywacyjnych
PRAWA EMOCJI WEDŁUG NICO FRIJDY
• PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII
• Przyjemność jest zawsze zależna od zmiany i zanika wraz z ciągłością
zaspokojenia. Przykrość może utrzymywać się stale, w stale trwających,
złych warunkach.
• PRAWO ZACHOWANIA EMOCJONALNEGO MOMENTU
• Zdarzenia emocjonalne zachowują swoją siłę wywoływania emocji na czas
nieokreślony, chyba, że spotykają się z oddziaływaniami, które mogą
spowodować wygaszenie urazu lub przyzwyczajenie się do przykrości.
• PRAWO ZAMKNIĘCIA SIĘ W SOBIE
• Emocje wykazują skłonność do zamykania się przed sądami o względności
bodźca, który je spowodował i przed wymaganiami celów innych niż ich
własny.
• PRAWO ZWAŻANIA NA KONSEKWENCJE
• Każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny, który zmierza do
zmodyfikowania pierwotnego impulsu, czyli podjęcia czynności
samokontroli
•
•
PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA I MAKSYMALNEGO ZYSKU
Ilekroć można ocenić sytuację na więcej niż jeden sposobów, pojawia się skłonność do
takiej interpretacji, która minimalizuje negatywne obciążenie emocjonalne.
Podstawowe mechanizmy motywacyjne w ujęciu
rozwojowym, za: Kocowski, 1989
ZAKRES CZASOWY
ORGANIZACJI CZYNNOŚCI
Krótki
Działania
Reaktywne
Krótki
Działania reaktywne
Średni
Działania aktywne
Długi
Działania
Planowe
MECHANIZM
SYGNAŁY MOTYWACYJNE
Instynkt
Mechanizmy konsumacyjne
Homeostaza
Deprywacja
Zagrożenie
Okazja
Doznania świadome i
Nieświadome
Spostrzeżenie
Mechanizmy popędowe i
emocjonalne
Mechanizmy apetencyjne
Mechanizmy dążeniowe
Mechanizmy racjonalno –
wolicjonalne
Wyobrażenie
(antycypacja)
Pojęcia
Postanowienia
Wartości