Gniazdo mrówek to dla wielu organizmów doskonałe miejsce do życia

Nr wniosku: 178530, nr raportu: 13318. Kierownik (z rap.): dr Magdalena Maria Witek
Gniazdo mrówek to dla wielu organizmów doskonałe miejsce do życia – zapewnia schronienie oraz zapas
pokarmu. Stąd też tak wiele zwierząt nauczyło się oszukiwać mrówki i korzystać z zapewnianych przez nie
dóbr. Dobrym przykładem mogą być motyle modraszki (rodzaj Maculinea) czy pewna muchówka (Microdon
myrmicae) zwana po polsku stworkiem wścieklicowcem. W obu przypadkach larwy tych owadów żyją
wewnątrz gniazd mrówek z rodzaju Myrmica (wścieklice) gdzie wyjadają mrówcze potomstwo lub też są
karmione bezpośrednio przez robotnice, zabierając pokarm mrówczym larwom. Taki rodzaj relacji zwany jest
pasożytnictwem społecznym. Wiele dotychczasowych badań dotyczących związku pomiędzy pasożytami
społecznymi a ich mrówkami gospodarzami pokazywała w jaki sposób owady te oszukują mrówki i są w stanie
wniknąć wewnątrz mrowiska i zintegrować się ze swoimi gospodarzami. Mniej natomiast wiadomo jest w jaki
sposób wpływają one na wzrost kolonii mrówki gospodarza oraz produkcje młodych królowych i samców, a
także czy same mrówki wykształciły mechanizmy, które pomogłyby im uniknąć niechcianych gości. Również
niewiele wiadomo na temat cech kolonii mrówek, które mogą predysponować je do bycia zainfestowanym
przez pasożyty społeczne. Te problemy stanowiły główne punkty mojego projektu.
Wyniki moich badań wykazały że obecność larw motyli oraz muchówki wpływa negatywnie na produkcje
mrówczego potomstwa zarówno młodych robotnic jak i form płciowych czyli królowych i samców, co z kolei
powoduje że z czasem zainfestowane mrowiska mogą być mniejsze i w gorszym stopniu rozprzestrzeniać
swoje geny. Wbrew tak silnemu, negatywnemu wpływowi larw pasożytów na produkcje i rozmnażanie kolonii
gospodarza wydaje się że mrówki nie wykształciły żadnych kontradaptacji na poziomie zachowań, które
pomogłyby im uniknąć zainfestowania. Larwy motyli modraszków przeżywają lepiej w koloniach mrówek
pochodzących z miejsc współwystępowania motyli i ich gospodarzy niż w koloniach mrówek znalezionych w
miejscach gdzie brak jest motyli. Wskazuje to na dobre, lokalne przystosowania motyli do swoich mrówek
gospodarzy, które to w gorszym stopniu wykrywają oszustwo. Wyniki projektu wskazują także iż bardziej
narażone na obecność larw pasożytów społecznych są kolonie mrówek z dużą liczbą robotnic. Nie wykazano
aby większa zmienność genetyczna wewnątrz gniazda mrówek wpływała na liczbę zaadoptowanych larw
motyli modraszków bądź też na ich przeżywalność.
Wyniki mojego projektu wnoszą nowe informacje na temat jednego z podstawowych problemów biologii
ewolucyjnej, jakim jest kwestia koewolucji pasożytów i ich gospodarzy. Są również interesujące ponieważ
dotyczą rzadkich motyli o bardzo ciekawej biologii i skomplikowanym cyklu życiowym. Cześć zebranych
przeze mnie danych może być użytych jako wskazówki do ochrony tychże motyli.