Doktryna Monroe

Doktryna Monroe
Doktryna Monroe (1823 r.) - doktryna polityczna zawarta w orędziu prezydenta USA Jamesa
Monroe z 2 grudnia 1823. Deklarował w niej brak zainteresowania USA problemami Europy i
ich kolonii pod warunkiem nieingerencji mocarstw europejskich w sprawy półkuli zachodniej.
Wyrażała się w haśle "Ameryka dla Amerykanów", następnie zawężonym przez USA do
"Ameryka dla USA". Doktryna jest najbardziej znanym przykładem jednostronnej deklaracji
mocarstwa o uznaniu określonego regionu za jego strefę wpływów. Choć oświadczenie
prezydenta Monroe nie zawierało sformułowania 'strefa wpływów' to sens jego wypowiedzi
odnośnie do charakteru przyszłych stosunków między USA a pozostałymi państwami półkuli
zachodniej sprowadzał się do wciągnięcia ich w strefę wpływów Stanów Zjednoczonych. W
pierwszej części orędzia zawarto stwierdzenie, iż "kontynent amerykański ze względu na
wolność i niepodległość, którą osiągnął i utrzymuje, od tej pory nic może być uważany za
przedmiot przyszłej kolonizacji ze strony żadnego z mocarstw europejskich". Ta część doktryny
była powiązana z zasadą 'nie przekazywania'. W 1811 Kongres USA uchwalił rezolucję o nie
uznawaniu faktu przekazania żadnego terytorium lub kolonii przez jedno mocarstwo europejskie
- innemu, ani przez państwo amerykańskie - mocarstwu europejskiemu. U podstaw proklamacji
leżała obawa, że przekazanie przez osłabioną Hiszpanię jej amerykańskich kolonii
sąsiadujących z USA - Wielkiej Brytanii lub Francji, mogłoby zachwiać równowagę sił w
regionie na niekorzyść Stanów Zjednoczonych. Prezydent Polk ponownie potwierdził doktrynę
Monroe w 1845 ostrzegając równocześnie przed dążeniem mocarstw europejskich do
zachwiania 'równowagi sił' w celu łatwiejszego zapanowania nad kontynentem amerykańskim i
osłabienia pozycji USA. W drugiej części doktryny stwierdzano:
"Powinni
śmy uznać wszelkie próby mocarstw europejskich rozszerzenia ich systemów politycznych na
którąkolwiek część tej półkuli za niebezpieczne dla naszego pokoju i bezpieczeństwa. Nie
ingerowaliśmy te sprawy istniejących kolonii (...) żadnego mocarstwa europejskiego i nie
będziemy mieszać się w sprawy rządów, które ogłosiły i utrzymały swą niepodległość, uznaną
przez nas po namyśle i na słusznych podstawach, zatem wszelką interwencję w celu ich
ciemiężenia lub kontrolowania w jakikolwiek inny sposób ich losów przez którekolwiek
mocarstwo europejskie uznamy za manifestację nieprzyjaznego stosunku wobec USA".
Doktryna Monroe została sformułowana pod wpływem konsekwencji rewolucji francuskiej dla
Europy, rewolucji w amerykańskich koloniach Hiszpanii, obawy USA przed Brytyjczykami i
niepewności Amerykanów co do ówczesnych intencji rosyjskich. Swoista interpretacja doktryny
w okresie późniejszym (doktrynę wielokrotnie modyfikowano, rozszerzano, wzbogacano o
kolejne poprawki) sprawiła, że z instrumentu obrony przed interwencjonizmem europejskim w
Amerykach, przekształciła się w narzędzie interwencjonizmu USA, stając się podstawą
dominacji USA w regionie. W takim charakterze, jako "porozumienie regionalne", którym nigdy
nic była, została na mocy jednostronnej decyzji prezydenta W. Wilsona, włączona do art. 21
Paktu Ligi Narodów 1919. Sprzeciwiły się temu kraje Ameryki Łacińskiej, które wstępując do
Ligi Narodów zgłaszały zastrzeżenie, że nie oznacza to uznania doktryny Monroe. W stosunku
do Europy doktryna Monroe oznaczała politykę izolacjonizmu, z którą USA zerwały dopiero po II
w. światowej.
Źródło: C. Mojsiewicz (red.), Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków
1/2
Doktryna Monroe
politycznych
, Wrocław 1998.
2/2