SPIS TRESCI 3

SPIS TREŚCI
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
Cze˛ść I. WSTE˛P . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Cze˛ść II. CZE˛ŚĆ TEORETYCZNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Reakcje w analizie chemicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Równania reakcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Równania reakcji bez wymiany elektronów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Równania reakcji z wymiana˛ elektronów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Szybkość reakcji chemicznych, stan równowagi reakcji, prawo dziađania mas
4. Roztwory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Wiadomości ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Ste˛żenia roztworów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Mieszanie roztworów o różnych ste˛żeniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4. Dysocjacja elektrolityczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.1. Stopień i stađa dysocjacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4.2. Wpđyw jonów jednoimiennych na dysocjacje˛ elektrolitów . . . . . .
4.4.3. Solwatacja i hydratacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5. Kwasy i zasady teorie dysocjacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5.1. Teoria dysocjacji Arrheniusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5.2. Teoria dysocjacji Brönsteda-Lowry’ego . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5.3. Teoria rozpuszczalnikowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5.4. Teoria Lewisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5.5. Teoria Usanowicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6. Autodysocjacja wody, iloczyn jonowy wody, pH . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6.1. Definicja pH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6.2. Wskaźniki pH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.7. Roztwory buforowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.8. Hydroliza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.8.1. Przykđady hydrolizy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.8.2. Stopień i stađa hydrolizy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.8.3. Hydroliza w chemicznej analizie jakościowej . . . . . . . . . . . . . . .
5. Zwia˛zki amfoteryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Zwia˛zki koordynacyjne i jony kompleksowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1. Wiadomości ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2. Nazewnictwo zwia˛zków kompleksowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3. Stany równowagi w kompleksach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4. Zastosowanie kompleksów w analizie chemicznej . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Osady w analizie chemicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1. Koloidy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2. Otrzymywanie czystego osadu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
11
11
15
16
17
26
31
31
35
41
45
46
50
50
51
52
53
57
57
58
59
60
61
64
68
68
71
71
73
75
75
79
80
83
85
92
93
3
Cze˛ść
1.
2.
3.
4.
III. PRACA W LABORATORIUM CHEMICZNYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Uwagi wste˛pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Regulamin pracowni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Pomoc w nagđych wypadkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Sprze˛t i naczynia laboratoryjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
4.1. Mycie naczyń laboratoryjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
5. Podstawowe czynności wykonywane w laboratorium chemicznym (technika analizy) 106
Cze˛ść IV. ANALIZA JAKOŚCIOWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Wiadomości wste˛pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Postać analizowanych próbek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Skala badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Czuđość reakcji jakościowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Tok analizy jakościowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Odczynniki do oznaczeń jakościowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Analiza jakościowa kationów i anionów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Uwagi praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Analiza jakościowa kationów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Grupy analityczne kationów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Rozdzielanie kationów na grupy analityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Reakcje charakterystyczne kationów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I grupa analityczna kationów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów srebra(I), Ag+ . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów rte˛ci(I), Hg22+ . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów ođowiu(II), Pb2+ . . . . . . . . . . . . .
Zestawienie ważniejszych reakcji chemicznych kationów I grupy . . .
Schemat rozdzielenia kationów I grupy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II grupa analityczna kationów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podgrupa II A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów rte˛ci(II), Hg2+ . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów miedzi(II), Cu2+ . . . . . . . . . . . . .
Zestawienie ważniejszych reakcji chemicznych kationów podgrupy II
Schemat rozdzielenia kationów podgrupy II A . . . . . . . . . . . . . . . .
Podgrupa II B . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów antymonu(III), Sb3+ . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów cyny(II), Sn2+ . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów cyny(IV), Sn4+ . . . . . . . . . . . . . .
Zestawienie ważniejszych reakcji chemicznych kationów podgrupy II
Schemat rozdzielenia kationów podgrupy II B . . . . . . . . . . . . . . . .
Schemat rozdzielenia kationów grupy II na podgrupy A i B . . . . . .
III grupa analityczna kationów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów glinu(III), Al3+ . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów chromu(III), Cr3+ . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów żelaza(II), Fe2+ . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów żelaza(III), Fe3+ . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów kobaltu(II), Co2+ . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów niklu(II), Ni2+ . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów cynku(II), Zn2+ . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów manganu(II), Mn2+ . . . . . . . . . . .
Zestawienie ważniejszych reakcji chemicznych kationów III grupy .
Schemat rozdzielenia kationów III grupy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
A
..
..
..
..
..
B
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
118
118
120
121
122
122
124
126
126
129
129
129
132
132
132
134
136
138
138
139
140
140
142
144
145
145
145
147
148
150
150
151
151
152
155
157
158
160
162
163
165
167
168
IV grupa analityczna kationów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów wapnia(II), Ca2+ . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów baru(II), Ba2+ . . . . . . . . . . . . . .
Zestawienie ważniejszych reakcji chemicznych kationów IV grupy
Schemat rozdzielenia kationów IV grupy . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V grupa analityczna kationów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów sodu(I), Na+ . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów potasu(I), K+ . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów amonowych, NH4+ . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów magnezu(II), Mg2+ . . . . . . . . . .
Zestawienie ważniejszych reakcji chemicznych kationów V grupy .
Schemat rozdzielenia kationów V grupy . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Analiza jakościowa anionów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Podziađ anionów na grupy analityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Reakcje charakterystyczne anionów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I grupa analityczna anionów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów we˛glanowych, CO32Ŧ . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów siarczanowych, SO42Ŧ . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów fosforanowych, PO43Ŧ . . . . . . . . .
II grupa analityczna anionów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów chlorkowych, ClŦ . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów siarczkowych, S2Ŧ . . . . . . . . . . .
III grupa analityczna anionów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów azotanowych, NO3Ŧ . . . . . . . . . .
Reakcje charakterystyczne jonów octanowych, CH3COOŦ . . . . . . .
5. Identyfikacja soli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
169
169
171
172
173
173
173
174
174
175
177
177
178
178
179
179
180
180
181
182
182
183
184
184
185
185
Cze˛ść V. ANALIZA ILOŚCIOWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
2. Analiza wagowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
2.1. Przykđady oznaczeń wagowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
2.1.1. Oznaczanie wody krystalizacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Wykonanie oznaczenia wody krystalizacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
2.1.2. Oznaczanie baru lub jonów siarczanowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
Wykonanie oznaczenia Ba w postaci BaSO4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
3. Analiza obje˛tościowa (miareczkowa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
3.1. Wiadomości wste˛pne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
3.2. Uwagi praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
3.3. Przykđady oznaczeń alkacymetrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
3.3.1. Przykđady doboru wskaźników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
3.3.2. Wykonanie oznaczenia mocnej zasady (NaOH) mocnym kwasem (HCl) . 202
3.3.3. Wykonanie oznaczenia sđabego kwasu (CH3COOH) mocna˛ zasada˛ (NaOH)203
3.4. Przykđady oznaczeń redoksydymetrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
3.4.1. Wykonanie oznaczenia zawartości jonów żelaza(II), Fe2+ nadmanganianometrycznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
3.4.2. Wykonanie oznaczenia zawartości jonów miedzi(II), Cu2+ jodometrycznie 207
3.5. Przykđad oznaczenia metoda˛ wytra˛ceniowa˛ (precypitometrycznie) . . . . . . . . . . 208
3.5.1. Wykonanie oznaczenia zawartości jonów chlorkowych, ClŦ metoda˛ Mohra 209
3.6. Kompleksometria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
3.7. Przykđadowe zadania z analizy obje˛tościowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Literatura pomocnicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
5