Cechy makroskopowe minerałów

Cechy makroskopowe minerałów
Pokrój






Jest to kształt kryształów charakterystyczny dla danego minerału. Typy pokrojów:
izometryczny ( a ≈ b ≈ c ) np.: kwarc α, piryt,
słupkowy ( a ≈ b < c ),
igiełkowy ( a ≈ b << c ),
włóknisty ( a ≈ b << c ),
tabliczkowy ( a ≠ b ≠ c ),
blaszkowy ( a ≈ b > c ).
Tab. 1. Zestawienie poszczególnych typów pokrojów
1. IZOMETRYCZNY
2 SŁUPKOWY
Słupkowy
Pręcikowy
Igiełkowy
Grubotabliczkowy
3. TABLICZKOWY/PŁYTKOWY
Blaszkowy
Włóknisty
Łuseczkowy
4. MINERAŁY KSENOMORFICZNE (bezkształtne)
Barwa
Jest uzależniona od tego, jaką część widma światła białego absorbuje badany minerał.
 bezbarwne (nie posiadają zdolności do selektywnej absorbcji światła),
 zabarwione (ich „kolor ” spowodowany jest m. in. obecnością domieszek np. 1% Fe),
 barwne (absorbują selektywnie światło).
Rys. 1. Przykłady barwy minerałów.
1
a)
b)
c)
d)
Rys. 2. Przykłady minerałów barwnych i zabarwionych
a) http://gr.introne.com/teoria– hematyt, brunatno-czarną barwę zawdzięcza obecności żelaza,
b) http://www.artsrebro.pl – opal, jego barwa związana jest ze zjawiskiem opalizacji,
c) http://www.olivin.republika.pl/opis.html - ametyst, minerał zabarwiony,
d) http://menteetmalleo.pl/ - malachit, barwa związana z obecnością miedzi w strukturze
minerału.
Rysa
Jest to barwa sproszkowanego minerału.
 minerały barwne mają rysę barwną (nie zawsze taką samą, jak barwa minerału np.
hematyt czarny posiada rysę wiśniową),
 minerały bezbarwne i zabarwione maja rysę białą.
Przezroczystość
Jest to zdolność minerału do przepuszczania światła. Jest efektem braku zdolności do
absorbcji światła przez minerał. Wyróżnia się:
 minerały przezroczyste (np. diament),
 minerały przeświecające (= półprzezroczyste, np. chalcedon),
 minerały nieprzezroczyste (np. piryt, galena).
2
Przezroczystość minerałów
Przezroczyste
Przeświecające
Nieprzezroczyste
Chalcedon
Galena
Diament
Rys. 3. Przykłady stopnia przezroczystości minerałów
Połysk





Jest to zdolność minerału do odbijania światła. Wyróżnia się połysk:
metaliczny (np. galena, magnetyt),
diamentowy (np. diament),
jedwabisty (np. azbest),
szklisty (np. skalenie, oliwin),
matowy (brak połysku).
Podatność magnetyczna
– silnie magnetyczne (np. magnetyt, maghemit, pirotyn),
– średnio magnetyczne (np. syderyt, hematyt, granaty, ksenotym),
– słabo magnetyczne (np. limonit, monacyt, piryt),
– niemagnetyczne (np. kwarc, kalcyt, skalenie, gips).
Łupliwość
Jest to zdolność minerału do pękania wzdłuż równoległych płaszczyzn pod wpływem
uderzenia lub nacisku.
 doskonała,
 bardzo dobra,
 wyraźna,
 niewyraźna,
 brak.
3
Rys. 4. Typy łupliwości minerałów
Minerały mogą wykazywać łupliwość w jednym lub kilku kierunkach, np.:
 łupliwość jednokierunkowa – miki, gips,
 łupliwość dwukierunkowa – amfibole, pirokseny,
 łupliwość trójkierunkowa – kalcyt, dolomit, halit.
Niektóre minerały nie wykazują łupliwości, np. kwarc.
Rys. 5. Przykłady łupliwości minerałów: a – łupliwość doskonała jednokierunkowa u
łyszczyków, b, c – łupliwość bardzo dobra trzykierunkowa w halicie (b) i kalcycie (c)
(http://www.polsl.pl/)
Przełam
Powstaje wtedy, gdy minerał pęka pod wpływem uderzenia wzdłuż nierównych
powierzchni. Wyróżnia się przełam:
 nierówny,
 muszlowy,
 zadziorowy,
 ziemisty.
4
Rys. 6. Główne typy przełamu
Twardość
Jest to opór, jaki stawia minerał próbującemu go zarysować ostrzu. Najczęściej określamy
twardość względną minerału w oparciu o skalę Mohsa.
Tab. 2. Skala twardości minerałów – skala Mohsa
Stopień
Minerał wzorcowy Wzór
twardości
chemiczny
Mg3Si4O10(OH)2
1
Talk
CaSO4·2H2O
2
Gips
CaCO3
3
Kalcyt
CaF2
4
Fluoryt
Ca5(PO4)3(OH)
5
Apatyt
KAlSi3O8
6
Ortoklaz
SiO2
7
Kwarc
Al2SiO4(OH,F)2
8
Topaz
Al2O3
9
Korund
C
10
Diament
Gęstość:
 Największa gęstość - metale rodzime (10 – 20 g/cm3), srebro rodzime (ok. 10 g/cm3),
złoto rodzime (ok. 20 g/cm3).
 Najmniejsza gęstość – substancje pochodzenia organicznego: bursztyn (ok. 1 g/cm3).
 Większość minerałów skałotwórczych ma jednak gęstość rzędu 2 - 4 g/cm3.
5