Table of contents - Frontex
Transkrypt
Table of contents - Frontex
Sprawozdanie ogólne za 2012 r. Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej Rondo ONZ 1 00-124 Warszawa, Polska [email protected] www.frontex.europa.eu Nr katalogowy TT-AE-13-001-EN-N ISBN 978-92-95033-75-7 ISSN 2314-940X DOI 10.2819/32341 Spis treści Przedmowa przewodniczącego zarządu Przedmowa dyrektora wykonawczego 1. Wprowadzenie 1.1. Ogólne informacje o Fronteksie 1.2. Cel sprawozdania 2. Rozwój wydarzeń 2.1. Sytuacja na granicach zewnętrznych UE w 2012 r. 2.2. Sytuacja na płaszczyźnie politycznej 2.3. Sytuacja na poziomie Agencji 3. Podsumowanie kwestii budżetowych i związanych z personelem w 2012 r. 3.1. Rozwój budżetu 3.2. Wykorzystanie środków przeniesionych z 2011 r. na 2012 r. 3.3. Zasoby ludzkie 4. Osiągnięcia sieci Unii Europejskiej ds. fałszowania dokumentów (EDF) 5. Załączniki Załącznik A. Wykaz członków zarządu Załącznik B. Wykaz decyzji zarządu podjętych w 2012 r. Załącznik C. Wykaz wspólnych działań operacyjnych w 2012 r. Załącznik D. Analiza porównawcza wspólnych działań operacyjnych w 2012 r. Załącznik E. Wykaz głównych projektów badawczo-rozwojowych w 2012 r. Załącznik F. Sprawozdanie z postępu prac w dziedzinie praw podstawowych za 2012 r. Załącznik G. Sprawozdanie roczne na temat dostępu do dokumentów Załącznik H. Środki w 2012 r. Załącznik I. Podział pracowników według jednostek – stan na dzień 31 grudnia 2012 r. Załącznik J. Podział personelu zatrudnionego na czas określony – stan na dzień 31 grudnia 2012 r. Załącznik K. Skróty stosowane w niniejszym sprawozdaniu ogólnym 4 4 4 4 5 5 5 6 8 15 15 15 15 16 19 19 21 21 23 25 26 29 30 30 31 31 Przedmowa przewodniczącego zarządu Rok 2012 przyniósł Agencji i państwom członkowskim wyzwania o charakterze zarówno operacyjnym, jak i administracyjnym. Na sytuację na granicach zewnętrznych UE w znacznym stopniu wpłynęło wzmocnienie zarządzania grecko-turecką granicą lądową, co przyczyniło się do istotnego zmniejszenia liczby przypadków nielegalnego przekroczenia granicy. Równocześnie zarząd i Agencja wdrażały liczne nowe przepisy zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex przy braku jakichkolwiek dodatkowych środków na ten cel. Debata w sprawie Schengen wykazała, jak istotne znaczenie ma ochrona granic zewnętrznych UE dla zapewnienia swobody przemieszczania się w Europie. Chociaż państwa członkowskie ponoszą bezpośrednią odpowiedzialność za ochronę granic zewnętrznych, Frontex przyjmuje coraz ważniejszą rolę w tej dziedzinie. Powszechne zainteresowanie działalnością Agencji i państw członkowskich rośnie, na co z zadowoleniem reagowały Agencja i zarząd. Już pod swoim nowym logo Frontex udzielił licznym mediom europejskim, organizacjom pozarządowym i zainteresowanym obywatelom informacji na temat prowadzonej działalności, poszczególnych operacji i tendencji migracyjnych, jak również odpowiedział na konstruktywną krytykę. Dążymy do zagwarantowania jak największej przejrzystości działalności Agencji oraz do nagłaśniania działań i osiągnięć Agencji i państw członkowskich w ramach jej mandatu. Utworzenie Forum Konsultacyjnego ds. Praw Podstawowych, jak również powołanie doświadczonego i niezależnego urzędnika ds. praw podstawowych, to dodatkowe działania na rzecz opracowania strategii Agencji w zakresie praw podstawowych. Agencja oferuje liczne szkolenia i seminaria, a także podstawowe dokumenty na temat normalizacji, w celu harmonizacji wspólnej kultury zarządzania granicami wśród państw członkowskich przy równoczesnym wysokim poziomie poszanowania praw człowieka i praw podstawowych, czego Europa wymaga w ramach wspólnoty wartości. W tym miejscu pragnę wyrazić szczególną wdzięczność wobec państw członkowskich: poprzez elastyczne wsparcie i solidarność w formie służb operacyjnych, wyposażenia technicznego i wiedzy fachowej, nawet w czasach, gdy państwa te dysponowały niewielkimi zasobami, pomogły w zagwarantowaniu sukcesu i nieustających postępów w zakresie wspólnego i zintegrowanego zarządzania granicami. Pragnę również podziękować członkom zarządu za aktywny i konstruktywny wkład w precyzyjnie ukierunkowany rozwój Agencji. Na koniec pragnę podziękować dyrektorowi wykonawczemu, zastępcy dyrektora wykonawczego i pozostałym pracownikom Agencji, których wyjątkowe i zorientowane na usługi wsparcie i wiedza sprawiły, że Frontex, a tym samym ogólne zarządzanie granicami zewnętrznymi UE, stały się filarem europejskiej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Ralf Göbel Przewodniczący zarządu Przedmowa dyrektora wykonawczego Rok 2012 do pewnego stopnia stanowił punkt zwrotny dla Fronteksu. Po sześciu latach zrównoważonego wzrostu budżetowego Agencja wkroczyła w fazę, którą obecnie można określić jako okres konsolidacji. O ile poprzedni rok będzie pamiętany jako rok „arabskiej wiosny” i wyzwań o charakterze operacyjnym, jakie wydarzenia te oznaczały dla Fronteksu, to rok 2012 cechowały nowe ograniczenia budżetowe oraz bardzo realne problemy z tym związane. Bardziej surowe otoczenie finansowe wiązało się jednak również z nowymi rolami i obowiązkami. Mogę z dumą zakomunikować, że Frontex nie tylko sprostał swoim nowym obowiązkom, ale wręcz przekroczył ich zakres, tym samym osiągając lepsze efekty przy mniejszych zasobach. Zasadnicza faza wdrażania przepisów zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex, które weszło w życie pod koniec 2011 r., nastąpiła w 2012 r. Utworzenie Forum Konsultacyjnego ds. Praw Podstawowych, powołanie urzędnika ds. praw podstawowych oraz odnowione zobowiązania z tym związane stanowiły być może najbardziej widoczne zmiany w Agencji na poziomie strukturalnym. Był to również istotny krok we wdrażaniu strategii Fronteksu w zakresie praw podstawowych. Wymagało to jednak znacznego dostosowania i dostrojenia w obrębie samej Agencji. Umożliwiło to nie tylko kontynuację operacji, ale również poprawę efektywności w 2012 r. pomimo zerowego wzrostu zasobów ludzkich i finansowych. Z konieczności dokonano bezprecedensowego przemieszczenia pracowników i ustalenia priorytetów działań. Pomimo trudnych okoliczności Agencja zdołała zapewnić państwom członkowskim i innym zainteresowanym stronom wyższą jakość swojej działalności podstawowej. Równocześnie Frontex kolejny raz udowodnił, że jest w stanie odpowiednio reagować na zmieniającą się sytuację na granicach zewnętrznych UE. W tym obszarze obecność służb operacyjnych Fronteksu pozostała znacząca, w szczególności na południowych granicach lądowych i granicach morskich, a coraz częściej w kontekście operacji wielozadaniowych, w ramach których poprzeczka została podniesiona jeszcze wyżej, jeżeli chodzi o wykrywanie przestępczości transgranicznej, w szczególności przemytu narkotyków i innych towarów. W przyszłości opracowanie programu EUROSUR będzie postrzegane jako jedno z kluczowych osiągnięć w 2012 r. Realizacja tego innowacyjnego projektu ma rozpocząć się w 2013 r. Zrewolucjonizuje on kontrolę graniczną w Europie, po raz pierwszy nadając wymiar ogólnoeuropejski znajomości aktualnego obrazu sytuacji na granicach kontynentu w czasie rzeczywistym. To ważne narzędzie umożliwi wymianę informacji i współpracę pomiędzy organami straży granicznej państw członkowskich, zwiększając wartość dodaną ich łącznego potencjału reagowania na wydarzenia na bieżąco oraz planowania z wyprzedzeniem przy większej pewności. Umożliwi również opracowanie bardziej strategicznych ram efektywnej koordynacji i alokacji przyszłych zasobów. Ilkka Laitinen Dyrektor wykonawczy 1. Wprowadzenie 1.1. Ogólne informacje o Fronteksie Misja Frontex wspiera, koordynuje i rozwija zarządzanie granicami europejskimi zgodnie z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej. Agencja wspiera państwa członkowskie* w osiągnięciu efektywnej kontroli granicznej na wysokim i jednolitym poziomie. * Termin „państwo członkowskie” obejmuje państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz państwa stowarzyszone w ramach Schengen Frontex koordynuje środki operacyjne i unijne, aby wspólnie reagować na wyjątkowe sytuacje na granicach zewnętrznych. Frontex buduje potencjał na szczeblu państw członkowskich i na szczeblu europejskim jako połączone instrumenty, które służą radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z przepływami migracyjnymi oraz z poważną zorganizowaną przestępczością i terroryzmem na granicach zewnętrznych. Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej została ustanowiona na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 2007/2004**. ** Rozporządzenie Rady (WE) nr 2007/2004 z dnia 26 października 2004 r. ustanawiające Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej, zmienione rozporządzeniem (WE) nr 863/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. oraz rozporządzeniem (WE) nr 1168/2011 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 października 2011 r. Wizja Frontex jest niezawodną europejską agencją do spraw granic, wzmacniającą europejską przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości poprzez wspieranie państw członkowskich w wypełnianiu ich obowiązków. Frontex realizuje koncepcję zintegrowanego zarządzania granicami i promuje europejską kulturę straży granicznej w oparciu o pełne poszanowanie praw podstawowych UE. Profesjonalizm pracowników Agencji oraz zdolności operacyjne i administracyjne sprawiają, że Frontex zwiększa wartość dodaną Unii Europejskiej. Frontex wspiera, koordynuje i rozwija zarządzanie granicami europejskimi zgodnie z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej. Wartości Ukierunkowanie na pracę zespołową możliwą dzięki otwartej komunikacji powoduje, że pracownicy Fronteksu wyznają wspólne wartości korporacyjne i żyją zgodnie z nimi. W efekcie wykonują swoje zadania w sposób wysoce profesjonalny. Humanitaryzm łączy działalność Agencji z promowaniem i poszanowaniem praw podstawowych jako bezwarunkowego i integralnego elementu skutecznego zintegrowanego zarządzania granicami, co sprawia, że Frontex cieszy się powszechnym zaufaniem. 1.2. Cel sprawozdania Sprawozdanie ogólne Fronteksu za 2012 r. traktuje program prac na 2012 r. jako punkt odniesienia, ale jego zadaniem nie jest odniesienie się do każdego kolejnego celu zawartego w tym programie. Sprawozdanie da czytelnikowi szeroki obraz działań przeprowadzonych w 2012 r. i dodatkowo wyszczególni działania operacyjne oraz sukcesy. Informacje te zostały następnie wzbogacone o ogólne informacje finansowe i załączniki zawierające wykazy różnych rodzajów działań, analizy porównawcze wspólnych operacji, a także szczegóły dotyczące zasobów budżetowych i ludzkich. Niektóre informacje są powtarzane w różnych rozdziałach dla zapewnienia kontekstu. Sprawozdanie ogólne za 2012 r., poza zwykłymi częściami, obejmuje następujące nowe elementy: nowy rozdział poświęcony europejskiemu systemowi nadzorowania granic (EUROSUR), sprawozdanie na temat publicznego dostępu do dokumentów za 2012 r., podrozdział na temat ochrony danych, wykaz decyzji zarządu podjętych w 2012 r., sprawozdanie z postępu prac w dziedzinie praw podstawowych za 2012 r. 2. Rozwój wydarzeń 2.1. Sytuacja na granicach zewnętrznych UE w 2012 r. Liczba wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia zewnętrznych granic UE w 2012 r. gwałtownie spadła do niemal 72 500, tj. wyniosła o połowę mniej niż w 2011 r. Po raz pierwszy od rozpoczęcia przez Frontex systematycznego gromadzenia danych w 2008 r. liczba przypadków wykrytych w ciągu roku spadła poniżej 100 000. Spadek ten spowodowany był przede wszystkim nasiloną ochroną grecko-tureckiej granicy lądowej w drugiej połowie 2012 r. W ciągu ostatnich czterech lat wykryto znaczną liczbę migrantów nielegalnie przekraczających granicę pomiędzy Turcją a Grecją, na szlaku biegnącym we wschodnim rejonie Morza Śródziemnego. Sytuacja uległa dramatycznej zmianie w sierpniu 2012 r., kiedy greckie organy dokonały mobilizacji bezprecedensowych zasobów na granicy lądowej z Turcją, w tym rozlokowały 1800 dodatkowych policjantów. Liczba wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granic gwałtownie spadła z około 2 000 w pierwszym tygodniu sierpnia do poziomu poniżej 10 tygodniowo w październiku 2012 r. Wzmożone kontrole wzdłuż grecko-tureckiej granicy lądowej spowodowały umiarkowany wzrost liczby wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granic w regionie Morza Egejskiego oraz na granicy lądowej pomiędzy Bułgarią a Turcją, jednak działania podejmowane równocześnie w Turcji i Bułgarii przyczyniły się do ograniczenia przesunięcia punktów przekraczania granicy. Według doniesień, wielu migrantów czeka w Stambule na zakończenie operacji greckich, a zatem ryzyko ponownego wzrostu liczby wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granic na szlaku biegnącym we wschodnim rejonie Morza Śródziemnego nadal istnieje. Na poziomie UE od września 2012 r. odnotowano niewielki wzrost liczby wykrytych przypadków posługiwania się przez pasażerów sfałszowanymi dokumentami przy wylotach ze Stambułu, co wskazuje na to, że migranci pozostający w Turcji uciekają się do bardziej zaawansowanych metod w celu przedostania się na terytorium UE. Wielu migrantów przekraczających nielegalnie granicę Grecji kontynuuje przemieszczanie się w kierunku innych państw członkowskich UE, wykorzystując szlak lądowy przez Bałkany Zachodnie, drogę morską do Włoch lub drogę powietrzną do innych państw członkowskich strefy Schengen. W przeciwieństwie do sytuacji na grecko-tureckiej granicy lądowej liczba wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granic na szlaku prowadzącym przez Bałkany Zachodnie nie uległa zmniejszeniu. Nieoczekiwany znaczny wzrost liczby wykrytych przypadków w 2011 r. w środkowym obszarze basenu Morza Śródziemnego po wybuchu „arabskiej wiosny” i związanym z tym masowym opuszczaniem terytorium Tunezji i Libii przez migrantów uległ zmniejszeniu pod koniec roku. W ciągu całego 2012 r. liczba wykrytych przypadków jednak stopniowo rosła, by pod koniec roku przekroczyć 15 000. W ostatnim kwartale 2012 r. liczba wykrytych przypadków na szlaku środkowego obszaru basenu Morza Śródziemnego była największa w porównaniu z pozostałymi szlakami. Większość migrantów pochodziła z państw Afryki Subsaharyjskiej i opuszczała terytorium Libii. W zachodnim obszarze basenu Morza Śródziemnego pomiędzy Afryką Północną a Hiszpanią liczba wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granicy spadła o niemal jedną czwartą w porównaniu z 2011 r., jednak nadal plasuje się powyżej poziomów odnotowanych w poprzednich latach. Większość migrantów na tym szlaku to obywatele Algierii i państw Afryki Subsaharyjskiej, opuszczający Maroko i Algierię. W 2012 r. grupą narodowościową, w której odnotowano najwięcej wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granicy na poziomie UE, byli Afgańczycy, jednak ich liczba istotnie spadła w porównaniu z 2011 r. W istocie większość Afgańczyków nielegalnie przekraczających granicę UE docierała do granicy przez Turcję i była zatrzymywana w efekcie wzmożonej ochrony granic na szlaku biegnącym we wschodnim rejonie Morza Śródziemnego. Inną wyróżniającą się grupą są Syryjczycy, w przypadku których liczba wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granicy znacznie wzrosła w porównaniu z 2011 r. Wielu Syryjczyków wnioskowało o udzielenie azylu w UE, uciekając przed utrzymującym się konfliktem w ojczyźnie. Po sporze dyplomatycznym pomiędzy UE a Białorusią w marcu 2012 r. organy białoruskie najwyraźniej złagodziły ochronę granic, w efekcie czego liczba wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granicy litewskiej i polskiej wzrosła. W porównaniu z 2011 r. liczba wykrytych przypadków wzrosła o około 60% wzdłuż wschodniej granicy lądowej, osiągając niemal 1 700 przypadków, jednak stanowi to zaledwie około 2% wszystkich wykrytych przypadków w UE. Znacznie wzrosła też liczna odmów wjazdu na polskich granicach lądowych z Białorusią (ze względu na zwiększoną liczbę odmów wjazdu dla Gruzinów, która w październiku osiągnęła szczytową wartość) i z Ukrainą. Wzrosty te równoważył jednak spadek odmów wjazdu wydanych w innych częściach granicy, dzięki czemu na poziomie UE ogólna liczba odmów wjazdu pozostała na stabilnym poziomie w porównaniu z 2011 r. (–3%, 115 000 odmów wjazdu). Liczba wykrytych przypadków osób przebywających nielegalnie na terytorium UE, która w 2012 r. wyniosła około 350 000, od 2008 r. wykazywała stałą, ale nieco spadkową tendencję. Najwięcej migrantów wykryto na terytorium UE, a nie na granicach, dlatego przyjmuje się, że były to osoby długoterminowo nadmiernie przedłużające pobyt, ponieważ nie podejmowały działań związanych z wyjazdem. Drugim najczęstszym miejscem wykrywania migrantów były punkty wylotów w przypadku granic powietrznych oraz punkty wyjazdu w przypadku granic lądowych, gdy przebywający nielegalnie na terytorium UE migranci próbowali opuścić UE. Najwięcej zgłoszeń o wykryciu przebywających nielegalnie migrantów napłynęło z Niemiec, Szwecji, Grecji, Francji i Hiszpanii, przy czym liczba wykrytych przypadków w Niemczech i w Szwecji od początku 2011 r. wykazywała stałą tendencję rosnącą. Większość wykrytych migrantów przebywających nielegalnie na terytorium UE pochodziła z Afganistanu lub Maroka. Pomimo wzrostu o 10% w 2012 r. w porównaniu z 2011 r. liczba przypadków wykrycia pośredników nielegalnej migracji od 2008 r. stopniowo spadała, w 2012 r. wynosząc około 7 700. Ten długoterminowy spadek może częściowo wynikać z ogólnej zmiany podejścia na rzecz nadużywania legalnych kanałów i fałszowania dokumentów w celu uwiarygodnienia legalnego wjazdu na terytorium UE, w efekcie czego pośrednicy mogą działać zdalnie i niezauważalnie, zamiast towarzyszyć migrantom w czynnościach wysokiego ryzyka, takich jak nielegalne przekraczanie zielonej (lądowej) granicy. W 2012 r. odnotowano około 8 000 przypadków wykrycia migrantów korzystających ze sfałszowanych dokumentów w celu nielegalnego wjazdu na terytorium UE lub strefy Schengen, co stanowiło najwyższy wynik od rozpoczęcia systematycznego gromadzenia danych w 2009 r. Wzrost ten wynikał z dwóch czynników: po pierwsze, w ramach projektu dotyczącego fałszowania dokumentów w Unii Europejskiej (EDF) państwa członkowskie stopniowo zwiększały zakres, precyzję i skuteczność protokołów sprawozdawczych; po drugie, znacznie wzrosła liczba przypadków wykrycia fałszywych stempli przekroczenia granicy, wykorzystywanych przez obywateli Albanii (którzy od 2011 r. nie potrzebują wizy do wjazdu na terytorium UE) w celu fałszowania historii podróży i przedłużania pobytu. Fałszowanie dokumentów najczęściej dotyczy migrantów z Albanii, Maroka, Syrii, Ukrainy, Nigerii, Pakistanu i Iranu, przy czym największy wzrost odnotowano w przypadku migrantów z Syrii, którzy obecnie znajdują się na drugim miejscu w UE pod względem fałszerstw dokumentów. Wstępne dane dotyczące wniosków o udzielenie azylu wskazują na ogólny wzrost liczby wniosków o około 7% w porównaniu z ubiegłym rokiem. Chociaż największą grupą narodowościową pośród wnioskodawców wciąż są Afgańczycy, znaczna część wzrostu w porównaniu z ubiegłym rokiem spowodowana była rosnącą liczbą wniosków składanych przez obywateli Syrii i Serbii. Syryjczycy wyróżniali się pośród innych osób ubiegających się o azyl – zwykle młodych, samotnych mężczyzn – ponieważ w efekcie ucieczki z rejonów walk w Syrii podróżowali całymi rodzinami. Liczba wniosków o udzielenie azylu złożonych w UE przez obywateli państw Bałkanów Zachodnich, przede wszystkim Serbów, w 2012 r. nie uległa zmianie. W efekcie po wdrożeniu umowy w sprawie liberalizacji reżimu wizowego z pięcioma państwami Bałkanów Zachodnich, która weszła w życie pod koniec 2009 r., obecnie w UE trwa dyskusja na temat ewentualnego ponownego wprowadzenia reżimu wizowego. W 2012 r. około 150 000 obywateli państw trzecich zostało efektywnie odesłanych do tych państw, co wskazywało na stałą tendencję w tym zakresie. Liczba ta nie obejmuje przypadków powrotów między poszczególnymi państwami członkowskimi. W 2011 r. Wielka Brytania była państwem członkowskim, w którym odnotowano największą liczbę przypadków powrotów migrantów. Największą liczbę przypadków powrotów migrantów jednej narodowości odnotowała jednak Grecja: ponad 7 000 albańskich migrantów nielegalnie przebywających na terytorium Grecji zostało odesłanych do Albanii. 2.2. Sytuacja na płaszczyźnie politycznej Głównym zadaniem Agencji w 2012 r. pozostawało przede wszystkim wdrożenie mandatu Fronteksu zmienionego wskutek wejścia w życie w grudniu 2011 r. zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex. Przyszły rozwój Agencji kształtowany był jednak również podczas negocjacji dotyczących rozporządzenia w sprawie EUROSUR, które ma zapewnić ramy prawne dla europejskiego systemu nadzorowania granic. W 2012 r. wysiłki negocjacyjne przybliżyły podmioty uczestniczące w procesie legislacyjnym do osiągnięcia porozumienia co do tekstu prawnego, który w 2013 r. powinien zostać opracowany na potrzeby formalnego przyjęcia. W ramach rozwoju polityki UE w dziedzinie zarządzania granicami w 2012 r. osiągnięto znaczne postępy w dyskusjach na temat technicznych zmian kodeksu granicznego Schengen, które Komisja zaproponowała w 2011 r. We wrześniu Trybunał Sprawiedliwości stwierdził nieważność decyzji Rady (UE) 252/2010 uzupełniającej kodeks graniczny Schengen w odniesieniu do ochrony granic morskich w kontekście współpracy operacyjnej koordynowanej przez Frontex, co doprowadzi do złożenia przez Komisję Europejską nowego wniosku w 2013 r. Trybunał orzekł jednak, że skutki tej decyzji pozostają w mocy do czasu przyjęcia nowej decyzji Rady. Dlatego Frontex i państwa członkowskie stosują przepisy tej decyzji w wspólnych operacjach morskich koordynowanych przez Frontex. Kolejnym bardzo ważnym krokiem wpływającym na funkcjonowanie strefy Schengen było pomyślne zakończenie testów SIS II, co powinno doprowadzić do rozpoczęcia funkcjonowania tego nowego systemu informacyjnego na początku 2013 r. Jeszcze wcześniej, przed końcem 2012 r., rozpoczęła działalność również nowa Europejska Agencja ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (eu-LISA). W zmienionym greckim planie działania w dziedzinie azylu i imigracji z 2012 r. uwzględniono postępy pod względem wsparcia udzielonego Grecji przez agencje UE (EASO i Frontex) w zakresie zarządzania kwestiami migracji i azylu. Ważnym politycznym zdarzeniem w tej dziedzinie było porozumienie osiągnięte na posiedzeniu Rady ds. WSiSW w kwietniu 2012 r. w sprawie „Działania UE w sprawie presji migracyjnej − reakcja strategiczna”. Jest to plan działania na rzecz zwiększenia spójności działań UE w zakresie ograniczania zjawiska nielegalnej migracji i kompleksowego zajmowania się tym zjawiskiem. Ponadto poczyniono istotne postępy w odniesieniu do niektórych najważniejszych instrumentów pakietu ustanawiającego wspólny europejski system azylowy (np. rozporządzenia Dublin), czemu towarzyszyło przyspieszenie tempa działania nowo utworzonego EASO. Ustanowiony w 2011 r. cykl polityki UE w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej po raz pierwszy należycie wdrożono w praktyce w 2012 r. poprzez realizację operacyjnych planów działania dotyczących różnych priorytetów strategicznych określonych przez Radę. Realizacją tą kierowały państwa członkowskie UE przy wsparciu ze strony unijnych agencji WSiSW zgodnie z wytycznymi strategicznymi Stałego Komitetu Współpracy Operacyjnej w zakresie Bezpieczeństwa Wewnętrznego (COSI) przy Radzie UE. Jednym ze strategicznych priorytetów w tej dziedzinie jest walka z handlem ludźmi. W czerwcu Komisja Europejska przyjęła komunikat pt. „Strategia UE na rzecz wyeliminowania handlu ludźmi na lata 2012-2016”, a następnie w październiku Rada przyjęła konkluzje w tej sprawie. Przystąpiono do realizacji tej strategii, przy czym główną rolę powierzono unijnemu koordynatorowi ds. zwalczania handlu ludźmi. W 2012 r. na wymiar zewnętrzny WSiSW miał wpływ ciągły dialog na temat migracji, mobilności i bezpieczeństwa z państwami południowego regionu Morza Śródziemnego (tj. Tunezją i Marokiem) oraz Jordanią. Frontex aktywnie rozwijał kontakty z właściwymi organami tych państw i w stosownych przypadkach dążył do rozpoczęcia formalnych negocjacji mających na celu przyjęcie porozumień roboczych. Zewnętrzny wymiar WSiSW kształtowały również toczące się negocjacje z Turcją w sprawie umowy o readmisji, a także umowy o ułatwieniach wizowych z priorytetowymi państwami trzecimi oraz dalsze wdrażanie wizowego systemu informacyjnego (VIS) w nowych regionach (na Bliskim Wschodzie i w regionie Zatoki Perskiej). W tym kontekście w wyniku długiego i złożonego procesu negocjacji Frontex podpisał protokół ustaleń z Ministerstwem Spraw Zagranicznych Republiki Turcji, umożliwiający ustanowienie formalnych, elastycznych ram, które pozwoliłyby na rozwój współpracy operacyjnej z właściwymi władzami tureckimi. Wdrażanie tego protokołu ustaleń rozpoczęło się już w dziedzinie analizy ryzyka. W międzyczasie władze greckie i tureckie utworzyły operacyjne punkty kontaktowe na wspólnych granicach lądowych i morskich oraz organizowały regularne posiedzenia, w których udział biorą także przedstawiciele Biura Operacyjnego Fronteksu (FOO). Rozbudowując swoją sieć partnerskich państw trzecich, w 2012 r. Frontex zawarł porozumienia robocze z Urzędem Imigracyjnym Nigerii i Radą Bezpieczeństwa Narodowego Armenii. Porozumienie robocze z organem ds. zarządzania granicami Azerbejdżanu zostało parafowane i przyjęte przez zarząd Fronteksu z zamiarem podpisania. Agencja nawiązała bezpośrednie kontakty z właściwymi organami Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Tajlandii i Hongkongu, gdzie znajdują się ważne porty lotnicze z bezpośrednimi połączeniami do Europy. Zamiarem Agencji było zbadanie konkretnych dróg współpracy w dziedzinie zarządzania granicami powietrznymi. W ramach porozumień roboczych podpisanych do tej pory z organami państw trzecich w dalszym stopniu poszerzono współpracę operacyjną w kwestiach związanych z zarządzaniem granicami, co ma na celu utworzenie wzajemnie korzystnych i trwałych partnerstw. Wymierne rezultaty osiągnięto w szczególności pod względem wymiany informacji, szkolenia i wspólnych działań operacyjnych. Jeżeli chodzi o współpracę z innymi agencjami UE w 2012 r., Frontex przewodniczył grupie kontaktowej unijnych agencji WSiSW, która ma na celu wzmacnianie współpracy wielostronnej i omawianie tematów stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania, takich jak: planowanie strategiczne, stosunki zewnętrzne, ochrona danych i handel ludźmi. W tych ramach Frontex zorganizował kilka posiedzeń koordynacyjnych, konferencję ekspertów poświęconą ochronie danych i coroczne posiedzenie szefów agencji WSiSW* z udziałem przedstawicieli DG do Spraw Wewnętrznych, DG ds. Sprawiedliwości, Sekretariatu Rady, prezydencji cypryjskiej i przyszłej prezydencji irlandzkiej. Aby zrealizować te działania, Frontex zaktualizował i zaprezentował – w ramach COSI – kartę wyników unijnych agencji WSiSW, w której uwzględniono takie aspekty współpracy, jak: wdrożenie instrumentów finansowych i przepisów, narzędzia i szkolenie w dziedzinie praw podstawowych, poszerzenia wiedzy i informowanie o działalności agencji oraz wspólne szkolenia dla krajowych organów ścigania. * CEPOL, EASO, Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn, EMCDDA, EUROJUST, EUROPOL, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, eu-LISA Szczególnie w dziedzinie handlu ludźmi Frontex poczynił znaczne postępy we wdrażaniu wspólnego oświadczenia, które Agencja przywołała w 2011 r. z okazji Europejskiego Dnia Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi. W następstwie tego wspólnego oświadczenia Komisja Europejska przygotowała we współpracy z agencjami WSiSW wspólne sprawozdanie, w którym wyszczególniono działania agencji WSiSW. Frontex po raz pierwszy zaprezentował to sprawozdanie w Brukseli podczas Europejskiego Dnia Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi w 2012 r., a później w trakcie posiedzenia COSI. Frontex aktywnie uczestniczył w operacyjnym planie działania przeciwko handlowi ludźmi oraz we współpracy ze wszystkimi agencjami WSiSW, w szczególności z Europolem, CEPOL-em i Eurojustem, opracował kilka produktów w dziedzinie budowania potencjału oraz wywiadu i badań. Frontex powołał również swojego koordynatora ds. zwalczania handlu ludźmi, który regularnie spotyka się z przedstawicielami innych agencji oraz z unijnym koordynatorem ds. zwalczania handlu ludźmi”, aby omawiać postępy i koordynować działania służące realizacji „Strategii UE na rzecz wyeliminowania handlu ludźmi na lata 2012-2016” oraz wspólnego oświadczenia. Zdjęcie: Podpisanie porozumienia roboczego między Urzędem Imigracyjnym Nigerii a Fronteksem, 19 stycznia 2012 r. Jeżeli chodzi o współpracę dwustronną, Frontex w dalszym stopniu rozwijał współpracę z różnymi agencjami i organizacjami międzynarodowymi, koncentrując się zarówno na zwalczaniu przestępczości zorganizowanej, jak i na migracji i azylu. W ostatnim kwartale 2012 r. podpisano porozumienie robocze z Europejskim Urzędem Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO). Współpraca z EASO będzie skupiona między innymi na ocenach, reagowaniu operacyjnym, opracowywaniu metod lepszej identyfikacji osób potrzebujących ochrony międzynarodowej w kontekście mieszanych przepływów migracyjnych, wymianie informacji o profilach i składzie rezerwy ekspertów, wymianie najlepszych praktyk w zakresie funkcjonowania rezerwy ekspertów oraz metodyki gromadzenia i wymiany danych. Agencja podpisała również porozumienie robocze z Biurem Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC), w którym przewidziano współpracę w zakresie analizy ryzyka, budowania potencjału, szkoleń i wymiany informacji. UNODC specjalizuje się w globalnym zwalczaniu niedozwolonych środków odurzających i międzynarodowej przestępczości zorganizowanej. Jeśli chodzi o Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), poczyniono pierwsze kroki w kierunku współpracy operacyjnej, w szczególności w zakresie analizy ryzyka i wymiany danych na temat przestępczości transgranicznej i ceł. Jeżeli chodzi o Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO), Frontex uczestniczył w jej działaniach i wniósł wkład w opracowanie różnych podręczników. Oficjalne partnerstwo z ICAO ma szczególne znaczenie strategiczne, ponieważ we wrześniu 2011 r. UE podpisała z ICAO memorandum o współpracy. W kontekście EUROSUR omawiane są dwie umowy o gwarantowanym poziomie usług – z Europejską Agencją Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) i z Centrum Satelitarnym Unii Europejskiej (EUSC). Zdjęcie: Podpisanie porozumienia roboczego między EASO a Fronteksem, 27 września 2012 r. Ponadto Frontex wniósł wkład w działania przygotowawcze podejmowane i koordynowane przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (Dyrekcja ds. Zarządzania Kryzysowego i Planowania), mające na celu zainicjowanie cywilnej misji do Libii w dziedzinie wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony w odniesieniu do bezpieczeństwa granic. W tym kontekście Agencja uczestniczyła w misji informacyjnej prowadzonej przez ESDZ w Trypolisie. Celem tej misji było określenie ewentualnych działań, które należy przeprowadzić w Libii, aby pomóc władzom lokalnym w utworzeniu efektywnego systemu zarządzania granicami. Frontex kontynuował współpracę z innymi międzynarodowymi i unijnymi partnerami (np. z Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej i UNHCR) w odniesieniu do budowania potencjału w dziedzinie kontroli granicznej i aspektów praw podstawowych związanych z tą kontrolą. Na szerzej zakrojonym poziomie polityki zewnętrznej UE Frontex był mocno zaangażowany w kluczowe inicjatywy europejskie związane z migracją i zarządzaniem granicami oraz w dialog polityczny, takie jak: partnerstwo na rzecz mobilności, Partnerstwo Wschodnie, tworzenie partnerstw w dziedzinie migracji, oraz w inne projekty realizowane z państwami trzecimi, np. USA, Rosją i krajami Bałkanów Zachodnich. W 2012 r. Agencja udzieliła wsparcia na rzecz unijnych programów regionalnych, projektów i misji w państwach trzecich (partnerstwa eurośródziemnomorskiego (EUROMED), misji pomocy granicznej Unii Europejskiej (EUBAM), misji Unii Europejskiej w zakresie praworządności (EULEX), Współpracy Służb Granicznych Państw Regionu Morza Bałtyckiego (BSRBCC), forum współpracy straży granicznej i straży przybrzeżnej (BSCF)), a także wsparła państwa członkowskie uczestniczące w inicjatywach na rzecz współpracy z państwami trzecimi. 2.3. Sytuacja na poziomie Agencji Mandat i zadania Fronteksu zostały zmienione w drodze rozporządzenia (UE) 1168/2011, które weszło w życie dnia 12 grudnia 2011 r. W roku 2012 Agencja podjęła wiele kroków administracyjnych i operacyjnych, aby wdrożyć przepisy tego rozporządzenia. Z perspektywy operacyjnej najważniejsze zmiany były następujące: utworzenie europejskich zespołów straży granicznej (EBGT) oraz wprowadzenie pojęcia zaproszonego funkcjonariusza oddelegowanego, utworzenie rezerw wyposażenia technicznego (TEP) obejmujących ogólną minimalną ilość zasobów przekazanych przez państwa członkowskie na potrzeby wspólnych operacji, udzielanie pomocy na potrzeby rozwoju i funkcjonowania europejskiego systemu nadzorowania granic (EUROSUR), zwiększanie wartości prawnej planów operacyjnych i wprowadzenie funkcji urzędnika koordynującego na potrzeby wspólnych operacji, wprowadzenie aktualizowanego na bieżąco planu operacyjnego w zakresie powrotów, zapewnienie możliwości rozlokowania oficerów łącznikowych Fronteksu w państwach trzecich oraz realizowania w tych państwach projektów pomocy technicznej, ustanowienie Forum Konsultacyjnego, powołanie urzędnika ds. praw podstawowych. Na poziomie zarządu (zob. załącznik B) i dyrektora wykonawczego utworzono i przyjęto wiele nowych koncepcji i procedur w celu wprowadzenia w życie przepisów zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex. Na dzień 31 grudnia 2012 r. istniało kilka przepisów rozporządzenia, nad którymi nadal pracowano, ponieważ wymagały one kompleksowego podejścia, analizy lub współpracy z Forum Konsultacyjnym, które rozpoczęło pracę dopiero pod koniec roku. 2.3.1 Operacje Biuro Operacyjne Fronteksu Zarząd Fronteksu przedłużył czas trwania projektu pilotażowego „Frontex Operational Office” (Biuro Operacyjne Fronteksu), realizowanego w Pireusie, w Grecji, do dnia 31 grudnia 2013 r. Zarząd odnotował poczynione postępy, zwrócił uwagę na osiągnięcia Biura Operacyjnego Fronteksu i zdecydował się na kontynuację tego zdecentralizowanego wsparcia udzielanego państwom członkowskim we wschodniej i środkowej części rejonu Morza Śródziemnego, w szczególności Grecji. Opłacalność Uwzględniając strategiczny cel Fronteksu dotyczący zwiększenia opłacalności, Agencja opracowała strategiczne wytyczne dotyczące zwrotu kosztów udziału we wspólnych operacjach koordynowanych przez Frontex. Wytyczne te dotyczą między innymi monitorowania potencjalnego pokrywania się różnych unijnych instrumentów finansowania, kwalifikowalnych kosztów wspólnych operacji Fronteksu, a także znaczenia celów operacyjnych i efektywności podejmowania decyzji co do poziomu zwrotu kosztów. Podstawową zasadą przyjętą podczas tworzenia tego dokumentu była zasada solidarności operacyjnej między Fronteksem a państwami członkowskimi. Uzgodnione wytyczne dostarczą wszystkim partnerom wskazówek co do najefektywniejszego sposobu wykorzystania środków finansowych, a tym samym zagwarantują, że koordynacja działań operacyjnych będzie kontynuowana w sposób bardziej racjonalny, co przyniesie korzyści wszystkim partnerom i podatnikom unijnym. Europejskie zespoły straży granicznej i wyposażenie techniczne Rezerwy byłych wspólnych zespołów wsparcia Fronteksu (zespołów FJST) i zespołów szybkiej interwencji na granicy (RABIT) połączono w jedną rezerwę zespołów europejskiej straży granicznej (EBGT), która z jednej strony zawiera operacyjne zasoby ludzkie udostępniane przez państwa członkowskie na potrzeby rozlokowania dla celów wspólnych operacji i projektów pilotażowych, w tym szybkich interwencji, a z drugiej strony obejmuje zaproszonych funkcjonariuszy oddelegowanych (SGO), których do tej rezerwy wnosi Frontex. W 2012 r. utworzono rezerwę zespołów europejskiej straży granicznej zgodnie z przepisami zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex. W myśl tych przepisów tylko funkcjonariusze wyznaczeni przez swoje państwa członkowskie jako część rezerwy mogą być rozlokowani na potrzeby działań koordynowanych przez Frontex. Ponieważ zarząd Fronteksu musiał najpierw przyjąć profile i ogólną liczebność rezerwy, zadaniem Fronteksu było opracowanie zbioru profili we współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi podmiotami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Ogółem określono 13 profili stosownie do potrzeb operacyjnych Agencji i oszacowano, że niezbędna ogólna liczba członków rezerwy wynosi 1850. Frontex rozpoczął opracowywanie metodyki tworzenia rezerwy zespołów europejskiej straży granicznej i korzystania z tej rezerwy, uwzględniając przy tym w należyty sposób wymogi wewnętrznych i zewnętrznych zainteresowanych stron. Następnie państwa członkowskie poproszono o wybranie ekspertów zgodnie ze wspomnianymi 13 profilami i powołanie ich do rezerwy zespołów europejskiej straży granicznej za pośrednictwem systemu Opera – kompleksowego systemu baz danych wykorzystywanego jako platforma do zarządzania połączonymi zasobami (zasobami ludzkimi i wyposażeniem technicznym), opracowanego przez Agencję w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Frontex przydzieli do rezerwy zespołów europejskiej straży granicznej zaproszonych funkcjonariuszy oddelegowanych. Będą oni oddelegowani do Fronteksu na maksymalnie sześć miesięcy na potrzeby rozlokowania dla celów wspólnych operacji w charakterze zaproszonych funkcjonariuszy. Nie można ich rozlokować w siedzibie Fronteksu, jego biurach operacyjnych ani w ich rodzimych państwach członkowskich. Ustanowienie mechanizmu zaproszonych funkcjonariuszy oddelegowanych odgrywa kluczową rolę w ogólnym procesie tworzenia rezerwy zespołów europejskiej straży granicznej. W 2012 r. stanowiło to wspólne wysiłki podejmowane na różnych poziomach Fronteksu w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi, aby ustalić pełny scenariusz w odniesieniu do ewentualnych możliwości maksymalizacji elastyczności i efektywności operacyjnej. Równolegle z pracami nad koncepcyjnym elementem mechanizmu zaproszonych funkcjonariuszy oddelegowanych zrealizowano etap pilotażowy mający na celu sprawdzenie i określenia wszystkich funkcjonalności. Podczas etapu pilotażowego wybrano 13 pilotażowych zaproszonych funkcjonariuszy oddelegowanych na potrzeby wspólnych operacji koordynowanych na granicach lądowych i morskich. Wnioski z etapu pilotażowego zostały wzięte pod uwagę przy opracowywaniu zasad dotyczących zaproszonych funkcjonariuszy oddelegowanych, które zarząd zatwierdził w listopadzie 2012 r. Pierwsze oficjalne zaproszenie do oddelegowania zaproszonych funkcjonariuszy w 2013 r. zostało wysłane do wszystkich państw członkowskich w grudniu 2012 r. Od 2013 r. tylko funkcjonariuszy wchodzących w skład rezerwy będzie można rozlokować na potrzeby działań koordynowanych przez Frontex. Utworzenie rezerwy zespołów europejskiej straży granicznej stanowi kamień węgielny w procesie wdrażania zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex. Na potrzeby utworzenia rezerwy wyposażenia technicznego określono silne podstawy – wszystkie dane z byłego scentralizowanego rejestru wyposażenia technicznego (CRATE) zrewidowano i przekształcono dla celów tej rezerwy za pośrednictwem bazy danych OPERA. We wrześniu 2012 r. zarząd podjął decyzję w sprawie minimalnych ilości wyposażenia technicznego ogółem (OMNTE), które mają być w pełni finansowane i wykorzystywane dla celów operacji w 2013 r. Ilości te można postrzegać jako ilości środków, które zapewniają efektywne unijne wsparcie na rzecz zarządzania granicami przez państwa członkowskie, jednak ogólny mechanizm planowania pozostaje elastyczny, aby umożliwić reagowanie na wyjątkowe sytuacje i potrzeby wykraczające poza te, które pierwotnie przewidziano. Aby Frontex mógł rozwijać własne zasoby techniczne, w 2013 r. zostanie rozpoczęty projekt pilotażowy dotyczący leasingu wyposażenia, które będzie wykorzystane w operacjach. Analiza ryzyka W dziedzinie analizy ryzyka oraz w celu dalszego zwiększania zdolności analitycznych Fronteksu wprowadzono na stałe kompleksowo zaktualizowany wspólny zintegrowany model analizy ryzyka (CIRAM 2.0), który został opracowany przez Frontex we współpracy z ekspertami analitycznymi z państw członkowskich. Dzięki temu posunięciu, obejmującemu również tłumaczenie kluczowych elementów modelu na wybrane języki UE i opracowanie wersji cyfrowej, Frontex usprawnił pracę unijnej społeczności analityków zajmujących się granicami w ramach sieci analiz ryzyka Fronteksu (FRAN) i zmodernizował jeden z fundamentów skutecznego zarządzania granicami w przyszłości. Frontex rozpoczął również opracowywanie koncepcji na potrzeby przetwarzania danych osobowych oraz przepisów dotyczących ochrony takich danych podczas przetwarzania do celów analitycznych, w tym przekazywania do Europolu. W 2012 r. Agencja poszerzyła współpracę zarówno z państwami członkowskimi – poprzez utworzenie nowej sieci i związaną z tym wymianę informacji na temat fałszowania dokumentów w Unii Europejskiej – jak i z państwami trzecimi, w szczególności w ramach Wspólnoty Wywiadowczej Afryka-Frontex (AFIC), utworzonej wraz z krajami Afryki Zachodniej. W 2012 r. wydano również pierwsze wspólne sprawozdanie AFIC. Ponadto w następstwie podpisania protokołu ustaleń z Turcją położono podwaliny pod nasiloną współpracę z tureckimi służbami granicznymi, co nastąpiło dzięki szeregowi spotkań i warsztatom technicznym na temat definicji i szablonów używanych w sieciach analiz ryzyka Fronteksu. W sytuacji ograniczeń budżetowych, które miały wpływ na działania operacyjne, zwłaszcza na granicach powietrznych, rola polegająca na gromadzeniu danych wywiadowczych i ich analizowaniu miała decydujące znaczenie dla umożliwienia odpowiednich reakcji operacyjnych. Mając to na uwadze, poszerzono cotygodniowe gromadzenie danych operacyjnych z unijnych portów lotniczych (tzw. PULSAR). Obecnie szacuje się, że proces ten obejmuje do 90% wszystkich danych dotyczących nielegalnej migracji na granicach powietrznych. Cotygodniowe raporty PULSAR, rozprowadzane wśród lotnisk uczestniczących w tej inicjatywie, są uważane za źródło najaktualniejszych informacji na temat sytuacji na zewnętrznych granicach powietrznych. Raporty te umożliwiają Fronteksowi wykrycie nagłych zmian we wzorcach migracji, które wymagają działania na poziomie UE koordynowanego przez Frontex. Działania operacyjne W zakresie operacji morskich w roku 2012 doszło do spadków w porównaniu z 2011 r. – operacje obejmowały o 5% mniej dni operacyjnych, ich budżet zredukowano o 48% oraz przepracowano w ich ramach o 23% mniej osobodni. Pomimo tych ograniczeń operacje poszukiwawczo-ratownicze należały do kluczowych działań prowadzonych przy rozlokowaniu środków w zakresie kontroli granicznej. W ramach tych operacji uratowano 5575 migrantów. Granice grecko-turecka i bułgarsko-turecka pozostawały głównym punktem wspólnych operacji na granicach lądowych. Liczba rozlokowanych ekspertów była znacznie niższa (o 24% niższa niż w 2011 r.), głównie ze względu na masowe rozlokowanie greckich funkcjonariuszy na granicy lądowej w ramach operacji „Aspida” (tarcza). W przypadku wspólnych operacji na granicach powietrznych Fronteksowi udało się zwiększyć liczbę dni operacyjnych o 13,3% w porównaniu z 2011 r. pomimo budżetu mniejszego o 17% w stosunku do roku 2011. Rozwój sytuacji migracyjnej na południowych i południowo-wschodnich granicach zewnętrznych UE okazał się niezwykłym wyzwaniem pod względem elastyczności operacyjnej i zdolności koordynacji. Zmiany tras, skład grup migrantów i zwiększenie przepływów do lata 2012 r. wymagały przeprowadzenia dostosowanej do tych warunków analizy ryzyka oraz zmian w rozlokowaniu ekspertów i zasobów, które wdrożono za pomocą wkładów organów państw członkowskich wykazujących wysoki poziom elastyczności. Sytuacja ta była szczególnie widoczna na granicach między Grecją, Bułgarią i Turcją, gdzie odnotowano istotne zmiany w stosunku do poprzednich lat. Ponadto kryzys w Syrii stanowił wyzwanie pod względem dostarczania informacji o sytuacji i prawdopodobnym rozwoju wydarzeń na poziomie strategicznym i operacyjnym. Istniało zapotrzebowanie na doradztwo w zakresie odpowiedniej reakcji operacyjnej i gotowości na ewentualne mieszane przepływy migracyjne charakteryzujące się większą liczbą osób potrzebujących ochrony międzynarodowej. Jednocześnie realizacja greckich operacji „Aspida” (tarcza) i „Xenios Zeus”, mająca miejsce od początku sierpnia 2012 r., dodatkowo wymagała elastycznej reakcji operacyjnej na sąsiednich odcinkach granic, na przykład na granicy między Bułgarią a Turcja, jak również na granicy morskiej między Grecją a Turcją, gdzie odnotowano natychmiastowe przesunięcie punktów przekraczania granicy. Ujmując rzecz bardziej obrazowo, w drugiej połowie 2012 r. podjęto następujące środki. Tymczasowe rozlokowanie 1 881 dodatkowych funkcjonariuszy policji greckiej i wyposażenia technicznego w prefekturze Evros wzmocniło kontrolę graniczną na obszarze przeprowadzania wspólnej operacji „Poseidon Land 2012”. Nasilone działania w zakresie ochrony grecko-tureckiej granicy lądowej i jej patrolowania, prowadzone od pierwszego tygodnia sierpnia 2012 r., doprowadziły do drastycznego spadku liczby zatrzymanych migrantów – do poziomu prawie nieistotnego. Zaczęła jednak rosnąć liczba wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia greckiej granicy morskiej z Turcją oraz granicy lądowej między Bułgarią a Turcją, co wskazuje na niewielkie oddalenie się punktów przekraczania granicy od grecko-tureckiej granicy lądowej. Ten wpływ na przepływy migracyjne pozwolił na ograniczenie rozlokowania zasobów z państw członkowskich UE/państw stowarzyszonych w ramach Schengen na grecko-tureckiej granicy lądowej po wrześniu 2012 r. Wymagał także przemieszczenia ekspertów i wyposażenia technicznego do sąsiadujących obszarów przygranicznych, zwłaszcza na wyspy greckie i na bułgarsko-turecką granicę lądową. Równolegle latem 2012 r. odnotowano znaczny wzrost przepływów migracyjnych z Turcji bezpośrednio do Włoch kontynentalnych, również w postaci wtórnych przepływów z Grecji do tego regionu. Podsumowując, ta nieoczekiwana większa potrzeba reakcji operacyjnej na kilku obszarach nie mogła w praktyce zostać zaspokojona w ramach regularnego budżetu Fronteksu. W sierpniu 2012 r. Agencja złożyła zatem wniosek o zwolnienie 4,5 mln EUR z rezerwy budżetowej, tj. 50% rezerwy, którą władze budżetowe utworzyły w celu reagowania na takie wyjątkowe potrzeby operacyjne. Unijne władze budżetowe ostatecznie zatwierdziły to zwolnienie i kwotę pochodzącą z rezerwy efektywnie wykorzystano do pilnego wzmocnienia wspólnych operacji na odcinkach granic morskich i lądowych. Masowe imprezy sportowe – Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012 W 2012 r. Agencja mogła dodać nowy element do swojej listy wspólnych operacji organizowanych w trakcie masowych imprez sportowych: Zimowych Igrzysk Olimpijskich 2006 w Włoszech, Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2006 w Niemczech, Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2008 w Austrii i Szwajcarii i wreszcie Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2012 w Polsce i na Ukrainie. Już od początku 2011 r. Frontex brał udział w planowaniu wzmocnionych środków kontroli granicznej w związku z tą masową imprezą sportową. Wspólne operacje pod egidą „Eurocup 2012” zaplanowano i przeprowadzono, aby wspierać państwo członkowskie będące gospodarzem tego wydarzenia, Polskę, na granicy lądowej i koordynować rozlokowanie ukraińskich obserwatorów na kilku lotniskach państw członkowskich w celu zdobycia doświadczenia w zakresie zarządzania granicami zgodnie z dorobkiem Schengen. Ponadto wielu funkcjonariuszy straży granicznej, w tym ekspertów w dziedzinie dokumentów, rozlokowano w ukraińskich portach lotniczych w celu ułatwienia sprawnego przeprowadzania odpraw granicznych i monitorowania przepływu kibiców piłkarskich z UE. Głównym celem wspólnej operacji „Eurocup 2012” było wzmocnienie środków bezpieczeństwa granic w związku z meczami piłki nożnej. W celu racjonalizacji rozlokowania zasobów ludzkich zgodnie z potrzebami operacyjnymi na granicach powietrznych Frontex wprowadził niemal całkowicie elastyczną koncepcję rozlokowania – tzw. mechanizm „Flexi Force”. W praktyce podczas tej wspólnej operacji rozlokowanie i przemieszczanie funkcjonariuszy między portami lotniczymi było oparte na dziennych wynikach meczów i dostosowane do przepływu kibiców. Od początku czerwca Frontex rozlokował na granicy polsko-ukraińskiej 130 funkcjonariuszy z 23 państw członkowskich UE, aby zapewnić pomoc w zakresie odpraw granicznych i ochrony granic. Jednocześnie straż graniczna z kilku państw członkowskich i państw trzecich pracowała w kluczowych portach lotniczych w Polsce i na Ukrainie, a także na innych dużych lotniskach w UE. Działania operacyjne oceniono jako bardzo skuteczne, ponieważ nie doszło do większych incydentów związanych z migracją, i ogólnie rzecz biorąc, przepływy podróżnych w związku z UEFA Euro 2012 były zarządzane sprawnie. Warto zauważyć, że wymiana dobrych praktyk w zakresie kontroli granicznej, w tym w odniesieniu do specjalnych środków stosowanych podczas masowych imprez sportowych, opracowanych przez Frontex przy użyciu podręcznika opracowanego w ramach projektu pilotażowego „Argonauts”, zapewniła wartość dodaną i zacieśnienie współpracy ze służbami granicznymi Ukrainy. 2.3.2 EUROSUR W lutym 2008 r. Komisja Europejska rozpoczęła inicjatywę EUROSUR. Priorytet polityczny przyznany EUROSUR został następnie potwierdzony przy kilku okazjach, w szczególności w programie sztokholmskim, w komunikacie Komisji w sprawie strategii bezpieczeństwa wewnętrznego oraz w konkluzjach Rady Europejskiej z dni 23-24 czerwca 2011 r. Ideą EUROSUR jest ustanowienie mechanizmu wymiany informacji i współpracy, umożliwiającego organom państw członkowskich, które prowadzą działania w zakresie ochrony granic, i Fronteksowi współpracę na poziomie taktycznym, operacyjnym i strategicznym. Celem EUROSUR jest: zwiększenie bezpieczeństwa wewnętrznego UE poprzez zapobieganie przestępczości transgranicznej, zmniejszenie liczby niewykrytych nielegalnych migrantów wjeżdżających do strefy Schengen, znaczne ograniczenie niedopuszczalnej liczby ofiar śmiertelnych wśród migrantów na morzu. EUROSUR ma zapewniać państwom członkowskim ramy operacyjne i techniczne, które zwiększą ich wiedzę na temat sytuacji i poprawią zdolność reagowania krajowych organów kontrolujących granice zewnętrzne państw członkowskich UE. EUROSUR powinien również ułatwiać współpracę między krajowymi organami ścigania w poszczególnych państwach członkowskich i między nimi (np. straży granicznej, policji, służby celnej, straży przybrzeżnej) dla celów bezpieczeństwa wewnętrznego. Celem programu Fronteksu dotyczącego EUROSUR jest przygotowanie Agencji i państw członkowskich na wejście w życie rozporządzenia ustanawiającego EUROSUR, wspierając tym samym również tworzenie prawodawstwa. Prace nad EUROSUR prowadzone są w bardzo ścisłej współpracy z Komisją Europejską i państwami członkowskimi, a zwłaszcza z krajowymi ośrodkami koordynacji. Ramy techniczne EUROSUR obejmują następujące kluczowe elementy: krajowy ośrodek koordynacji, tworzony przez każde państwo członkowskie, koordynujący przez 24 godziny na dobę 7 dni w tygodni u działania wszystkich organów krajowych wykonujących zadania w zakresie ochrony granic zewnętrznych i wymieniających informacje z innymi krajowymi ośrodkami koordynacji i Fronteksem. Ośrodki te stanowią centralny element EUROSUR, Frontex zapewnia krajowym ośrodkom koordynacji takie usługi, jak europejski obraz sytuacji (ESP) oraz wspólny obraz wywiadowczy sytuacji na przedpolu granicy (CPIP)*, Frontex zapewnia krajowym ośrodkom koordynacji usługi na potrzeby wspólnego stosowania narzędzi ochrony granic na szczeblu UE, sieć EUROSUR, obejmująca węzły w krajowych ośrodkach koordynacji i we Fronteksie, zapewnia narzędzia komunikacji i umożliwia wymianę danych pomiędzy krajowymi ośrodkami koordynacji a Fronteksem, Frontex przyczynia się do budowania zdolności państw członkowskich pod względem właściwego reagowania operacyjnego stosownie do obrazu sytuacji i jego wpływ na bezpieczeństwo granic. * Na tym etapie prac nad rozporządzeniem ustanawiającym EUROSUR europejski obraz sytuacji oraz wspólny obraz wywiadowczy sytuacji na przedpolu granicy można zdefiniować jako informacje i analizy, które są istotne dla wykrywania nielegalnego przekraczania granic i zwalczania przestępczości transgranicznej na zewnętrznych granicach UE; informacje te mogą obejmować dane dostarczone przez państwa członkowskie, Frontex, oficerów łącznikowych, organizacje europejskie i międzynarodowe, partnerskie państwa trzecie itp. Sieć EUROSUR Sieć EUROSUR jest wykorzystywana od grudnia 2011 r. Od marca 2012 r. sieć ta była używana do wymiany informacji operacyjnych. W 2012 r. sieć ta została rozszerzona z początkowych sześciu państw (Hiszpania, Francja, Włochy, Słowacja, Polska i Finlandia) do 18 (Portugalia, Hiszpania, Francja, Włochy, Malta, Słowenia, Grecja, Cypr, Bułgaria, Rumunia, Węgry, Słowacja, Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia i Norwegia). We wszystkich tych krajach utworzono krajowe ośrodki koordynacji zgodnie z projektem rozporządzenia. Sieć ta z natury działa przez całą dobę. Tworzące tę sieć węzły rozmieszczone w krajowych ośrodkach koordynacji są wyposażone w zestaw narzędzi, które dają użytkownikom możliwość wykorzystywania udostępnionych informacji. W 2012 r. wydano pięć aktualizacji pakietu aplikacji na potrzeby obsługi sieci. W 2013 r. narzędzia analityczne będą dalej rozwijane. Technologie i rozwiązania, które mają zostać wdrożone, zapewnią użytkownikom narzędzia pozwalające na efektywne wykorzystywanie dostępnych informacji oraz generowanie treści analitycznych do celów strategicznych lub operacyjnych. To, że w drugim półroczu 2012 r. liczba węzłów w sieci wzrosła trzykrotnie, a liczba przypadków nielegalnej migracji i powiązanych przestępstw transgranicznych oraz wymienionych dokumentów podwoiła się w stosunku do pierwszego półrocza, można uważać za dwa dobre mierniki sukcesu sieci EUROSUR. Europejski obraz sytuacji oraz wspólny obraz wywiadowczy sytuacji na przedpolu granicy Podczas gdy krajowe ośrodki koordynacji w państwach członkowskich wprowadzają dane dotyczące incydentów, do których dochodzi poza wspólnymi operacjami, Frontex wprowadza informacje na temat incydentów i inne dane w zakresie nielegalnej migracji i przestępczości transgranicznej w obszarach operacyjnych, na których prowadzone są wspólne operacje. Wcześniej zadanie to wykonywano ręcznie na bieżąco, lecz od lutego 2013 r. będzie się ono odbywać za pośrednictwem półautomatycznego łącza danych z aplikacji raportowania o wspólnych działaniach (JORA), która została opracowana przez Frontex w 2012 r. Frontex wprowadza również do poziomu „operacje” europejskiego obrazu sytuacji sprawozdania sytuacyjne, obszary operacyjne oraz plany operacyjne. W 2012 r. Frontex wprowadził do systemu EUROSUR ponad 4 500 pozycji. Jednocześnie Frontex pracował nad poszerzeniem zakresu ukierunkowanych usług dla państw członkowskich, świadczonych aktywnie i na żądanie za pośrednictwem EUROSUR. Dotyczy to systemu pozycjonowania Fronteksu (FPS), który pokazuje pozycję takich zasobów, jak samoloty i statki, oraz kompatybilnego obrazu operacyjnego Fronteksu (FCOI), który umożliwia przesyłanie nagrań wideo z zasobów operacyjnych oraz wielu innych danych, takich jak: obrazy satelitarne, dane z systemu automatycznej identyfikacji, prognozy pogody i aktualne warunki pogodowe, wykryte anomalie i dane środowiskowe. Odbywa się to zgodnie z przyjętą przez Frontex zasadą „jednego punktu wejścia i wyjścia”, w którym to punkcie odbywa się synteza potrzebnych danych, aby umożliwić państwom członkowskim żądanie i otrzymywanie prawdziwych, pełnowymiarowych usług informacyjnych dostosowanych do ich specyficznych potrzeb. Do poziomu „analizy” wprowadzane jest coraz więcej danych. W 2012 r. Frontex wygenerował i udostępnił w sumie 270 produktów różnego typu: notatki informacyjne, obserwacje dotyczące regionu, szlaki, opisy szlaków, analizy w zakresie przemytu nielegalnych imigrantów, charakterystykę migrantów, kluczowe zmiany i mapy wskaźników ryzyka. Wspólne narzędzia ochrony granic W 2012 r. znaczna część prac Fronteksu dotyczących wspólnych narzędzi ochrony granic skupiona była na zawarciu umów o gwarantowanym poziomie usług z Europejską Agencją Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) i Centrum Satelitarnym Unii Europejskiej (EUSC) w odniesieniu do systemów zgłaszania statków oraz obrazów satelitarnych, a także rozwijaniu koncepcji operacji, którą opracowano w 2011 r. ze szczególnym naciskiem na wykrywanie niewielkich statków. Ponadto Frontex zaczął budować zdolności techniczne w zakresie przesyłania danych z narzędzi ochrony granic poprzez połączenie usług i dalszego udostępniania połączonych usług, dostosowanych do indywidualnych potrzeb, w systemie EUROSUR, jak również rozpoczął prace nad procedurami umożliwiającymi państwom członkowskim jak najefektywniejsze korzystanie z wyżej wspomnianych udoskonaleń. Poziomy wpływu i reagowanie Zgodnie z przepisami projektu rozporządzenia ważną częścią EUROSUR jest łączenie informacji na temat ochrony granic z reagowaniem operacyjnym. Na podstawie analizy ryzyka przygotowanej przez Agencję oraz w porozumieniu z danym państwem członkowskim Agencja przypisuje poziomy wpływu każdemu odcinkowi zewnętrznych granic lądowych i morskich państw członkowskich lub zmienia te poziomy. Agencja przedstawia wizualizację poziomów wpływu przypisanych granicom zewnętrznym w europejskim obrazie sytuacji. Opracowywanie poziomów wpływu rozpoczęto w grupie użytkowników poziomu „analizy” (Analysis Layer Users Group, ALUG). Pierwsza wersja poziomów wpływu opracowanych w 2012 r. będzie testowana od drugiego kwartału 2013 r. i wprowadzana po wejściu przedmiotowych przepisów w życie. Metodyka przypisywania poziomów wpływu – w tym przestępczości transgranicznej – będzie jednak w dalszym stopniu rozwijana w nadchodzących latach. W 2013 r. opracowane i przetestowane zostaną także procedury reagowania na wnioski państw członkowskich. 2.3.3 Budowanie potencjału Frontex jest powiernikiem najlepszych praktyk w zakresie zarządzania granicami. Jednym z jego głównych celów jest wzmacnianie potencjału państw członkowskich pod względem zarządzania granicami za pośrednictwem wszelkich dostępnych narzędzi – operacyjnych, szkoleniowych i badawczych. Pomoc udzielana państwom członkowskim przez Agencję może przybierać różne formy, np. wspólnych modeli analizy ryzyka, programów szkoleń, opracowywania ram wymiany informacji i projektów budowania potencjału dostosowanych do potrzeb, takich jak „Attica”, który to projekt skupiony był na budowaniu potencjału w dziedzinie szkolenia (zob. załącznik D). Szkolenia W 2012 r. Agencja w dalszym ciągu skutecznie wykonywała swój mandat w odniesieniu do szkolenia pomimo ograniczenia budżetu o około 20% w porównaniu z 2011 r. Jak stwierdzono w programie prac na rok 2012, intensywność niektórych działań szkoleniowych w 2012 r. została zmniejszona w celu dostosowania się do ograniczeń budżetowych i wyzwań wynikających ze zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex (związanych z opracowaniem i prowadzeniem szkoleń dotyczących europejskich zespołów straży granicznej). W 2012 r. w ramach trzech programów obejmujących 19 projektów Frontex zorganizował 207 działań szkoleniowych z udziałem 2 980 osób. Zainteresowane strony przeznaczyły na działania szkoleniowe w sumie około 13 300 osobodni, natomiast w roku 2011 analogiczna liczba osobodni wynosiła 12 900. W ramach działań edukacyjnych w zakresie rozwoju zawodowego funkcjonariuszy straży granicznej Frontex ukończył opracowywanie ram kwalifikacji sektorowych dla straży granicznej. Ramy te są pierwszym tego typu instrumentem w UE. Są to nadrzędne ramy kształcenia i szkolenia straży granicznej, przy czym szczególny nacisk położono na uwzględnienie praw podstawowych. Ramy kwalifikacji sektorowych są zgodne ze standardami w dziedzinie kształcenia określonymi na poziomie UE w procesach kopenhaskim i bolońskim (zob. rozdział 4). Na podstawie odpowiednich standardów ram kwalifikacji sektorowych w dalszym stopniu rozwinięto program wspólnych studiów (Joint Degree Study Programme, JDSP). Wraz z ośmioma partnerami, będącymi instytucjami szkolnictwa wyższego, Frontex utworzy konsorcjum mające na celu realizowanie europejskich wspólnych studiów magisterskich w dziedzinie strategicznego zarządzania granicami. Na potrzeby uznawania programu wspólnych studiów utworzony zostanie europejski panel wspólnego uznawania, co umożliwi wszystkim partnerom wspólne nadawanie stopnia magistra. Program nauczania opracowywany jest przez grupę ekspertów z ponad 20 państw członkowskich oraz kilku organizacji partnerskich, takich jak: EASO, OBWE, UNHCR i ODIHR. Program sztokholmski daje Fronteksowi i CEPOL-owi mandat do opracowania i wdrożenia europejskiego programu szkoleniowego (European Training Scheme, ETS). W 2012 r. Agencja była aktywnie zaangażowana w rozwój tego programu i jego czterech aspektów*, aby zapewnić zharmonizowane podejście w ramach tego procesu. Frontex będzie nadal gwarantował dalsze opracowywanie i wdrażanie europejskiego programu szkoleniowego zgodnie z duchem programu sztokholmskiego. * Europejski program szkoleniowy: (I) ma jasno określać podstawowe kompetencje dla wszystkich funkcjonariuszy organów ścigania zajmujących się sprawami transgranicznymi oraz szczególne kompetencje w odniesieniu do wyraźnie zdefiniowanych grup docelowych, (II) ma stać się europejskim elementem edukacji ogólnej i specjalistycznej, którą powinni zdobyć funkcjonariusze organów ścigania mogący podejmować działania w sprawach transgranicznych, (III) zapewniać szkolenia, które uzupełniają istniejące kształcenie w zakresie egzekwowania prawa lub są z nim zintegrowane, zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym, oraz (IV) służyć poprawie wiedzy, umiejętności i wartości. W maju 2012 r. zaktualizowany wspólny podstawowy program szkoleń w zakresie podstawowego szkolenia funkcjonariuszy straży granicznej został opublikowany na potrzeby wdrożenia go na poziomie krajowym. W zaktualizowanej wersji uwzględniono zmiany wynikające z traktatu lizbońskiego i programu sztokholmskiego oraz poddano ją przeglądowi pod kątem włączenia do niej zasad dotyczących praw podstawowych. Frontex przeprowadził cały proces aktualizacji i kierował nim wraz z ekspertami z państw członkowskich i państw stowarzyszonych w ramach Schengen, jak również z ekspertami z agencji i organizacji pozarządowych mającymi doświadczenie w odpowiednich dziedzinach. W 2012 r. zaprojektowano także ścieżkę rozwoju zawodowego w odniesieniu do Grup Bojowych Unii Europejskiej pracujących z psami oraz zatwierdzono i opublikowano wspólny podstawowy program szkoleń dla instruktorów takich grup. Program ten ma na celu utworzenie wspólnego systemu certyfikacji w oparciu o standardy szkolenia, dzięki któremu we wspólnych operacjach koordynowanych przez Frontex powinny uczestniczyć zespoły pracujące z psami osiągające wysokie wyniki. Nowym elementem wprowadzonym w zmienionym rozporządzeniu ustanawiającym Frontex jest mechanizm europejskich zespołów straży granicznej. Aby sprostać nowym wymogom, Frontex ocenił treść i metodykę szkolenia zespołów szybkiej interwencji na granicy oraz opracował nową koncepcję szkolenia członków europejskich zespołów straży granicznej, dążąc do zapewnienia powodzenia wspólnych operacji koordynowanych przez Frontex. Działania szkoleniowe dotyczące europejskich zespołów straży granicznej rozpoczęły się w 2012 r. i będą kontynuowane w roku 2013 (zob. rozdział 4). Prace nad podręcznikiem dotyczącym podstawowych praw przeznaczonym dla osób prowadzących szkolenie dla funkcjonariuszy straży granicznej na pierwszej i drugiej linii weszły w etap końcowy. Opracowany zestaw zawiera podręcznik i pakiet narzędzi dla osób prowadzących szkolenie. Wprowadzanie tego podręcznika rozpocznie się, jak tylko ukończone zostanie jego tłumaczenie. Będzie ono zgodne z zasadą „szkolenia osób prowadzących szkolenie”, aby wszystkim odpowiednim funkcjonariuszom straży granicznej przekazać takie same treści w ich ojczystym języku. Od 2012 r. wsparcie dla funkcjonariuszy eskorty rozmieszczonych podczas wspólnych lotów powrotnych będzie ułatwione dzięki specjalnemu programowi szkoleń opracowanemu z udziałem ekspertów państw członkowskich w tej dziedzinie. Podczas gromadzenia wspólnych standardów skupiono się przede wszystkim na zagwarantowaniu indywidualnych praw osób powracających, wzmocnieniu bezpieczeństwa lotów powrotnych oraz harmonizacji kompetencji funkcjonariuszy, którzy zajmują się powrotami, w poszczególnych państwach członkowskich. W ramach dalszego szkolenia i specjalizacji straży granicznej Frontex rozpoczął opracowywanie zaawansowanego narzędzia szkoleniowego na potrzeby wykrywania skradzionych pojazdów (ADESVET). ADESVET to nowoczesne narzędzie szkoleniowe, które może być wykorzystywane również w terenie. Oferuje pełny zakres informacji teoretycznych – od obrazu sytuacji, sposobu działania i ogólnych informacji na temat rejestracji pojazdów, w tym dokumentów, po szczegółowe informacje na temat poszczególnych pojazdów (zob. rozdział 4). Frontex rozpoczął tworzenie komponentów e-learningu na potrzeby realizacji działań szkoleniowych. Pozwoli to na bardziej nowoczesne i opłacalne wdrażanie elementów szkolenia opracowanych przez Frontex. Ostatecznie funkcjonariusze straży granicznej będą mogli uczestniczyć w wykładach i korzystać z narzędzi szkoleniowych za pośrednictwem Internetu przed kursem, w jego trakcie, po nim lub w niektórych przypadkach nawet zamiast fizycznego udziału w takim szkoleniu. Poczyniono dalsze wysiłki w celu opracowania narzędzia e-learningu dotyczącego kodeksu granicznego Schengen. Pozwoli ono straży granicznej na ćwiczenie odprawy granicznej w kontekście symulacji w środowisku wirtualnym. W dziedzinie szkolenia w 2012 r. doszło także do opracowania narzędzia szkoleniowego służącego nauce języka angielskiego na poziomie średnio zaawansowanym, które przeznaczone jest dla funkcjonariuszy straży granicznej na lotniskach, oraz opublikowano podręcznik dla osób prowadzących szkolenie trenerów w zakresie zapobiegania handlowi ludźmi (opracowany w 2011 r.). Podręcznik ten został przetłumaczony na 14 języków narodowych. Badania W 2012 r. Frontex nadal odgrywał główną rolę w europejskich badaniach nad bezpieczeństwem, ściśle współpracując z Komisją Europejską, a także z przedstawicielami środowiska naukowego i technologicznego. Frontex w dalszym ciągu monitorował badania istotne dla kontroli i ochrony zewnętrznych granic oraz wnosił w nie wkład. Podstawą jego działań badawczo-rozwojowych było badanie potencjału oferowanego przez nowe technologie w dziedzinie zarządzania granicami w kontekście osiągnięcia dwojakiego celu, który polega na poprawie bezpieczeństwa i ułatwieniu podróży. W ramach dwóch programów realizowanych przez Agencję – dotyczących odprawy granicznej oraz ochrony granic – wdrożono kilka projektów, czego efektem było między innymi dziewięć sprawozdań i opracowań. Program odprawy granicznej posłużył aktywnemu pokierowaniu procesem harmonizacji i tworzenia standardów, zarówno operacyjnych, jak i technicznych, w zakresie odprawy granicznej. W 2012 r. pod kierownictwem Fronteksu grupa robocza ds. automatycznej kontroli granicznej opracowała „Wytyczne dotyczące najlepszych praktyk operacyjnych w dziedzinie automatycznej kontroli granicznej” oraz „Wytyczne dotyczące najlepszych praktyk technicznych w dziedzinie automatycznej kontroli granicznej”. Te dwa dokumenty stanowią kompendium wytycznych co do najlepszych praktyk w dziedzinie projektowania, wdrażania i eksploatacji systemów automatycznej kontroli granicznej. Są adresowane do różnych grup eksperckich (kierowników projektów, techników, operatorów itp.). Ponadto Frontex i Komisja Europejska współorganizowały pierwszą światową konferencję na temat automatycznej kontroli granicznej pt. „Border Crossing as Easy as ABC” (przekraczanie granic łatwe jak ABC). Wydarzenie to odbyło się w Warszawie w październiku 2012 r. Celem tej konferencji było zapewnienie platformy na potrzeby rozpoczęcia międzynarodowego dialogu na temat zagadnień związanych z automatyczną kontrolą graniczną wśród wszystkich zainteresowanych stron oraz rozwijanie dyskusji dotyczącej kompleksowych rozwiązań w tym zakresie (zob. rozdział 4). Kierowana przez Frontex grupa robocza ds. danych pasażera przekazywanych przed podróżą pracowała nad pakietem startowym dotyczącym takich danych, który ma ułatwić wprowadzanie systemów danych pasażera przekazywanych przed podróżą. Udostępniono już dwa produkty: „Analizę kosztów i korzyści na potrzeby wspierania procesu decyzyjnego” oraz „Wytyczne dotyczące korzystania z Funduszu Granic Zewnętrznych na potrzeby wspierania procesu decyzyjnego”. W wymiarze instytucjonalnym udzielono ukierunkowanego wsparcia państwom członkowskim i państwom trzecim, które zwróciły się do Fronteksu z prośbą o pomoc – zarówno techniczną, jak i operacyjną – w kwestiach dotyczących danych pasażera przekazywanych przed podróżą. W podobny sposób Frontex wniósł wkład w badanie dotyczące wdrożenia dyrektywy w sprawie danych pasażera przekazywanych przed podróżą, które to badanie zamówiła Komisja Europejska. Wreszcie rozwinięto koncepcję granicy wirtualnej na potrzeby kształtowania odprawy granicznej w przyszłości. Koncepcja ta jest gotowa do przeprowadzenia jej wzajemnej oceny i walidacji. Głównym celem wirtualnej granicy jest umożliwienie ułatwiania podróżnym odbywania podróży na zasadzie „end-to-end” na podstawie oceny ryzyka poprzez: (1) sprawdzanie tożsamości podróżnych na wczesnym etapie i w sposób niezawodny, (2) przeprowadzanie odprawy z wyprzedzeniem oraz (3) zapewnianie ułatwień podczas podróży. Wirtualna granica odnosi się do szeroko zakrojonego podejścia do zarządzania, które daje różnym zainteresowanym stronom szereg usług ułatwiających podróż, świadczenia w zakresie zabezpieczenia oraz oszczędność. W ramach projektu „ID CHECK” Frontex ułatwił wymianę informacji między Agencją, państwami członkowskimi UE i Departamentem Bezpieczeństwa Wewnętrznego Stanów Zjednoczonych na temat wykorzystywania danych biometrycznych na granicach. Osiągnięto to poprzez wspólne zorganizowanie specjalistycznych warsztatów w Warszawie i Waszyngtonie. Ponadto wraz z brytyjską krajową jednostką ds. fałszowania dokumentów Frontex zorganizował ćwiczenia z weryfikacji dokumentów. Podczas tych ćwiczeń sprawdzono skuteczność 26 ekspertów w dziedzinie dokumentów w porównaniu z 10 zautomatyzowanymi systemami kontroli dokumentów pod względem szybkiej identyfikacji autentycznych lub fałszywych „prawdziwych” dokumentów. Inne ćwiczenia symulacyjne przeprowadzono, aby zrozumieć sposób podejmowania decyzji przez straż graniczną na pierwszej linii odprawy granicznej oraz sposób oceniania wiarygodności przez maszynę, a także dowiedzieć się, czy straż graniczna może podejmować lepsze decyzje przy użyciu maszyny. W ramach tych ćwiczeń sprawdzono umiejętności ekspertów straży granicznej z 14 państw członkowskich strefy Schengen w przeprowadzaniu odpraw wyrywkowych, na pierwszej linii oraz na drugiej linii w porównaniu z aplikacją AVATAR (Automated Virtual Agent for Truth Assessments in Real time), która służy do zautomatyzowanego oceniania wiarygodności informacji w czasie rzeczywistym i została opracowana na Uniwersytecie Arizony. Rezultatem tych ćwiczeń było opracowanie sprawozdania technicznego na temat symulacji w ocenie ryzyka związanego z pasażerami w ramach wspólnej operacji „Champions League 2012”. W kontekście projektu „Research & Development Forum” Frontex nadal wspierał działania grupy roboczej składającej się z ekspertów z państw członkowskich mających zewnętrzne granice lądowe, mając na uwadze osiągnięcie dwojakiego celu: 1) opracowanie wykazu praktyk w zakresie odprawy granicznej na lądowych przejściach granicznych oraz 2) określenie, jeżeli to możliwe, szeregu „dobrych praktyk” wdrożonych w państwach członkowskich w odniesieniu do niektórych aspektów procesu odprawy granicznej. Wyniki tego badania zostały przedstawione w sprawozdaniu na temat „Dobrych praktyk w zakresie odprawy granicznej na lądowych przejściach granicznych w UE” (zostanie ono opublikowane w pierwszym kwartale 2013 r.). W ramach projektu dotyczącego wizowego systemu informacyjnego (VIS) za pośrednictwem grupy roboczej państw członkowskich uczestniczących w tym projekcie z powodzeniem opracowano dokument pt. „Dobre praktyki w zakresie praktycznego wdrażania wizowego systemu informacyjnego na granicach”. Drugi program, tj. program ochrony granicy, skoncentrowany był na ciągłym opracowywaniu systemowych rozwiązań w powietrzu i na lądzie na potrzeby ochrony granic. W ramach projektu „ALL EYES 2012” osiągnięto założone w nim cele polegające na przekazywaniu państwom członkowskim informacji na temat nowych postępów technologicznych w dziedzinie teledetekcji i wykrywania, a także na ułatwianiu wdrożenia (na próbę) nowych technologii w dziedzinie ochrony granic w państwach członkowskich oraz w kontekście wspólnych operacji organizowanych przez Frontex. Cel polegający na zapewnieniu użytkownikom końcowym i sektorowi przemysłu możliwości wymiany poglądów, doświadczeń i potrzeb osiągnięto poprzez zorganizowanie konferencji i warsztatów, np. warsztatów dotyczących ochrony granic za pomocą zdalnie sterowanych statków powietrznych (RPAS), które to warsztaty zorganizowano we współpracy z Główną Dyrekcją Policji Granicznej w Bułgarii. W 2012 r. sektor przemysłu po raz pierwszy zaprezentował technologie w zakresie ochrony granic lądowych w środowisku operacyjnym wspólnej operacji Fronteksu. Miało to miejsce podczas warsztatów dotyczących ochrony zielonej granicy i związanych z nimi działań demonstracyjnych w Aleksandropolis, w Grecji. Zaprezentowane technologie obejmowały systemy powietrzne z przekazywaniem obrazu wideo na żywo, czujniki naziemne niewymagające nadzoru (unattended ground sensor, UGS) (sejsmiczne, magnetyczne, pasywne czujniki podczerwieni, ciśnieniowe itp.), czujniki ruchu, rozwiązania w zakresie nadzoru (składające się z czujników naziemnych niewymagających nadzoru oraz kamer monitorujących lub radarów w połączeniu z takimi kamerami), przenośne wieże nadzorcze oraz różne nowe technologie zasilania czujników umieszczonych w odległych miejscach. Systemy te zaprezentowano w warunkach dziennych i nocnych. W wyniku tego samego projektu opracowano „Badanie dotyczące wdrażania zdalnie sterowanych statków powietrznych (RPAS) na potrzeby ochrony granic europejskich”. Badanie to dostarcza technicznych, operacyjnych i rynkowych informacji na temat różnych kategorii zdalnie sterowanych statków powietrznych, jak również analizę efektywności i opłacalności korzystania z takich statków. Kolejny projekt realizowany w ramach programu ochrony granic, „Intelligence and Communication”, dotyczy badania rozwiązań służących usprawnieniu procesów gromadzenia, rozpowszechniania i udostępniania informacji związanych z bezpieczeństwem granic w państwach członkowskich. W 2012 r. Frontex opracował ramy pozyskiwania w czasie rzeczywistym informacji na temat zdarzeń. Umożliwiają one pozyskiwanie z mediów internetowych usystematyzowanych informacji w ośmiu głównych językach na temat wielu różnych zdarzeń związanych z bezpieczeństwem granic. Informacje te są następnie wprowadzane do pilotażowej sieci wymiany informacji EUROSUR w celu przeanalizowania tych informacji i wprowadzenia do systemu informacji pozyskanych ze źródeł jawnych na temat incydentów związanych z granicami. Fronteksowi udało się również opracować pierwszą wersję BorderTechNet, internetowej platformy udostępniania, wymiany i rozpowszechniania informacji w dziedzinie badań i rozwoju w odniesieniu do bezpieczeństwa granic. Platforma ta została opracowana wyłącznie za pomocą otwartego oprogramowania, aby utrzymać dużą opłacalność tego działania. 2.3.4 Administracja Służby administracyjne Agencji w dalszym ciągu elastycznie i sprawnie wspierały podstawową działalność Fronteksu. Dział zasobów ludzkich zapewnił przestrzeganie wymogów w zakresie obsadzania stanowisk w 2012 r. zgodnie z ograniczeniami wynikającymi z polityki „zerowego wzrostu”. Jednostka Finansowa zapewniła odpowiednie środki finansowe dla programów, projektów i usług. Administracja Fronteksu udzielała pomocy i wsparcia w codziennym funkcjonowaniu Agencji w siedzibie głównej w Warszawie, biurze łącznikowym w Brukseli i w Biurze Operacyjnym Fronteksu w Pireusie, w Grecji. Ponadto w 2012 r. pomyślnie ukończono procedurę przetargową dotyczącą nowych pomieszczeń siedziby Fronteksu, zainicjowaną w 2011 r. W połowie grudnia 2012 r. dyrektor wykonawczy Fronteksu podpisał umowę najmu ze zwycięskim oferentem dotyczącą zapewnienia powierzchni biurowej na potrzeby nowych pomieszczeń. Nowe obiekty mają być gotowe do końca 2014 r. Agencja rozpocznie działalność w nowej lokalizacji od stycznia 2015 r. 2.3.5 Przejrzystość i dostęp do informacji Tożsamość wizualna Fronteksu W marcu 2012 r. Frontex przyjął nowe logo, które jest łatwiejsze do odczytania i tańsze w reprodukowaniu. Widnieją na nim połączone mosty w różnych kolorach, reprezentujące – zgodnie z uzasadnieniem starego logo – trzy różne granice (powietrzną, lądową i morską), przy czym nazwa Agencji napisana jest nową czcionką. Logo opatrzone jest flagą Unii Europejskiej, aby podkreślić, że Frontex jest agencją UE. Zaproszenie do opracowania nowego logo było skutkiem rozpoczęcia w 2010 r. procesu zmiany rozporządzenia ustanawiającego Frontex. Przewidziano wówczas, że po wejściu w życie nowego rozporządzenia Frontex obierze nowy kierunek działania. Stało się oczywiste, że nowa wizualna prezentacja Fronteksu była potrzebne nie tylko do lepszego odzwierciedlenia, czym jest ta agencja i w jaki sposób działa, ale także do ujednolicenia komunikacji ze strony Fronteksu poprzez projekcję obrazu, który jest natychmiast rozpoznawany. Podawanie informacji do wiadomości publicznej W 2012 r. dziennikarze, obywatele i organizacje społeczeństwa obywatelskiego regularnie kontaktowali się z Fronteksem, szukając informacji o jego działaniach, konkretnych operacjach i tendencjach migracyjnych. Agencja udzielała informacji, organizowała wywiady i ułatwiała mediom odwiedzanie obszarów operacyjnych – z możliwości tej skorzystało ponad 100 redakcji w Europie i poza nią. Podobnie jak w poprzednich latach, największe zainteresowanie budziły wydarzenia na granicy grecko-tureckiej. W związku z tym działania Fronteksu i informacje o migracji zaczerpnięte z publikacji Fronteksu były relacjonowane w szeregu mediów w całej Europie. W 2012 r. istniało duże zapotrzebowanie na informacje o działaniach Fronteksu, nie tylko ze strony mediów i obywateli, lecz również wśród coraz większej liczby naukowców i studentów. Agencja odpowiedziała na ponad 200 wniosków o udzielenie informacji i zorganizowała około 30 spotkań z naukowcami indywidualnymi i grupami studentów. Wiele instytucji akademickich, takich jak akademie straży granicznej i policji, uwzględniało w swoim programie nauczania wizyty studyjne we Fronteksie. „Border Post”, adresowany do praktyków miesięcznik na temat kontroli granicznej i aktualnych kwestii związanych z migracją, nadal zyskiwał nowych czytelników wśród społeczności funkcjonariuszy straży granicznej w Europie i na całym świecie. W 2012 r. Frontex zmodyfikował swoją stronę internetową, dzięki czemu jest bardziej przyjazna dla użytkownika i kompleksowa. Nowa strona zawiera obecnie również treści audiowizualne – krótkie filmy i różne zdjęcia ilustrujące działalność Fronteksu są regularnie na niej zamieszczane. W nowym filmie wideo pt. „Fair play at the border” przedstawiono współpracę europejskiej straży granicznej podczas Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2012. Doroczne wydarzenie z okazji Europejskiego Dnia Straży Granicznych (ED4BG) odbyło się w maju i przyciągnęło ponad 600 funkcjonariuszy straży granicznych z UE i krajów stowarzyszonych w ramach Schengen. Dostęp do dokumentów Fronteksu w 2012 r. W 2012 r. Frontex otrzymał szesnaście wniosków o dostęp do dokumentów na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1049/2001. Jedenaście wniosków dotyczyło porozumień roboczych Fronteksu z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi, dwa – materiałów szkoleniowych Fronteksu, jeden – planów operacji Fronteksu, jeden – stosunków Fronteksu z branżą oraz jeden – dostępu do podręcznika Fronteksu na temat analizy ryzyka. Profil wnioskodawców był zróżnicowany – od studentów po naukowców i organizacje pozarządowe. Pełnego dostępu do żądanych dokumentów udzielono jedenastu wnioskującym, czterem udzielono dostępu częściowego, a jeden wniosek rozpatrzono odmownie. Powodem odmowy była ochrona interesu publicznego w odniesieniu do bezpieczeństwa publicznego, co przewidziane jest w art. 4 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1049/2001. Nie złożono żadnego wniosku ponownego ani nie wniesiono skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Udostępnianie informacji jest bardzo ważne dla Fronteksu. Jednym z celów Agencji jest dostarczanie wszystkim zainteresowanym stronom, w tym opinii publicznej, rzetelnych informacji na temat swojej działalności w zakresie zarządzania granicami (zob. załącznik G). 2.3.6 Ochrona danych Frontex przywiązuje szczególną wagę do kwestii ochrony danych. Inspektor ochrony danych Fronteksu zapewnia stały nadzór nad przetwarzaniem danych w Agencji, gwarantując jego zgodność z europejskimi ramami ochrony danych. Skutkiem rosnącej wiedzy Fronteksu na temat ochrony danych było wzmocnienie stanowiska inspektora ochrony danych poprzez utworzenie stanowiska zastępcy inspektora ochrony danych. Zastępca ten został mianowany przez dyrektora wykonawczego we wrześniu 2012 r. Inspektor ochrony danych nadal aktywnie uczestniczył w koordynacji codziennych operacji przetwarzania danych we Fronteksie, przywiązując najwyższą wagę do kwestii związanych z personelem oraz do przetwarzania danych w związku z podstawową działalnością Agencji. Inspektor ochrony danych wspierał wewnętrznych administratorów danych we Fronteksie w przygotowywaniu powiadomień dotyczących ochrony danych, zarówno poprzez indywidualne konsultacje, jak i opracowanie podręcznika dla administratorów danych zawierającego wytyczne i praktyczne procedury służące zapewnieniu wysokich standardów przetwarzania danych. Inspektor ochrony danych uczestniczył w organizowaniu konferencji ekspertów w dziedzinie ochrony danych z unijnych agencji działających w obszarze sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Konferencja ta odbyła się w siedzibie Fronteksu we wrześniu 2012 r. Frontex utrzymywał współpracę z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych (EIOD) w zakresie wdrażania sugestii i opinii wydanych przez EIOD, w szczególności w odniesieniu do wcześniejszych powiadomień dotyczących kontroli wstępnej. Biorąc pod uwagę zalecenia EIOD, inspektor ochrony danych w dalszym stopniu doskonalił wewnętrzne przepisy, zasady i procedury odnoszące się do przetwarzania danych, aby osiągnąć wyższy poziom zgodności z unijnymi ramami ochrony danych w UE, w szczególności z rozporządzeniem (WE) nr 45/2001. 2.3.7 Prawa podstawowe Poszanowanie i propagowanie praw podstawowych we wszystkich działaniach Fronteksu pozostaje dla Agencji bardzo ważną kwestią. Dlatego Frontex aktywnie realizował strategię w zakresie praw podstawowych i wdrażał przepisy zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex. W rozporządzeniu tym przewidziano ustanowienie Forum Konsultacyjnego wspierającego dyrektora wykonawczego i zarząd w kwestiach związanych z prawami podstawowymi. We wrześniu 2012 r. w drodze otwartego zaproszenia do wyrażenia zainteresowania 6 wyspecjalizowanych organizacji (organizacji międzynarodowych i agencji UE) i 9 organizacji społeczeństwa obywatelskiego utworzyło Forum Konsultacyjne. Zgodnie ze wspomnianym rozporządzeniem zarząd miał powołać niezależnego urzędnika ds. praw podstawowych (podlegającego bezpośrednio zarządowi i Forum Konsultacyjnemu), aby przyczyniał się do mechanizmu monitorowania praw podstawowych. W ramach działań operacyjnych również doszło do zmian. Miały one postać wzmocnienia aspektu praw podstawowych w szablonie planu operacji i przyjęcia standardowej procedury operacyjnej w celu zapewnienia poszanowania praw podstawowych w działaniach Fronteksu (wspólnych operacjach i projektach pilotażowych). Oprócz kodeksu postępowania Fronteksu, który dotyczy wszystkich osób uczestniczących w działaniach Fronteksu, opracowano nowy kodeks postępowania dotyczący wspólnych operacji i przedłożono go Forum Konsultacyjnemu do zaopiniowania. W dziedzinie szkolenia w 2012 r. opracowano pełną paletę nowych instrumentów i podręczników szkoleniowych. Rozpoczęto od aktualizacji wspólnego podstawowego programu szkoleń, a następnie zajęto się opracowywaniem podręcznika na temat szkolenia w zakresie praw podstawowych, podręcznika dla osób prowadzących szkolenie w zakresie zwalczania handlu ludźmi adresowane do straży granicznej oraz szkoleń w zakresie praw podstawowych adresowanych do europejskich zespołów straży granicznej i pracowników Fronteksu. Rok 2012 charakteryzował się w szczególności rozpoczęciem zorganizowanej, oficjalnej współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego działającymi w dziedzinie migracji i praw podstawowych. Obecnie Agencja ma pełny pakiet narzędzi służących uwzględnianiu problematyki praw podstawowych i zapewnianiu poszanowania tych praw. W roku 2013 i w latach kolejnych narzędzia te będą dalej rozwijane, udoskonalane i zmieniane (zob. załącznik F). 2.3.8 Etyka i uczciwość W 2012 r. Agencja przyjęła kodeks postępowania pracowników Fronteksu, który stanowi połączenie kilku istniejących kodeksów w jeden kompleksowy zbiór zasad i przepisów regulujących postępowanie personelu Fronteksu. Kodeks ten odzwierciedla wszystkie przepisy Europejskiego kodeksu dobrej praktyki administracyjnej, opracowanego przez Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Kodeks postępowania pracowników Fronteksu pomaga personelowi Agencji w zrozumieniu i wdrażaniu zasad służby cywilnej. Dostarcza czytelnikom informacji na temat sposobów postępowania z zapytaniami i wykonywania obowiązków w sposób niezależny i bezstronny. W kodeksie uwzględniono również kwestię konfliktów interesów, włączając do niego postanowienia uzupełniające inne wewnętrzne przepisy i wytyczne w tej sprawie. Zawiera on także wytyczne dotyczące spełniania ustawowych obowiązków w odniesieniu do prezentów i ofert o charakterze towarzyskim. Kodeks ten uzupełniony jest kodeksem postępowania Fronteksu dotyczącym wszystkich osób uczestniczących w działaniach Fronteksu. W ramach dodatkowego działania Agencja zorganizowała obowiązkowe szkolenie dla wszystkich pracowników w zakresie etyki i uczciwości, aby zwiększyć świadomość tych zagadnień i odświeżyć savoir-faire w odniesieniu do etyki i konfliktów interesów. 3. Podsumowanie kwestii budżetowych i związanych z personelem w 2012 r. 3.1. Rozwój budżetu Rok 2012 można opisać jako rok zerowego wzrostu pod względem zasobów finansowych i ludzkich (budżet początkowy wynosił 85 mln EUR) na działania określone w programie prac Fronteksu na rok 2012. Rok ten przyniósł wiele wyzwań, jeżeli chodzi o ciągłe prowadzenie działań, szczególnie w kontekście zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex. Zarząd Fronteksu przyjął w dniu 19 marca 2012 r. budżet korygujący na 2012 r. N1 na potrzeby dodatkowych wymogów kadrowych (osiem stanowisk dla personelu zatrudnionego na czas określony) w celu realizacji dodatkowych zadań oczekiwanych od Agencji w wyniku zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex, lecz na zasadzie neutralności budżetowej. Ten budżet korygujący na 2012 r. N1 nie doszedł do skutku, dlatego Komisja Europejska uwzględniła pewne stanowiska, o które wnioskowano, w budżecie Fronteksu na rok 2013. Zarząd przyjął w dniu 31 października 2012 r. drugi budżet korygujący (budżet na 2012 r. N2) z dodatkową kwotą 4,6 mln EUR, o którą wnioskowano. Władza budżetowa przyjęła ten budżet korygujący w listopadzie 2012 r. Zatem ostateczny budżet na rok 2012 wyniósł 89,6 mln EUR. Ten budżet korygujący był oparty na częściowym uwolnieniu kwoty 9 mln EUR z funduszu rezerwowego utworzonego przez władzę budżetową przy przyjmowaniu budżetu Fronteksu na rok 2012. Było to związane z następującymi warunkami: „[ś]rodki umieszczone w rezerwie lub ich część zostaną uwolnione, jeśli Agencja będzie musiała zapewnić kontynuację działań na Morzu Śródziemnym oraz na granicy między Turcją a Grecją”. Porównując ostateczne budżety na ostatnie pięć lat, można zauważyć, że wysokość budżetu stale rosła do 2011 r. W 2011 r. dodatkowe środki w wysokości 31,8 mln EUR przeznaczono na reagowanie na kryzys w Afryce Północnej. W 2012 r. przydzielone środki budżetowe były wyższe od początkowego budżetu z 2011 r. przed korektą. Uzgodnione podejście i wysiłki podejmowane przez Agencję doprowadziły do rozdysponowania 99% środków do dnia 31 grudnia 2012 r., przy czym 75% tych środków wykorzystano na płatności. Wykorzystanie środków na płatności jako odsetek regularnego budżetu wzrosło o 9 punktów procentowych w porównaniu z 2011 r. Oznacza to lepsze wykonanie budżetu Agencji z lat ubiegłych. Ostateczne faktyczne wykorzystanie budżetu będzie wyższe, ponieważ Frontex ma możliwość dokonania płatności poprzez środki w ramach przeniesienia salda do dnia 31 grudnia 2013 r. Rysunek 1: Rozwój budżetu 3.1.1. Budżet ogólny Rysunek 2: Ostateczny podział budżetu Na powyższym wykresie podział budżetu na rok 2012 odzwierciedla znaczenie przywiązywane do działań operacyjnych: wskaźnik podziału między tytuły operacyjne i administracyjne wynosi 67:33. 3.1.2. Budżet operacyjny Rysunek 3: Podział budżetu operacyjnego Z budżetu operacyjnego na rok 2012, który wynosił 59,8 mln EUR, 80% dostępnych środków rozdysponowano na potrzeby wspólnych operacji (na granicach lądowych, morskich i powietrznych oraz w odniesieniu do współpracy w zakresie powrotów), jak przedstawiono na wykresie poniżej. Ten rozdział środków opiera się na programach prac Fronteksu – wieloletnim i rocznym – przyjętych przez zarząd Fronteksu. 3.2. Wykorzystanie środków przeniesionych z 2011 r. na 2012 r. Po zakończeniu roku budżetowego 2012 Frontex potwierdził całkowite wykorzystanie środków na płatności uzyskanych w 2011 r. Z całkowitej kwoty przeniesionej z 2011 r. na 2012 r. 31,7 mln EUR wypłacono w 2012 r., podczas gdy 7,1 mln EUR trzeba było anulować; główny powód anulowania jest związany z faktem, że beneficjenci dotacji wnioskowali o niższe kwoty niż oszacowano na początku działania operacyjnego. Niemniej jednak całkowite wykorzystanie środków budżetowych udostępnionych Fronteksowi w 2011 r. wyniosło 93%. 3.3. Zasoby ludzkie Rok 2012 przyniósł wiele wyzwań dla obszaru zasobów ludzkich Fronteksu, jednak ze wszystkimi poradzono sobie efektywnie i skutecznie. Sektor zasobów ludzkich przyczynił się do zarządzania personelem w trzech głównych obszarach: rekrutacji i selekcji, rozwoju personelu oraz szkolenia i zarządzania personelem. Ponadto ukończono normalizację opisów stanowisk pracy w całej Agencji. Ukończono również drugie coroczne badanie personelu, które wykazało znacznie lepszy wskaźnik odpowiedzi. Całkowita liczba pracowników w dniu 31 grudnia 2011 r. Personel zatrudniony na czas określony Plan zatrudnienia na 2011 r. Nowe stanowiska w 2012 r. obsadzone w 2012 r. Stanowiska nieobsadzone w 2012 r. (Zastępstwa) obsadzone w 2012 r. Całkowita liczba Plan zatrudnienia pracowników na 2012 r. w dniu 31 grudnia 2012 r. 141 143 0 13 9 137 143 Personel kontraktowy 85 88 0 10 9 84 87 Oddelegowani eksperci krajowi 78 83 0 14 19 82 83 304 314 0 37 37 303 313 Ogółem Rysunek 4: Dane liczbowe dotyczące rekrutacji w 2012 r. 3.3.1 Rekrutacja Otrzymano łącznie 1812 podań o pracę na wolnych stanowiskach – pracowników zatrudnionych na czas określony, pracowników kontraktowych i oddelegowanych ekspertów krajowych. Przeprowadzono 32 procedury rekrutacji (zatrudniono 37 osób), przy czym kolejne 16 zainicjowanych procedur ma zakończyć się w 2013 r. Przeprowadzono 114 rozmów kwalifikacyjnych. Całkowita liczba pracowników na koniec 2012 r. wynosiła 303 spośród całkowitej zatwierdzonej liczby wynoszącej 313. Podział pracowników według jednostek Fronteksu i liczby pracowników zatrudnionych na czas określony przedstawiono w załącznikach I i J. 3.3.2 Rozwój i szkolenie personelu W okresie sprawozdawczym 290 pracowników uczestniczyło w 76 szkoleniach (21 ogólnych i 55 specyficznych). Dodatkowo zrealizowano 20 kursów językowych i 8 sesji szkoleniowych z zakresu etyki. Przygotowywany jest protokół ustaleń pomiędzy Fronteksem a DG ds. Informatyki (Komisja Europejska), która poszerzy możliwości szkolenia pracowników Fronteksu. Ma on zostać podpisany na początku 2013 r. Wprowadzoną w 2010 r. ocenę pracowników w trybie online udoskonalono na podstawie informacji zwrotnych uzyskanych od pracowników. Przeprowadzono postępowanie w sprawie zmiany zaszeregowania, wskutek czego 5 pracowników awansowało. W 2012 r. przyjęto 26 stażystów, wybierając kandydatów z puli 300 osób. Stażyści ci wnieśli znaczny wkład w obszary, do których zostali przypisani. Politykę przedłużania kontraktów zmodyfikowano i znormalizowano, aby uwzględnić doświadczenia zdobyte w tej dziedzinie podczas procesu w 2011 r. 3.3.3 Zarządzanie personelem Wykorzystanie budżetu przeznaczonego na tytuł 1 (wydatki związane z personelem) osiągnęło 99% wykonania, przy czym wszystkich płatności dokonano w sposób terminowy i prawidłowy. Baza danych dotyczących zasobów ludzkich oraz aplikacje służące do zarządzania urlopami były dalej udoskonalane, zapewniając większą efektywność tego sektora. Na podstawie zwiększonego zapotrzebowania w obszarach działalności Fronteksu podpisano umowę z przedsiębiorstwem zewnętrznym dotyczącą krótkoterminowego świadczenia tymczasowych usług w zakresie zasobów ludzkich. Jak dotąd efektem tego była rekrutacja ośmiu „tymczasowych” pracowników zewnętrznych. 4. Osiągnięcia sieci Unii Europejskiej ds. fałszowania dokumentów (EDF) Członkowie społeczności straży granicznej w UE uznają fałszowanie dokumentów za istotne z kilku powodów. Po pierwsze fałszowanie dokumentów umożliwia migrantom w sytuacjach nielegalnych lub bezprawnych wkraczanie na terytorium państwa członkowskiego i potencjalnie również swobodne przemieszczanie się w strefie Schengen. Po drugie osoby przyjmujące fałszywą tożsamość i działające na czarnych rynkach poważnie wpływają na bezpieczeństwo wewnętrzne i zagrażają międzynarodowych dochodzeniom, a także krajowym systemom zabezpieczenia społecznego oraz zdolności państw do efektywnego zarządzania swoimi legalnymi społecznościami i chronienia ich. W końcu fałszowanie dokumentów przynosi zyski i stopniowo wymaga bliższego i silniejszego powiązania ze zorganizowanymi grupami przestępczymi, ponieważ nowoczesne dokumenty wymagają stosowania bardziej wykwalifikowanych i kosztowniejszych technik, aby zapewnić fałszywe dokumenty wysokiej jakości. Niemniej jednak do niedawna państwa członkowskie nie prowadziły regularnej ani skonsolidowanej wymiany informacji na ten temat, a tym samym brakowało ogólnej analizy tendencji w dziedzinie fałszowania dokumentów na poziomie UE. Aby zaspokoić ten deficyt informacji oraz opierając się na sukcesie dostosowanej analizy ryzyka w zakresie fałszowania dokumentów z 2010 r., na początku 2012 r. utworzono sieć analizy ryzyka związanego z fałszerstwem dokumentów w Unii Europejskiej (EDF-RAN), aby służyła jako platforma wymiany informacji pomiędzy państwami członkowskimi. Pod nadzorem Fronteksu w 2012 r. przedstawiciele około 28 państw członkowskich/państw stowarzyszonych w ramach Schengen spotykali się i wymieniali informacje przy trzech oddzielnych okazjach, w tym w trakcie wydarzenia związanego z prezydencją, którego gospodarzem były władze cypryjskie. W ramach tej sieci również opracowano i realizowano szczegółowy złożony program comiesięcznej wymiany danych obejmujących wszystkie wykryte fałszerstwa dokumentów na granicach zewnętrznych oraz w odniesieniu do lotów międzynarodowych. Ta wymiana danych opierała się na ścisłych definicjach i wytycznych, pod którymi podpisały się wszystkie państwa członkowskie/państwa stowarzyszone w ramach Schengen. W maju 2012 r. jednostka analizy ryzyka wykorzystała te dane do opracowania pierwszej rocznej analizy ryzyka związanego z fałszerstwem dokumentów w Unii Europejskiej (EDF-ARA), która znacznie zwiększyła wiedzę na temat sytuacji w odniesieniu do zakresu i charakteru fałszowania dokumentów wykorzystywanych do nielegalnego wjazdu na teren UE/państw stowarzyszonych w ramach Schengen. Zbiór danych PULSAR zapewnia wartość dodaną w odniesieniu do wiedzy na temat sytuacji Biorąc pod uwagę ograniczoną liczbę działań operacyjnych na zewnętrznych granicach powietrznych w 2012 r., wymiana informacji niezależnie od działalności operacyjnej nabrała znaczenia. PULSAR jest mechanizmem cotygodniowego gromadzenia danych dotyczących szeregu parametrów nielegalnej migracji uzyskiwanych z ponad 110 portów lotniczych w UE i w niektórych państwach trzecich. Dane te są gromadzone i analizowane w cotygodniowych sprawozdaniach rozpowszechnianych wśród wszystkich zaangażowanych państw. Takie sprawozdania obecnie zapewniają najbardziej aktualny dostępny obraz sytuacji na zewnętrznych granicach powietrznych Unii Europejskiej. Zgromadzone dane pozwalają dopasować zjawiska w dziedzinie nielegalnej migracji zarówno do szlaków, jak i linii lotniczych, umożliwiając państwom członkowskim i Fronteksowi skupienie działań operacyjnych na określonych lotach, co do których stwierdzono, że stanowią ryzyko. W 2012 r. usprawniono korzystanie z oprogramowania narzędzi analizy, aby zapewnić wyraźniejszy i dokładniejszy obraz. Co ważniejsze, zapewniło to system ostrzegania o tendencjach, który umożliwia szybkie przekazywanie państwom członkowskim informacji dotyczących nowych zjawisk zidentyfikowanych w portach lotniczych w UE. System pozycjonowania Fronteksu System pozycjonowania Fronteksu (FPS) jest pojedynczym, zintegrowanym, działającym w czasie rzeczywistym automatycznym systemem śledzenia zasobów rozlokowanych w ramach wspólnych operacji koordynowanych przez Frontex oraz wyświetlającym pozycję tych zasobów w czasie rzeczywistym. Oblicza on też koszty bieżące związane z tymi zasobami, a tym samym zapewnia zautomatyzowane procedury uwzględniania danych finansowych w ramach wspólnych operacji i sprawozdawczości w odniesieniu do tych danych. Stanie się również narzędziem wspomagającym poziom „operacje” EUROSUR poprzez dostarczanie informacji na temat zasobów rozlokowanych w ramach wspólnych operacji. W tym celu wszystkie zasoby rozmieszczone w ramach wspólnych operacji muszą być wyposażone w przenośny przekaźnik GPS/satelitarny. Informacje dotyczące zasobów (czas, pozycja, prędkość, kurs, wysokość, rodzaj) wysyłane poprzez przenośne wyposażenie są odbierane w międzynarodowym/krajowym ośrodku koordynacji lub w innym miejscu zdefiniowanym w planie operacji i wyświetlane na ekranie przenośnego modułu operacyjnego w czasie rzeczywistym lub zbliżonym do rzeczywistego. W ten sposób można zwiększać wiedzę o zasobach i zapewniać osobom odpowiedzialnym aktualne, dokładne i kompletne informacje, na których mogą opierać swoje codzienne decyzje, ułatwiając tym samym cykl operacyjny wspólnych operacji. W stosownych przypadkach przyczynia się to także do efektywniejszego angażowania tych zasobów w działania poszukiwawczo-ratownicze. Oprogramowanie systemu umożliwia automatyczne obliczanie kosztów związanych z zasobami, a tym samym ułatwia zarządzanie finansowe wspólnymi operacjami. Zakres pierwszego etapu projektu pilotażowego obejmował utworzenie prototypu systemu śledzenia wraz z modułem finansowym, aby ułatwić operacyjne i finansowe zarządzanie wspólnymi operacjami koordynowanymi przez Frontex. Cel ten osiągnięto. Zakres drugiego etapu projektu pilotażowego obejmuje dalsze prace nad już istniejącym prototypem systemu pozycjonowania Fronteksu, aby zweryfikować jego pełną zdolność operacyjną oraz stosowność do celów wspólnych operacji Fronteksu i innych działań. Kompatybilny obraz operacyjny Fronteksu Podstawową ideą stojącą za kompatybilnym obrazem operacyjnym Fronteksu (FCOI) jest wdrożenie bezpiecznej transmisji do ośrodków koordynacji w czasie rzeczywistym obrazu operacyjnego pochodzącego z zasobów technicznych rozlokowanych w ramach wspólnych operacji Fronteksu. Zapewni to pełniejszy obraz sytuacji na potrzeby podejmowania decyzji, planowania rozmieszczenia personelu i zdolności reagowania, a tym samym zredukuje liczbę przypadków utraty życia na morzu i liczbę niewykrytych nielegalnych imigrantów wjeżdżających do UE. Głównym celem tego projektu pilotażowego jest zbadanie, a następnie opracowanie platformy, która może zebrane wszystkie dane zgromadzone przez rozlokowane zasoby i przesłać je w czasie rzeczywistym do ośrodków koordynacji na szczeblu regionalnym lub krajowym. Na etapie pilotażowym w 2012 r. kompatybilny obraz operacyjny Fronteksu wdrożono w celu sprawdzenia jego pełnej zdolności operacyjnej i stosowności do wspólnych operacji Fronteksu. Jednocześnie nadal badane są możliwości ułatwienia wymiany informacji operacyjnych i wywiadowczych dotyczących incydentów wraz z przekazywaniem do EUROSUR obrazu operacyjnego w czasie rzeczywistym, europejskiego obrazu sytuacji lub krajowego obraz sytuacji. Podejmowane będą intensywne wysiłki w tym kierunku. Wybrane państwa członkowskie uczestniczące w koordynowanych przez Frontex wspólnych operacjach udzieliły własnego wyposażenia technicznego, co pozwoliło na bezpieczną transmisję obrazu operacyjnego z rozlokowanej jednostki do odbiornika naziemnego, a następnie do ośrodka koordynacji za pośrednictwem sprzętu do zabezpieczania danych zapewnionego przez Frontex. Szkolenie członków europejskich zespołów straży granicznej: szkolenie wstępne i profilowe europejskich zespołów straży granicznej Pojęcie europejskich zespołów straży granicznej wprowadzono w zmienionym rozporządzeniu ustanawiającym Frontex. Europejskie zespoły straży granicznej poprawią jakość wspólnych operacji, a wszyscy zaproszeni funkcjonariusze rozlokowani w ramach wspólnych operacji staną się członkami tej rezerwy. Aby zapewnić funkcjonariuszom możliwość odpowiedniego szkolenia, Frontex opracował wstępne szkolenie dla wszystkich funkcjonariuszy, a także specjalistyczne szkolenie dla niektórych z 13 profili należących do rezerwy europejskich zespołów straży granicznej (zob. rysunek 5: Profile zespołów europejskiej straży granicznej – str. 41). Wstępne szkolenie europejskich zespołów straży granicznej Celem wstępnego szkolenia europejskich zespołów straży granicznej jest zapewnienie stałego wysokiego standardu wiedzy i umiejętności, jaki jest wymagany od europejskich funkcjonariuszy straży granicznej do skutecznego wykonywania obowiązków w charakterze członków europejskich zespołów straży granicznej. Szkolenie to polega na zapewnieniu funkcjonariuszom szkolenia w zakresie stosownego prawa unijnego i międzynarodowego, w tym praw podstawowych oraz dostępu do ochrony międzynarodowej, a także wytycznych dla celów identyfikacji osób potrzebujących ochron i kierowania ich do odpowiednich placówek. Zgodnie z rozporządzeniem muszą oni posiadać tę wiedzę przed rozpoczęciem udziału w działaniach operacyjnych. Ponadto wstępne szkolenie przygotowuje funkcjonariuszy do praktycznego zaangażowania we wspólne operacje. Szkolenie jest zróżnicowane i wymagające, obejmuje szeroki zakres tematów – od praw podstawowych i handlu ludźmi po plan operacji, gotowość do rozlokowania, kodeks postępowania Fronteksu i świadomość ryzyka. To wstępne szkolenie europejskich zespołów straży granicznej jest otwarte dla wszystkich ich członków niezależnie od ich profilu specjalizacji. Opracowywanie szkolenia rozpoczęło się w listopadzie 2011 r., a pod koniec maja 2012 r. odbyło się pierwsze szkolenie pilotażowe. W ciągu kolejnych sześciu miesięcy 259 członków rezerwy europejskich zespołów straży granicznej przeszkolono i wyposażono w wiedzę niezbędną do wykonywania obowiązków w ramach wspólnych operacji na granicach w Europie. Szkolenie profilowe członków europejskich zespołów straży granicznej Poza wstępnym szkoleniem europejskich zespołów straży granicznej Frontex zapewnia szkolenie profilowe w odniesieniu do wybranych profili członków tych zespołów. Ten rodzaj szkolenia ma zaspokoić określone potrzeby operacyjne i dostosować aktualnie dostępne umiejętności do wymogów w zakresie kompetencji. Szkolenie profilowe obejmuje kompletny zakres wiedzy specjalistycznej, ułatwia stosowanie najlepszych praktyk w odniesieniu do zdefiniowanych kompetencji zawodowych, a także może inspirować do wdrożenia określonych profili na poziomie krajowym. Od 2011 r. Frontex zorganizował następujące specjalistyczne kursy szkoleniowe: eksperci w dziedzinie przesłuchań (przeszkolono 55 ekspertów z 19 państw); eksperci w dziedzinie kontroli (przeszkolono 78 ekspertów z 24 państw); eksperci w dziedzinie wywiadów działający na drugiej linii (przeszkolono 47 ekspertów z 19 państw). Od 2012 r. wszystkie trzy obszary szkolenia traktowane są jako specjalistyczne szkolenia profilowe dla członków europejskich zespołów straży granicznej. Aby ułatwić szybkie, pełne i opłacalne przygotowanie ekspertów, po każdym wymienionym szkoleniu profilowym odbywa się sesja utrwalająca dla członków europejskich zespołów straży granicznej. Ramy kwalifikacji sektorowych dla straży granicznej W ubiegłym roku Frontex razem z grupą 40 ekspertów w zakresie szkoleń i operacji z państw członkowskim i państw stowarzyszonych w ramach Schengen opracował ramy kwalifikacji sektorowych dla straży granicznej – pierwsze tego typu ramy w obszarze egzekwowania prawa w UE. Celem było stworzenie ram, które ułatwiłyby krajową integrację wspólnych standardów szkoleniowych Fronteksu i promowałyby najlepsze europejskie praktyki w zakresie projektowania i rozwijania szkoleń zgodnie z zasadami bolońskimi i kopenhaskimi. Ramy kwalifikacji sektorowych stanowią europejskie ramy referencyjne dla wszystkich wymogów dotyczących kształcenia i standardów zawodowych straży granicznych. Ramy kwalifikacji sektorowych obejmują wszystkie poziomy kwalifikacji uzyskiwanych przez straż graniczną w ramach kształcenia zawodowego i akademickiego, a także szkolenia. Aby zmniejszyć przepaść pomiędzy uczeniem się a praktyką, twórcy ram kwalifikacji sektorowych stworzyli mapę wszystkich znanych zadań straży granicznej, co zagwarantuje, że wszystkie szkolenia opracowane w przyszłości i oparte na ramach kwalifikacji sektorowych będą miały znaczenie operacyjne. Ramy sektorowe są jednym z głównych narzędzi wprowadzonych w ramach procesu bolońskiego, aby osiągnąć harmonizację i mobilność uczenia się w obrębie różnych sektorów zawodowych. Ramy kwalifikacji sektorowych wyraźnie określają zakres standardów szkoleniowych, edukacyjnych i zawodowych straży granicznej niezależnie od pozostałych obowiązków organizacyjnych. Tworzą możliwość akredytowania i walidacji wszystkich kursów szkoleniowych, a także przewidują certyfikaty szkoleń, które mogą być uznawane przez wszystkie państwa europejskie i krajowe systemy edukacji. Wszystkie opracowywane lub zmieniane produkty szkoleniowe Fronteksu (np. programy szkoleń, kursy, podręczniki) będą dostosowane do ram kwalifikacji sektorowych. Automatyczna kontrola graniczna Frontex i Komisja Europejska współorganizowały pierwszą światową konferencję na temat automatycznej kontroli granicznej pt. „Border Crossing as Easy as ABC” (przekraczanie granic łatwe jak ABC). Wydarzenie to odbyło się w Warszawie w dniach 25-26 października. To dwudniowe wydarzenie zgromadziło ponad 200 przedstawicieli państw członkowskich, agencji, państw trzecich, 10 organizacji międzynarodowych i organów normalizacyjnych, 21 dostawców technologii oraz 11 placówek badawczych, którzy zebrali się, aby omówić operacyjne i praktyczne wyzwania i ryzyko związane ze stosowaniem automatycznej kontroli, potrzebę globalnej interoperacyjności i wynikające z niej korzyści oraz sposoby, w jakie można ją uzyskać i promować. Prelegenci przybyli z tak dalekich krajów, jak Australia, Kanada, Hongkong, Nowa Zelandia, Rosja, Arabia Saudyjska i Stany Zjednoczone, aby wymienić swoje doświadczenia i praktyki w celu znalezienia wspólnych rozwiązań i możliwości osiągnięcia postępów. Światowa konferencja na temat automatycznej kontroli granicznej była pierwszą inicjatywą na skalę światową mającą ułatwić dyskusję nad potrzebą harmonizacji i interoperacyjności rozwiązań w zakresie automatycznej kontroli granicznej na całym świecie. Kilka tematów wyróżniało się jako wspólne tematy konferencji. Pod względem harmonizacji, normalizacji i interoperacyjności potrzeba utworzenia jednego globalnego organu była wyrażana jednogłośnie. W obszarze wymiany najlepszych praktyk i praktycznej współpracy Frontex uznano za jedyny organ pełniący funkcję takiego forum i kierującego harmonizacją z perspektywy użytkownika. Zachęcono Frontex do dalszego odgrywania tej roli i do działania na tym polu. Konferencja otrzymała znakomite recenzje i informacje zwrotne od uczestników, którzy wyrazili zainteresowanie kolejnym takim wydarzeniem oraz przekształceniem go w wydarzenie coroczne. W rezultacie Frontex planuje zorganizować następną światową konferencję poświęconą automatycznej kontroli granicznej. Ma ona odbyć się w listopadzie 2013 r. ADESVET: Zaawansowane szkolenie w zakresie wykrywania skradzionych pojazdów Co roku w UE kradzionych jest ponad 1,2 mln pojazdów silnikowych. Znaczna część tych pojazdów jest kradziona przez zorganizowane grupy przestępcze i po modyfikacji transportowana za granicę. Aby promować zwalczanie tej formy przestępczości zorganizowanej, Frontex rozpoczął opracowywanie zaawansowanego narzędzia szkoleniowego na potrzeby wykrywania skradzionych pojazdów (ADESVET). ADESVET to nowoczesne narzędzie szkoleniowe, które może być również wykorzystywane w operacjach. Oferuje pełny zakres informacji teoretycznych – od obrazu sytuacji, sposobu działania i ogólnych informacji na temat rejestracji pojazdów, w tym dokumentów, po szczegółowe informacje na temat poszczególnych pojazdów. Narzędzie szkoleniowe opracowano poprzez szerokie zaangażowanie ekspertów krajowych w ramach warsztatów strategicznych, posiedzeń grupy ekspertów oraz badań terenowych. ADESVET zapewnia funkcjonariuszom straży granicznej łatwo dostępne szczegółowe informacje potrzebne do identyfikacji skradzionych pojazdów. Narzędzie to wspiera spójność praktyk edukacyjnych poprzez dostosowanie kształcenia osoby prowadzącej szkolenie, materiału instruktażowego i praktyk w zakresie oceny. Program zaawansowanego szkolenia w zakresie wykrywania skradzionych pojazdów ma charakter ogólny i można go adaptować do różnych kontekstów krajowych w celu uwzględnienia określonych problemów lokalnych. Nowe narzędzie szkoleniowe oferuje funkcjonariuszom straży granicznej nowe sposoby uczenia się (e-learning) poprzez interaktywne menu, materiały audio i wideo oraz trójwymiarowe obrazy pojazdów. System obsługuje sekwencyjne i hierarchiczne powiązania pomiędzy modułami i sekcjami, a także jest wspomagany i aktualizowany poprzez Internet. W porównaniu z tradycyjnymi podręcznikami i prezentacjami PowerPoint ADESVET zapewnia wiele dodatkowych możliwości przeglądania materiałów szkoleniowych. Narzędzie opracowane zostało przede wszystkich do celów szkoleniowych, ale może również być stosowane niezależnie w operacjach w terenie oraz jako materiał referencyjny przez ekspertów krajowych. Celowo utworzono je w formacie ogólnym i z podziałem na moduły, aby ułatwić tłumaczenie i dostosowywanie do kontekstu lokalnego i krajowego. Proces wdrożenia obejmuje kontekstualizację, tłumaczenie, walidację i szkolenie użytkowników końcowych. Zdjęcie: Inauguracyjne posiedzenie Forum Konsultacyjnego w siedzibie Fronteksu, październik 2012 r. Ustanowienie Forum Konsultacyjnego ds. Praw Podstawowych Podczas gdy sześć wyspecjalizowanych organizacji (organizacji międzynarodowych i agencji UE) zaproszono bezpośrednio na mocy decyzji zarządu z dnia 23 maja, w lipcu specjalnie utworzony w tym celu komitet redakcyjny wybrał dodatkowych dziewięć organizacji społeczeństwa obywatelskiego w drodze otwartego zaproszenia do wyrażenia zainteresowania, które opublikowano w maju. Komitet ustalił również listę rezerwową i rejestr organizacji, które mogą być powoływane ad hoc w charakterze ekspertów podczas omawiania określonych punktów porządku obrad. Istotne było ograniczenie liczby członków Forum Konsultacyjnego, aby jego prace były bardziej efektywne. W związku z tym proces wyboru sprzyjał organizacjom społeczeństwa obywatelskiego działającym w skali europejskiej lub międzynarodowej, które same mogłyby reprezentować więcej niż jedną organizację (organizacje parasolowe). Członkami Forum Konsultacyjnego ds. Praw Podstawowych Fronteksu są następujące organizacje: Biuro Amnesty International ds. Instytucji Europejskich, Caritas Europa, Komitet Kościołów na rzecz Migrantów w Europie, Rada Europy, Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, Europejska Rada ds. Uchodźców i Wypędzonych, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Międzynarodowa Komisja Katolicka ds. Migracji, Międzynarodowa Komisja Prawników, Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji, Jezuicka Służba Uchodźcom, Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE, Platforma Międzynarodowej Współpracy na rzecz Migrantów bez Dokumentów, Biuro Czerwonego Krzyża w Unii Europejskiej, Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców. Metody pracy Forum Konsultacyjnego i sposoby przekazywania informacji temu forum zostały omówione z członkami forum na wstępnym posiedzeniu, które odbyło się w dniu 5 września 2012 r. Po przedstawieniu uwag przez członków forum zarząd Fronteksu przyjął te metody pracy i sposoby przekazywania informacji w dniu 27 września 2012 r. Forum Konsultacyjne oficjalnie rozpoczęło działalność po posiedzeniu inauguracyjnym, które odbyło się w Warszawie w dniu 16 października 2012 r. Rysunek 5: Profile zespołów europejskiej straży granicznej Ekspert w dziedzinie przesłuchań Funkcjonariusz przesłuchujący osobę, która nielegalnie przekroczyła granicę zewnętrzną lub podjęła próbę nielegalnego przekroczenia tej granicy, dążący do pozyskania informacji w celu zwiększenia wiedzy operacyjnej lub dla celów analitycznych. Ekspert w dziedzinie kontroli Funkcjonariusz przesłuchujący osobę bez dokumentów, która nielegalnie przekroczyła granicę zewnętrzną lub podjęła próbę nielegalnego przekroczenia tej granicy, przyjmujący założenia co do najbardziej prawdopodobnego obywatelstwa tej osoby. Ekspert w dziedzinie wywiadów działający na drugiej linii Funkcjonariusz przesłuchujący obywateli państw trzecich na drugiej linii przejścia granicznego w ramach kontroli wjazdu lub wyjazdu, który w trakcie tego działania gromadzi również informacje dla celów wywiadowczych. Funkcjonariusz wsparcia Fronteksu (FSO) ds. rozlokowania i logistyki Funkcjonariusz wspierający Frontex w rozlokowaniu zasobów operacyjnych i zarządzaniu nimi (ekspertami lub środkami technicznymi) w ramach szybkich interwencji lub wspólnych operacji prowadzonych w siedzibie lub na obszarze operacyjnym. Funkcjonariusz działający na drugiej linii w porcie lotniczym Funkcjonariusz przeprowadzający odprawę graniczną na drugiej linii w portach lotniczych, który ma doświadczenie w kontroli granicznej na zewnętrznych granicach powietrznych. Funkcjonariusz działający na pierwszej linii Funkcjonariusz mający doświadczenie w przeprowadzaniu odprawy granicznej na pierwszej linii na przejściach granicznych lub kontroli na miejscu na terytorium państwa członkowskiego, aby dopilnować, że osoby, w tym ich środki transportu oraz przedmioty znajdujące się w ich posiadaniu, mają prawo wjazdu na terytorium lub jego opuszczenia. Ekspert ds. dokumentacji na poziomie zaawansowanym Funkcjonariusz, który ma doświadczenie w prowadzeniu dokładnych badań wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przekraczaniem granic i który zapewnia wsparcia funkcjonariuszom działającym na pierwszej linii. Funkcjonariusz ochrony granic Funkcjonariusz, który wypełnia obowiązki związane z ochroną granic na granicach zewnętrznych lub na terytorium państwa członkowskiego w celu zapobiegania nielegalnemu przekraczaniu granic i przeciwdziałania przestępczości transgranicznej oraz w celu podejmowania właściwych środków. Funkcjonariusz wsparcia Fronteksu w Centrum Sytuacyjnym Fronteksu Funkcjonariusz mający umiejętności umożliwiające wspieranie funkcjonariusza pełniącego dyżur w Centrum Sytuacyjnym Fronteksu w wykonywaniu następujących obowiązków: (i) przetwarzaniu informacji operacyjnych i opracowywaniu sprawozdań operacyjnych (ii) wykorzystywaniu narzędzi ochrony dostępnych w ramach EUROSUR, koordynowaniu wewnętrznych i zewnętrznych zainteresowanych stron, zarządzaniu korzystaniem z tych narzędzi i przetwarzaniu uzyskanych informacji. Funkcjonariusz wsparcia Fronteksu Funkcjonariusz wspomagający Frontex w wykonywaniu jej obowiązków, rozlokowywany w miejscu działań operacyjnych, skąd można najskuteczniej udzielać wsparcia, aby zapewnić skuteczną realizację działań operacyjnych. Funkcjonariusz mobilnej jednostki operacyjnej Funkcjonariusz wspierający organy krajowe przyjmującego państwa członkowskiego w gromadzeniu informacji dotyczących zatrzymań nielegalnych imigrantów w celu identyfikacji osób podejrzanych o udział w ułatwianiu nielegalnej migracji, handlu ludźmi i innej transgranicznej działalności przestępczej. Funkcjonariusz ds. wykrywania skradzionych pojazdów Funkcjonariusz mający doświadczenie w dokładnej weryfikacji pojazdów i ich dokumentacji, aby ustalić, czy zostały one skradzione. Terenowy koordynator prasy Funkcjonariusz ułatwiający pracę dziennikarzy zajmujących się koordynowanymi przez Frontex operacjami na miejscu i współpracujący z biurem prasowym Fronteksu. Terenowy koordynator prasy będzie potrzebny w operacjach, które przyciągają dużą uwagę mediów, takich jak szybkie interwencje. 5. Załączniki Załącznik A. Wykaz członków zarządu Państwo Imię i nazwisko Stanowisko/Ranga Instytucja Austria Robert Strondl Przewodniczący zarządu Fronteksu do 25 kwietnia 2012 r., generał dywizji, przewodniczący Departamentu „Sprawy Operacyjne” Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Peter Muyshondt zastąpiony przez Nadinspektor Dyrekcja Policji Administracyjnej i Operacji, Policja Federalna Tony’ego Mutona od 1 maja 2012 r. Nadinspektor Dyrekcja Policji Administracyjnej i Operacji, Policja Federalna Bułgaria Zaharin Penov Starszy komisarz, dyrektor Główna Dyrekcja „Policji Granicznej” Nadinspektor Policja Cypru Cypr Emilios Lambrou zastąpiony przez Glykeriosa Leontiou Nadinspektor A Policja Cypru Belgia Państwo Imię i nazwisko Stanowisko/Ranga Instytucja Vladislav Husák zastąpiony przez Pułkownik, dyrektor Dyrekcja Policji ds. Cudzoziemców Milana Majera od 17 sierpnia 2012 r. Pułkownik, dyrektor Dyrekcja Policji ds. Cudzoziemców Ole Andersen zastąpiony przez Zastępca komendanta krajowego Duńska Policja Krajowa Richarda dsterlunda la Cour od 14 listopada 2012 r. Nadinspektor Duńska Policja Krajowa Estonia Tõnu Hunt Zastępca dyrektora generalnego, pułkownik Straży Granicznej Zarząd Policji i Straży Granicznej Finlandia Jaakko Kaukanen Szef fińskiej Straży Granicznej, generał broni Fińska Straż Graniczna Francja François Lucas Dyrektor ds. imigracji Ministerstwo Imigracji, Integracji, Tożsamości Narodowej i Solidarnego Rozwoju Niemcy Ralf Göbel Przewodniczący zarządu Fronteksu od 26 kwietnia 2012 r., zastępca dyrektora generalnego Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, dyrektor generalny ds. Policji Federalnej Vasileios Kousoutis zastąpiony przez Generał brygady Komenda Główna Policji Greckiej/Wydział ds. Cudzoziemców Eliasa Papaspiropoulosa od 14 września 2012 r. Generał brygady Komenda Główna Policji Greckiej/Wydział ds. Cudzoziemców Węgry József Hatala Główny komisarz kwatery głównej policji krajowej, generał broni Węgierska Policja Krajowa Włochy Salvatore Guglielmino Dyrektor Policji Granicznej i Służb ds. Cudzoziemców Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Łotwa Normunds Garbars Pułkownik, szef Państwowej Straży Granicznej Straż Graniczna Litwa Vainius Butinas Komendant Państwowej Służby Straży Granicznej Państwowa Służba Straży Granicznej, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Luksemburg Pascal Schumacher Doradca ds. wymiaru sprawiedliwości i spraw Stałe przedstawicielstwo Wielkiego Księstwa Luksemburga wewnętrznych przy Unii Europejskiej Malta Neville Xuereb Nadinspektor Policja maltańska, Oddział Specjalny Dick Van Putten zastąpiony przez Generał broni Royal Marechausse J.A.J Hansa Leijtensa od 1 lutego 2012 r. Generał brygady Royal Marechausse Leszek Elas zastąpiony przez Generał brygady, Komendant Główny Straży Polska Straż Graniczna Granicznej Dominika Tracza od 22 maja 2012 r. Generał, Komendant Główny Straży Granicznej Polska Straż Graniczna Portugalia Manuel Jarmela Palos Zastępca przewodniczącego zarządu Fronteksu do 14 lutego 2012 r., krajowy dyrektor ds. Migracji i Służby Granicznej Służba ds. Cudzoziemców i Granic Rumunia Ioan Buda Inspektor generalny Inspektorat Generalny rumuńskiej Policji Granicznej Słowacja tudovut Biro Dyrektor Urzędu ds. Policji Granicznej i Cudzoziemców Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Słowackiej Słowenia Marko Gaŝperlin Przewodniczący zarządu Fronteksu od 15 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, kwietnia 2012 r., starszy nadinspektor policji, Generalna Dyrekcja Policji zastępca dyrektora Juan Enrique Taborda Alvarez zastąpiony przez Generalny komisarz ds. cudzoziemców i granic Policja Krajowa Emilia Baosa Arrabala od 13 stycznia 2012 r. Generalny komisarz ds. cudzoziemców i granic Policja Krajowa Klas Friberg Komisarz Szwedzkiej Policji Kryminalnej Szwedzka Policja Kryminalna Stefano Manservisi Dyrektor generalny DG do Spraw Wewnętrznych Komisja Europejska Belinda Pyke Dyrektor ds. Migracji i Granic, DG do Spraw Wewnętrznych Komisja Europejska John O’Driscoll Dyrektor Urzędu, nadinspektor Krajowy Urząd Imigracyjny Tom Dowdall zastąpiony przez Dyrektor Straż Graniczna Jacqueline Luetchford od 25 października 2012 r. Dyrektor Straż Graniczna Islandia Sigrídur Björk Gudjónsdóttir Komisarz Okręgu Sądowego Policja okręgu Sudurnes Lichtenstein Mario Büchel Komisarz Wydziału Policja Krajowa od 2 kwietnia 2012 r. Czechy Dania Grecja Holandia Polska Hiszpania Szwecja Komisja Europejska Irlandia Wielka Brytania Państwo Imię i nazwisko Stanowisko/Ranga Instytucja Bezpieczeństwa i Ruchu Drogowego Norwegia Stein Ulrich Starszy doradca krajowego komisarza policji Dyrekcja Policji Krajowej – stosunki międzynarodowe Szwajcaria Héribert Wider Kierownik Działu ds. Działań Szwajcarska Straż Graniczna Załącznik B. Wykaz decyzji zarządu podjętych w 2012 r. 22 23 Decyzja zarządu w sprawie przeniesienia środków z budżetu na rok 2011 do budżetu na rok 2012 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia rocznego wniosku Irlandii na rok 2012 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia rocznego wniosku Wielkiej Brytanii na rok 2012 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia poprawki nr 1 do programu prac na rok 2012 i budżetu na rok 2013 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia wstępnego programu prac Fronteksu na rok 2013 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia projektu przychodów i wydatków na rok 2013 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia projektu pilotażowego „Biuro Operacyjne Fronteksu” Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia sprawozdania ogólnego za rok 2011 Decyzja zarządu w sprawie ustanowienia komitetu redakcyjnego na potrzeby przygotowania analizy i oceny zarządu w odniesieniu do rocznej oceny ryzyka na rok 2011 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia strategii Fronteksu i planu wieloletniego na lata 2013-2016 Decyzja zarządu w sprawie ustalenia profili i łącznej liczby funkcjonariuszy straży granicznej, którzy mają być dostępni na potrzeby europejskich zespołów straży granicznej Decyzja zarządu w sprawie ustanowienia i składu Forum Konsultacyjnego Fronteksu Decyzja zarządu w sprawie utworzenia i modernizacji stanowiska kierownika jednostki Decyzja zarządu w sprawie protokołu ustaleń z Turcją Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia analizy i oceny sprawozdania urzędnika zatwierdzającego na temat poprzedniego roku budżetowego (roczne sprawozdanie z działalności za rok 2011) Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia opinii zarządu dotyczącej ostatecznego sprawozdania finansowego za rok 2011 Decyzja zarządu w sprawie powołania urzędnika ds. praw podstawowych Decyzja zarządu w sprawie metod pracy Forum Konsultacyjnego Fronteksu i sposobów przekazywania informacji Forum Konsultacyjnemu Fronteksu Decyzja zarządu ustanawiające procedury podejmowania przez dyrektora wykonawczego decyzji związanych z zadaniami operacyjnymi Agencji Decyzja zarządu ustanawiająca zasady dotyczące wyposażenia technicznego, które ma być wprowadzone na potrzeby skoordynowanych działań operacyjnych Fronteksu w 2013 r. Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia treści aktualizowanego na bieżąco planu operacyjnego w zakresie wspólnych działań dotyczących powrotów i sposobu działania przewidzianego w tym planie operacyjnym Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia planu terminów posiedzeń zarządu w 2013 r. Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia procedury dyscyplinarnej Fronteksu 24 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia poprawki nr 2 do programu prac na rok 2012 i budżetu na rok 2012 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 25 26 27 28 Decyzja zarządu ustanawiająca zasady dotyczące delegowania ekspertów krajowych mających zadania i uprawnienia funkcjonariuszy zaproszonych do Fronteksu Decyzja zarządu w sprawie zasad dotyczących kosztów członków europejskich zespołów straży granicznej Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia porozumienia roboczego z Azerbejdżanem Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia programu prac Fronteksu na rok 2013 i budżetu na rok 2013 8 lutego 2012 r. 16 marca 2012 r. 16 marca 2012 r. 19 marca 2012 r. 19 marca 2012 r. 19 marca 2012 r. 20 marca 2012 r. 20 marca 2012 r. 20 marca 2012 r. 16 kwietnia 2012 r. 23 maja 2012 r. 23 maja 2012 r. 23 maja 2012 r. 23 maja 2012 r. 25 czerwca 2012 r. 28 czerwca 2012 r. 26 września 2012 r. 26 września 2012 r. 26 września 2012 r. 27 września 2012 r. 27 września 2012 r. 27 września 2012 r. 27 września 2012 r. 31 października 2012 r. 28 listopada 2012 r. 28 listopada 2012 r. 28 listopada 2012 r. 21 grudnia 2012 r. Załącznik C. Wykaz wspólnych działań operacyjnych w 2012 r. Granice powietrzne Nazwa projektu Obszar prowadzenia działań operacyjnych Czas trwania Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie PP „Flexi Force” moduł operacyjny „Hubble” Przyjmujące państwa członkowskie: Belgia, Bułgaria, Finlandia, Francja, Niemcy, Węgry, Włochy, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Hiszpania, Szwecja 42 dni Austria, Belgia, Bułgaria, Szwajcaria, Czechy, Niemcy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Węgry, Włochy, Litwa, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Holandia, Wielka Brytania PP „Flexi Force” moduł operacyjny „Visa Integrity” Przyjmujące państwa członkowskie: Belgia, Czechy, Francja, Niemcy, Włochy, Holandia, Portugalia, Rumunia, Hiszpania 28 dni Belgia, Szwajcaria, Czechy, Niemcy, Dania, Finlandia, Francja, Węgry, Włochy, Litwa, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Hiszpania, Holandia Państwa trzecie: Albania, FYROM, Serbia, Chorwacja, Czarnogóra PP „Flexi Force” moduł operacyjny „Eurocup” Przyjmujące państwa członkowskie/państwa trzecie: Czechy, Włochy, Holandia, Polska, Portugalia, Hiszpania, Szwecja, Ukraina 29 dni Francja, Niemcy, Irlandia, Czechy, Włochy, Holandia, Polska, Portugalia, Hiszpania, Szwecja Państwa trzecie: Chorwacja, Rosja, Ukraina Wspólna operacja „Focal Points Air” Przyjmujące państwa członkowskie/państwa trzecie: Albania, Austria, Belgia, Bośnia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Finlandia, Francja, FYROM, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Łotwa, Mołdawia, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Serbia, Hiszpania, Szwajcaria, Ukraina 357 dni Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Islandia, Włochy, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Malta, Holandia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Szwajcaria Państwa trzecie: Chorwacja, Mołdawia, Ukraina Granice lądowe Nazwa projektu Obszar prowadzenia działań operacyjnych Czas trwania Wspólna operacja „Poseidon 2011 Land” - przedłużenie Południowo-wschodnie zewnętrzne granice lądowe UE (Grecja, Bułgaria) 88 dni (w 2012 r.) Wspólna operacja „Poseidon 2012 Land” Południowo-wschodnie zewnętrzne granice lądowe UE (Grecja, Bułgaria) 279 dni (w 2012 r.) Wspólna operacja „Focal Points 2012 Land” (w tym przedłużenie wspólnej operacji „Focal Points 2011 Land”) Projekt „Coordination Points 2012” Wspólna operacja „Eurocup Wyznaczone przejścia graniczne i obszar zielonej granicy. Przyjmujące państwa członkowskie: Bułgaria, Estonia, Finlandia, Grecja, Węgry, Łotwa, Litwa, Norwegia, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia Wyznaczone przejścia graniczne na granicach z Chorwacją, Mołdawią i Ukrainą Polska i Ukraina, Czechy, Niemcy, Włochy, Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie Grecja (państwo przyjmujące), Bułgaria (państwo pochodzenia i przyjmujące), Austria, Belgia, Szwajcaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Węgry, Włochy, Litwa, Łotwa, Malta, Holandia, Norwegia, Polska, Rumunia, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Wielka Brytania, Luksemburg; Grecja (państwo przyjmujące), Bułgaria (państwo pochodzenia i przyjmujące), Austria, Belgia, Szwajcaria, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Węgry, Łotwa, Litwa, Malta, Holandia, Norwegia, Polska, Rumunia, Portugalia, Słowacja, Hiszpania, Słowenia, Wielka Brytania; 365 dni (operacja stała) Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Łotwa, Litwa, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria; Państwa trzecie: Albania, Chorwacja, Mołdawia, Ukraina 36 dni Austria, Estonia, Węgry, Włochy, Polska, Rumunia, Słowenia; Państwa trzecie: Chorwacja, Mołdawia, Ukraina Austria, Bułgaria, Belgia, Czechy, Dania, Estonia, Francja, Finlandia, 29 dni Czas trwania Nazwa projektu Obszar prowadzenia działań operacyjnych 2012” Portugalia, Hiszpania, Holandia Wspólna operacja „Jupiter 2012” Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia 23 dni Wspólna operacja „Neptune 2012” Słowenia 23 dni Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie Niemcy, Grecja, Węgry, Irlandia, Włochy, Łotwa, Litwa, Portugalia, Holandia, Polska, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria; Państwa trzecie: Ukraina, Chorwacja, Rosja Austria, Bułgaria, Czechy, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Węgry, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Hiszpania; Państwa trzecie: Ukraina Austria, Bułgaria, Czechy, Francja, Węgry, Holandia, Polska, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Szwajcaria Państwa trzecie: Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Serbia Granice morskie Nazwa projektu Obszar prowadzenia działań Czas operacyjnych trwania Wspólna operacja „EPN Środkowy obszar basenu Morza Hermes 2011” Śródziemnego przedłużenie Wspólna operacja „EPN Środkowy obszar basenu Morza Aeneas 2011” Śródziemnego przedłużenie Wspólna operacja Wschodni obszar basenu Morza „Poseidon Sea 2011” Śródziemnego przedłużenie Wspólna operacja „Focal Points Sea 2011” Cypr przedłużenie Wspólna operacja „Poseidon Sea 2012” Wschodni obszar basenu Morza Śródziemnego 91 dni Włochy (państwo przyjmujące), Finlandia, Francja, Portugalia, Rumunia 91 dni Włochy (państwo przyjmujące), Islandia, Polska, Rumunia, Grecja, Portugalia, Hiszpania 91 dni Grecja (państwo przyjmujące) 67 dni Cypr (państwo przyjmujące), Holandia 275 dni Grecja (państwo przyjmujące), Austria, Niemcy, Dania, Hiszpania, Gruzja, Chorwacja, Francja, Węgry, Włochy, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Malta, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Szwecja, Ukraina, Wielka Brytania Przejścia graniczne w 4 państwach Wspólna operacja członkowskich: Rumunii, Bułgarii, 219 dni „Focal Points Sea 2012” Hiszpanii i Litwie Wspólna operacja Wyspy Kanaryjskie i zachodnie 168 dni „EPN Hera 2012” wybrzeża Afryki Wspólna operacja Zachodni obszar basenu Morza 169 dni „EPN Indalo 2012” Śródziemnego Wspólna operacja „EPN Minerva 2012” Zachodni obszar basenu Morza Śródziemnego (porty morskie) Wspólna operacja „EPN Aeneas 2012” Wspólna operacja „EPN Hermes 2012” Środkowy obszar basenu Morza Śródziemnego Środkowy obszar basenu Morza Śródziemnego Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie 55 dni 167 dni 183 dni Belgia, Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Norwegia, Rumunia, Hiszpania Hiszpania (państwo przyjmujące), Islandia, Luksemburg Hiszpania (państwo przyjmujące), Belgia, Francja, Islandia, Włochy, Łotwa, Luksemburg, Malta, Portugalia, Rumunia, Słowacja Hiszpania (państwo przyjmujące), Albania, Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Estonia, Finlandia, Francja, Gruzja, Grecja, Włochy, Litwa, Czarnogóra, Holandia, Norwegia, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Szwecja, Szwajcaria, Ukraina Włochy (państwo przyjmujące), Albania, Austria, Niemcy, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Islandia, Luksemburg, Portugalia, Rumunia, Hiszpania, Wielka Brytania Włochy (państwo przyjmujące), Austria, Francja, Finlandia, Gruzja, Islandia, Litwa, Polska, Portugalia, Rumunia, Hiszpania, Szwajcaria, Wielka Brytania Powroty Państwo Miejsce przeznaczenia organizujące działanie Uczestniczące państwa (z których odsyłane są osoby powracające) Ogółem liczba osób powracający ch Gruzja i Armenia Austria Austria, Bułgaria, Francja, Szwecja, Węgry 25 Kosowo Niemcy Niemcy, Austria, Szwecja, Norwegia, Węgry 50 Kolumbia i Ekwador Hiszpania Hiszpania, Francja, Włochy 99 Nigeria Włochy Włochy, Niemcy, Norwegia, Irlandia, Hiszpania 35 Serbia Niemcy Niemcy, Szwecja 71 Gruzja i Ukraina Hiszpania Hiszpania, Włochy, Szwecja, Francja, Niemcy, Austria, Węgry 48 Nigeria Austria Austria, Hiszpania, Malta, Niemcy, Francja, Irlandia, Holandia, Norwegia 56 Serbia Niemcy Niemcy, Szwecja, Francja 77 Gruzja i Armenia Austria Austria, Niemcy, Francja, Szwajcaria, Węgry 25 Uzbekistan Szwecja Szwecja, Finlandia 6 Serbia Niemcy Niemcy, Szwecja, Belgia, Włochy 92 Nigeria Holandia Holandia, Irlandia, Hiszpania, Luksemburg, Francja 33 Nigeria Włochy Włochy, Niemcy, Szwecja, Austria 46 Kosowo Niemcy Niemcy, Austria, Węgry, Rumunia 72 Gruzja i Ukraina Hiszpania Hiszpania, Irlandia, Austria, Niemcy, Francja 44 Nigeria Włochy Włochy, Malta 33 Serbia Niemcy Niemcy, Szwecja, Francja 100 Nigeria Austria Austria, Niemcy, Rumunia, Malta 28 Nigeria Norwegia Norwegia, Niemcy, Szwecja, Hiszpania, Finlandia, Holandia, Grecja 30 Armenia i Gruzja Austria Austria, Francja, Niemcy, Włochy, Rumunia, Węgry 34 Kolumbia i Ekwador Hiszpania Hiszpania, Portugalia 103 Nigeria i Ghana Austria Austria, Szwecja, Irlandia, Francja, Malta 47 Kosowo Niemcy Niemcy, Austria, Szwecja, Francja 68 Państwo Miejsce przeznaczenia organizujące działanie Uczestniczące państwa (z których odsyłane są osoby powracające) Ogółem liczba osób powracający ch Nigeria Włochy Włochy, Francja, Niemcy, Grecja, Norwegia, Polska 46 Gruzja i Ukraina Hiszpania Hiszpania, Austria, Norwegia, Francja, Niemcy, Portugalia, Irlandia 43 Serbia Niemcy Niemcy, Szwecja, Luksemburg, Francja 72 Nigeria Austria Austria, Polska, Malta, Węgry, Czechy, Hiszpania, Francja, Irlandia, Norwegia, Finlandia, Niemcy 54 Kosowo Niemcy Niemcy, Szwecja, Austria, Norwegia, Węgry 58 Nigeria Włochy Włochy, Francja 33 Gambia Niemcy Niemcy, Wielka Brytania, Finlandia, Szwecja 0 (*) Gruzja Austria Austria, Irlandia, Szwajcaria, Niemcy, Włochy, Szwecja, Hiszpania, Francja 41 Nigeria Holandia Holandia, Niemcy, Norwegia, Szwecja, Francja, Hiszpania, Grecja, Portugalia 42 Ekwador i Kolumbia Hiszpania Hiszpania, Holandia 107 Pakistan Hiszpania Hiszpania, Irlandia, Polska, Belgia, Francja, Szwecja, Grecja 59 Serbia Niemcy Niemcy, Luksemburg, Szwecja 87 Kosowo Niemcy Niemcy, Austria, Szwecja, Norwegia, Węgry 72 Serbia Szwecja Szwecja, Niemcy 79 Nigeria Austria Austria, Grecja, Niemcy, Norwegia, Bułgaria, Francja, Rumunia, Holandia 50 Armenia i Gruzja Austria Austria, Szwajcaria, Francja, Polska, Hiszpania, Niemcy 45 * Wspólny lot do Gambii został odwołany w ostatniej chwili z powodu braku pozwolenia na lądowanie. Załącznik D. Analiza porównawcza wspólnych działań operacyjnych w 2012 r. Działania na granicach morskich W 2012 r. przeprowadzono siedem wspólnych działań morskich i zrealizowano siedem projektów pilotażowych dostosowanych do potrzeb. Ich celem było ułatwienie interoperacyjności i elastycznego reagowania na zjawiska nielegalnej migracji i przestępczości transgranicznej, jak również ułatwienie koordynowania krajowych patroli na uprzednio określonych obszarach europejskiej sieci patroli (EPN). Liczba dni operacyjnych w ramach działań morskich w 2012 r. nieco zmalała - o 5% w porównaniu z rokiem 2011 (1941 w 2012 r./2 060 w 2011 r.). Ogólnie rzecz biorąc, przy dokonywaniu porównań należy wziąć pod uwagę fakt, że rok 2011 upłynął pod znakiem kryzysu migracyjnego wywołanego przez rewolucje w Afryce Północnej i wymagał zastosowania wzmocnionego pakietu działań operacyjnych w zakresie reagowania. Liczba uczestniczących państw członkowskich UE/państw stowarzyszonych w ramach Schengen we wspólnych działaniach morskich pozostała niemal taka sama jak w 2011 r. (28 w 2012 r./27 w 2011 r.). W 2012 r. w działaniach morskich wzięło też udział pięć państw trzecich (trzy w 2011 r.). Jeżeli chodzi o finansowanie działań operacyjnych, budżet na rok 2012 znacznie zmniejszono - o 48%, tj. do kwoty 24 965 000 EUR (2011 r.: 48 322 500 EUR). Różnicę w wysokości budżetu trzeba rozpatrywać w świetle budżetu korygującego przyjętego w 2011 r. w celu sprostania konieczności podjęcia działań operacyjnych w zakresie reagowania na masowy napływ migrantów spowodowany niestabilną sytuacją w Afryce Północnej. Budżet przeznaczony na dofinansowanie dodatkowych działań uczestniczących państw członkowskich znacznie wzrósł, do 63% (2011 r.: 50%). W związku z niższym budżetem i zmniejszeniem presji migracyjnej skala wdrożonych środków technicznych została ograniczona w porównaniu z rokiem poprzednim (32 694 godziny patrolowe w 2012 r./44065 w 2011 r.). Rozlokowano mniejszą liczbę ekspertów (324/530), którzy przepracowali o 23% mniej osobodni (17196/22590). W 2012 r. średni okres rozlokowania jednego eksperta wynosił 39 dni (43 dni w 2011 r.). Ponadto podczas wspólnych operacji morskich rozlokowano 1295 członków załogi (2011 r.: 1644), którzy przepracowali 40 255 osobodni (2011 r.: 63 571). W 2012 r. w trakcie wspólnych operacji morskich zatrzymano ogółem 18 064 migrantów (ok. 49 migrantów dziennie), co stanowi znaczny spadek w porównaniu z 2011 r. (60 605 migrantów (ok. 168 migrantów dziennie)). Trzeba jednak podkreślić, że wysoka liczba nielegalnych migrantów w 2011 r. była wynikiem wyjątkowej presji migracyjnej, zwłaszcza w środkowej i zachodniej części rejonu Morza Śródziemnego. Ponadto podczas wspólnych operacji morskich zatrzymano 258 osób podejrzanych o pośrednictwo w przestępstwach (2011 r.: 327). Oprócz tego znaczne nasilenie przepływów migracyjnych odnotowano w ramach wspólnej operacji „EPN-Indalo” (wzrost ogólnej liczby migrantów o 95% oraz wzrost liczby nieletnich i kobiet o 300%, przy czym większość kobiet była w zaawansowanej ciąży). Jeśli chodzi o wspólną operację „Poseidon 2012 Sea”, przesunięcie przepływów migracyjnych z grecko-tureckiej granicy lądowej na granice morskie, do jakiego doszło w sierpniu 2012 r., miało istotny wpływ na liczbę nielegalnych migrantów w trzecim i czwartym kwartale 2012 r. Ratowanie osób w niebezpieczeństwie na morzu było jednym z kluczowych elementów uwydatnianych w trakcie wspólnych operacji morskich. Na przykład w ramach wspólnej operacji „EPN-Hermes” uratowano łącznie 3 391 migrantów w 46 przypadkach działań poszukiwawczo-ratowniczych. We wszystkich operacjach morskich w 2012 r. miało miejsce 169 przypadków działań poszukiwawczo-ratowniczych oraz uratowano 5 757 migrantów znajdujących się w niebezpieczeństwie. Oznacza to, że środki koordynowane przez Frontex wykorzystano w ratowaniu średnio około 16 osób dziennie. W trakcie wspólnych operacji morskich wykryto pewne inne rodzaje przestępczości transgranicznej. Ponadto zatrzymano 382 osoby podejrzane o przemyt narkotyków. Skonfiskowano ponad 46 ton narkotyków o wartości 72,6 mln EUR. Przeważającą część stanowił haszysz: prawie 44 ton narkotyku o wartości 68 mln EUR. Były też mniejsze ilości marihuany, heroiny i kokainy: łącznie 2 tony o wartości niemal 5 mln EUR. Większość narkotyków skonfiskowano w zachodnim obszarze Morza Śródziemnego. Poza tym w ramach wspólnych operacji „Poseidon Sea”, „EPN-Indalo”, „EPN-Minerva” i „Focal Points Sea” wykryto 38 przypadków przemytu papierosów/tytoniu. Przechwycone 2,4 mln paczek papierosów miało wartość 5,6 mln EUR. Działania na granicach lądowych W 2012 r. intensywność działań na zewnętrznych granicach lądowych pozostawała na mniej więcej tym samym poziomie co w 2011 r.; przeprowadzono siedem wspólnych operacji - tyle samo co w 2011 r. Głównym punktem działań były grecko-tureckie i bułgarsko-tureckie granice lądowe, na których nieprzerwanie przez cały rok realizowano przedłużenie wspólnej operacji „Poseidon Land 2011” oraz wspólną operację „Poseidon Land 2012”. Operacje te były skoncentrowane na specjalistycznym nadzorze zielonej ochrony i działaniach w zakresie przesłuchiwania, natomiast w ramach wspólnej operacji „Focal Points 2012 Land” uwzględniono kontrole graniczne i wykrywanie nielegalnego przekraczania granicy na odpowiednich przejściach granicznych. Doprowadziło to do lepszego planowania rozlokowania i koordynacji działań, a także lepszego wykorzystania zasobów państw członkowskich. Masowe rozlokowanie dodatkowych greckich policjantów wzdłuż grecko-tureckiej granicy lądowej w ramach operacji „Aspida” (tarcza) w praktyce rozpoczęło się w dniu sierpnia 2012 r. Towarzyszyło temu szeroko zakrojone wykorzystywanie obozów jako tymczasowych aresztów w celu wydalenia. Władze tureckie wykorzystały również dodatkowe wyposażenie techniczne i siłę roboczą do sprawdzania terenu po tureckiej stronie granicy. Z tego powodu odnotowano tymczasowe ograniczenie planowanego wkładu państw członkowskich na działania w zakresie rozlokowania w okresie od października do grudnia 2012 r. Pod tym względem należy podkreślić elastyczne podejście i gotowość państw członkowskich pochodzenia (tych, które wnosiły wkład w postaci funkcjonariuszy/środków). Jedną część zasobów, których rozlokowanie zawieszono, przeniesiono do wspólnej operacji „Poseidon Sea”, a reszta pozostawała w gotowości do natychmiastowego wzmocnienia wspólnej operacji „Poseidon Land 2012” po zakończeniu operacji „Aspida” lub ostatecznego osłabienia jej efektu odstraszającego. Liczba przyjmujących państw członkowskich/państw stowarzyszonych w ramach Schengen wzrosła z 11 w 2011 r. do 12 w 2012 r., natomiast liczba uczestniczących państw członkowskich/państw stowarzyszonych w ramach Schengen nieznacznie zmalała (27 w 2012 r.; 28 w 2011 r.). Jednocześnie liczba dni operacyjnych (849) pozostała na tym samym poziomie (843 w 2011 r.) z powodu odwołania drugiego etapu wspólnych operacji „Jupiter 2012” i „Neptune 2012”. Łączna liczba rozlokowanych ekspertów znacznie spadła (do 1 303 w 2012 r. z 1704 w 2011 r.). Spadek ten wynikał z częściowego ograniczenia poziomu rozlokowania w ramach wspólnej operacji „Poseidon Land 2012” w drugim semestrze. W odniesieniu do wdrażania działań w 2012 r. miał miejsce nieznaczny wzrost budżetu przeznaczonego na ten cel (10 420 000 EUR w 2012 r./10 188 000 EUR w 2011 r.). Wieloletni program dotyczący punktów kontaktowych na lata 2010-2013 służył jako platforma dla celów dalszego rozwoju współpracy z państwami trzecimi (rozmieszczania obserwatorów na potrzeby gromadzenia doświadczeń i najlepszych praktyk). Ponadto w ramach tego programu wspierano realizację innych regionalnych operacji w tych samych obszarach prowadzenia działań operacyjnych i umożliwiono wzmacnianie odcinków granic dotkniętych problemem nielegalnej migracji. Zainteresowanie państw trzecich udziałem we wspólnych operacjach na zewnętrznych granicach lądowych pozostaje wysokie – udział taki wzięło osiem państw (dziewięć w 2011 r.). Ponadto państwa trzecie wyraziły chęć udziału w projekcie „Coordination Points 2012” jako państwa przyjmujące. Działania na granicach powietrznych Działalność operacyjna na zewnętrznych granicach powietrznych UE została zintensyfikowana, gdyż liczba dni operacyjnych w ramach wspólnych operacji na granicach powietrznych wzrosła o 13% w porównaniu z 2011 r. (2012 r.: 3654/2011 r.: 3226). Liczba rozlokowanych funkcjonariuszy (298/319) była o 6,6% niższa, ale okres rozlokowania, szczególnie w przypadku osób zaangażowanych we wspólną operację „Focal Points”, uległ wydłużeniu. Liczba uczestniczących państw członkowskich/państw stowarzyszonych w ramach Schengen pozostała bardzo wysoka (29/30), a udział we wspólnych operacjach wzięło dodatkowe 9 państw trzecich. W skali całego roku budżet przeznaczony na sektor granic powietrznych zmalał do 2 450 000 EUR (2011 r. = 2 870 000 EUR), aby pokryć koszty działalności, w tym te związane z reagowaniem na przepływy migracyjne z Syrii. Współpraca z Interpolem została jeszcze bardziej wzmocniona podczas wspólnej operacji „Focal Points Air” poprzez rozlokowanie dwóch funkcjonariuszy Interpolu znających język arabski i „zestaw podróżny SLTD” (dotyczący skradzionych i zagubionych dokumentów podróży) w celu przeprowadzenia skoordynowanego działania operacyjnego w porcie lotniczym w Bukareszcie. W ramach wieloletniego programu Pulsar wspólne operacje na granicach powietrznych i kilka projektów pilotażowych zbiera się w zorganizowany, dynamiczny i elastyczny sposób z punktu widzenia opartego na analizie ryzyka. Jednym z nowych utworzonych elementów był projekt pilotażowy „Flexi Force”. Jego głównym celem było wdrożenie zalecanych środków, co pozwalałoby na szybkie przyjęcie/zmianę różnych modułów operacyjnych według zmieniających się wskaźników opartych na wywiadzie, zwiększając synergię systemu wywiadu/reagowania. Mechanizm Flexi Force został zaprojektowany w celu umożliwienia rozpoczęcia wspólnego działania w ciągu 10 dni roboczych, aby skutecznie wywrzeć wpływ na siatki nielegalnej imigracji i przestępcze, pozostawiając „otwarte drzwi” w odniesieniu do jeszcze szybszego rozlokowania i przemieszczania personelu (w trakcie realizacji wspólnej operacji „Eurocup 2012 Air” odnotowano rekordowe tempo - mniej niż jeden dzień) na potrzeby zwiększenia skuteczności kontroli granicznych w portach lotniczych Unii Europejskiej. Mechanizm ten wzmocnił również współpracę operacyjną z państwami trzecimi, agencjami UE i organizacjami międzynarodowymi. Podczas projektu pilotażowego Flexi Force w dniach 18 kwietnia - 4 lipca 2012 r. realizowano trzy moduły operacyjne w portach lotniczych w różnych państwach członkowskich i na Ukrainie: 1. moduł „Hubble” – skupiający się na wszystkich nielegalnych przepływach migracyjnych z węzłów lotniczych państw trzecich wysokiego ryzyka, 2. moduł „Visa Integrity” – skupiający się na problemach związanych z wizami, 3. moduł wspólnej operacji „Eurocup 2012 Air” – wspierający polskie i ukraińskie organy straży granicznej na lotniskach we wzmacnianiu środków bezpieczeństwa granic podczas mistrzostw w piłce nożnej EURO 2012). Udział we wdrażaniu „Flexi Force” wzięły 24 państwa członkowskie oraz 7 państw spoza UE. Rozlokowano lub przemieszczono 107 funkcjonariuszy i odnotowano 1 020 incydentów. Podczas wspólnej operacji „Focal Points Air 2012” poziom udziału państw członkowskich i państw stowarzyszonych w ramach Schengen osiągnął 189 rozlokowanych ekspertów w różnych portach lotniczych w Unii Europejskiej i poza nią. Przyczyniło się to do poprawy zintegrowanego zarządzania granicami oraz do zwiększenia koordynacji operacyjnej na granicach zewnętrznych Unii Europejskiej poprzez ustanowienie stałego systemu punktów kontaktowych. Mołdawia i Ukraina, a także kraje Bałkanów Zachodnich (w oparciu o ścisłą współpracę z Regionalnym Centrum Regionalnej Inicjatywy na rzecz Uchodźców, Azylu i Migracji (MARRI)), również dołączyły do wspólnej operacji „Focal Points Air”, przyjmując funkcjonariuszy unijnych w charakterze obserwatorów na głównych portach lotniczych oraz rozlokowując swoich funkcjonariuszy na lotniskach w UE, aby rozszerzyć wymianę informacji, doświadczeń i najlepszych praktyk. Działania związane z powrotami W 2012 r. osiągnięto stabilny poziom wspólnych działań dotyczących powrotów. Liczba osób powracających nieznacznie wzrosła - do 2 110 (2011 r.: 2 059). Wspólne działania dotyczące powrotów są w zasadzie prowadzone zgodnie z ideą dzielenia się istniejącymi zdolnościami i są oparte na gotowości państw członkowskich do organizowania takich działań. W 2012 r. Norwegia po raz pierwszy pełniła funkcję państwa organizującego działanie, a mianowicie wspólne działanie dotyczące powrotów do Nigerii. W 2012 r. sieć bezpośrednich punktów kontaktowych w zakresie powrotów zaprezentowała swoje zalety, wnosząc wartość dodaną pod względem szybkiej komunikacji w odniesieniu do wspólnych działań dotyczących powrotów oraz wymiany informacji związanych z powrotem. Co więcej, sieć ta była wykorzystywana na potrzeby zapytań kierowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do różnych tematów związanych z powrotami. Frontex opracował nowy, przejrzysty instrument na potrzeby lepszego planowania i realizacji wspólnych działań dotyczących powrotów, „aktualizowany na bieżąco plan operacyjny”, aby zapewnić państwom członkowskim niezbędne wsparcie operacyjne i uporządkować ich potrzeby w zakresie pomocy. Plan ten został przyjęty przez zarząd. W 2012 r. poszerzono współpracę z władzami państw trzecich w celu propagowania wiedzy na temat wspólnych działań dotyczących powrotów oraz przyjmowania tych działań. Projekt „Attica” realizowany był w 2012 r. w sposób ciągły. Uczestniczyło w nim do 15 państw członkowskich/państw stowarzyszonych w ramach Schengen oraz tłumacze ustni rozlokowani z IND (Holandia). Głównym celem projektu było wspieranie Grecji w budowaniu jej potencjału w zakresie działań dotyczących powrotów, na przykład poprzez zapewnienie pomocy w organizacji krajowych lotów powrotnych, szkoleniu eskorty, uzyskiwaniu dokumentów podróży oraz tworzeniu rezerwy wyszkolonych ekspertów w dziedzinie przeprowadzania wywiadów w celu określania obywatelstwa wykrytych nielegalnych migrantów (kontrola). Przez cały rok 2012 greccy koordynatorzy kontroli odgrywali wiodącą rolę w planowaniu i realizacji działań kontrolnych na grecko-tureckich granicach lądowych. Ze względu na małą liczbę zatrzymanych nielegalnych migrantów i zwiększony potencjał wyszkolonych greckich ekspertów w dziedzinie kontroli zmniejszono liczbę rozlokowanych ekspertów w tej dziedzinie z państw członkowskich. Ponadto we współpracy z delegacjami państw trzecich udzielono Malcie pomocy w przeprowadzaniu identyfikacji i uzyskiwaniu dokumentów podróży dla osób ubiegających się o azyl, których wniosek został odrzucony. Załącznik E. Wykaz głównych projektów badawczo-rozwojowych w 2012 r. Program odprawy granicznej Projekt „ID check” (kontrola dokumentów tożsamości – częściowa kontynuacja projektu „Dognose 2011”) Projekt ten skoncentrowany był na technologii i metodach wykrywania oszustw dotyczących dokumentów i tożsamości oraz innych oszustw na przejściach granicznych. Celem było pomaganie straży granicznej na pierwszej linii w podejmowaniu świadomych decyzji w odniesieniu do stosowania kryteriów wjazdu określonych w kodeksie granicznym Schengen: w weryfikacji autentyczności dokumentów, weryfikacji tożsamości posiadacza dokumentu i celu podróży oraz w ocenie indywidualnego poziomu ryzyka dotyczącego dotąd nieznanych zagrożeń potencjalnych. Projekt „Advance Information” (dane pasażera przekazywane przed podróżą) Projekt „Advance Information” miał na celu wspomaganie likwidowania luki w rozmieszczeniu systemów API (systemów danych pasażera przekazywanych przed podróżą) w UE poprzez dostarczanie rozwiązań głównych problemów zidentyfikowanych w trakcie badania przeprowadzonego w 2011 r. poprzez: opracowanie zestawu startowego API dla państw członkowskich, które obecnie nie posiadają takiego systemu, wspieranie osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji w kształtowaniu polityki w dziedzinie API. Projekt „Automated Border Crossing Systems (ABC) and Biometrics” (systemy automatycznej kontroli granicznej i dane biometryczne) Był to drugi etap projektu (operacyjne i techniczne wytyczne dotyczące najlepszych praktyk opracowano w 2011 r.), którego celem jest dalszy rozwój tych dokumentów w różnych dziedzinach, w których albo państwa członkowskie już wdrażają lub będą wdrażać rozwiązania (np. automatyczną kontrolę graniczną obywateli państw trzecich), albo Komisja Europejska złoży wnioski ustawodawcze (np. w związku z programem rejestrowania podróżnych). Wizowy system informacyjny (VIS) Wizowy system informacyjny został wdrożony w straży granicznej w październiku 2011 r. Projekt polegał na zgromadzeniu krajowych kierowników projektu VIS i funkcjonariuszy straży granicznej odpowiedzialnych za wdrożenie systemu, aby mogli oni uzgodnić główne wyzwania, określić/opracować wytyczne dotyczące najlepszych praktyk w zakresie wdrażania i praktycznego wykorzystania VIS w kontekście operacyjnym oraz ocenić potrzeby pod względem szkolenia. Projekt „Research and Development (R&D) Forum” (forum badawczo-rozwojowe) Projekt „R&D Forum” zapewnia państwom członkowskim platformę na potrzeby omawiania istniejących luk. Głównym jego celem jest określenie obszarów, w których opracowanie najlepszych praktyk i wytycznych lub dostarczenie lepszych informacji mogłoby zlikwidować lub przyczynić się do zlikwidowania istniejących braków. Zidentyfikowano dwa kluczowe obszary: praktyki na granicach lądowych i znane niewiadome. Program ochrony granic Projekt „All Eyes”; nadzór powietrzny, lądowy i morski – czujniki i platformy Projekt ten stanowił kontynuację projektów „Remote Sensing and Detection Technology” (technologie teledetekcji i wykrywania, projekty te realizowano w latach 2010 i 2011). Obejmował bieżące prace nad czujnikami, platformami, syntezą danych i zintegrowanymi rozwiązaniami systemowymi w zakresie ochrony granic. Głównym celem było określenie bardziej opłacalnych i skuteczniejszych pod względem operacyjnym rozwiązań na potrzeby powietrznego nadzorowania granic, w szczególności bezpilotowych statków powietrznych (Unmanned Aircraft System, UAS) i pojazdów opcjonalnie pilotowanych (Optional Piloted Vehicle, OPV), które mogłyby być wykorzystywane w przyszłości (o ile pozwolą na to przepisy) we wspólnych operacjach (morskich i lądowych) Fronteksu. Zorganizowano praktyczne testy w terenie oraz oceniono najnowsze i najskuteczniejsze technologie w zakresie nadzorowania granic lądowych. Projekt „Intelligence and Communication” (dane wywiadowcze i komunikacja) W 2012 r. położono nacisk przede wszystkim na dalszy rozwój zdolności państw członkowskich lub Fronteksu w zakresie pozyskiwania informacji i zarządzania nimi. Przewidziane działania zostały specjalnie dostosowane do dalszego rozwoju EUROSUR i tworzenia BorderTechNet, platformy wymiany informacji na temat badań i technologii związanych z bezpieczeństwem granic. Załącznik F. Sprawozdanie z postępu prac w dziedzinie praw podstawowych za 2012 r. Wprowadzenie W dniu 25 listopada 2010 r. zarząd Fronteksu postanowił utworzyć komitet redakcyjny, aby zapewniał pracownikom w siedzibie techniczne doradztwo i wiedzę na potrzeby opracowania strategii funkcjonalnej Fronteksu w zakresie praw podstawowych. Komitet ten składał się z wyznaczonych ekspertów z państw członkowskich, wyspecjalizowanych organizacji i agencji*. Ich praca doprowadziła do zatwierdzenia przez zarząd strategii Fronteksu w zakresie praw podstawowych, co miało miejsce w marcu 2011 r. * Austria, Belgia, Finlandia, Niemcy, Holandia, Portugalia, Hiszpania; Komisja Europejska, EASO, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, IOM i UNHCR. Głównym narzędziem wdrażania tej strategii był plan działania, który opracowano w późniejszym terminie. W planie tym określono szereg już realizowanych działań, które zostały dostosowane lub zmienione, aby uwzględnić cele strategii Fronteksu w zakresie praw podstawowych oraz odpowiednie nowe przepisy zawarte w zmianach do rozporządzenia ustanawiającego Frontex**, z których część pochodziła z wcześniej zatwierdzonej strategii (np. utworzenie Forum Konsultacyjnego). ** Rozporządzenie (UE) nr 1168/2011 z dnia 25 października 2011 r. (Dz.U. L 304 z 22.11.2011, s. 1). Zarówno strategia Fronteksu w zakresie praw podstawowych, jak i plan działania (odpowiednio punkt 37 i działanie 18) zawierają odniesienie do sprawozdania z postępu prac w dziedzinie praw podstawowych, którego celem jest śledzenie postępów w zakresie praw podstawowych. Sprawozdanie to ma być przedstawione zarządowi i przyjęte przez niego, po czym podane do wiadomości publicznej. Jako że plan działania przyjęto w listopadzie 2011 r., niniejsze pierwsze roczne sprawozdanie z postępu prac obejmuje okres od stycznia do grudnia 2012 r. Niniejsze sprawozdanie podzielono na pięć głównych części: 1. działania służące wdrażaniu zmienionego mandatu prawnego, a mianowicie art. 26a rozporządzenia ustanawiającego Frontex; 2. działania w dziedzinach operacyjnych; 3. działania w dziedzinie budowania potencjału; 4. działania związane ze współpracą z państwami trzecimi; 5. inne działania Na podstawie tego sprawozdania zarząd ma przeanalizować strategię Fronteksu w zakresie praw podstawowych po konsultacji z For um Konsultacyjnym i urzędnikiem ds. praw podstawowych. I. Wdrożenie art. 26a: ustanowienie Forum Konsultacyjnego i powołanie urzędnika ds. praw podstawowych Forum Konsultacyjne i urzędnik ds. praw podstawowych to dwa główne narzędzia Agencji w odniesieniu do uwzględniania problematyki praw podstawowych i zapewniania poszanowania tych praw we wszystkich jej działaniach. Chociaż narzędzia te różnią się pod względem roli i funkcji, odgrywają one główną rolę we wdrażaniu tych przepisów rozporządzenia ustanawiającego Frontex, które związane są z prawami podstawowymi, oraz w osiąganiu celów strategii Fronteksu w zakresie praw podstawowych. a) Utworzenie Forum Konsultacyjnego Zadaniem Forum Konsultacyjnego jest wspomaganie dyrektora wykonawczego i zarządu w kwestiach związanych z prawami podstawowymi oraz przedstawianie opinii na temat dalszego rozwoju i wdrażania strategii Fronteksu w zakresie praw podstawowych, kodeksu postępowania i wspólnych podstawowych programów szkoleń. W dniu 8 lutego 2012 r. zarząd Fronteksu postanowił utworzyć komitet redakcyjny na potrzeby przygotowania stosownych decyzji w sprawie ustanowienia Forum Konsultacyjnego. Komitet ten składał się z przedstawicieli kilku członków zarządu* oraz EASO, Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej i UNHCR, przy czym te ostatnie podmioty miały być zaproszone jako członkowie Forum Konsultacyjnego zgodnie ze zmienionym rozporządzeniem ustanawiającym Frontex. * Austria, Francja, Niemcy, Włochy, Holandia, Hiszpania i Komisja Europejska Prace komitetu redakcyjnego skupione były w szczególności na określeniu organizacji, które należy zaprosić do zostania członkiem Forum Konsultacyjnego, określeniu kryteriów i procedury wyboru organizacji społeczeństwa obywatelskiego zainteresowanych udziałem oraz ustaleniu metod pracy Forum Konsultacyjnego i sposobów przekazywania informacji temu forum. Skład Forum Konsultacyjnego oparto na założeniu, że powinien to być skuteczny i sprawny organ wspomagający zarząd Fronteksu i dyrektora wykonawczego oraz zapewniający im zorganizowane doradztwo w kwestii praw podstawowych, a także oferujący strategiczne zalecenia i zasoby informacji na temat tego, w jaki sposób Frontex może strukturalnie poprawić poziom poszanowania praw podstawowych w swoich różnych działaniach. Podczas gdy sześć wyspecjalizowanych organizacji (organizacji międzynarodowych i agencji UE) zaproszono bezpośrednio na mocy decyzji zarządu z dnia 23 maja, w lipcu komitet redakcyjny wybrał dodatkowych dziewięć organizacji społeczeństwa obywatelskiego w drodze otwartego zaproszenia do wyrażenia zainteresowania, które opublikowano w maju. Komitet redakcyjny ustalił również listę rezerwową i rejestr organizacji, które mogą być powoływane w charakterze ekspertów podczas omawiania określonych punktów porządku obrad. Wybór organizacji społeczeństwa obywatelskiego był oparty na kryteriach kwalifikowalności i kryteriach wyboru, które szczegółowo opisano w dokumentacji wniosku i odpowiedniej decyzji zarządu. Istotne było ograniczenie liczby członków Forum Konsultacyjnego, aby jego prace były bardziej efektywne. W związku z tym komitet redakcyjny opowiedział się za wyborem europejskich/działających w skali międzynarodowej organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które same mogłyby reprezentować więcej niż jedną organizację (organizacje parasolowe). W rezultacie – oraz zgodnie z decyzjami zarządu z dnia 23 maja i 27 września 2012 r. - członkami Forum Konsultacyjnego Fronteksu zostały następujące organizacje: Biuro Amnesty International ds. Instytucji Europejskich, Caritas Europa, Komitet Kościołów na rzecz Migrantów w Europie, Rada Europy, Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, Europejska Rada ds. Uchodźców i Wypędzonych, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Międzynarodowa Komisja Katolicka ds. Migracji, Międzynarodowa Komisja Prawników, Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji, Jezuicka Służba Uchodźcom, Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE, Platforma Międzynarodowej Współpracy na rzecz Migrantów bez Dokumentów, Biuro Czerwonego Krzyża w Unii Europejskiej, Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców. Metody pracy Forum Konsultacyjnego i sposoby przekazywania informacji temu forum zostały omówione z członkami forum na wstępnym posiedzeniu, które odbyło się w dniu 5 września 2012 r. Po przedstawieniu uwag przez członków forum zarząd Fronteksu przyjął te metody pracy i sposoby przekazywania informacji w dniu 27 września 2012 r. Forum Konsultacyjne oficjalnie rozpoczęło pracę po posiedzeniu inauguracyjnym, które odbyło się w dniu 16 października 2012 r. w Warszawie. Uczestniczyli w nim przedstawiciele Komisji Europejskiej (DG ds. Sprawiedliwości) i Parlamentu Europejskiego. Podczas posiedzenia Forum Konsultacyjne przystąpiło do wyborów przewodniczącego i wiceprzewodniczącego (odpowiednio Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej i JRS). b) Powołanie urzędnika ds. praw podstawowych Zgodnie z art. 26a ust. 3 rozporządzenia ustanawiającego Frontex zarząd miał powołać urzędnika ds. praw podstawowych, aby przyczyniał się do mechanizmu monitorowania praw podstawowych we wszystkich działaniach Fronteksu. Stanowisko urzędnika ds. praw podstawowych jest niezależnym stanowiskiem we Fronteksie, podlegającym bezpośrednio zarządowi. Zadaniem urzędnika ds. praw podstawowych jest również regularne składanie sprawozdań Forum Konsultacyjnemu, jak również dyrektorowi wykonawczemu Fronteksu jako jego organowi powołującemu. Wyżej wspomniany komitet redakcyjny przygotował także odpowiednie dokumenty na potrzeby powołania urzędnika ds. praw podstawowych. Komitet redakcyjny skoncentrował się w szczególności na wyjaśnieniu zadań urzędnika ds. praw podstawowych zgodnie z rozporządzeniem ustanawiającym Frontex oraz na kryteriach kwalifikowalności i wyboru dla celów procedury rekrutacji, w tym niektórych szczegółach procedury selekcji. W skład komisji selekcyjnej utworzonej na potrzeby rekrutacji wchodziło dwóch obserwatorów z zarządu Fronteksu oraz jeden pełnoprawny członek Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej i pracownicy Fronteksu. Komisja selekcyjna zarekomendowała trzy odpowiednie podania, które zostały przedstawione na posiedzeniu zarządu w dniu 26 września. Zarząd powołał preferowanego kandydata na stanowisko urzędnika ds. praw podstawowych, a dwóch pozostałych umieścił na liście rezerwowej. W rezultacie dyrektor wykonawczy mianował na to stanowisko wyznaczoną kandydatkę, Inmaculadę Arnaez, która objęła to stanowisko w dniu 17 grudnia 2012 r. II. Działania Jako że działania operacyjne koordynowane przez Frontex przyciągnęły więcej uwagi w odniesieniu do praw podstawowych, zarówno w strategii, jak i w rozporządzeniu ustanawiającym Frontex położono większy nacisk na tę część prac Fronteksu. a) Wspólne operacje 1. Prawa podstawowe w planach operacji W marcu 2011 r. zarząd przyjął kodeks postępowania Fronteksu, który dotyczy wszystkich osób uczestniczących w działaniach Fronteksu i zawiera postanowienia na temat przestrzegania praw podstawowych i dostępu do ochrony międzynarodowej. Kodeks ten stanowi integralną część standardowego planu operacji. Ponadto w 2012 r. w standardowym planie operacji wzmocniono sformułowanie odnoszące się do tej dziedziny i wprowadzono punkt dotyczący „Praw podstawowych w działaniach Fronteksu”, w którym określono „Obowiązki Fronteksu” i „Obowiązki wszystkich osób zaangażowanych w działania Fronteksu” w odniesieniu do praw podstawowych. Ponadto w lipcu opracowano standardowy plan odprawy/przesłuchania, zawierający m.in. punkt na temat praw podstawowych. Plan te również jest załączony do planu operacji. Załączony do planu operacji proces składania „Sprawozdania z poważnego incydentu” (Serious Incident Report, SIR) dostosowano do ustalonych obowiązków sprawozdawczych dotyczących domniemanych naruszeń praw podstawowych i odpowiednio zmieniono katalog SIR. 2. Przyjęcie standardowej procedury operacyjnej (Standard Operating Procedure, SOP) w celu zapewnienia poszanowania praw podstawowych w działaniach Fronteksu we wspólnych operacjach i projektach pilotażowych. Standardową procedurę operacyjną w odniesieniu do domniemanych naruszeń praw podstawowych opracowano w celu stworzenia mechanizmu zgłaszania ewentualnych naruszeń praw podstawowych w działaniach operacyjnych i zapewnienia odpowiedniej reakcji Fronteksu na obowiązek określony w art. 3 rozporządzenia ustanawiającego Frontex. Po zebraniu faktów przez jednostki operacyjne, ocenie prawnej przeprowadzonej przez Dział Prawny Fronteksu oraz ocenie przeprowadzonej przez urzędnika ds. praw podstawowych ostatnim etapem standardowej procedury operacyjnej jest – w przypadku poważnych lub ciągłych naruszeń praw człowieka – wydanie zalecenia skierowanego do dyrektora wykonawczego, żeby zawiesić lub zakończyć wspólną operację. Standardową procedurę operacyjną przyjęto w lipcu 2012 r. Jej pierwszy przegląd przewidziany jest na pierwszą połowę 2013 r. po otrzymaniu informacji zwrotnych na temat praktycznego wdrażania oraz opinii urzędnika ds. praw podstawowych. 3. Wspólne działania dotyczące powrotów W 2012 r. opracowano projekt kodeksu postępowania w zakresie wspólnych działań dotyczących powrotów, obejmujący aspekt monitorowania powrotów przymusowych, a w styczniu 2013 r. przedłożono go Forum Konsultacyjnemu w celu uzyskania jego wstępnych uwag. Po zaprezentowaniu tego projektu ekspertom państw członkowskich w dziedzinie powrotów przewiduje się, że jego przyjęcie przez zarząd Fronteksu nastąpi w pierwszej połowie 2013 r. 4. Udział organizacji partnerskich w działaniach operacyjnych Od 2011 r. agencje UE i organizacje międzynarodowe, takie jak: Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM) i Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), uczestniczyły w odprawach poprzedzających rozlokowanie wspólnych operacji organizowanych przez Frontex ( np. wspólnej operacji „EPN Minerva” i projektu pilotażowego „Vega”). Program prac Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej na lata 2010-2011 obejmował projekt na temat sytuacji w dziedzinie praw podstawowych i traktowania obywateli państw trzecich na zewnętrznych granicach UE. W celu dostarczenia Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej wiedzy i możliwości, aby porozmawiać z funkcjonariuszami odpowiedzialnymi za operacje, pracownicy tej agencji później obserwowali koordynowane przez Frontex patrole morskie w ramach wspólnych operacji „Poseidon Sea” i „EPN Indalo”. Wyniki przeprowadzonych przez nich wywiadów zostaną przełożone na badanie na temat traktowania nielegalnych migrantów przybywających na europejskie granice. b) Analiza ryzyka Dane gromadzono i analizowano, biorąc pod uwagę takie aspekty praw podstawowych, jak: wnioski o udzielenie azylu (dane UNHCR), handel ludźmi oraz sytuacja w krajach pochodzenia. Wydano zaktualizowany podręcznik na temat profili ofiar handlu ludźmi. W 2012 r., podczas szkolenia w zakresie przesłuchań przed rozpoczęciem wspólnych operacji, rozlokowani eksperci w dziedzinie przesłuchań otrzymali instrukcje na temat sposobu postępowania z osobami ubiegającymi się o ochronę międzynarodową oraz ze szczególnie wrażliwymi osobami lub grupami, które potrzebują ochrony lub szczególnej opieki. Ponadto zaproszeni funkcjonariusze biorący udział we wspólnych operacjach regularnie otrzymują najnowsze wyniki analiz wspomagające ich pracę. Zorganizowano regularne spotkania z urzędnikiem łącznikowym UNHCR przy Fronteksie, które miały na celu wymianę poglądów na temat wyników analiz i aspektów praw podstawowych, które należy uwzględnić, a także zaplanowanie dalszych wspólnych działań w razie potrzeby. III. Budowanie potencjału Chociaż w ramach działań na rzecz budowania potencjału, w szczególności w zakresie szkoleń, opracowano wiele produktów, w tym specjalistyczne sekcje dotyczące praw podstawowych, wszyscy najważniejsi partnerzy, tacy jak: Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, UNHCR, IOM i inne organizacje, zaangażowani byli w te działania w sposób zorganizowany i aktywny. a) Aktualizacja wspólnych podstawowych programów szkoleń Wspólne podstawowe programy szkoleń na rok 2012 wzbogacono o kilka nowych tematów dotyczących praw podstawowych. Nowe treści wdrożono w państwach członkowskich/państwach stowarzyszonych w ramach Schengen i dziewięciu krajach partnerskich. b) Opracowanie podręcznika na temat szkolenia w zakresie praw podstawowych Podręcznik na temat praw podstawowych dla osób prowadzących szkolenie adresowane do straży granicznej opracowano w 2012 r., a w 2013 r. zostanie on ukończony i opublikowany. Podręcznik ten zostanie przetłumaczony na języki narodowe, a jego wprowadzenie przewidziane jest na rok 2013. Podczas opracowywania tego podręcznika regularnie zasięgano opinii niektórych agencji UE i organizacji (Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej, EASO, IOM, ODIHR, OHCHR i UNHCR). c) Ukończenie podręcznika dla osób prowadzących szkolenie w zakresie zwalczania handlu ludźmi adresowane do straży granicznej W 2012 r. podręcznik dla osób prowadzących szkolenie w zakresie zwalczania handlu ludźmi został ukończony i opublikowany. Przetłumaczono go na 14 języków UE. 25 osób prowadzących szkolenie w poszczególnych krajach przeszło szkolenie i otrzymało certyfikat na potrzeby realizacji szkoleń krajowych w 15 państwach członkowskich. W 2012 r. opracowano również podręcznik na temat profili ofiar handlu ludźmi. Powstał on we współpracy z odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi, takimi jak: UNODC, UNHCR i IOM. d) Szkolenie w zakresie praw podstawowych dla europejskich zespołów straży granicznej W 2012 r. zaktualizowano profile rezerwy ekspertów, aby uwzględnić kryteria kwalifikowalności w odniesieniu do szkolenia w zakresie praw podstawowych i dostępu do ochrony międzynarodowej. Ponadto opracowano element szkolenia dla europejskich zespołów straży granicznej, który obejmuje zajęcia na temat poszanowania i stosowania praw podstawowych w praktyce, a także służące poszerzaniu wiedzy na temat potencjalnych ofiar przemytu ludzi lub handlu ludźmi. e) Szkolenie w zakresie praw podstawowych dla personelu Fronteksu Szkolenie w zakresie praw podstawowych dla personelu Fronteksu opracowano we współpracy z Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej i UNHCR. Po zakończeniu procedury przetargowej podjęto decyzję o udzieleniu zamówienia. Przewiduje się, że pilotażowa sesja szkoleniowa odbędzie się w kwietniu. f) Badania dotyczące etyki i kontroli granicznej oraz działań antykorupcyjnych w zakresie kontroli granicznej Badania te opublikowano odpowiednio w latach 2010 i 2012. IV. Stosunki zewnętrzne z państwami trzecimi Do wszystkich porozumień roboczych lub protokołów ustaleń, które Frontex formalnie zawarł (z Nigerią, Armenią i Turcją) lub parafował (z Azerbejdżanem) w 2012 r. po wejściu w życie rozporządzenia ustanawiającego Frontex, wprowadzono specjalną klauzulę dotyczącą zasady poszanowania praw podstawowych. Rola Fronteksu w odniesieniu do poszanowania i promowania praw podstawowych została należycie podkreślona w rozmowach i spotkaniach z przedstawicielami partnerskich państw trzecich, które miały miejsce w 2012 r. w ramach współpracy zewnętrznej Fronteksu. Agencja stale zasięgała opinii DG do Spraw Wewnętrznych i Komisji Europejskiej, aby zagwarantować pełną zgodność działań Fronteksu w zakresie współpracy z organami państw trzecich z polityką zewnętrzną UE, w tym w odniesieniu do poszanowania praw podstawowych. Promowanie i poszanowanie praw podstawowych zostanie należycie uwzględnione w przyszłym udziale Fronteksu w opracowywaniu i realizacji projektów pomocy technicznej w państwach trzecich. V. Kwestie horyzontalne a) Ochrona danych osobowych Frontex rozwija swój potencjał przetwarzania danych osobowych w celach operacyjnych zgodnie ze swoim zmienionym mandatem prawnym. W październiku 2012 r. zorganizowano warsztaty z innymi agencjami i partnerami WSiSW, takimi jak EIOD oraz wspólne organy nadzorcze Europolu i Eurojustu. Celem tych warsztatów była wymiana najlepszych praktyk i doświadczeń na potrzeby prawidłowego wdrażania standardów ochrony danych. b) Handel ludźmi Frontex aktywnie uczestniczy w inicjatywach i projektach skupiających się na tym zagadnieniu. Wniósł również wkład w wysiłki wszystkich agencji WSiSW zmierzające do działania w sposób bardziej spójny oraz do przyjęcia w kontekście zwalczania handlu ludźmi podejścia polegającego na kierowaniu się dobrem ofiary. Frontex regularnie uczestniczy w konferencjach, seminariach i warsztatach z udziałem różnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, podczas których szczególny nacisk kładzie się na kontrolę graniczną i ochronę praw podstawowych. Wnioski Jak można stwierdzić na podstawie niniejszego sprawozdania, Frontex już od jakiegoś czasu uczestniczył w realizacji działań z zakresu praw podstawowych i wiele działań wynikających ze wspomnianej strategii lub rozporządzenia było już w toku przed wejściem tych instrumentów w życie. Ponadto teraz, gdy w pakiecie narzędzi Fronteksu istnieją główne narzędzia służące uwzględnianiu problematyki praw podstawowych i zapewnianiu poszanowania tych praw, nastąpi dalsze rozwijanie, udoskonalanie lub zmienianie wielu działań. Rok 2012 charakteryzował się w szczególności rozpoczęciem zorganizowanej, oficjalnej współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego działającymi w dziedzinie migracji i praw podstawowych. Planuje się, że następne sprawozdanie z postępu prac, tj. za rok 2013, zostanie opracowane w związku z pierwszym rocznym sprawozdaniem z działalności Forum Konsultacyjnego i regularnymi działaniami sprawozdawczymi urzędnika ds. praw podstawowych. Załącznik G. Sprawozdanie roczne na temat dostępu do dokumentów Wprowadzenie Niniejsze sprawozdanie, sporządzone zgodnie z art. 17 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1049/2001, obejmuje okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2012 r. i opiera się na danych statystycznych, które są przedstawione w załączniku poniżej. Rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji zawiera zalecenie, żeby wszystkie agencje utworzone przez instytucje stosowały zasady określone w tym rozporządzeniu. Zgodnie z art. 28 rozporządzenia Rady (WE) nr 2007/2004 z dnia 26 października 2004 r. ustanawiającego Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej Frontex podlega rozporządzeniu (WE) nr 1049/2001 podczas przetwarzania wniosków o dostęp do dokumentów znajdujących się w posiadaniu tej organizacji. W dniu 21 września 2006 r. zarządu Fronteksu przyjął praktyczne ustalenia w zakresie stosowania rozporządzenia (WE) nr 1049/2001. Frontex otrzymuje wnioski o dokumenty poprzez „formularz kontaktowy” na stronie internetowej Fronteksu lub bezpośrednio przez wiadomości e-mail przesyłane na skrzynkę pocztową sektora ds. informacji i przejrzystości. Sektor ds. informacji i przejrzystości, który przetwarza wszystkie wnioski, zasięga opinii odpowiednich ekspertów we Fronteksie i przygotowuje projekt odpowiedzi, który następnie weryfikuje Dział Prawny. Po weryfikacji przez Dział Prawny odpowiedź przesyłana jest osobie wnioskującej o dostęp do dokumentów. Dostęp do dokumentów Fronteksu w 2012 r. W 2012 r. Frontex otrzymał szesnaście wniosków o dostęp do dokumentów na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1049/2001. Jedenaście wniosków dotyczyło porozumień roboczych Fronteksu z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi, dwa – materiałów szkoleniowych Fronteksu, jeden – planów operacji Fronteksu, jeden – stosunków Fronteksu z branżą oraz jeden – dostępu do podręcznika Fronteksu na temat analizy ryzyka. Profil wnioskodawców był zróżnicowany – od studentów po naukowców i organizacje pozarządowe. Pełnego dostępu do żądanych dokumentów udzielono jedenastu wnioskującym, czterem udzielono dostępu częściowego, a jeden wniosek rozpatrzono odmownie. Powodem odmowy była ochrona interesu publicznego w odniesieniu do bezpieczeństwa publicznego, co przewidziane jest w art. 4 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1049/2001. Nie złożono żadnego wniosku ponownego ani nie wniesiono skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Udostępnianie informacji jest bardzo ważne dla Fronteksu. Jednym z celów Agencji jest dostarczanie wszystkim zainteresowanym stronom, w tym opinii publicznej, rzetelnych informacji na temat swojej działalności w zakresie zarządzania granicami. Rysunek 5: Dane statystyczne dotyczące stosowania rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 w 2012 r. Wstępne wnioski: 16 Otrzymane wstępne wnioski Wyniki: 11 Udzielono dostępu 4 Udzielono częściowego dostępu 1 Odmówiono dostępu Wnioski ponowne: (–) Otrzymane wnioski ponowne Odmowa na podstawie wyjątku: 1 art. 4 ust. 1 lit. a) Ochrona interesu publicznego w odniesieniu do bezpieczeństwa publicznego, kwestii obronnych i wojskowych, stosunków międzynarodowych, finansowej, monetarnej czy ekonomicznej polityki Wspólnoty lub państwa członkowskiego Załącznik H. Środki w 2012 r. Pozycja budżetu (kwoty w 1000 EUR) Początko wy budżet na 2012 r. Zmieniony budżet na 2012 r. nr 15 Zmieniony budżet na Przesunięcie 2012 r. nr środków 2 Dostępne środki Zobowiązania (A) (B) (C) (E) (D) Do przeniesienia Płatności Niewykorzystane środki (C2)1 1 (F) (F)/(E) (G) (G)/(E) (H) (C8)3 Ogółem (I) (J)=(H)+(I) (J)/(E) (K) 2 Tytuł 1 Personel 20 550 0 0 239 1% 20 789 20 630 99% 20 422 98% 0 208 208 1% 159 1% Tytuł 2 Inne wydatki administracyjne 10 077 0 0 -1 008 -10% 9 069 8 887 98% 6 864 76% 0 2 023 2 023 22% 182 2% Tytuł 3 Działania operacyjne 54 333 0 4 618 769 1% 59 720 59 039 99% 40 106 67% 497 19 029 19 526 33% 184 0% 84 960 0 4 618 0 89 578 88 556 99% 67 392 75% 497 21 260 21 757 24% 525 1% Suma całkowita stałego budżetu Podział środków w ramach tytułu 3 30 Działania 42 493 0 4 500 948 2% 47 941 47 941 100% 32 568 68% 0 15 450 15 450 32% 0 0% 3000 Granice lądowe 5 000 0 800 4 733 95% 10 533 10 533 100% 7 284 69% 0 3 254 3 254 31% 0 0% 3010 Granice morskie 25 050 0 3 700 -3 785 -15% 24 965 24 965 100% 16 707 67% 0 8 321 8 321 33% 0 0% 3020 Granice powietrzne 2 200 0 0 250 11% 2 450 2 450 100% 2 013 82% 0 437 437 18% 0 0% 3050 Współpraca 10 243 dotycząca powrotów 0 0 -250 -2% 9 993 9 993 100% 6 564 66% 0 3 438 3 438 34% 0 0% 310 Analiza ryzyka 1 400 0 0 -175 -13% 1 225 1 220 100% 629 51% 0 591 591 48% 5 0% 311 Centrum Sytuacyjne 1 050 Fronteksu 0 0 555 53% 1 605 1 225 76% 726 45% 379 499 878 55% 1 0% 320 Szkolenie 4 000 0 0 425 11% 4 425 4 425 100% 2 711 61% 0 1 732 1 732 39% 0 0% 330 Badania i rozwój 1 032 0 0 48 5% 1 080 804 74% 609 56% 118 196 314 29% 158 15% 331 Program EUROSUR 1 308 0 0 942 72% 2 250 2 250 100% 1 972 88% 0 278 278 12% 0 0% 340 Połączone zasoby 0 0 -408 -41% 592 589 99% 353 60% 0 236 236 40% 3 1% 341 Rozlokowanie RABIT 0 0 0 250 0% 250 250 100% 241 96% 0 9 9 4% 0 0% 350 Różne działania operacyjne 0 118 -158 -105% 110 110 100% 104 95% 0 6 6 5% 0 0% 351 Operacyjne projekty 1 500 informatyczne 0 0 -1 465 -98% 35 18 51% 0 0% 0 18 18 51% 17 49% 352 Europejski Dzień Straży Granicznych 0 0 -193 -48% 207 207 100% 193 93% 0 14 14 7% 0 0% 1 000 150 400 1 (E) = (A) + (B) + (C) + (D) 2 Nieautomatyczne (C2) 3 Automatyczne (C8) 4 (K) = (E) – (F) – (H) 5 Wniosek o personel, zasada neutralności budżetowej Załącznik I. Podział pracowników według jednostek – stan na dzień 31 grudnia 2012 r. Jednostka 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Person el Person Person zatrud el el niony pomoc kontrak na niczy 1 towy czas określo ny Person el Oddeleg Person zatrud owani el niony eksperci kontrak na krajowi towy czas określo ny Person el Oddeleg Person zatrud owani el niony eksperci kontrak na krajowi towy czas określo ny Person el Oddeleg Person zatrud owani el niony eksperci kontrak na krajowi towy czas określo ny Person el Oddeleg Person zatrud owani el niony eksperci kontrak na krajowi towy czas określo ny Jednostka ds. Wspólnych 0 Działań 1 8 33 7 12 32 10 19 33 11 23 35 Służby administracyjn 3 e2 7 10 0 20 18 0 26 20 0 33 25 0 Person el Oddeleg Person zatrud owani el niony eksperci kontrak na krajowi towy czas określo ny Oddeleg owani eksperci krajowi 11 23 35 11 23 34 Usługi w zakresie zasobów ludzkich 26 11 0 28 10 0 Technologie informacyjnokomunikacyjn e 6 17 0 6 16 0 Analiza ryzyka 1 1 5 12 2 13 17 3 12 14 6 17 18 8 17 18 8 17 203 Wsparcie dyrekcji 0 2 6 3 3 8 3 3 10 5 6 14 4 6 14 5 6 15 5 Finanse i zamówienia publiczne 1 3 7 0 3 9 0 5 9 0 6 13 0 7 10 0 5 11 0 Szkolenia 0 1 2 6 2 4 5 2 5 4 3 8 7 3 9 7 3 8 7 Centrum Sytuacyjne Fronteksu 0 0 1 0 3 1 2 4 6 3 5 11 3 9 11 4 8 11 7 Połączone zasoby 0 0 2 3 0 2 3 1 2 4 1 5 5 1 5 5 1 5 4 Badania i rozwój 0 1 2 4 1 1 3 1 7 2 1 12 2 1 12 1 1 11 2 Kwestie prawne 0 1 1 0 1 2 2 1 3 0 1 3 1 1 3 1 1 2 1 Audyt wewnętrzny/z 0 arządzanie jakością 0 1 0 2 1 0 1 2 0 3 2 0 3 2 0 3 2 0 Dyrekcja 0 0 2 0 0 5 0 3 5 1 3 6 1 3 7 2 3 6 2 Ogółem 5 17 47 61 44 76 67 60 100 66 79 139 76 85 141 78 84 137 82 Załącznik J. Podział personelu zatrudnionego na czas określony – stan na dzień 31 grudnia 2012 r. Grupa funkcyjna i grupa zaszeregowani a AD 15 AD 13 AD 11 AD 9 AD 7 AD 5 Łącznie AD AST 10 AST 8 AST 6 AST 4 AST 2 Łącznie AST OGÓŁEM 2011 Zatwierdzone w ramach budżetu UE 2012 Obsadzone od 31/12/2011 r. Zatwierdzone w ramach budżetu UE Obsadzone od 31/12/2012 r. Stanowiska stałe Stanowiska czasowe Stanowiska stałe Stanowiska czasowe Stanowiska stałe Stanowiska czasowe Stanowiska stałe Stanowiska czasowe - 1 6 12 18 3 2 87 8 14 5 56 143 - 1 3 10 4 1 2 86 6 11 4 55 141 - 1 3 9 1 2 3 87 5 10 5 56 143 - 1 4 8 6 2 1 83 6 14 4 54 137 Załącznik K. Skróty stosowane w niniejszym sprawozdaniu ogólnym ABC ADESVET AFIC AI ALUG AP API AVATAR BCP BSCF BSRBCC CA CCC CEAS CEPOL CF Automatyczna kontrola graniczna Zaawansowane narzędzie szkoleniowe na potrzeby wykrywania skradzionych pojazdów Wspólnota Wywiadowcza Afryka-Frontex Dane przekazywane przed podróżą Grupa użytkowników poziomu „analizy” Plan działania Dane pasażera przekazywane przed podróżą Zautomatyzowana aplikacja do oceniania wiarygodności informacji w czasie rzeczywistym Przejście graniczne Forum współpracy straży granicznej/straży przybrzeżnej Współpraca Służb Granicznych Państw Regionu Morza Bałtyckiego Personel kontraktowy Wspólny podstawowy program szkoleń Wspólny europejski system azylowy Europejskie Kolegium Policyjne Forum Konsultacyjne ds. Praw Podstawowych Fronteksu CIRAM COSI CPIP CRATE DC DCP DG DPO EASO EBGT ED4BG EDF ARA Wspólny zintegrowany model analizy ryzyka Stały Komitet Współpracy Operacyjnej w zakresie Bezpieczeństwa Wewnętrznego Wspólny obraz wywiadowczy sytuacji na przedpolu granicy Scentralizowany rejestr wyposażenia technicznego Komitet redakcyjny Bezpośredni punkt kontaktowy Dyrekcja Generalna Inspektor ochrony danych Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu Europejskie zespoły straży granicznej Europejski Dzień Straży Granicznych Roczna analiza ryzyka związanego z fałszerstwem dokumentów w Unii Europejskiej EDF RAN Sieć analizy ryzyka związanego z fałszerstwem dokumentów w Unii Europejskiej EIOD ESDZ EMSA EPN ESP ETS EUBAM EULEX EUROMED eu-LISA Europejski Inspektor Ochrony Danych Europejska Służba Działań Zewnętrznych Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego Europejska sieć patroli Europejski obraz sytuacji Europejski program szkoleniowy Misja graniczna UE dla Mołdawii i Ukrainy Misja Unii Europejskiej w zakresie praworządności Partnerstwo eurośródziemnomorskie Europejska Agencja ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości Eurojust Zespół ds. Współpracy Sądowej w Unii Europejskiej EUROSUR Europejski system nadzorowania granic EUSC Centrum Satelitarne Unii Europejskiej FCOI Kompatybilny obraz operacyjny Fronteksu FJST Wspólne zespoły wsparcia Fronteksu FOO Biuro Operacyjne Fronteksu FPS System pozycjonowania Fronteksu FRA Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej FRAN Sieć analiz ryzyka Fronteksu FRO Urzędnik ds. praw podstawowych FRS Strategia w zakresie praw podstawowych FSC Centrum Sytuacyjne Fronteksu FSO Funkcjonariusz wsparcia Fronteksu HQ Siedziba HR Zasoby ludzkie ICAO Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego ICC Międzynarodowe centrum koordynacyjne ICT Technologie informacyjno-komunikacyjne IOM Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji JDSP Program wspólnych studiów WSiSW Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne JO Wspólna operacja JORA Aplikacja raportowania o wspólnych działaniach JRO Wspólne działanie dotyczące powrotów JRS Jezuicka Służba Uchodźcom MARRI Regionalna Inicjatywa na rzecz Uchodźców, Azylu i Migracji MB Zarząd MEP Poseł do Parlamentu Europejskiego MoC Memorandum o współpracy MoU Protokół ustaleń MS Państwo członkowskie NCC Krajowy ośrodek koordynacji NGO Organizacja pozarządowa ODIHR Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE OHCHR Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka OLAF Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych OMNTE Minimalna ilość wyposażenia technicznego ogółem OPLAN Plan operacji OPV Pojazd opcjonalnie pilotowany OBWE Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie PP Program Pulsar R&D Badania i rozwój RABIT Zespoły szybkiej interwencji na granicy RPAS Zdalnie sterowane statki powietrzne SAC Państwo stowarzyszone w ramach Schengen SAR Działania poszukiwawczo-ratownicze SGO Zaproszony funkcjonariusz oddelegowany SIR Sprawozdanie z poważnego incydentu SIS System informacyjny Schengen SNE Oddelegowany ekspert krajowy SOP Standardowa procedura operacyjna SQF Ramy kwalifikacji sektorowych dla straży granicznej TA Personel zatrudniony na czas określony TC Państwo trzecie TEP Rezerwa wyposażenia technicznego THB Handel ludźmi UAV Bezpilotowy statek powietrzny UGS Czujnik naziemny niewymagający nadzoru UNHCR Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców UNODC Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości VFA Umowa o ułatwieniach wizowych VIS Wizowy system informacyjny WG Grupa robocza WM Metody pracy i sposoby przekazywania informacji