Zmiany użytkowania ziemi w Karkonoszach

9 · Juni 2014
pp. 81–82
Zmiany użytkowania ziemi w Karkonoszach
w latach 1888–2008 (streszczenie referatu)
Dorota Wojnarowicz*, Zygmunt Jała & Jacek Potocki
Karkonoski Park Narodowy, ul. Chałubińskiego 23, 58-570 Jelenia Góra, Polska
*Corresponding author, e-mail: [email protected]
Received 19 November 2014 | Accepted 4 April 2014
Published online at www.senckenberg.de/peckiana 30 June 2014 | Printed version 30 June 2014
Strzeszczenie
Prezentowany temat był realizowany przez Karkonoski Park Narodowy w ramach międzynarodowego projektu ‘Transnational
Ecological Networks in Central Europe’. Korzystając z map, pozyskanych w archiwach polskich i niemieckich, podjęto się analizy
historycznej obszaru Karkonoszy w kontekście dynamiki zmian w zagospodarowaniu i użytkowaniu tego terenu w ciągu ostatnich
120 lat. Do analiz wykorzystano mapy topograficzne, zdjęcia lotnicze i ortofotomapy pochodzące z 5 przekrojów czasowych,
począwszy od 1888r. Z nich, przy pomocy narzędzi GIS, pozyskano informacje o następujących kategoriach użytkowania terenu:
1 – lasy, 2 – łąki i pastwiska, 3 – grunty orne, 4 – zadrzewienia, 5 – tereny zabudowane, 6 – powierzchnie wodne. Tak przygotowane
dane były punktem wyjścia do opracowania mapy trwałości użytków według metodyki, która umożliwiła identyfikację kierunków
zmian na obszarze Karkonoszy i określenie ich dynamiki. W metodzie wykorzystano kombinacje trzech wskaźników: podobieństwa
(similarity), przemian (turnover) oraz różnorodności (diversity), które pozwoliły wyróżnić 6 klas trwałości użytków oznaczonych
jako: klasa stabilna (stable), prawie stabilna (quasi stable), stopniowa (stepped), cykliczna (cyclical), dynamiczna (dynamic)
i bez widocznego trendu (NCT). Wyniki wskazują, że ok. 75 % analizowanego obszaru stanowią tereny, na których typ użytku nie
zmienił się na przestrzeni lat. Rodzi się pytanie czy obszary te (lasy, łąki) są szczególnie cenne pod względem przyrodniczym, czy są
korytarzami migracyjnymi dla gatunków i czy powinno się je chronić przed presją przekształcania np. zabudową.
Zusammenfassung
Landnutzungswandel in der Riesengebirgsregion in den Jahren 1888–2008
Das vorgestellte Thema wurde durch den Nationalpark Riesengebirge im Rahmen des internationalen Projektes „Transnational
Ecological Networks in Central Europe“ durchgeführt. Unter Nutzung von Kartenmaterial aus polnischen und deutschen Archiven
wurde das historische Gebiet des Riesengebirges im Kontext der Bewirtschaftungs- und Nutzungsdynamik innerhalb dieses
Gebietes in den letzen 120 Jahren analysiert. Für die Analyse wurden topographische Karten, Luftbilder und Orthophotokarten
verwendet, die beginnend mit dem Jahr 1888 fünf verschiedene Zeitpunkte abbilden. Mit Hilfe von Geographischen
Informationssystemen (GIS) konnten daraus Informationen über folgende Nutzungskategorien im Gebiet entnommen werden:
1 – Wälder, 2 – Wiesen und Weiden, 3 – Ackerland, 4 – Baumbestände, 5 – bebautes Gebiet, 6 – Wasserflächen.
Die so vorbereiteten Daten waren Ausgangspunkt für die Erarbeitung einer Karte zur Nutzungsbeständigkeit nach einer
Methode, die es erlaubt die Entwicklungsrichtungen im Riesengebirge festzustellen und ihre Dynamik zu beschreiben. In der
Methode wurde eine Kombination aus drei Faktoren verwendet: Ähnlichkeit, Veränderung sowie Vielfalt, die es erlaubt sechs
Klassen der Dauerhaftigkeit zu unterscheiden: stabil, fast stabil, schrittweise, zyklisch, dynamisch und ohne sichtbaren Trend.
Die Ergebnisse zeigen, dass sich auf 75 % des analysierten Gebietes der Nutzungstyp über die Jahre hinweg nicht geändert hat. Es
stellt sich die Frage, ob diese Gebiete (Wald, Wiesen) aus naturschutzfachlicher Sicht besonders wertvoll sind, ob sie Korridore
für die Migration von Arten darstellen und ob sie vor dem großen Umwandlungsdruck, z.B. durch Bebauung, geschützt werden
müssen.
© Senckenberg Museum of Natural History Görlitz · 2014
ISSN 1618-1735
PECKIANA9.indb 1
01.08.2014 14:30:56
82
Dorota Wojnarowicz et al.
Abstract
Land use changes in the Karkonosze region in the period 1888–2008 (Abstract of the talk)
Presented topic was carried out by the Karkonosze National Park in the framework of the international project ‘Transnational
Ecological Networks in Central Europe’. Basing on cartographic materials collected from Polish and German archives, it was possible
to make assessment of land use and land cover changes in the Karkonosze foothills area for the past 120 years. The studies were done
on topographic maps, aerial photos and ortophotomaps from five time periods, starting from 1888. From these maps the information
about: 1 – woodlands, 2 – grasslands, 3 – arable lands, 4 – tree-covered, 5 – urban and 6 – water areas was obtained using GIS tools.
To develop the map and determine the trajectories of land use changes the method called ‘stability mapping’ was used. It based on
calculation of three indices: turnover, diversity and similarity that altogether gave the combinations of six classes of land use change
trajectories: stable, quasi stable, stepped, cyclical, dynamic and non-constant trend. The results indicate that approximately 75 % of the
analyzed area are areas where the type of land use has not changed over the years. This raises the question whether these areas (forests,
meadows) are particularly valuable in terms of nature, whether they are migratory corridors for species and whether they should be
protected from the pressure of converting them into e.g. urban areas..
Keywords historical maps | GIS analyses | land use change | transformations trends
PECKIANA 9 · 2014
PECKIANA9.indb 2
01.08.2014 14:30:56