wpływ technologii produkcji brojlerów, uboju i przetwórstwa na

OID (275) 8/2014
WPŁYW TECHNOLOGII PRODUKCJI
BROJLERÓW, UBOJU I PRZETWÓRSTWA
NA JAKOŚĆ POZYSKANEGO MIĘSA
Mięso drobiowe jest akceptowane na całym
świecie bez religijnych, społecznych lub socjalnych oraz kulturowych ograniczeń i staje się
podstawowym źródłem wyżywienia ludzi.
W ostatnich dziesięcioleciach, nasilały się w Europie problemy związane z produkcją mięsa
drobiowego (Petersen, 1997), jako źródła wysokiej jakości białka zwierzęcego, pozyskiwanego
niezależnie od klimatu, z dużych stad zdrowych
ptaków. Zaczęto się interesować metodami chowu drobiu, ich wpływem na samopoczucie ptaków i otaczające fermy środowisko oraz na
zdrowie konsumentów. Przystąpiono także do
sformułowania praw ubijanych ptaków.
Historia kontroli jakości mięsa
Kontrole jakości mięsa przeprowadzane już
w początkach ludzkich cywilizacji, oparte
były najczęściej o zasady religijne. W średniowiecznej Europie przeprowadzano je powierzchownie. W XIX wieku, rozwijające się różne kierunki naukowe zaczęto wykorzystywać
w klinicznych i patologicznych badaniach ubijanych zwierząt gospodarskich. Rolnik musiał
przeznaczone do uboju zwierzę dostarczyć do
rzeźni, gdzie można je było poddać obserwacji.
Ten uznawany wówczas za bardzo nowoczesny system kontroli mięsa, obecnie określa się
jako "tradycyjny". Obserwacje kliniczne i badania poubojowe zwierząt w rzeźni, przeprowadzane są w celu wykrywania u nich chorób
i zapobiegania ich rozprzestrzenianiu się. W latach 70-tych system ten objął również sektor
drobiu, z uwzględnianiem wykrywania w mięsie obcych, niepożądanych substancji, takich
jak pozostałości leków i czynników zakaźnych.
8
Rozwój metod intensywnego chowu drobiu
i związane z nimi zagrożenia w postaci subklinicznych form czynników zakaźnych, zmuszają do systematycznego doskonalenia sposobów monitorowania ptaków przeznaczonych
na ubój oraz cech jakości ich mięsa. W Polsce mocno została ostatnio nagłośniona akcja
Głównego Inspektora Weterynarii, pod hasłem
„Zero tolerancji”.
Wprowadzany "system zintegrowanego łańcucha" polega na wzajemnych, ścisłych powiązaniach i wpływach między poszczególnymi etapami produkcji (chów, transport,
ubój i przetwarzanie) oraz ich oddziaływaniu
na produkt końcowy. Nawet jedno zdarzenie
może niekorzystnie wpłynąć na cały proces
uboju w rzeźni i na produkt końcowy (Fries,
2012):
a.ferma - np. ściółka złej jakości wpływa
ujemnie na jakość skóry i spodów łap
(FPD) kurcząt;
b.transport do rzeźni - padnięcia w transporcie, mechaniczne stłuczenia ciała ptaków;
c.genotyp (zestaw mieszańców) i płeć - na
występowanie nagłej śmierci kogutów
brojlerów;
d.zakażenia całego zakładu bakterią Salmonella.
Ponieważ kontrolą objęte są wszystkie ptaki
w trakcie uboju i w procesie dalszego ich przetwarzania, obserwowane wady w rzeźni mogą
być pomocne w zarządzaniu fermą, w zwalczaniu chorób brojlerów, w organizacji transportu oraz wpływać na doskonalenie metod uboju
i przetwórstwa kurcząt. Skuteczność kontroli
zależy od zapewnienia inspektorom dostępu
JAJA I PTAKI HODOWLANE
do infrastruktury fermy i ubojni oraz stosowania przez nich właściwych parametrów monitoringu.
Cele kontroli mięsa drobiowego
W procesie przetwarzania mięsa drobiowego
należy uwzględniać bezpieczeństwo zdrowotne ludzi i drobiu oraz brać pod uwagę dobrostan ptaków, by dostarczać konsumentom mięso wysokiej jakości. W ramach prowadzonej
kontroli i nadzoru, należy uwzględniać:
a.obecność lub brak w mięsie pozostałości
obcych substancji i czynników zakaźnych;
b.odporność ptaków na choroby;
c.interpretować właściwie makroskopowy
wygląd tusz w przypadku stwierdzenia
skutków choroby lub technopatii względnie uszkodzeń poubojowych;
d.właściwie interpretować wyniki przedubojowej oceny ptaków
e.ocenić poziom dobrostanu kurcząt w fermie i podczas transportu;
f. ocenić poziom higieny linii technologicznej oraz uzyskanego produktu;
g.dodatkowe zadanie może stanowić poprawa warunków pracy obsługi.
Organizacja łańcucha produkcji mięsa drobiowego
Łańcuchy produkcji mięsa drobiowego, na
wszystkich etapach - od podstawowej produkcji
do uzyskania tuszy i przetworzonych produktów, są w wysokim stopniu zmechanizowane.
W przypadku kurcząt brojlerów, osiągnięto już
prawie całkowitą automatyzację pracy, z szybkością linii ubojowej i przetwórczej - 13.000
ptaków/h. Produkcja podstawowa obejmuje
chów dużych stad kurcząt, dostarczanych do
rzeźni, odpowiednio przystosowanymi środkami transportowymi, zgodnie z wcześnie
opracowanymi harmonogramami. Ubojnie
mają bogaty marketing, sprawną organizację
i szybkie wydanie oraz dystrybucję łatwo psujących się produktów.
Różnice regionalne
Poziom technologicznych procesów w rzeźni
zależy głównie od regionu. W rozwijających
się krajach, o niskich kosztach robocizny, istnieją zakłady o mniejszym stopniu zmechanizowania, wykorzystujące urządzenia zgodnie z lokalnymi wymaganiami, przy podziale
rynku na eksportowy lub lokalny - często „bazarowy”. W fermach występują różne systemy
chowu - od przyzagrodowego lub wybiegowego - do nowoczesnych, intensywnych form produkcji drobiarskiej.
W rozwiniętych krajach, produkcja mięsa drobiowego wyróżnia się całkowicie zautomatyzowanymi i elektronicznie sterowanymi urządzeniami oraz wysokim poziomem procedur na
poszczególnych etapach. Produkcja mięsa drobiowego na dużą skalę składa się z następujących etapów:
a.produkcja podstawowa z systemem „pełne zapełnienie i całkowite opróżnienie”
brojlerni;
b.przerwa sanitarna w brojlerni lub całej
fermie;
c.transport kurcząt i wyładunek;
d.ubój ptaków i obróbka tuszek;
e.dalsze procedury przetwarzania: podział
tuszek na elementy, produkty mięsne.
Doskonalenie i rozwój
Aby osiągnąć wysoki poziom integracji produkcji, na każdym z jej etapów:
a.zapewniono dobrostan ptakom w transporcie;
b.udoskonalono proces oparzania ptaków
techniką parową;
c.przyspieszono szybkość przesuwania się
linii patroszenia;
d.udoskonalono linię do automatycznego
cięcia (podziału) tuszek;
e.wprowadzono elektroniczną identyfikacje tuszek (znaczniki/czipy), umożliwiającą indywidualne sterowanie tuszkami
i elementami;
9
OID (275) 8/2014
f. wzmocniono budowę urządzeń technologicznych, by powodowały jak najmniej
ich uszkodzeń;
g.zorganizowano ubój, zapobiegający przenoszeniu Salmonelli między stadami.
Warunki utrzymania ptaków w fermie
i w transporcie
Wynikiem chowu ptaków w reprodukcyjnych
stadach prarodzicielskich i rodzicielskich są towarowe mieszańce - kurczęta brojlery, wykorzystywane do produkcji żywca w ciągu 30 do
40 dni życia.
Rekordowa liczba ptaków utrzymanych w stadzie, np. brojlerów, wynosi 15 000 - 40 000 kurcząt. W fermie może być kilka stad, o łącznej
liczbie 500.000 ptaków, utrzymywanych zwykle na głębokiej ściółce. Wynik odchowu kurcząt brojlerów zależy od:
a.pochodzenie/zestawu towarowych mieszańców;
b.żywienia;
c.jakości pomieszczenia/brojlerni;
d.stanu zdrowotnego kurcząt i zabiegów
weterynaryjnych;
e.zwalczania szkodników;
f. czynników środowiskowych;
g.organizacji produkcji - częstotliwości
okresów chowu;
h.higieny chowu z wykorzystaniem zabiegów biologicznego bezpieczeństwa.
i.
Przerwa sanitarna w brojlerni i wysyłanie
brojlerów do ubojni
„Transport” obejmuje: wyłapywanie kurcząt
i całkowite usuwanie ich z brojlerni, załadunek
do znajdujących się na samochodzie klatek (po
ok. 15 ptaków) lub do większych skrzyń transportowych, przewóz, rozładunek i zawieszenie
w strzemionach na linii ubojowej w rzeźni.
Po usunięciu z brojlerni żywych i martwych kurcząt, przystępuje się do jej czyszczenia i dezynfekcji. Okres przerwy sanitarnej, między jednym,
10
a następnym chowem brojlerów, trwa 7 - 14 dni.
Podczas wyłapywania kurcząt, może dochodzić do uszkodzenia ich ciała, złamań kości,
co obniża wartość klasyfikacyjną ptaków.
Przy stosowaniu w przewozie klatek zespolonych, tak w fermie jak i w ubojni, winny być
odpowiednio do tego systemu dostosowane budynki i urządzenia. Przed rozpoczęciem wyłapywania brojlerów, należy im uniemożliwić
dostęp do paszy na 8-12 h.
Klatki są trudne do oczyszczenia i odkażenia,
dlatego duże znaczenie ma wyposażenie ubojni w odpowiedni sprzęt do mycia i czyszczenia
klatek i całego pojazdu.
Ubojnia
Linia ubojowa składa się z 4 podsekcji:
• linii ubojowej ,
• linii patroszenia,
• linii chłodzenia,
• linii automatycznego sortowania i dzielenia.
Higiena
Łańcuch produkcji mięsa drobiowego składa się z wielu etapów, a o jego dużej integracji
świadczy fakt, że woda, powietrze lub obsługa,
mają istotny wpływ tak w fermie jak i w ubojni.
Jednak najlepiej opracowany program i niezawodne środki higieny stosowane w ubojni, nie
stanowią skutecznej ochrony przed czynnikami zakaźnymi (Fries, 2012).
Czynniki chorobotwórcze
Zarazki mogą być wprowadzone przez różnych nosicieli do brojlerni, przed zasiedleniem
jej pisklętami. Przy podłogowym chowie kurcząt, Salmonella w stadzie rozpowszechnia się
horyzontalnie. W ubojni, stwierdzano wzdłuż
całej linii, poziome i pionowe przenoszenie się
identycznych szczepów Salmonella lub Campylobacter, pochodzących z poprzednich etapów
produkcji, co grozi zakażeniem łańcucha pokarmowego. Takie wydarzenia są wynikiem niedoskonałych technologii lub zdarzają się z powodu
przypadkowych awarii urządzeń. Występują też
przypadki zakażenia krzyżowego.
OID (275) 8/2014
Wpływ mikroflory na tuszkę
Do rzeźni czynniki chorobotwórcze przenoszone są najczęściej wraz z kurczętami i środkiem transportowym, które są łącznikiem między fermą a ubojnią, podobnie jak i woda, która
jest wykorzystywana często i w różny sposób,
np. do transportu podrobów, oparzania, chłodzenia, czyszczenia i dezynfekcji. Ryzyko zakażenia krzyżowego chorobotwórczymi bakteriami stwarzają trzy sposoby chłodzenia
tj. przez zanurzenie, parowanie lub powietrzem. Także dużą rolę odgrywa jakość materiału, z którego zostały wykonane powierzchnie urządzeń, gdyż od nich zależy skuteczność
czyszczenia i dezynfekcji. Poza tym, im bardziej przyspieszymy bieg linii ubojowej, tym
okres jej obsługi technicznej i sanitarnej będzie krótszy.
Słabe punkty z punktu widzenia higieny:
• pojemniki do oparzania wodą, o temperaturze 50-60oC, nie zabijają bakterii;
• urządzenie do zdejmowania okrywy piór,
z gumowymi palcami trudnymi do odkażenia;
• urządzenie do patroszenie powodujące pękanie jelit;
• schładzanie wodą lub techniką natryskową,
umożliwia zakażenie krzyżowe.
Z bardzo skażonego czynnikami chorobotwórczymi drobiu, skażenie może być przeniesione
do linii technologicznej w rzeźni.
Obce substancje
Badania wykazały obecność w mięsie drobiowym substancji obcych, stanowiących pozostałości leków weterynaryjnych, w tym prawnie zakazanych w UE stymulatorów wzrostu
oraz substancji pochodzących z zanieczyszczonego środowiska. Mogą one wywoływać oporność na bakteryjne i odzwierzęce czynniki
chorobotwórcze. Nie można tu pominąć przypadków z dioksynami, mających duży wpływ
12
na jakość produktów pochodzenia zwierzęcego. Ryzyko występowania różnych pozostałości w mięsie, zależy od wewnętrznej i zewnętrznej organizacji fermy, jakości przemysłowych
mieszanek paszowych, pasz własnych lub nie
będących w ogóle pod kontrolą.
Ocena stanu zdrowotnego mięsa drobiowego
Drób mięsny badany jest przed- i po uboju.
Zgodnie z Rozporządzenie [WE] nr 854/2004,
żywe ptaki kontroluje się przedubojowo w fermie ich pochodzenia oraz w rzeźni i poubojowo - badając tuszki i podroby po wypatroszeniu.
Inspekcja przedubojowa w fermie - obejmuje obserwacje kliniczne oraz ocenę stanu zdrowotnego ptaków wraz z informacjami o odchowie:
• udział padnięć w ciągu całego okresu/straty na tydzień;
• początkowa liczba jednodniowych piskląt;
• zakłócenia sanitarne;
• zabiegi weterynaryjne z uwzględnieniem zastosowanych leków i dodatków paszowych;
• historia szczepień ochronnych;
• spożycie paszy i wody oraz wykorzystanie
paszy/kg masy ciała;
• średni dzienny przyrost masy ciała kurcząt;
• masa ciała - współczynnik zmienności
masy ciała kurcząt informujący o wyrównaniu stada.
Inspekcja przedubojowa w rzeźni - dotyczy
oceny poziomu dobrostanu przywiezionych
ptaków.
Wzrokowa inspekcja poubojowa - ocenę mięsa przeprowadzają lekarze weterynarii w celu:
• makroskopowego wykrycia wad w konsystencji, barwie lub zapachu mięsa;
• wykrycia odchyleń od procedury na linii
ubojowej;
• określenia poziomu higieny na linii ubojowej;
• dokonania losowego pobrania próbek mięsa, jeżeli zaistnieje potrzeba lub podejrze-
JAJA I PTAKI HODOWLANE
nie o skażenie.
Kontrolą wzrokową należy objąć wszystkie powierzchnie zewnętrzne. Urzędowy lekarz weterynarii osobiście dokonuje:
• codziennej kontroli wnętrzności i jamy
brzusznej reprezentatywnej liczby ubitych
ptaków, pochodzących z każdej dostawy;
• losowego pobrania próbek z części lub całych tusz, które są uznane za nienadające się
do spożycia przez ludzi;
• wszelkich innych niezbędnych badań,
gdy jest podejrzenie, że mięso pochodzące z tych ptaków może nie nadawać się do
spożycia przez ludzi.
Urzędowym nadzorem w ubojni są także objęte wszystkie zabiegi higieniczne.
Słabe punkty kontroli drobiu
Ze względu na różny poziom mechanizacji
prac w rzeźni i różne prędkości linii ubojowych, dokonywane przez inspektorów oględziny są ograniczone. Przy obecnej szybkości
pracy linii ubojowej, stwierdzenie czynników chorobotwórczych cech oporności, obcych substancji, tradycyjnymi przed- i poubojowymi metodami kontroli mięsa jest bardzo
utrudnione. O ile przedubojowa kontrola obejmuje całe stado, to poubojowa - ocenia każdego
osobnika osobno. Dotyczy to także interpretacji wyników. Stwierdzane kontrolą poubojową zmiany chorobowe mogą się bardzo różnić
pod względem rodzaju, intensywności, rozprzestrzenienia czy umiejscowienia.
Znaczenie zmian chorobowych
Nie zawsze znamy znaczenie i przyczyny obserwowanych zmian chorobowych i usuwanie
na podstawie wzrokowej oceny z linii tuszek,
jako nienadających się do spożycia, jest dosyć
powierzchowne i arbitralne (Fries, 2012). Bisaillon i in. (2001) sklasyfikowali 143 rażące nieprawidłowości, stwarzające ryzyko dla konsumentów i uzyskane wyniki wyraźnie wskazują
potrzebę poszerzenia badań na tym polu, gdyż:
• możliwości ludzkie nie są znane;
• wykryte czynniki nie zawsze są związane
z ludzkimi chorobami;
• niektóre czynniki nie zostały jeszcze zidentyfikowane;
• brak wariantów zarządzania ryzykiem,
głównie w przypadku chemicznych zanieczyszczeń.
Wady stwierdzane podczas kontroli mięsa drobiu
Wady mięsa drobiowego, często stwierdzane wzrokowo, podczas poubojowej kontroli w rzeźni sugerują różne wyjaśnienia i różne
poziomy ryzyka:
• niski dobrostan drobiu w fermie i transporcie - zła jakość ściółki, działanie bakterii gramujemnych, E. coli - stan zapalny łap
(FPD), pęcherze surowicze na mostku, wadliwe skrócenie pokrywy dzioba;
• choroby lub poziom higieny w fermie współczynnik zmienności masy ciała wskazujący na różne tempo wzrostu ptaków, nie
można wykluczyć zakażenia stada czynnikami chorobotwórczymi;
• patologiczne zmiany anatomiczne wskazujące na technopatię;
• pęknięcia, złamania kości, wskazujące
głównie na przedubojowe awarie techniczne, wadliwe wyłapywanie kurcząt;
• nienormalna budowa ciała - niezrównoważona pasza;
• chropawa skóra - technopatia lub wpływ
kokcydiostatyków
• niezupełne wykrwawienie - padnięcie
stwierdzone w transporcie lub na skutek
posocznicy;
• wodobrzusze - wpływ genotypu, środowiska lub zakażenia;
• stan zapalny jamy brzusznej - różne czynniki, np., Ornithobacterium, E. coli.
Zakaźne względnie mechaniczne
uszkodzenia
13
OID (275) 8/2014
W przypadku zakażenia całego stada, zgodnie z Dyrektywą (WE) 854/2004, należy ogłosić charakter zmian chorobowych, a tuszki powinny być przekazane do utylizacji.
Stado względnie pojedyncze osobniki
Kontrola poubojowa, obejmuje poszczególne
kontrole i na podstawie uzyskanych wyników,
podejmuje decyzję w sprawie mięsa. Zakażenie
może dotyczyć konkretnego stada, a nie całej
fermy. Niespecyficzne zmiany są w większości
wadami. Skażoną tuszkę należy zdyskwalifikować. W przypadku stwierdzenia choroby
podlegającej obowiązkowi zgłoszenia, należy
zastosować odpowiednie przepisy prawne, ze
wszystkimi konsekwencjami.
Wątpliwości w ocenie czy tuszka nadaje się czy się nie nadaje do spożycia
Materiał biologiczny jest bardzo zróżnicowany i dlatego certyfikacja poubojowa jest trudnym zadaniem przy braku dokładnych kryteriów i definicji. Nawet w zdrowych stadach,
występują chore ptaki. Wynik oceny zależy od
rodzaju, częstotliwości występowania, intensywności oraz lokalizacji zmian chorobowych.
Znaczenie kwalifikacji inspektorów w poubojowej ocenie mięsa drobiu
Duży nacisk kładzie się na wyposażenie służące do kontroli mięsa. Nie wystarcza już lustro
do oceny wnętrzności, a co raz szybsze przesuwanie się linii ubojowych, wyposażonych
w bardzo skomplikowane i szybko pracujące
urządzenia, praktycznie uniemożliwia wizualną ocenę, nawet co drugiej tuszki (Fries, 2012).
Należy przy tym uwzględnić różną ocenę tej
samej wady, dokonywaną wzrokowo, przez
różnych inspektorów. Łatwo w takiej sytuacji
o podejmowanie błędnych decyzji. Inspektorzy mogą przeoczyć wady, także ze względu
na duże podobieństwo tuszek. Skłania to do
korzystania z niezawodnych, pomocniczych
urządzeń, np. wykorzystujących różną długość
barwy fal - od widzialnych do podczerwieni.
14
W przetwórstwie mięsa drobiowego, można
dzięki odpowiednim urządzeniom osiągnąć
następujące cele:
• ocenę jakości zgodną z wymogami zleceniodawcy i klienta oraz wewnętrzną polityką firmy;
• określenie wad mających znaczenie dla kontroli mięsa lub dla oceny przez klientów;
• określenie zanieczyszczeń, np. odchodami,
zwiększających ryzyko skażenia Salmonellą.
Watkins et al. (1999) wykazując 4-5% udziału
wadliwych tuszek podkreślili, że na ekstremalne warunki podczas czyszczenia i dezynfekcji
miało wpływ działanie kamer. Van Hoof i Ectors (2002), oceniając w ubojni drobiu system
wizyjny stwierdzili, że przy niektórych wadach
pracował on dobrze, a z wykrywaniem innych
były trudności. Następujące wady uznano za
istotne w kontroli poubojowej drobiu:
• niedowaga tuszek;
• przebarwienia skóry;
• nienormalne kształty tuszki;
• urazy.
Watkins i in. (1999) uważają, że wizualną kontrolę mięsa drobiowego należałoby zastąpić
kontrolą automatyczną, gdyż służy ona nie
tylko do wykrywania wad, ale także do prowadzenia ewidencji, określania stanu ilościowego i charakteru wad w stadzie, automatycznego przetwarzania danych, a w konsekwencji
także do bieżącej kalkulacji kosztów produkcji.
Stosowanie "dobrych praktyk"
Istnieje kilka możliwości spowalniania prędkości linii ubojowych w rzeźni drobiu, w której istnieją 4 strefy obrony przed czynnikami
chorobotwórczymi lub obcymi substancjami:
1. ferma - zapobieganie dostępu zakaźnym
czynnikom chorobotwórczym przez stosowanie zasad bezpieczeństwa biologicznego;
2. linie produkcyjne w rzeźni - z odpowiednio zaprojektowanymi urządzeniami wraz
z elementami zarządzania zabiegami higienicznymi;
OID (275) 8/2014
3. przetwarzanie - technologie obróbki mięsa
i ich wpływ na rozwój bakterii;
4. detaliczna sprzedaż i przygotowywanie posiłków w ramach zbiorowego żywienia.
Środki zapobiegawcze mają różne cele:
• zapobieganie chorobom w stadzie (biobezpieczeństwo);
• stosowanie „dobrych praktyk” w chowie
w fermie, a w konsekwencji zapobieganie
technopatiom tuszek wykrytym przez inspekcją poubojową;
• poprawa pracy linii, aby zapobiec awariom
technicznym, zwiększającym eliminację tuszek i przetwarzanego mięsa;
• rozwój nowych metod kontrolnych; alternatywnym rozwiązaniem może być zastosowanie komputerowo wspomaganego systemu kamer;
• badania makroskopowe informują o obecności czynników zakaźnych lub pozostałości w mięsie obcych substancji.
Biobezpieczeństwo w fermie - wg. Gunn i in.
(2008), to działania chroniące ptaki przed
czynnikami zakaźnymi i minimalizujące kontakt stada z obcymi ludźmi, z innymi stadami,
dzikimi ptakami lub zwierzętami w tym domowymi paszami z niepewnych źródeł, wodą
lub skażonym wyposażeniem i sprzętem. Wg
Fries (2010), by osiągnąć w fermie wysoki dobrostan należy:
• fermę podzielić na strefę czarną i białą (czystą i brudną);
• kontrolą objąć budynki i pomieszczenia oraz
przemieszczanie się personelu i pojazdów;
• odpowiednio zarządzać stadem oraz zabiegami higienicznymi;
• stosować przerwę sanitarną między cyklami produkcyjnymi;
• skutecznie przeprowadzać zabiegi czyszczenia i dezynfekcji;
• znać pochodzenie ściołów, ich wykorzystanie i przyczyny usunięcia;
16
• badać paszę i wodę jako nośniki zarazków;
strategia żywienia przed transportem ptaków;
• traktować ludzi i pojazdy jako nośniki
czynników zakaźnych i określić zasady ich
poruszania się po fermie i poza fermą;
• stosować zabiegi weterynaryjne zapobiegające przenoszeniu zarazków między fermami.
Weryfikacja metod postępowania i środków
Stosowaną tzw. Dobrą Praktykę, należy sprawdzań na miejscu, a informacje zbierać zgodnie
z Zarządzeniem (WE) 854/2004 ze zmianami wprowadzonymi po 2004 r. Zebrane dane
dot. łańcucha żywnościowego, bezpośredniej
obserwacji stada w fermie i rzeźni, oraz kontroli przed- i poubojowej należy przekazać do
sieci nadzoru. Potrzebny jest także program rejestrujący przyczyny eliminowania ptaków ze
stada oraz:
• zdefiniowanie przyczyn;
• rejestracja przypadków stwierdzenia nieprzydatności ptaków;
• dostawy paszy do fermy.
W staraniach o podniesienie poziomu dobrostanu w fermie i transporcie drobiu, rośnie znaczenie działań interdyscyplinarnych. Również
pełne wejście w życie Rozporządzenia Rady
(WE)1099/2009 w sprawie ochrony zwierząt
podczas ich uśmiercania, obligatoryjnie narzuci przedsiębiorcom prowadzącym uboje zwierząt, dokonania niezbędnych inwestycji i podjęcia działań w tym kierunku.
dr inż. Ryszard Gilewski
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk