ZAWIĄZYWANIE OWOCÓW U NOWYCH KLONÓW MORELI

ZESZYTY NAUKOWE
INSTYTUTU SADOWNICTWA I KWIACIARSTWA im. SZCZEPANA PIENIĄŻKA
TOM 18
2010
ZAWIĄZYWANIE OWOCÓW U NOWYCH KLONÓW MORELI
(Prunus armeniaca L.) HODOWLI ISK ZAPYLANYCH PYŁKIEM
WŁASNYM ORAZ KILKU ODMIAN
Setting of fruit in new apricot (Prunus armeniaca L.) genotypes
pollinated with their own pollen and that of other cultivars
M a r e k S z y m a j d a , E d w a r d Żu r a w i c z ,
G r a ży n a L e w a n d o w s k a
Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pienią
ż
ka
ul. Pomologiczna 18, 96-100 Skierniewice
e-mail: [email protected]
ABSTRACT
The main objective of the research was to evaluate the ability to set fruit in new
apricot clones developed at the Research Institute of Pomology and Floriculture in
Skierniewice, Poland, pollinated with different apricot cultivars.
The experiments were conducted in the field of the Experimental Orchard in
Dą
browice (2008 and 2010) and in a high plastic tunnel in the Pomological Orchard in
Skierniewice (2010). A high degree of self-incompatibility was found among the five
clones investigated; however, all of them were compatible with the apricot cultivars used
as pollinators. A good pollinating cultivar for the tested clones was ‘Early Orange’.
Key words: apricot, pollination, pollinator, fruit setting
WSTĘP
Jedną z przyczyn sł
abego owocowania moreli jest problem
samobezpł
odnoś
ci (samoniezgodnoś
ci). U moreli wystę
puje gametofitowy
rodzaj samoniezgodnoś
ci kontrolowany przez pojedyncze wieloalleliczne
locus S (de Nettancourt 1977 za Zhang i in. 2008). W locus S znajduje się
gen RNAzy ulegają
cy ekspresji w diploidalnych tkankach szyjki sł
upka
oraz gen F-box ulegają
cy ekspresji w haploidalnym ziarnie pył
ku.
26 Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pienią
ż
ka, tom 18
W haploidalnym ziarnie pył
ku znajduje sięjeden allel locus S, natomiast
w diploidalnych komórkach szyjki sł
upka znajdująsiędwa allele locus S
(Tao i Lezzoni 2010). Jeż
eli ł
agiewka pył
kowa posiada taki sam allel
locus S jak jeden z dwóch alleli obecnych w diploidalnych komórkach
szyjki sł
upka, to ulega degradacji w tkance transmisyjnej górnej czę
ś
ci
sł
upka. W wyniku tego nie dochodzi do zapł
odnienia woreczka
zaląż
kowego i zawiązania owoców przy zapyleniu pył
kiem tej samej
odmiany. Samobezpł
odne odmiany moreli uprawiane bez zapylaczy lub
z zapylaczami ź
le dobranymi owocująbardzo sł
abo bądźnie owocują
w ogóle, co sprawia, ż
e uprawa moreli staje sięnieopł
acalna. Odmiany
posiadające takie same allele locus S należ
ądo jednej grupy niezgodnoś
ci
i teżnie mogąbyćdla siebie zapylaczami. Zjawisko to nazywa sięintersterylnoś
cią
. Ponieważ odmiany intersterylne nie mogą się wzajemnie
zapylać
, należ
y to uwzglę
dniać przy doborze odmian zapylają
cych
w sadach produkcyjnych oraz na dział
kach.
Celem badań był
o sprawdzenie stopnia samopł
odnoś
ci nowych
klonów moreli wyhodowanych w ISK oraz znalezienie dla nich
odpowiedniej odmiany zapylającej.
MATERIAŁI METODY
Badania prowadzono w Sadzie Doś
wiadczalnym (SD) Instytutu
Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Dą
browicach w roku 2008 i 2010 oraz
w tunelu foliowym w Sadzie Pomologicznym (SP) w Skierniewicach
w 2010 roku (w 2009 roku pą
ki kwiatowe został
y uszkodzone przez mrozy
oraz przymrozki wiosenne i z powodu mał
ej liczby kwiatów nie można
był
o wykonaćbadań). W programie zapyleń wykonanym w tunelu
foliowym w 2010 r., z powodu zbyt mał
ej liczby drzew badanych klonów
niektórych kombinacji krzyżowań nie moż
na był
o wykonać
. Liczbę
zapylonych kwiatów w wykonanych kombinacjach krzyż
owańprzedstawiono
w tabelach: 5, 6 i 7. Doś
wiadczeńnie moż
na był
o zał
ożyćw ukł
adzie bloków
losowanych z powodu mał
ej liczby drzew matecznych badanych klonów.
Badano zawią
zywanie owoców pię
ciu klonów hodowlanych moreli:
‘I-7’, ‘I-16’, ‘I-33’, ‘I-69’ i ‘II-42, po zapyleniu wł
asnym pył
kiem oraz po
zapyleniu pył
kiem czterech odmian moreli powszechnie uprawianych
w kraju: ‘Early Orange’, ‘Wczesna z Morden’, ‘Harcot’ i ‘Somo’.
Zawiązywanie owoców u nowych klonów moreli (Prunus armeniaca L.) hodowli ISK...
27
Tabela 1
Termin kwitnienia, intensywnoś
ćowocowania i ś
rednia masa owoców badanych klonów i odmian moreli rosną
cych
w Sadzie Doś
wiadczalnym w Dą
browicach (Dą
browice; 2008-2010) −Date of full flowering, fruiting intensity and
average fruit weight of the investigated apricot clones grown in the Experimental Orchard in Dą
browice (Dą
browice,
2008-2010)
Klon/Odmiana
Clone/cultivar
I-7
I-16
I-33
I-69
II-42
Early Orange
Wczesna z Morden
Morden 604
Harcot
Somo
rok obserwacji
year of observation
ś
rednia
2009 2010
average
4
6
5,3
5
6
5,0
3
5
4,3
3
6
5,7
5
7
6,7
4
7
6,3
2008
2009
2010
2008
11.04
11,04
11,04
11,04
12,04
07,04
17.04
17,04
17,04
16,04
18,04
15,04
18,04
18,04
18,04
18,04
18,04
17,04
6
4
5
8
8
8
08,04
15,04
17,04
7
2
7
08,04
11,04
15,04
15,04
17,04
20,04
5
5
6
5
7
5
* skala bonitacyjna 1-9 (1 −brak owocowania, 3
obfite); * 1-9 ranking scale (1
Średnia masa owocu
Average fruit weight
[g]
Intensywnoś
ćowocowania*
Fruiting intensity
Data peł
ni kwitnienia
Date of full flowering
2008
2009
2010
42
45
48
44
41
27
79
70
98
90
55
45
41
45
58
43
51
25
ś
rednia
average
54,0
53,3
68,0
59,0
49,0
32,3
5,3
25
49
25
33,0
6,0
5,0
38
29
56
38
29
25
41,0
30,7
−owocowanie sł
abe, 5 −owocowanie ś
rednie, 7 −owocowanie obfite, 9 −owocowanie bardzo
−no fruiting, 3 −poor fruiting, 5 −average fruiting, 7 −abundant fruiting, 9 −very abundant fruiting)
28 Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pienią
ż
ka, tom 18
Badane klony i odmiany kwitł
y w tym samym terminie, nie był
o wię
c
bariery czasowej w terminie kwitnienia i użyte odmiany mogł
y być
zapylaczami dla badanych klonów. Drzewa klonów od lat rosnąw Sadzie
Doś
wiadczalnym w Dąbrowicach, owocująregularnie i obficie oraz rodzą
atrakcyjne owoce (tab. 1). Pochodząone z hodowli prowadzonej wcześ
niej
przez dr. Jakubowskiego.
Kilka dni przed wykonaniem zapyleń zebrano pą
ki kwiatowe
z odmian, które wytypowano jako formy ojcowskie. Nastę
pnie wydobyto
z nich pylniki, które suszono na papierowych tackach w celu pozyskania
z nich pył
ku. Wysuszony pył
ek przechowywano w szklanych ampuł
kach
w lodówce w temp. 4-5 °C do dnia, w którym wykonywano zapylenia.
Zdolnoś
ćdo zawią
zywania owoców przez samozapylenie badano
przez nał
oż
enie izolatorów na gał
ę
zie, na których planowano wykonać
zapylenia w chwili, gdy kwiaty był
y w fazie biał
ego zamkniętego pą
ka.
W chwili otwarcia okoł
o 70% kwiatów izolatory zdejmowano, wykonywano zapylenie otwartych kwiatów, nanosząc mał
ym pę
dzelkiem na znamiona sł
upków pył
ek pochodzą
cy z pylników w obrę
bie kwiatów. Zamknięte
pą
ki i kwiaty z objawami starzenia usuwano i liczono zapylone kwiaty.
Na drzewach, na których wykonano zapylenia krzyż
owe, wszystkie
kwiaty przed zapyleniem kastrowano skalpelem w fazie biał
ego pą
ka.
Rozkwitnię
te i sł
abo wykształ
cone pąki kwiatowe usuwano. Bezpoś
rednio
po wykastrowaniu kwiatów na znamiona sł
upków nanoszono pył
ek mał
ym
pędzelkiem. Po zapyleniu kwiatów w każdej kombinacji krzyż
owańdł
onie
i pę
dzelek odkaż
ano 70% etanolem w celu usunięcia pył
ku krzyżowanych
odmian. Liczbęuzyskanych owoców liczono w chwili ich dojrzał
oś
ci zbiorczej.
W czasie wykonywania zapyleńdokonano zapisu przebiegu warunków pogodowych w tunelu foliowym w 2010 roku oraz w Sadzie
Doś
wiadczalnym w Dą
browicach w 2008 i 2010 roku (tab. 2 i 3).
Liczbęuzyskanych zawią
zków i owoców oceniano na podstawie próby
zapylania kwiatów na wybranych gał
ę
ziach na drzewie. Liczba zapylanych
kwiatów wynosił
a dla kombinacji zapyleń: 50-150 szt. z SD w Dąbrowicach
(2008 r.), 70-210 szt. z SD w Dą
browicach (2010 r.) oraz 100-290 szt.
z wysokiego tunelu foliowego – z Sadu Pomologicznego w Skierniewicach
(2010 r.). Wyniki nie został
y opracowane statystycznie, ponieważw doś
wiadczeniu nie prowadzono powtórzeń.
Zawią
zywanie owoców u nowych klonów moreli (Prunus armeniaca L.) hodowli ISK...
29
Tabela 2
Minimalne, maksymalne i ś
rednie temperatury dobowe w Sadzie Doś
wiadczalnym w Dą
browicach w 2008 i w 2010 roku
w czasie wykonywania zapyleńna wysokoś
ci 2 m nad ziemią−Minimum, maximum and average daily temperatures in the
Experimental Orchard in Dą
browice in 2008 and 2010 during hand pollination 2 meters above the ground level
Lp.
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Data
Date
07.04.2008
08.04.2008
09.04.2008
10.04.2008
11.04.2008
12.04.2008
13.04.2008
14.04.2008
15.04.2008
16.04.2008
17.04.2008
18.04.2008
19.04.2008
Średnia
Average
Temperatury dobowe
Daily temperatures [°C]
minimalne maksymalne
ś
rednie
data
minimum maximum
average
date
2008
2008
2008
0,1
15,1
7,5
13.04.2010
-0,3
8,5
3,9
14.04.2010
-1,7
15,6
7,8
15.04.2010
4,7
15,8
10,5
16.04.2010
4,7
15,1
9,9
17.04.2010
5,4
16,3
7,9
18.04.2010
4,5
13,9
8,7
19.04.2010
2,8
18,1
10,2
20.04.2010
3,5
17,5
10,5
21.04.2010
5,0
12,6
8,0
22.04.2010
1,6
7,4
5,3
23.04.2010
0,1
8,2
4,6
24.04.2010
0,4
6,2
4,3
25.04.2010
Średnia
2,4
13,1
7,6
Average
minimalne
minimum
2010
3,8
6,2
5,2
4,3
1,6
4,7
4,7
0,8
1,6
1,6
-0,1
-0,1
-2,5
maksymalne
maximum
2010
15,6
11,7
18,3
13,7
13,2
18,5
17,8
12,7
10,4
8,2
11,9
14,8
14,6
ś
rednie
average
2010
9,0
8,9
12,4
8,8
7,6
11,6
11,6
6,6
5,7
4,0
5,6
7,6
7,5
2,5
14,0
8,2
Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pienią
ż
ka, tom 18
30
Tabela 3
Minimalne, maksymalne i ś
rednie temperatury dobowe w tunelu foliowym w Sadzie Pomologicznym w Skierniewicach
w 2010 roku w czasie wykonywania zapyleńna wysokoś
ci 0,5 m nad ziemią−Minimum, maximum and average daily
temperatures in a high plastic tunnel in the Pomological Orchard in Skierniewice in 2010 during hand pollination 0.5 m
above the ground level
Temperatury dobowe
Daily temperatures [°C]
maksymalne
maximum
21,4
23,1
Lp.
No.
Data
Date
1
2
02.04.2010
03.04.2010
minimalne
minimum
3,0
4,2
3
4
5
6
04.04.2010
05.04.2010
06.04.2010
07.04.2010
3,0
5,4
7,1
7,0
27,0
18,9
15,8
23,8
11,4
11,1
10,1
11,4
7
8
9
08.04.2010
09.04.2010
10.04.2010
4,7
4,6
5,2
20,1
19,1
17,0
10,4
11,0
7,7
10
11
12
13
11.04.2010
12.04.2010
13.04.2010
14.04.2010
3,4
4,4
5,2
8,4
24,1
28,3
24,5
18,3
10,2
11,9
11,5
14,8
Średnia
Average
5,1
21,7
10,9
ś
rednie
average
9,8
10,1
Zawią
zywanie owoców u nowych klonów moreli (Prunus armeniaca L.) hodowli ISK... 31
WYNIKI I DYSKUSJA
Wyniki wyraż
one w procentach zawią
zanych owoców u badanych
genotypów zamieszczono w tabelach: 4, 5, 6 i 7. Brak lub sł
abe
zawią
zanie owoców po zapyleniu badanych klonów ich wł
asnym pył
kiem
wskazuje na wysoki stopieńich samobezpł
odnoś
ci, co oznacza, ż
e nie
mogąobficie owocować
, jeś
li nie sąuprawiane w towarzystwie dobrze
dobranych odmian zapylają
cych.
Dla ż
adnego z badanych klonów nie stwierdzono zjawiska
intersterylnoś
ci z odmianami uż
ytymi jako zapylają
ce, co oznacza, że
popularnie uprawiane w Polsce odmiany Early Orange, Wczesna
z Morden, Harcot i Somo mogąbyćzapylaczami dla nowych klonów
hodowlanych moreli. Wedł
ug Chena i innych (2006) zawią
zanie owoców
na poziomie wyższym niż5% z krzyżowego zapylenia dwóch odmian
wskazuje, ż
e odmiany nie są uznawane za intersterylne, natomiast
zawią
zanie owoców na poziomie niższym niż5% pozwala uznaćodmiany
za intersterylne. W SD w Dąbrowicach w 2008 i 2010 roku w niektórych
kombinacjach krzyż
owańbył
o noż
sze niżzawią
zanie owoców 5% lub nie
uzyskano zawią
zania owoców, ale mogł
o to byćspowodowane przebiegiem
temperatury w czasie wzrostu ł
agiewki pył
kowej przez znamięsł
upka (tab.
2 i 3), a nawet kondycją zdrowotną drzew, na których wykonano
zapylenia. Z tych samych kombinacji wykonanych w tunelu foliowym,
gdzie czę
ś
ciowo wyeliminowano niekorzystne warunki pogodowe, zawią
zanie owoców był
o dobre. Nie ma wię
c podstaw by uznać
,ż
e w wykonanych
badaniach wystą
pił
o zjawisko intersterylnoś
ci o podł
oż
u genetycznym.
Średnio z trzech programów krzyż
owań najlepsze zawiązanie
owoców u klonów ‘I-7’, ‘I-16’, ‘I-33’, ‘I-69’ i ‘II-42’ uzyskano wtedy,
gdy zapylono je pył
kiem odmiany Early Orange. Średnie zawią
zanie
owoców po zapyleniu pył
kiem tej odmiany wyniosł
o odpowiednio 11,8%,
24,5%, 28,8%, 26,8% i 32,1% w stosunku do liczby zapylonych kwiatów.
Dla klonów ‘I-7’, ‘I-16’, ‘I-33’ i ‘I-69’ dobrym zapylaczem okazał
a sięteż
odmiana Somo. Zawią
zanie owoców po zapyleniu pył
kiem tej odmiany
był
o na poziomie 6,4%, 24,4%, 20,0% i 21,1%. Dla klonu ‘II-42’, oprócz
odmiany Early Orange, dobrym zapylaczem okazał
a sięteżodmiana
Harcot. Po zapyleniu jej pył
kiem zawią
zanie owoców osią
gnęł
o poziom
28,8%. W 2010 roku zawią
zanie owoców w tunelu foliowym był
oś
rednio
32 Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pienią
ż
ka, tom 18
o 42,0% wyższe niżw SD w Dą
browicach oraz o 46,5% wyższe niżw SD
w Dą
browicach w roku 2008 (tab. 4, 5, 6, 7).
Tabela 4
Liczba zawią
zanych owoców moreli w % w zależ
noś
ci od odmiany zapylają
cej
i miejsca badań−Number of apricot fruits set [%] depending on the pollinating
cultivar and the experiment’s location
Miejsce i rok wykonanych
zapyle ń* −Place and year of hand
Średnia
pollination*
Average
zapylany klon ♀ odmiana zapylają
ca ♂ SD 2008 SD 2010 TF 2010
pollinated clone ♀ pollinating cultivar♂ EO 2008 EO 2010 PT 2010
I-7
I-7
5,0
0,0
0,0
1,7
I-7
Early Orange
3,1
10,0
22,4
11,8
I-7
Wczesna z Morden
0,0
10,0
5,0
I-7
Harcot
7,0
4,8
5,9
I-7
Somo
2,5
10,0
6,8
6,4
I-16
I-16
0,0
0,0
0,0
0,0
I-16
Early Orange
16,7
44,0
12,7
24,5
I-16
Wczesna z Morden
15,0
28,2
21,6
I-16
Harcot
0,0
7,6
26,4
11,3
I-16
Somo
16,7
32,0
24,4
I-33
I-33
2,0
0,0
0,0
0,7
I-33
Early Orange
28,6
2,0
55,8
28,8
I-33
Wczesna z Morden
4,2
20,0
12,1
I-33
Harcot
17,1
0,0
38,2
18,4
I-33
Somo
18,8
14,3
26,9
20,0
I-69
I-69
0,0
0,0
0,0
0,0
I-69
Early Orange
13,1
30,0
35,3
26,1
I-69
Wczesna z Morden
2,3
16,0
9,2
I-69
Harcot
14,5
5,0
24,0
14,5
I-69
Somo
28,9
13,3
21,1
II-42
II-42
0,0
0,0
0,0
0,0
II-42
Early Orange
24,3
45,7
26,3
32,1
II-42
Wczesna z Morden
15,5
17,6
16,6
II-42
Harcot
54,0
9,3
23,0
28,8
II-42
Somo
28,2
7,0
17,6
Średnia −Average
12,7
13,1
18,6
14,3
Formy rodzicielskie
Parental forms
*Objaś
nienie: TF −tunel foliowy− Sad Pomologiczny −Skierniewice
SD −Sad Doś
wiadczalny – Dą
browice
*Explanation: PT −high plastic tunnel in the Pomological Orchard in Skierniewice
EO −The Experimental Orchard in Dą
browice
Zawią
zywanie owoców u nowych klonów moreli (Prunus armeniaca L.) hodowli ISK... 33
Tabela 5
Zawią
zanie owoców moreli w zależ
noś
ci od odmiany zapylają
cej (Sad
Doś
wiadczalny w Dą
browicach, 2008) −Setting of apricot fruits depending on
the pollinating cultivar (The Experimental Orchard in Dą
browice, 2008)
Formy rodzicielskie
Parental forms
Liczba
Data
zapylonych
zapyleń
kwiatów
Date of
Number of
hand
pollinated
pollination
flowers
Liczba
uzyskanych
zawią
zków
Number of
obtained
fruitlets
Liczba
uzyskanych
owoców
Number of
obtained
fruits
5,0
szt.
no.
5
5,0
zapylany
klon♀
pollinated
clone♀
odmiana
zapylają
ca♂
pollinating
cultivar♂
I-7
samozapylenie
08.04
100
szt.
no.
5
I-7
I-7
I-7
I-7
Early Orange
Wczesna z Morden
Harcot
Somo
08.04
08.04
08.04
10.04
65
60
100
120
2
0
8
3
3,1
0,0
8,0
2,5
2
0
7
3
3,1
0,0
7,0
2,5
I-16
I-16
I-16
samozapylenie
Early Orange
Wczesna z Morden
08.04
08.04
08.04
100
90
120
0
30
35
0,0
33,3
29,2
0
15
18
0,0
16,7
15,0
I-16
I-16
I-33
Harcot
Somo
samozapylenie
08.04
10.04
08.04
130
90
150
55
23
10
42,3
25,6
6,7
0
15
3
0,0
16,7
2,0
I-33
I-33
I-33
I-33
Early Orange
Wczesna z Morden
Harcot
Somo
08.04
08.04
08.04
10.04
70
120
140
80
20
9
34
38
28,6
7,5
24,3
47,5
20
5
24
15
28,6
4,2
17,1
18,8
I-69
I-69
I-69
samozapylenie
Early Orange
Wczesna z Morden
08.04
08.04
08.04
100
130
130
16
43
13
16,0
33,1
10,0
0
17
3
0,0
13,1
2,3
I-69
I-69
II-42
II-42
Harcot
Somo
samozapylenie
Early Orange
08.04
10.04
08.04
08.04
110
90
85
70
24
36
14
16
21,8
40,0
16,5
22,9
16
26
0
17
14,5
28,9
0,0
24,3
II-42
II-42
II-42
Wczesna z Morden
Harcot
Somo
08.04
08.04
10.04
110
50
110
36
44
31
32,7
88,0
28,2
17
27
31
15,5
54,0
28,2
545 (22,9)
286
(12,7)
Suma (ś
rednia) −Total (average)
2520
%
%
34 Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pienią
ż
ka, tom 18
Tabela 6
Zawią
zanie owoców moreli w zależ
noś
ci od odmiany zapylają
cej (Sad
Doś
wiadczalny w Dą
browicach, 2010) −Setting of apricot fruits depending on
the pollinating cultivar (The Experimental Orchard in Dą
browice, 2010)
Formy rodzicielskie
Parental forms
Liczba
Data
zapylonych
zapyleń
kwiatów
Date of
Number of
hand
pollinated
pollination
flowers
Liczba
uzyskanych
zawią
zków
Number of
obtained
fruitlets
Liczba
uzyskanych
owoców
Number of
obtained
fruits
1,0
szt.
no.
0
0,0
zapylany
klon♀
pollinated
clone♀
odmiana
zapylają
ca♂
pollinating
cultivar♂
I-7
samozapylenie
14.04
100
szt.
no.
1
I-7
I-7
I-7
Early Orange
Wczesna z Morden
Harcot
14.04
14.04
14.04
100
190
210
15
27
15
15,0
14,2
7,1
10
19
10
10,0
10,0
4,8
I-7
I-16
I-16
I-16
Somo
samozapylenie
Early Orange
Wczesna z Morden
14.04
14.04
14.04
14.04
100
120
150
110
10
10
80
50
10,0
8,3
53,3
45,5
10
0
66
31
10,0
0,0
44,0
28,2
I-16
I-16
I-33
Harcot
Somo
samozapylenie
14.04
14.04
14.04
170
150
100
20
55
1
11,8
36,7
1,0
13
48
0
7,6
32,0
0,0
I-33
I-33
I-33
I-33
Early Orange
Wczesna z Morden
Harcot
Somo
14.04
14.04
14.04
14.04
50
150
90
70
1
45
0
15
2,0
30,0
0,0
21,4
1
30
0
10
2,0
20,0
0,0
14,3
I-69
I-69
I-69
samozapylenie
Early Orange
Wczesna z Morden
14.04
14.04
14.04
120
100
100
0
60
30
0,0
60,0
30,0
0
30
16
0,0
30,0
16,0
I-69
I-69
II-42
Harcot
Somo
samozapylenie
14.04
14.04
14.04
120
150
120
25
50
10
20,8
33,3
8,3
6
20
0
5,0
13,3
0,0
II-42
II-42
II-42
Early Orange
Wczesna z Morden
Harcot
14.04
14.04
14.04
140
170
150
80
50
25
57,1
29,4
16,7
64
30
14
45,7
17,6
9,3
II-42
Somo
14.04
Suma (ś
rednia) −Total (average)
100
3130
25
25,0
700 (21,5)
7
435
7,0
(13,1)
%
%
Zawią
zywanie owoców u nowych klonów moreli (Prunus armeniaca L.) hodowli ISK... 35
Tabela 7
Zawią
zanie owoców moreli w zależ
noś
ci od odmiany zapylają
cej (wysoki tunel
foliowy −Sad Pomologiczny w Skierniewicach, 2010) −Setting of apricot fruits
depending on the pollinating cultivar (high plastic tunnel in the Pomological
Orchard in Skierniewice, 2010)
Formy rodzicielskie
Parental forms
zapylany
klon♀
pollinated
clone♀
odmiana
zapylają
ca♂
pollinating
cultivar♂
Liczba
Data
zapylonych
zapyleń
kwiatów
Date of
Number of
hand
pollinated
pollination
flowers
I-7
samozapylenie
05.04
I-7
Early Orange
03.04
I-7
Somo
05.04
I-16
samozapylenie
03.04
I-16
Early Orange
05.04
I-16
Harcot
05.04
I-33
samozapylenie
03.04
I-33
Early Orange
05.04
I-33
Harcot
02.04
I-33
Somo
02.04
I-69
samozapylenie
05.04
I-69
Early Orange
02.04
I-69
Harcot
02.04
II-42
samozapylenie
05.04
II-42
Early Orange
02.04
II-42
Harcot
02.04
Suma (ś
rednia) −Total (average)
110
290
220
100
110
110
220
120
110
130
250
150
100
100
190
100
2410
Liczba
uzyskanych
zawią
zków
Number of
obtained
fruitlets
Liczba
uzyskanych
owoców
Number of
obtained
fruits
szt.
no.
5
70
45
0
15
30
10
80
55
70
5
70
35
4
60
25
579
szt.
no.
0
65
15
0
14
29
0
67
42
35
0
53
24
0
50
23
417
%
4,5
24,1
20,5
0,0
13,6
27,3
4,5
66,7
50,0
53,8
2,0
46,7
35,0
4,0
31,6
25,0
(25,6)
%
0,0
22,4
6,8
0,0
12,7
26,4
0,0
55,8
38,2
26,9
0,0
35,3
24,0
0,0
26,3
23,0
(18,6)
W SD w Dąbrowicach w 2010 roku zawią
zanie owoców był
oś
rednio
o 3,1% wyż
sze niżw roku 2008. Oznacza to, ż
e oprócz przyczyn
o podł
oż
u genetycznym na zapł
odnienie kwiatów moreli duż
y wpł
yw
moż
e miećprzebieg warunków pogodowych w czasie wzrostu ł
agiewki
pył
kowej przez szyjkęsł
upka.
Efektywny okres zapylenia kwiatów moreli zależy od odmiany oraz
warunków pogodowych w czasie kwitnienia i wynosi od dwóch dni do
ponad tygodnia (Sanzol i Herrero 2001). W czasie wykonywania zapyleń
36 Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pienią
ż
ka, tom 18
ś
rednie temperatury dobowe w SD w Dąbrowicach był
y niższe w 2008
i w 2010 roku niżw tunelu foliowym (SP) w Skierniewicach w 2010 roku
i sporadycznie przekraczał
y 10 °C (tab. 2 i 3). W warunkach niskiej
temperatury wzrost ł
agiewki jest bardzo powolny i czę
ś
ćł
agiewek
pył
kowych mogł
a nie zdą
żyćdotrzećdo woreczków zalą
żkowych przed
ich obumarciem (Sadownictwo 2000). Wzrost ł
agiewek pył
kowych jest
najszybszy w temperaturze 10-20 °C (Jakubowski 2004). W tunelu
foliowym ś
rednia temperatura dobowa w czasie wzrostu ł
agiewki
pył
kowej przez szyjkęsł
upka był
a wyższa niżw SD w Dą
browicach.
Przekraczał
a 10 °C i był
a ś
rednio o 2,7 °C wyższa niż w SD
w Dą
browicach w 2010 roku i ś
rednio o 3,3 °C wyższa niżw SD
w Dą
browicach w 2008 roku. Wyż
sza temperatura mogł
a byćprzyczyną
uzyskania lepszych wyników zapyleńw tunelu foliowym niżna polu
w SD w Dą
browicach.
W 2008 roku wystą
pił
y też przymrozki w dniach kastrowania
i zapylania kwiatów, co mogł
o być przyczyną ich czę
ś
ciowego
uszkodzenia. W 2010 roku przymrozki odnotowano kilka dni po
wykonaniu zapyleń, kiedy mogł
o jużdojś
ćdo zapł
odnienia kwiatów, ale
kwiaty w tej fazie sąbardzo podatne na uszkodzenia przez przymrozki
wiosenne. Ich wystą
pienie mogł
o byćprzyczynąsł
abszego zawią
zania
owoców w SD w Dąbrowicach niż w tunelu foliowym w SP
w Skierniewicach w 2010 roku.
Uzyskane wyniki ś
wiadczą
, że z programów zapyleńwykonanych
w czę
ś
ciowo kontrolowanych warunkach, jakie sąw tunelu foliowym,
uzyskuje sięlepsze zawią
zanie owoców moreli niżz zapyleńwykonanych
w sadzie. Tunel foliowy chroni zapylone kwiaty przed wiosennymi
przymrozkami i eliminuje niekorzystny wpł
yw wiatru, który moż
e
powodowaćwysuszenie sł
upków, co moż
e byćprzyczynąskrócenia ich
żywotnoś
ci.
WNIOSKI
1. Badane klony hodowlane moreli wyhodowane w ISK
w Skierniewicach wykazują wysoki stopień samobezpł
odnoś
ci i dla
dobrego zawiązania owoców wymagajązapylaczy. Dobrymi zapylaczami
dla nich sąodmiany Early Orange, Harcot i Somo.
Zawią
zywanie owoców u nowych klonów moreli (Prunus armeniaca L.) hodowli ISK... 37
2. Mię
dzy badanymi klonami a odmianami użytymi jako zapylają
ce
nie ma zjawiska intersterylnoś
ci.
3. Dobre zapł
odnienie kwiatów moreli zależał
o od warunków
pogodowych, gł
ównie temperatury, jakie wystą
pił
y w czasie kwitnienia.
LITERATURA
C h e n X.S., W u Y., C h e n M.X., H e T.M., F e n g J.R., L i a n g Q., L i u W.,
Y a n g H.H., Z h a n g L.J. 2006. Inheritance and correction of self –
compatibility and other yield components in the apricot hybrid F1
populations. Euphytica 150: 69-74.
de N e t t a n c o u r t D. 1977. Incompatibility in angiosperms. Monographs on
Theoretical and Applied Genetics, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg
New York, Vol. 3.
J a k u b o w s k i T. 2004. Uprawa moreli. Hortpress, Warszawa.
Z h a n g L., C h e n X., ., C h e n X., Z h a n g Ch., L i u X., Ci Z., Z h a n g H.,
W u Ch., L i u Ch. 2008. Identyfication of Self – incompatibility (S-)
genotypes of Chinese apricot cultivars. Euphytica 160: 241-248.
Sadownictwo 2000. Pr. zbior. pod red. S.A. Pienią
ż
ka. Wydanie XI. PWRiL, s. 287-313.
S a n z o l J., H e r r e r o M., 2001. The «effective pollination period» in fruit
trees. Sci. Hortic-Amsterdam 90: 1-17.
T a o R., L e z o n i A.F. 2010. The S-Rnase-based gametophytic selfincompatibility system in Prunus exhibitis distinct genetic and molecular
features. Scientia Horticulturae 124: 423-433.