Program nauczania religii dla klasy III Gimnazjum według

Program nauczania religii dla klasy III Gimnazjum
według wytycznych Konferencji Episkopatu Polski
CHRYSTUS MOCĄ DUCHA ŚWIĘTEGO UCZY i POSYŁA
Program nauczania religii w III klasie gimnazjum zmierza do przybliżenia prawdy
wiary mówiącej o obecności i działaniu Jezusa Chrystusa w Kościele - wspólnocie
Ludu Bożego - który został wyposażony w Ducha Świętego do prowadzenia w świecie
dzieła zbawienia. Ze względu na znaczenie wspólnoty w życiu człowieka w programie
występują częste odwoływania się do związanych z życiem wspólnoty doświadczeń
(dział 1), aby następnie ukazać Kościół jako wspólnotę wiary (dział 2 i 3), w której
Jezus Chrystus mocą Ducha Świętego uczy i działa (działy 4-6) i posyła swoich uczniów
do świata (dział 7).
1. Nikt nie jest samotną wyspą
Cele katechetyczne
• Przywoływanie społecznych właściwości człowieka.
• Przywoływanie roli różnych wspólnot w życiu człowieka.
• Odkrywanie roli i zadań wspólnoty wierzących chrześcijan wobec świata.
• Rozwijanie wiary w obecność i działanie Jezusa Chrystusa mocą Ducha Świętego we
wspólnocie i przez wspólnotę Kościoła.
Treści
• Człowiek istotą społeczną.
• Formy życia we wspólnocie
• Zasady życia we wspólnocie.
• Kościół wspólnotą wiary.
• Zadania związane z przynależnością do wspólnoty wiary Kościoła.
Zadania nauczyciela religii
• Wskazywanie na różne wspólnoty oraz określanie zasad niezbędnych
do życia we wspólnotach.
• Wskazywanie na znaczenie wspólnoty dla jednostki.
• Wyjaśnianie natury wspólnoty wiary - Kościoła oraz postawionych przed nią
zadań.
• Wyjaśnianie i uzasadnianie konieczności identyfikowania się ze wspólnotą
wiary - Kościołem.
Korelacja z innymi przedmiotami szkolnymi
• Geografia: Problemy integracyjne na świecie, w Europie i Polsce.
• Wiedza o społeczeństwie: Kształtowanie więzi w rodzinie, rola miłości. Człowiek istota społeczna; grupa i więzi społeczne; naród i państwo.
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
• Edukacja europejska: Polska w Europie.
2. Kościół wspólnotą Ducha Świętego
Cele katechetyczne
• Uświadamianie istoty i celu posłannictwa Kościoła.
1
• Kształtowanie wiary w prawdziwą obecność i działanie Jezusa Chrystusa we
wspólnocie Kościoła.
• Uświadomienie boskiego wymiaru - działania Ducha Świętego - w życiu
społeczności Kościoła.
• Uświadamianie istotnych założeń życia Kościoła.
Treści
• Wydarzenie zesłania Ducha Świętego.
• Kościół dziełem Ducha Świętego.
• Kościół spełnia swą misję mocą Ducha Świętego.
• Kościół wspólnotą ludzi wierzących w Chrystusa (biblijne obrazy Kościoła).
• Właściwości życia chrześcijańskiego w Kościele.
Zadania nauczyciela religii
• Przybliżenie i wyjaśnienie bosko-ludzkiego wymiaru Kościoła.
• Przybliżenie istoty misji Kościoła.
• Wyjaśnianie prawdy wiary w obecność i działanie Jezusa Chrystusa w Kościele.
Korelacja z innymi przedmiotami szkolnymi
• Język polski: H. Sienkiewicz, Quo vadis.
• Historia: Powstanie chrześcijaństwa i pierwsze wieki jego rozwoju.
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
•
Edukacja europejska: Zasady ładu europejskiego opartego na wspólnej
historycznej podstawie cywilizacyjnej: filozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
3. Duch Święty działający w Kościele
Cele katechetyczne
• Ukazanie roli pasterzy w Kościele.
• Przybliżenie struktur organizacyjnych życia Kościoła.
• Ukazanie religijnego znaczenia przyjmowania sakramentu bierzmowania dla
chrześcijanina.
• Wychowywanie do jedności z Kościołem.
Treści
• Wiara w obecność i działanie Ducha Świętego w Kościele.
• Duch Święty w życiu Kościoła - Urząd Nauczycielski Kościoła.
• Duch Święty źródłem życia chrześcijańskiego - sakrament bierzmowania.
• Znaczenie sakramentu bierzmowania dla chrześcijanina.
• Duch Święty w życiu ludzi Kościoła (św. Augustyn, św. Benedykt, Grzegorz
Wielki itp.).
• Papież i biskupi w Kościele.
• Diecezja i parafia.
• Grzechy przeciwko Duchowi Świętemu.
Zadania nauczyciela religii
• Wyjaśnianie treści wiary w tajemnicę Ducha Świętego.
• Wprowadzenie w misję i naukę Kościoła.
• Ukazanie rzeczywistości Kościoła partykularnego.
• Rozwijanie ducha odpowiedzialności za Kościół.
• Przygotowanie do godnego i owocnego przyjęcia sakramentu bierzmowania.
Korelacja z innymi przedmiotami szkolnymi
• Historia: Powstanie chrześcijaństwa i pierwsze wieki jego rozwoju.
2
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
• Edukacja filozoficzna: klasyczna definicja prawdy, poszukiwania prawdy przez
stulecia.
Edukacja regionalna: Charakterystyka i pochodzenie społeczności regionalnej,
elementy dziejów kultury regionalnej, regionalne tradycje, główne zabytki
architektury.
4. Duch Święty umacnia w wyznaniu wiary
Cele katechetyczne
• Uświadomienie, że wiara jest darem Boga.
• Wyjaśnienie procesu formułowania się Credo Kościoła.
• Rozwijanie życia wiarą i ducha modlitwy.
Treści
• Duch Święty źródłem wiary.
• Rola Ducha Świętego w rozwoju życia wiarą jednostki i społeczności.
• Wiara w moc działającego w Kościele Ducha Świętego, który wspomaga go w
ważnych dla jego przyszłości momentach dotyczących życia wiarą (główne spory
doktrynalne - sobory powszechne).
• Wyznanie wiary Kościoła.
Zadania nauczyciela religii
• Towarzyszenie i wspieranie procesów rozwoju wiary.
• Pomoc w nabywaniu umiejętności wyznawania wiary.
• Pomoc w zdobywaniu umiejętności modlitwy.
• Uświadomienie, że Kościół kontynuuje dzieło zbawcze Jezusa Chrystusa i nie może
głosić innej nauki od tej, którą mu powierzył Boski Założyciel.
Korelacja z innymi przedmiotami
• Historia: Polska lat osiemdziesiątych, proces budowy III Rzeczpospolitej.
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
• Edukacja czytelnicza i medialna: Rola mass mediów i stosowanych przez nie
środków i zabiegów socjotechnicznych.
5. Duch Święty uzdalnia do miłości
Cele katechetyczne
• Uświadomienie, że miłość nadaje najpełniejszy sens życiu człowieka.
•
Ukazanie, że miłość stanowi w chrześcijańskim rozumieniu podstawę życia z
Bogiem.
• Uświadamianie znaczenia nadawanego „miłości" przez chrześcijaństwo.
• Wspieranie i rozwijanie motywów ułatwiających kierowanie się w życiu miłością.
Treści
• Duch Święty źródłem miłości głoszonej i praktykowanej przez Kościół.
• Miłość zasadą życia Kościoła.
•
Miłość i odpowiedzialność w życiu chrześcijanina (katolicka odpowiedź
na problemy związane z przekazywaniem i podtrzymywaniem życia:
prawo
do
życia
nienarodzonych
i
niepełnosprawnych,
eutanazja,
antykoncepcja itp.).
•
Praktykowanie miłości konkretną formą odpowiedzi na Boże powołanie do
świętości.
3
Zadania nauczyciela religii
• Przygotowanie do życia w miłości.
• Wspieranie motywami religijnymi procesu samowychowania.
•
Wskazywanie na źródło dojrzałej i odpowiedzialnej ludzkiej miłości - osobę
Ducha Świętego.
• Uświadamianie znaczenia wiary przy nadawaniu konkretnej formy ludzkiemu
życiu.
Korelacje z innymi przedmiotami szkolnymi
• Język polski: W. Szekspir, Romeo i Julia; A. de Saint-Exupery, Mały Książę.
•
Wiedza o społeczeństwie: Miłość i jej rozwój; miłość młodzieńcza, miłość
dojrzała; miłość i rodzicielstwo jako główne funkcje płciowości; problem inicjacji
seksualnej; związek między aktywnością seksualną
a miłością i
odpowiedzialnością.
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
•
Edukacja prozdrowotna: Poczucie własnej wartości, dawanie i przyjmowanie
wsparcia, asertywność, empatia.
• Edukacja europejska: Ochrona praw człowieka.
6. Duch Święty jednoczy Kościół
Cele katechetyczne
•
Ukazanie zapowiadanego przez Jezusa jednoczącego Kościół Chrystusowy
działania Ducha Świętego.
• Ukazanie różnych form jednoczącego działania Ducha Świętego w Kościele: jeden Bóg,
jedna wiara, jeden lud.
• Uświadomienie, że podziały w chrześcijaństwie są przeciwne zbawczej woli Chrystusa
i istocie Kościoła.
• Ukazanie podejmowanych w Kościele wysiłków na rzecz jedności Kościoła.
Treści:
• Obecność Ducha Świętego w Kościele.
• Boski charakter Kościoła Chrystusowego: jeden, święty, powszechny i apostolski.
• Grzechy przeciw jedności Kościoła: schizmy, herezje, sekty.
• Wyznania chrześcijańskie: katolickie, prawosławne, ewangelickie, anglikańskie.
• Ekumenizm w Kościele.
Zadania nauczyciela religii
• Wyjaśnienie znaczenie zapowiedzi Jezusa o obecności i działaniu Ducha Świętego
w Kościele.
• Wskazywanie na religijne znaczenie wysiłków zmierzających do jednoczenia ludzi
wokół Jezusa Chrystusa.
• Zapoznanie z wysiłkami ekumenicznymi Kościoła katolickiego.
• Formowanie ducha ekumenicznego.
Korelacja z innymi przedmiotami szkolnymi
• Historia: Europa i świat śródziemnomorski w wiekach średnich; Europa i świat w XVI XVII wieku: reformacja i reforma katolicka; Rzeczpospolita szlachecka XVI - XVII
wieku - kraj wielu kultur i religii.
• Geografia: Źródła konfliktów i próby ich rozwiązywania.
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
•
Kultura polska na tle cywilizacji śródziemnomorskiej: Powstanie kultury
4
chrześcijańskiej i jej związki z kulturą Grecji i Rzymu.
7 . Duch Święty uzdalnia do apostolstwa
Cele katechetyczne
• Wyjaśnienie czym jest apostolstwo.
• Ukazanie źródła, dzięki któremu chrześcijanie składają świadectwo swej wierze.
• Przedstawienie znaczenia charyzmatów w Kościele.
• Ukazanie charakterystycznych form apostolstwa osób konsekrowanych.
• Ukazanie charakterystycznych form apostolstwa świeckich katolików.
• Ukazanie katolickiej nauki społecznej jako inspiracji do apostolskiego zaangażowania
chrześcijan.
•Wskazywanie motywów uzasadniających konieczność apostolskiego angażowanie się
wierzących.
Treści
• Duch Święty źródłem działalności apostolskiej chrześcijan.
• Charyzmaty w Kościele uzdalniające do apostolstwa.
• Chrześcijanie oddani apostolskiej służbie Kościoła wobec społeczności (np. posługa
Kardynała Stefana Wyszyńskiego).
• Formy apostolstwa świeckich.
• Katolicka nauka społeczna inspiracją apostolskiej działalności chrześcijan.
Zadania nauczyciela religii
• Ukazanie, że każdy chrześcijanin uczestniczy w potrójnej misji Chrystusa: kapłańskiej,
prorockiej i królewskiej.
• Przybliżenie społecznej nauki Kościoła.
• Rozwijanie i wspieranie form zaangażowania apostolskiego poszczególnych członków
Kościoła.
• Pomoc w odkrywaniu własnego miejsca w życiu Kościoła.
Korelacja z innymi przedmiotami szkolnymi
• Historia: Prześladowania chrześcijan w czasach rzymskich; jedność i różnorodność
kultury średniowiecza; Losy i postawy Polaków w warunkach braku niepodległości, II
wojna światowa.
• Wiedza o społeczeństwie: Etyka w życiu publicznym; wybrane zagadnienia z etyki
życia gospodarczego.
Korelacja ze ścieżkami edukacyjnymi
•
Edukacja regionalna: Elementy dziejów kultury regionalnej, regionalne tradycje,
obyczaje i zwyczaje, muzyka.
Wskazania do realizacji programu
Wymiar egzystencjalny w programie nauczania religii w klasie III gimnazjum
nawiązuje do różnych form życia we wspólnocie ludzkiej. Zakładając, że prawdziwą
wspólnotę tworzą osoby wolne, które wchodzą w relacje interpersonalne z innymi
ludźmi, zmierzamy do ukazywania występujących w niej osobowych więzów
wyrażających się między innymi w poszanowaniu osoby, respektowaniu jej praw i jej
wolności. Wreszcie ważne jest też uświadamianie ponoszenia wzajemnej
odpowiedzialności przez poszczególnych członków wspólnoty. Takie przywoływanie
doświadczeń związanych z życiem we wspólnotach ma wspierać działania wychowawcze wyzwalające poczucie osobistej odpowiedzialności za wybrany system
wartości, który funkcjonuje w wybranej wspólnocie.
Wszystkie te ludzkie dążenia do wspólnoty, jak również wyniesione z życia we
5
wspólnocie doświadczenia winny zostać ubogacone pochodzącą od Boga wizją
wspólnoty. Wizję tę odkryć można w świetle wiary. Chodzi przy tym o wyjaśnianie
katechizowanym, że to Bóg Ojciec podejmuje inicjatywę zjednoczenia ludzi przez
Jezusa Chrystusa mocą danego Kościołowi Ducha Świętego. Bóg wskazuje ludzkości
pełny sens ich dążeń nie tylko do wspólnego podejmowania wysiłków na rzecz
ułatwienia współżycia między osobami, ale też sens trwania we wspólnocie i
jedności każdej osoby i całej ludzkości z Bogiem. W tym znaczeniu wiara zostaje
ukazana jako orędzie o skierowanym do ludzkości przez Boga zaproszeniu do
znajdowania pełnego sensu swego życia na ziemi. W orędziu tym zawiera się także
wezwanie skierowane zarówno do jednostki, jak i społeczeństw, aby odkryte
wezwanie Boże przyjąć i nim żyć. Wyrazem takiej decyzji jest angażowanie się w
życie społeczności oddającej cześć Bogu (społeczności wierzących). Formy takiego
zaangażowania mogą być bardzo zróżnicowane, zawsze jednak otrzymują charakter
apostolskiego zaangażowania uczniów Jezusa Chrystusa. Ważne jest przy tym, aby
podkreślać, że zaangażowanie takie otrzymuje swą pełnię wówczas, gdy spełniane
jest w duchu trwania w jedności i gdy jest działaniem w imieniu Kościoła
Chrystusowego.
Źródłem takiego odkrywania istoty oraz zadań Kościoła ma być Boże objawienie.
Mając na uwadze procesy dojrzewania katechizowanych do coraz bardziej osobistej
decyzji wiary należy podejmować działania umożliwiające im osobiste poszukiwanie
ich miejsca w Kościele oraz werbalizowanie tych odkryć. Dla poprawności tych
procesów ważną funkcję może spełniać troska o rozróżnianie tego, co boskie i tego, co
ludzkie w Kościele. Konieczność ta zdaje się wynikać przede wszystkim z faktu, że
potocznie funkcjonują bardzo zróżnicowane obrazy i wyobrażenia Kościoła, jak też
związane z tym różne uprzedzenia i niewłaściwe oczekiwania. Wszystko to wymaga
zatem dużej cierpliwości oraz ciągłego przywoływania poprawnego rozumienia
natury Kościoła. Dlatego też zajęcia nie mogą przybierać formy wykładu. Winny
natomiast mieć jak najwięcej z tego, co nazywamy dialogiem, poszukiwaniami i
badaniami źródeł wiary, czy też metod pracy z tekstem. Wszystko to po to, aby
umożliwić im sformułowanie własnych sądów i w konsekwencji podejmowanie
własnych decyzji wiary.
Zamierzone osiągnięcia
Uczeń powinien umieć:
-określić, co jest w Kościele święte i niezmienne;
-uzasadnić, dlaczego Kościół niezmiennie przez dwa tysiące lat głosi tę
samą naukę o zbawieniu człowieka;
-uzasadnić niepoprawność tezy: Chrystus - tak, Kościół - nie;
-rzeczowo rozmawiać na temat Kościoła i utożsamiać się z nim;
-wytłumaczyć wybrane zagadnienia z historii Kościoła;
-uczestniczyć w życiu Kościoła.
Uczeń powinien znać:
-istotę Kościoła, jego zadania i przymioty;
.
-rolę Ducha Świętego w Kościele;
-znaczenie Ducha Świętego w życiu chrześcijanina;
-zadania hierarchii w Kościele;
-zadania ludzi świeckich w Kościele;
-zadania zakonów w Kościele.
Współpraca środowisk katechetycznych Parafia
Katecheza szkolna w gimnazjum powinna być prowadzona w korelacji z działaniami
podejmowanymi w parafii. W przygotowaniu do sakramentu bierzmowania parafia
6
jest podstawową wspólnotą Kościoła, do której wprowadzamy katechizowanych.
Bezpośrednie przygotowanie do przyjęcia tego sakramentu winno odbywać się we
wspólnocie parafialnej w formie systematycznych spotkań formacyjnych. Należy
wyodrębnić przygotowanie
dalsze, bliższe i bezpośrednie.
Przygotowanie dalsze obejmuje całość katechizacji w szkole podstawowej
oraz całościową formację religijną zdobywaną w gimnazjum. Przygotowanie
bliższe obejmuje pełne trzy lata gimnazjum:
•
W I roku na początku września należy zaprosić uczniów na wspólną liturgię
wraz z rodzicami i rodzicami chrzestnymi. W czasie takiej liturgii ważne wydaje
się być przeprowadzenie obrzędu, podczas którego kandydaci do przyjęcia
sakramentu bierzmowania zostaliby wezwani i zaproszeni na drogę
bezpośredniego przygotowania do sakramentu bierzmowania. Podczas takiego
spotkania winno się zapoznać kandydatów z trzyletnim programem
przygotowywania się na to ważne wydarzenie zostania uznanym przez Kościół za
dojrzałego chrześcijanina. Spotkania kandydatów w pierwszym i drugim roku
katechizacji w gimnazjum mogą mieć miejsce raz w miesiącu. Winny one
przybierać postać spotkań formacyjnych. Celem tej formacji winno być pogłębienie
rozumienia sakramentu chrztu i doprowadzenie do decyzji przyjęcia wynikających
z niego konsekwencji religijnych. Zakończeniem tego etapu byłoby odnowienie
przyrzeczeń chrzcielnych.
•
W drugim roku takiego przygotowania należy zwracać uwagę na związek
ochrzczonego z Jezusem Chrystusem, który wyzwala człowieka z niewoli
grzechu i daje mu udział w swoim życiu. W przygotowaniu tym należy skupić się
na znaczeniu i przyjmowaniu sakramentów pokuty i pojednania oraz Eucharystii.
Etap ten kończyłby się dopuszczeniem do bezpośredniego przygotowania.
• Trzeci rok katechizacji w gimnazjum rozpoczyna bezpośrednie przygotowanie do
przyjęcia sakramentu bierzmowania. Na początku roku szkolnego kandydaci do
bierzmowania mogą złożyć swe prośby (podania) do Księdza Biskupa o udzielenie
sakramentu bierzmowana. Całość przygotowania winna być ukierunkowana na
tajemnicę Ducha Świętego obecnego w życiu Kościoła.
W tym okresie oczekiwania na Zesłanie Ducha Świętego w miarę możności można
zaproponować wspólne trwanie na modlitwie poprzez udział w rekolekcjach
zamkniętych, pielgrzymce do sanktuarium oraz uczestnictwo w nowennie do Ducha
Świętego.
Po przyjęciu sakramentu bierzmowania wszyscy uczestniczą z wdzięcznością w
pielgrzymce do sanktuarium i rozpoczyna się czas misji, świadectwa wiary i
apostolstwa, do którego młodzi są przygotowywani poprzez kolejne lata katechizacji.
Tematyka spotkań dla katechezy parafialnej wyznania i rozumienia wiary
I rok pracy: Wielkość człowieka stworzonego przez Boga
• Być stworzonym przez Boga - szansa czy ograniczenie?
• Miejsce Boga w życiu człowieka.
• Wiara w Boga - szansą czy zagrożeniem człowieka?
• Udział w nowym stworzeniu.
• Nowy człowiek.
• Nowy świat.
• Łączenie w życiu wiary i wiedzy.
• Zaufać i powierzyć się Bogu, to...
II rok pracy: Życie w społeczności
7
•
•
•
•
•
•
•
•
Zostałem ochrzczony - powierzony społeczności wierzących.
Jako ochrzczony żyję dla społeczności ludzkiej.
Udział w życiu społecznym: służba i miłość na wzór Jezusa.
Sens troski o sprawy społeczne.
Społeczność Kościoła i moje w niej miejsce.
Odpowiedzialność za siebie w Kościele.
Odpowiedzialność za społeczność Kościoła.
Kościół domowy, Kościół parafialny.
III rok pracy: Na drodze do dojrzałości...
• Dojrzałość i jej przejawy.
• Dlaczego bierzmowanie?
• Wiara źródłem dojrzewania człowieka.
• Treść wyznawanej przez chrześcijan wiary: Wiara w Boga Ojca, Syna
i Ducha.
• Jezus ośrodkiem dziejów świata i człowieka.
• Jezus wnosi nowy sposób patrzenia na dzieje świata i człowieka.
• Przejawy życia wiarą: życie sakramentalne i życie modlitwy.
• Bierzmowanie sakramentem wiary.
• Bierzmowanie sakramentem uzdalniającym do odpowiedzialności.
• Aby godnie i odpowiedzialnie przyjąć sakrament bierzmowania...
• Co daje wierzącemu sakrament bierzmowania?
• Co dalej, po przyjęciu sakramentu bierzmowania?
• Uczyć się przejmować odpowiedzialność za...
• Pozostawać świadkiem.
Rodzina
Nawiązanie kontaktu z rodziną nie jest łatwe na tym etapie katechizacji, choć jest
konieczne z racji włączenia się rodziny w przygotowanie kandydatów do przyjęcia
sakramentu bierzmowania. Na początku pierwszej klasy katecheta powinien
powiadomić ich o trzyletnim programie przygotowania do przyjęcia tego sakramentu
oraz zaprosić do współpracy. Rodzice powinni wiedzieć, jakie są ich obowiązki i
zadania w procesie przygotowania oraz jakie są wobec nich oczekiwania. Nadto należy
przedstawić im treści rozpoczętego przygotowania, jak również winno się podać
sposób prowadzenia całej formacji kandydatów do bierzmowania.
8
9