Uwagi Inicjatywy Osiedle Przyjaźń do Zintegrowanego Programu

Uwagi Inicjatywy Osiedle „Przyjaźń” do Zintegrowanego Programu Rewitalizacji
na lata 2014 – 2022
W związku z trwającymi konsultacjami społecznymi projektu „Zintegrowanego
Programu Rewitalizacji na lata 2014 – 2022”, przesyłam nasze uwagi do tego
dokumentu.
Zgodnie z założeniami Zintegrowanego Programu Rewitalizacji m.st. Warszawy
na lata 2014 – 2022, punktem wyjścia do konstruowania Programu stały się obszary
zidentyfikowane już wcześniej i zapisane w Mikroprogramach rewitalizacji
poszczególnych dzielnic. W Mikroprogramie Rewitalizacji Dzielnicy Bemowo m.st.
Warszawy jako obszar kryzysowy, czyli taki, który szczególnie wymaga objęcia
wsparciem, zostały określone jedynie tereny obejmujące Fort Bema. Tym samym,
wobec założeń aktualnego ZPR, które m.in. ograniczają zakres rewitalizacji do
wcześniej zidentyfikowanych miejsc, została zamknięta droga włączenia do
Programu innych, równie potrzebujących działań rewitalizacyjnych części Bemowa,
wśród których chcielibyśmy skupić się na Osiedlu „Przyjaźń”. Rewitalizacja,
rozumiana jako proces kompleksowy - architektoniczna, ale też społeczna i
ekonomiczna, jest niezwykle potrzebna Osiedlu, które ma wielki potencjał do
odbudowania tego rodzaju funkcji. Od swego powstania miało charakter miasta w
mieście, dostępne tu były usługi zarówno społeczne jak i komercyjne. Obecnie
wyjątkowa zabudowa tego miejsca niszczeje, mieszkańcy od kilkudziesięciu lat żyją
w permanentnym stanie braku poczucia bezpieczeństwa – rewitalizacja jest tu
niezwykle potrzebna, wręcz konieczna!
Osiedle „Przyjaźń” to kompleks kilkudziesięciu drewnianych i kilku ceglanych
budynków usytuowanych w samym centrum południowej części Bemowa, tuż przy
ratuszu dzielnicy, na skrzyżowaniu dwóch głównych ulic – Górczewskiej oraz
Powstańców Śląskich. Jego powierzchnia to 32ha. Stoi tu do dziś 25 domków
studenckich,
35
domków
wielorodzinnych
mieszkalnych,
77
domków
jednorodzinnych, 3 nowe akademiki studenckie, Ratusz Gminy Bemowo a także
wspomniane już obiekty socjalne, kulturalne i administracyjne. Mieszka tu obecnie
ponad 1300 studentów.1 Osiedle znajduje się również na szlaku architektury
drewnianej Warszawy.
Historia Osiedla „Przyjaźń”
W 1952 roku wzniesiono osiedle "Przyjaźni Polsko-Radzieckiej" dla radzieckich
budowniczych Pałacu Kultury i Nauki. Na terenie osiedla znajdowały się wszystkie
niezbędne obiekty: kino, stołówka, klub, biblioteka, poczta, łaźnia i kotłownia.
Wzniesiono domy dwóch rodzajów: wielorodzinne dla robotników i domki
jednorodzinne dla kadry inżynierskiej. Część domków sprowadzono z Finlandii.
Po ukończeniu budowy Pałacu Kultury w 1955 roku zostało ono przekazane
warszawskim uczelniom na akademiki oraz mieszkania dla pracowników i
wykładowców. W 1978 na Osiedlu "Przyjaźń" mieszkało 1190 asystentów i
pracowników warszawskich uczelni wraz z rodzinami oraz 1200 studentów.
Kwestia własności
1
http://www.osiedleprzyjazn.pl/historia.html
Jak czytamy na stronie Zarządu Osiedla, do 2018 r. jest ono administrowane przez
Akademię Pedagogiki Specjalnej, która wydaje na to rocznie 10 mln zł, co stanowi
niemal jedną piątą budżetu uczelni. Dokładnie taką samą kwotę Akademia pozyskuje
z wynajmu znajdujących się na osiedlu lokali i pomieszczeń. W budżecie nie ma
środków na remonty, choć przestarzała infrastruktura budynków od lat czeka na
rewitalizację. Gdy Bemowo było jeszcze samodzielną gminą, rada gminy zdążyła
uchwalić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmujący część
jednorodzinną Osiedla, na południe od ul. Konarskiego (obszarem planu objęty jest
m.in. budynek Kolorado, choć klub Karuzela już nie). W tekście planu urbaniści
wyraźnie zapisali, że zabytkowy zespół osiedla Przyjaźń wymaga "zachowania i
ochrony". 2
Jak zapisano w Założeniach do Zintegrowanego Programu Rewitalizacji na lata 2014
– 2022 „systematyczna i długofalowa poprawa sytuacji życiowej mieszkańców
obszarów zdegradowanych powinna być priorytetem rozwoju Warszawy widzianym,
jako ważny element strategii rozwoju Warszawy – rozwój nie na zewnątrz, ale do
wewnątrz miasta.” W tym kontekście należy podkreślić niepewną sytuację
mieszkańców Osiedlu, którzy często już od trzech pokoleń mieszkają na „Przyjaźni”.
Dużym problemem i przyczyną braku poczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców,
a także braku adekwatnych inwestycji w utrzymanie zabudowy Osiedla w stanie
niepogorszonym, jest kwestia własności. Obecnie jest to własność Skarbu Państwa
we władaniu miasta. Drugi problem to sposób wynajmu mieszkań. Domki
jednorodzinne przyznawano pracownikom i wykładowcom uczelni jako mieszkania
zakładowe. Budynki wielorodzinne były częściowo akademikami, częściowo hotelami
asystenckimi. W Biurze Polityki Lokalowej miasta potwierdzono, że nie są to
mieszkania komunalne, a mieszkańcy mogą starać się o nowe na normalnych
zasadach, czyli ustawić się w liczącej ok. 5 tys. osób kolejce.
Mieszkańcy Osiedla mają poczucie zawieszenia i braku zainteresowania ich losem
ze strony decydentów. Nie są to przypadkowi lokatorzy, których zadowoliłoby
zaproponowanie lokalu zastępczego w innej lokalizacji, ale zintegrowana
społeczność sąsiedzka związana z Osiedlem emocjonalnie. Mieszkańcy w miarę
swoich możliwości i na własne ryzyko dbają o zamieszkiwane przez siebie lokale,
dzięki czemu Osiedle nadal wygląda malowniczo, mimo nikłych inwestycji ze strony
kolejnych administratorów.
Osiedle „Przyjaźń” jako miejsce ważne lokalnie i ogólnomiejsko
60 lat funkcjonowania Osiedla utrwaliło jego pozycję także wśród innych Bemowian
jako stałego, nieodłącznego elementu Bemowa. Usytuowane pośród blokowisk
„Przyjaźń” odbierane jest przez swoich użytkowników jako „miejsce pokazowe” –
fragment dzielnicy, który warto pokazać gościom z daleka, zakątek, którym można
się pochwalić. Osiedle jako element stały lokalnego krajobrazu jest potrzebne
Bemowianom jako punkt odniesienia. Stało się po prostu trwale zakorzenione w
świadomości lokalnej społeczności.
Nie bez znaczenia jest również fakt, że bemowski Mikroprogram, a w konsekwencji
także projekt ZPR, przewidują wsparcie rewitalizacyjne jedynie dla północnej części
2
http://tustolica.pl/ratujmy-osiedle-przyjazn-przed-zapedami-architektow_61129
Bemowa. Cel strategiczny 1 Mikroproramu: „Ożywienie społeczno – gospodarcze
poprzez podniesienie jakości przestrzeni publicznej”, powinien zostać przełożony na
działania obejmujące także centralne i południowe części dzielnicy, a wiec też do
Jelonek, na których usytuowane jest Osiedle.
Zapisy ze s. 122 projektu ZPR wskazują wprost na to, jakiego rodzaju interwencje
mają być podejmowane na rzecz rewitalizacji wskazanych obszarów. W dokumencie
jest mowa o terenach praskich, jednakże sformułowane wnioski i kierunki działań w
bardzo dużym stopniu odpowiadają charakterystyce i potrzebom Osiedla „Przyjaźń”:
„Działania mają być skierowane na rozwój i podniesienie atrakcyjności obszarów
kryzysowych (głównie Pragi-Południe, Pragi Północ, Targówka) dla mieszkańców i
inwestorów, poprzez uporządkowanie przestrzeni, przygotowanie jej do pełnienia
funkcji gospodarczych, rekreacyjnych i mieszkalnych, a także zmniejszenie
negatywnych oddziaływań na środowisko tych obszarów. Efekt ożywienia i włączenia
dotyczyć będzie zarówno mieszkańców, poprzez ich aktywny udział w życiu
społecznym i gospodarczym, jak i przestrzeni, poprzez włączenie jej (komunikacyjne
i funkcjonalne) do centrum miasta. Pomysłem na taki rozwój jest skoncentrowanie
działań wokół centrów lokalnych, które powinny wykorzystywać swój endogenny
potencjał i dzięki kumulacji różnych funkcji rozciągać aktywność na dalsze,
sąsiadujące obszary. Działania te wymagać będą konsekwentnej realizacji polityki
miasta i włączania w działania lokalnych środowisk.”
W tym kontekście Osiedle „Przyjaźń” ma potencjał doskonało Centrum Lokalnego, co
pokazuje poniższa analiza SWOT:
ANALIZA SWOT – Osiedle Przyjaźń jako Bemowskie Centrum Lokalne
Mocne strony:
- Osiedle Przyjaźń to obszar o unikalnych walorach historycznych – wyjątkowy
obiekt na mapie historii najnowszej Warszawy
- długa i bogata tradycja działalności kulturalnej na Osiedlu (kultura, rozrywka –
Klub Karuzela, Biblioteka Publiczna, kino Dar – dziś centrum zabaw dla dzieci
Kolorado, imprezy studenckie Jelonkalia/ Apsurdalia)
- podupadająca miejscami, ale bogata infrastruktura sportowa (kort tenisowy,
boisko, domek sportowy, boisko do koszykówki przy akademikach, boisko do
koszykówki na stadionie, bemowski bieg Przyjaźni, street work out)
- działalność usługowo-handlowa na Osiedlu: obecnie w budynku byłej stołówki
znajduje się wiele pomieszczeń wynajmowanych przez różnych usługodawców (m.in.
biuro podróży), w pobliżu znajduje się swoiste centrum usługowo-handlowe Osiedla
- tradycja i potencjał integracyjny Osiedla: od początku funkcjonowania Osiedle
było domem wielu narodowości, obecnie na Osiedlu funkcjonuje także miejsce
sprzyjające integracji osób z niepełnosprawnościami – Warsztat Terapii Zajęciowej
- rozpoznawalność ponadlokalna: na Osiedlu występowało wielu znanych
artystów, w czasach studenckich zamieszkiwało wiele znanych osób, m.in. Leszek
Balcerowicz - ekonomista, prof. Jerzy Bralczyk – językoznawca, Krzysztof Tyniec aktor. http://www.osiedleprzyjazn.pl/historia.html
Słabe strony:
- stan techniczny budynków: W związku z degradacją m.in. budynku Klubu
Karuzela mieszkanki Osiedla złożyły projekt jego rewitalizacji do Budżetu
Partycypacyjnego
na
2016
rok:
https://app.twojbudzet.um.warszawa.pl/taskPropose/4235
- zanika naturalne centrum osiedla w Klubie Karuzela, której potencjał w związku
ze statusem prawnym oraz złym stanem technicznym nie może być w pełni
wykorzystany
Szanse:
- świetna komunikacja zarówno z innymi częściami dzielnicy, jak i z cala
Warszawą, bliskość metra (w pobliżu planowane są stacje II linii metra)
- integracyjność – tradycja harmonijnego współistnienia i współdziałania różnych
narodowości, różnorodność społeczna, miejsce działań integracyjnych na rzecz osób
z niepełnosprawnościami
- dalszy rozwój usług, idealne miejsca dla kooperatyw, spółdzielni, podmiotów
ekonomii społecznej (wynajęcie lokali na preferencyjnych warunkach)
- współpraca międzysektorowa – zacieśnienie współpracy miedzy lokalną
społecznością, lokalnymi NGO i aktywistami (Inicjatywa Osiedle Przyjaźń, Grupa
Odkrywkowa Osiedla Przyjaźń, Stowarzyszenie Mieszkańców Osiedla Przyjaźń,
Stowarzyszenie Mieszkańców Osiedla Profesorskiego), tutejszym biznesem (m.in.
drukarnia, sklepy, centrum zabaw dla dzieci Kolorado, weterynarz, magiel w starej
łaźni) i instytucjami działającymi w przestrzeni Osiedla (m.in. Biblioteka Publiczna
Dzielnicy Bemowo, Bemowskie Centrum Kultury, Akademia Pedagogiki Społecznej)
- większe wykorzystanie aktywności oraz aktywizacja lokalnej społeczności: np.
na Osiedlu mieszka sporo osób, które zajmują się rękodziełem, różną twórczością
- forma własności – Osiedle jest własnością skarbu państwa, administruje nim
bezpośrednie warszawskie Biuro Gospodarowania Nieruchomościami, a dzierżawcą
do 2018 r. jest Akademia Pedagogiki Specjalnej. Dodatkowo, do niektórych działek
na Osiedlu istnieją roszczenia spadkobierców poprzednich właścicieli. Mieszkańcy
oczekują, że miasto zaangażuje się w tworzenie długofalowej strategii dla Osiedla.
- na Bemowie brakuje podobnego miejsca, skupiającego w sobie tyle cech
centrum lokalnego. Wokół powstają jedynie lokale mieszkaniowe i wielkie centra
handlowe
Zagrożenia:
- dalsza degradacja architektury – pogarszający się stan techniczny budynków,
które nie są należycie remontowane
- forma własności: brak uregulowanego statusu prawnego, mieszkańcy nie wiedzą,
czy i jak wygląda ich przyszłość na Osiedlu
- bliskość planowanych stacji metra: naciski ze strony deweloperów, aby zburzyć
stare drewniane budynki i działki pod nimi przeznaczyć na nową zabudowę
wielorodzinną, czyli kolejne blokowisko
Poniżej przedstawiamy zdjęcia najważniejszych zabudowań Osiedla.
Klub „Karuzela”
Budynek stołówki – obecnie wynajmowany przez drobnych usługodawców
fot. http://photo.bikestats.eu/zdjecie/149277/rosyjska-architektura-na-osiedlu-przyjazn
Budynek
kina
„Dar”
–
obecnie
Sala
Zabaw
dla
Fot. http://fotoforum.gazeta.pl/72,2,746,38557988,38858521.html
Domki jednorodzinne
DzieciKolorado
Fot. http://www.osiedleprzyjazn.pl/atrakcje.html
Fot. http://www.osiedleprzyjazn.pl/atrakcje.html
Domki wielorodzinne
Fot. http://warszawa78.blox.pl/2008/03/wpis.html
Podsumowanie:
Zgłoszone wyżej uwagi do Zintegrowanego Programu Rewitalizacji m.st. Warszawy
na lata 2014 – 2022 są głosem mieszkańców i sympatyków Osiedla „Przyjaźń”
skupionych w nieformalnej Inicjatywie Osiedle „Przyjaźń”, którzy działają na rzecz
ochrony tego wyjątkowego miejsca w Warszawie.
Naszym głównym celem jest ochrona Osiedla „Przyjaźń” - zachowanie jego
unikatowej architektury oraz pogodzenie funkcji mieszkalnych, usługowych,
kulturalno-społecznych i rekreacyjncych, które powinny służyć nie tylko
mieszkańcom, ale też miłośnikom Osiedla z całego miasta. Wspieramy też integrację
mieszkańców i ich oddolne działania, a także staramy się ożywić życie kulturalne na
Osiedlu „Przyjaźń”.
Więcej
informacji
o
Inicjatywie
można
znaleźć
tu:
https://www.facebook.com/InicjatywaOsiedlePrzyjazn
Mamy nadzieję, że powyższa analiza zostanie potraktowana jako ważny wkład do
tworzenia i udoskonalania polityki rewitalizacyjnej M.St. Warszawy.