psychoza schizofrenopodobna z wymuszoną normalizacją eeg u

57
Epileptologia 2005, 13: 57-69
PSYCHOZA SCHIZOFRENOPODOBNA Z WYMUSZONĄ
NORMALIZACJĄ EEG U CHOREJ Z ODOGNISKOWĄ PADACZKĄ
W PRZEBIEGU LECZENIA LEWETYRACETAMEM (LEV)
SCHIZOPHRENOFORM PSYCHOSIS WITH FORCED EEG NORMALISATION IN
IDIOPATHIC LOCALISATION-RELATED EPILEPSY
DURING LEVETIRACETAM (LEV) TREATMENT
Jerzy Majkowski
Centrum Diagnostyki i Leczenia Padaczki, Fundacja Epileptologii, Warszawa
SUMMARY
Wprowadzenie. Psychozy międzynapadowe
w padaczce mogą wystąpić u chorych otrzymujących leki przeciwpadaczkowe (LPP). Do szczególnych postaci należą tzw. alternatywne psychozy, związane z dobrą kontrolą napadów i wymuszoną normalizacją EEG.
Cel. Opis psychozy omamowo-urojeniowej w czasie leczenia lewetyracetamem chorej z idiopatyczną padaczką odogniskową z napadami mieszanymi opornymi na LPP.
Opis przypadku. Chora lat 23, z lekkim niedorozwojem umysłowym i od 6. rż. padaczką. Do 15.
rż. napady częściowe złożone i uogólnione toniczne występowały 2-3 razy w roku podczas czuwania. Od 16. rż. częstość napadów wzrosła do kilkunastu w miesiącu, a nawet 10 w tygodniu. Mimo
stosowania różnych połączeń 2 lub 3 LPP uzyskano zmniejszenie częstości napadów tylko do
5-6 w miesiącu. W EEG występowały uogólnione
zmiany patologiczne niedużego stopnia oraz wieloogniskowo występujące iglice i fale ostre – głównie w okolicach czołowych i skroniowych, bardziej
po stronie prawej. MR głowy i TK były bez uchwytnych zmian; PET wykazała obniżony metabolizm
w części kory skroniowej prawej. Wywiady, ogólne i neurologiczne badanie były bez istotnych objawów, oprócz lęków w wywiadach. Z uwagi na
częste napady dodano LEV do dotychczasowych
LPP (PRM plus TPM). Po osiągnięciu dobowej
dawki 2 × 1500 mg LEV, w ciągu 2 miesięcy uzyskano kontrolę częstości napadów > 75%. Po 3,5
miesiącu przyjmowania LEV wystąpiła psychoza
omamowo-urojeniowa. Badanie EEG wykazało
normalizację czynności ze sporadycznymi iglicami. Zmniejszono dawkę LEV do 2 × 1000 mg
Introduction. Patients who are being treated with
antiepileptic drugs (AEDs) may develop interictal
psychoses. Alternative psychoses with good seizure control and forced EEG normalisation are
a special case of such psychoses.
Objective. This article presents a case of hallucinational-delusional psychosis during levetiracetam therapy in a female patient with AED-resistant, idiopathic localisation-related epilepsy with
mixed seizures.
The case. A 23-year-old, slightly mentally retarded female patient with onset of epilepsy at age 6.
Before age 15 the patient had partial-complex and
generalised tonic seizures 2-3 times a year when
she was awake. Beginning from age 16 seizure
frequency increased to a dozen a month and even
to 10 a week. In spite of treatment with various
combinations of 2 or 3 AEDs, the best control that
could be achieved was reduction to 5-6 seizures
a month. The EEG revealed generalised light pathology and multi-focal spikes or sharp waves
– mainly in the frontal and temporal regions, predominantly in the right hemisphere. No detectable
changes in head MR and CT were found; PET scan
(using 18-FDG) revealed reduced metabolism in
the temporal cortex. General and neurological
examinations were without significant symptoms
except anxiety in the interviews. Because the seizures were so frequent (5-6 a month) LEV was
added on to the AEDs which the patient had already been taking (PRM plus TPM). When the daily
dose of 2 × 1500 mg of LEV was achieved after
2 months, >75% seizure control was obtained.
After 3.5 months of LEV therapy the patient developed a hallucinational-delusional psychosis
Praca wpłynęła 7.01.2005 r.
Recived January 7, 2005.
PRACE KAZUISTYCZNE • CASE REPORT
STRESZCZENIE
58
Jerzy Majkowski
i wprowadzono rysperydon w dawce 2 mg/d. Po
2 tygodniach objawy psychotyczne ustąpiły, ale
zaczęły się pojawiać kilkusekundowe napady zaburzeń świadomości ze znieruchomieniem (11-14
razy w miesiącu). Kolejne zapisy EEG wykazywały narastanie zmian patologicznych.
Wnioski. Opisany przypadek psychozy omamowo-urojeniowej podczas leczenia LEV, z dobrą
kontrolą napadów i tzw. wymuszoną normalizacją EEG, wydaje się potwierdzać, że upośledzenie umysłowe może być jednym z czynników ryzyka wystąpienia tzw. psychozy alternatywnej
w czasie leczenia LEV.
PRACE KAZUISTYCZNE • CASE REPORTS
Słowa kluczowe: Padaczka – Upośledzenie umysłowe – Lewetyracetam – Psychoza omamowourojeniowa – Wymuszona normalizacja EEG
WPROWADZENIE
P
sychozy międzynapadowe w padaczce
mogą występować zarówno u chorych
otrzymujących leki przeciwpadaczkowe
(LPP), jak i nieleczonych. W patogenezie
tego rodzaju psychoz – obok wielu innych
mało poznanych czynników etiologicznych, istotną rolę wydaje się spełniać ognisko padaczkowe i jego lokalizacja (Majkowski, 1993). Ostatnio zaburzenia psychotyczne u chorych z ogniskiem padaczkowym – bez napadów i nie leczonych,
opisały Korwin-Piotrowska i Korwin-Piotrowska (2004), a występowanie choroby
dwubiegunowej afektywnej poprzedzającej
padaczkę – Górecka i Kozak-Sykuła (2004).
Szczególny rodzaj zaburzeń psychiatrycznych, budzący duże zainteresowanie wśród
psychiatrów i epileptologów, dotyczy psychoz (nazywanych alternatywnymi) występujących w okresie ustąpienia napadów padaczkowych i związanych z „wymuszoną
normalizacją” EEG (WN) opisaną przez
Landolta (1955). WN oznacza zniknięcie
wyładowań padaczkowych w EEG lub
(mainly visual). The EEG revealed normalisation
of brain activity with sporadic, isolated spikes. The
LEV dose was reduced to 2 × 1000 mg and risperidone 2 mg/d was introduced. The psychotic
symptoms abated within two weeks but the patient now began to have absence attacks with immobility lasting several seconds. She had these
attacks 11-14 times a month. Further EEGs revealed increasing pathology.
Conclusions. The presented case of hallucinational-delusional psychosis in the course of LEV
therapy with good seizure control and forced EEG
normalisation seems to support the opinion that
mental retardation may be one of the risk factors
for alternative psychosis in LEV therapy.
Key words: Epilepsy – Mental retardation – Levetiracetam – Hallucinational-delusional psychosis
– EEG forced normalisation
wg późniejszych kryteriów – znaczne ich
zmniejszenie w okresie psychozy. Landolt
obserwował występowanie WN u chorych
z ustąpieniem napadów zarówno samoistnym, jak i pod wpływem LPP. Warto dodać, że WN może także towarzyszyć różnym zespołom psychiatrycznym – dysforycznym, histerycznym i hipochondrycznym, zaburzeniom afektywnym i innym;
najczęściej jednak występuje ona w psychozach urojeniowo - omamowych (Wolf,
1984), które obok zaburzeń afektywnych
należą do najczęstszych zaburzeń psychiatrycznych związanych z LPP. Jak wynika
z metaanaliz badań kontrolowanych skuteczności LPP w padaczce, psychozy występują częściej u chorych otrzymujących
leki skuteczniejsze w kontroli napadów padaczkowych (Elferink i Van Zwieten-Boot,
1997).
LEV należy do LPP o dużych właściwościach hamowania napadów odogniskowych (Majkowski, 2001). Cramer i wsp.
(2003) ocenili występowanie zaburzeń zachowania (objawy afektywne, psychotyczne i tendencje samobójcze) w grupie kilku