klasy 1

Wymagania edukacyjne z chemii
w zakresie podstawowym
dla klas pierwszych
Uwzględniona została podstawa programowa obowiązująca od 01.09. 2012 roku
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań podanych poniŜej kryteriów ocen pozytywnych.
Ocenę celującą uzyskuje uczeń, którego wiadomości i umiejętności wykraczają poza zakres podstawowy.
Dział
Zasoby
Ziemi
Ocena dopuszczająca.
Ocena dostateczna.
Ocena dobra.
Uczeń:
• podaje przykłady pierwiastków
występujących
w stanie wolnym, opisuje ich
właściwości i najwaŜniejsze
zastosowanie;
• wymienia najwaŜniejsze tlenki
występujące w przyrodzie;
• podaje przykłady minerałów
zawierających tlenek krzemu(IV)
oraz wskazuje ich zastosowanie;
• wymienia rodzaje szkła i wskazuje ich
zastosowanie;
• wymienia rodzaje wyrobów
ceramicznych; opisuje rodzaje skał
wapiennych (wapień, marmur, kreda),
ich właściwości i zastosowanie;
zapisuje bezwodnych;
• wyjaśnia proces twardnienia zaprawy
gipsowej
• wymienia surowce do produkcji
wyrobów cementu, betonu;
•
opisuje wpływ pH gleby na wzrost
wybranych roślin;
• wymienia pierwiastki, których
obecność w glebie czyni ją
Uczeń:
• wyjaśnia pojęcie alotropii pierwiastków;
• porównuje budowę i właściwości
odmian alotropowych węgla; opisuje ich
zastosowanie opisuje właściwości tlenku
krzemu(IV);
• opisuje proces produkcji szkła;
• wyjaśnia kryterium podziału na sole
kwasów tlenowych i beztlenowych;
• projektuje sposób wykrywania skał
wapiennych wśród innych skał i
minerałów; zapisuje równania reakcji;
• zapisuje wzory hydratów i soli
bezwodnych (CaSO4, (CaSO4)2 · H2O i
CaSO4 · 2H2O);
• podaje ich nazwy; opisuje róŜnice
we właściwościach hydratów i
substancji
• zapisuje odpowiednie równanie reakcji
zachodzących podczas twardnienia
zaprawy;
•
tłumaczy, na czym polegają sorpcyjne
właściwości gleby;
• planuje i przeprowadza badanie
kwasowości gleby oraz badanie
właściwości sorpcyjnych gleby;
Uczeń:
• wyjaśnia róŜnicę pomiędzy
odmianami izotopowymi
i alotropowymi
pierwiastków;
• porównuje budowę odmian
alotropowych pierwiastków;
• porównuje budowę kwarcu i
szkła;
• porównuje wyroby
ceramiczne;
• przewiduje zachowanie się
hydratów podczas
ogrzewania i weryfikuje
swoje przewidywania
poprzez doświadczenie;
wymienia zastosowania
skał gipsowych;
• porównuje procesy
twardnienia zaprawy
wapiennej i gipsowej;
• wyjaśnia sposób
powstawania zjawisk
krasowych;
• porównuje materiały
Ocena bardzo dobra.
Uczeń:
•
•
•
•
•
•
•
•
potrafi wskazać właściwości
wynikające z budowy odmian
alotropowych węgla, decydujące
o ich zastosowaniu;
wyjaśnia, co wspólnego ma piasek
z elektroniką;
przewiduje zachowanie się
hydratów podczas ogrzewania i
weryfikuje swoje przewidywania
poprzez doświadczenie; wymienia
zastosowania skał gipsowych
wyjaśnia proces powstawania
gleby ze specjalnym
uwzględnianiem wietrzenia
chemicznego;
uzasadnia konieczność stosowania
procesów krakingu i reformingu;
analizuje skutki spalania surowców
energetycznych w aspektach
ekologicznym i ekonomicznym;
omawia zobowiązania Polski
wobec Unii Europejskiej dotyczące
ograniczenia emisji dwutlenku
węgla;
analizuje − przedstawia zalety
1
•
•
pełnowartościową dla roślin;
podaje przykłady nawozów
naturalnych i sztucznych, uzasadnia
potrzebę ich stosowania;
proponuje alternatywne źródła
energii – analizuje moŜliwości ich
zastosowania (biopaliwa, wodór,
energia słoneczna, energia wodna,
energia jądrowa, energia geotermalna
itd.);
•
•
•
•
•
•
•
Chemia
a Ŝywność
•
•
•
•
•
opisuje występowanie oraz funkcje,
jakie spełnią w codziennej diecie
białka, węglowodany, tłuszcze, sole
mineralne, woda i witaminy;
podaje przykłady substancji, które nie
mają walorów odŜywczych,
a są spoŜywane przez człowieka;
wskazuje substancje, których
spoŜywanie jest zakazane prawem;
wskazuje miejsce lub numer telefonu,
pod którym mogą uzyskać pomoc
osoby uzaleŜnione lub poszukujące
informacji na temat uzaleŜnień;
wyjaśnia przyczyny psucia się
Ŝywności;
proponuje sposoby zapobiegania temu
procesowi;
•
•
•
•
porównuje pojęcia: surowce odnawialne
i nieodnawialne;
podaje przykłady surowców naturalnych
wykorzystywanych do uzyskiwania
energii (bezpośrednio
i po przetworzeniu);
opisuje przebieg destylacji ropy
naftowej i węgla kamiennego; wymienia
nazwy produktów tych procesów i
uzasadnia ich zastosowanie;
wyjaśnia pojęcie liczby oktanowej (LO)
i podaje sposoby zwiększania LO
benzyny; tłumaczy,
na czym polegają kraking oraz
reforming;
analizuje wpływ róŜnorodnych
sposobów uzyskiwania energii na stan
środowiska przyrodniczego;
analizuje wpływ róŜnorodnych
sposobów uzyskiwania energii na stan
środowiska przyrodniczego.
wyszukuje informacje na temat
składników napojów spoŜywanych
codziennie (mleka, wody mineralnej)
w aspekcie ich działania na organizm
ludzki;
wyszukuje informacje na temat
składników napojów spoŜywanych
codziennie (kawa, herbata, napoje typu
cola) w aspekcie ich działania na
organizm ludzki;
projektuje doświadczenie
potwierdzające szkodliwy wpływ
alkoholu i tytoniu na organizm ludzki;
opisuje procesy fermentacyjne
zachodzące podczas wyrabiania ciasta
i pieczenia chleba, produkcji wina,
otrzymywania kwaśnego mleka,
jogurtów, serów;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
stosowane
w budownictwie;
porównuje sorpcję
chemiczną gleby do innych
rodzajów sorpcji;
wyjaśnia znaczenie
właściwości sorpcyjnych
gleby;
wyjaśnia powody erozji
gleby;
porównuje znaczenie
nieodnawialnych surowców
energetycznych;
przewiduje i analizuje skutki
stosowania paliw kopalnych;
wyjaśnia, dlaczego bardziej
opłacalne jest przetwarzanie
ropy naftowej i węgla
kamiennego niŜ ich spalanie;
wyjaśnia, na czym polega
eksploatacja gazu
łupkowego;
•
interpretuje piramidę
Ŝywności, omawia zasady
zdrowego odŜywiania;
• na podstawie wzorów
szkieletowych zapisuje
wzory sumaryczne
pochodnych
węglowodorów;
• opisuje konsekwencje
stosowania róŜnego
rodzaju uŜywek, dopalaczy
i narkotyków na organizm
ludzki;
• przygotowuje plakat,
gazetkę, prezentację
upowszechniające
informacje na temat
niebezpiecznych
•
•
•
i wady pozyskiwania energii
jądrowej;
analizuje wpływ warunków
geograficznych na sposób
pozyskiwania energii;
opisuje moŜliwości wykorzystania
biomasy do produkcji energii;
analizuje i ocenia moŜliwości
stosowania alternatywnych paliw
do napędu środków transportu.
wyjaśnia pojęcia: wartość
energetyczna, wartość odŜywcza
pokarmu;
• opisuje powody i konsekwencje
dodawania substancji chemicznych
w trakcie produkcji Ŝywności;
• analizuje informacje na temat
Ŝywności genetycznie
modyfikowanej;
• we wzorach złoŜonych związków
organicznych wskazuje grupy
funkcyjne;
• porównuje procesy słuŜące
konserwacji Ŝywności, uŜywa
argumentów i słownictwa
opartych na wiedzy chemicznej.
2
•
•
•
Chemia
wokół nas •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wyjaśnia pojęcia: dawka
dopuszczalna, lecznicza, letalna;
tłumaczy, uŜywając słownictwa
chemicznego, sposób działania węgla
aktywowanego, środków
neutralizujących nadmiar kwasów
w Ŝołądku;
opisuje proces zmydlania tłuszczów;
zapisuje (słownie) przebieg tej
reakcji;
wymienia związki chemiczne, które
powodują twardość wody;
wskazuje na charakter chemiczny
składników środków do mycia szkła,
przetykania rur, czyszczenia metali i
biŜuterii pod kątem zastosowania tych
produktów;
stosuje te środki z uwzględnieniem
zasad bezpieczeństwa;
wymienia składniki emulsji, opisuje
tworzenie się emulsji i ich
zastosowanie;
podaje przykłady opakowań
(celulozowych, szklanych,
metalowych, sztucznych)
stosowanych w Ŝyciu codziennym;
opisuje ich funkcje, wady i zalety;
klasyfikuje tworzywa sztuczne
w zaleŜności od ich właściwości
(termoplasty i duroplasty);
uzasadnia potrzebę zagospodarowania
odpadów pochodzących z róŜnych
opakowań;
klasyfikuje włókna na naturalne
substancji,
po które sięgają młodzi
ludzie;
zapisuje równania reakcji fermentacji
alkoholowej i octowej;
przedstawia znaczenie i konsekwencje
stosowania dodatków do Ŝywności,
w tym konserwantów.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
tłumaczy, na czym mogą polegać i od
czego zaleŜeć lecznicze oraz
toksyczne właściwości substancji
chemicznych;
porównuje działanie środków
przeciwzapalnych: paracetamolu i
aspiryny
ze względu na róŜnicę w budowie
chemicznej (obecność lub brak grupy
karboksylowej);
zaznacza fragmenty hydrofobowe
i hydrofilowe we wzorach cząsteczek
substancji powierzchniowo czynnych;
tłumaczy przyczynę eliminowania
fosforanów(V) ze składu proszków
(proces eutrofizacji);
określa formy fizykochemiczne
najczęściej stosowanych kosmetyków;
analizuje skład kosmetyków (na
podstawie etykiet kremu, balsamu,
pasty do zębów itd.)
i wyszukuje w dostępnych źródłach
informacje na temat ich działania;
zapisuje równania reakcji
otrzymywania PVC;
wskazuje na zagroŜenia związane z
gazami powstającymi w wyniku
spalania PVC;
projektuje doświadczenie pozwalające
zidentyfikować włókna białkowe i
celulozowe, sztuczne i syntetyczne.
•
•
•
•
•
•
•
•
wyjaśnia zaleŜności
dotyczące sposobu
podawania leków oraz ich
postaci;
wyjaśnia, na czym polega
proces usuwania brudu;
bada wpływ twardości
wody na powstawanie
związków trudno
rozpuszczalnych;
wyjaśnia, na czym polega
proces usuwania
zanieczyszczeń za pomocą
środków do mycia szkła,
przetykania rur,
czyszczenia metali i
biŜuterii;
wymienia substancje, które
poprawiają skuteczność
prania;
porównuje funkcjonalność,
koszty oraz wpływ na
środowisko naturalne
róŜnego rodzaju
opakowań;
na podstawie właściwości
surowców, z których
wykonane są opakowania,
wskazuje ich
zastosowanie;
porównuje włókna ze
względu na ich właściwości
i wynikające z nich
zastosowanie;
•
•
•
•
•
•
•
udowadnia konieczność
analizowania ulotek
informacyjnych dołączanych do
leków przed ich zaŜywaniem;
wyszukuje informacje na temat
działania składników, innych niŜ
wymienione, popularnych
leków;
poszukuje i prezentuje
informacje na temat składników
kosmetyków nowej generacji;
wyjaśnia sposób działania
emulgatora;
na podstawie wzoru polimeru
przewiduje wzór monomeru;
opisuje sposób identyfikacji
niektórych tworzyw sztucznych;
opisuje wpływ składu
chemicznego na sposób
czyszczenia i prania róŜnego
rodzaju tkanin.
3
•
•
Ratujmy
naszą
planetę
•
•
•
•
•
•
(białkowe i celulozowe), sztuczne
i syntetyczne; wskazuje ich
zastosowanie;
opisuje wady i zalety tych włókien;
uzasadnia potrzebę ich stosowania;
wymienia czynniki wpływające na
zanieczyszczenia powietrza, dokonuje
ich podziału na naturalne i
antropogeniczne;
opisuje źródła zanieczyszczenia
wody;
podaje kryteria podziału
zanieczyszczeń wód;
wymienia przyczyny i skutki
degradacji gleby;
proponuje sposoby ochrony gleby
przed degradacją;
opisuje sposoby klasyfikacji
odpadów;
wyjaśnia, jak naleŜy segregować
odpady.
•
•
•
•
•
wyjaśnia, w jaki sposób określa się stan
czystości wód;
wymienia źródła chemicznego
zanieczyszczenia gleb oraz podstawowe
rodzaje zanieczyszczeń (metale cięŜkie,
węglowodory, pestycydy, azotany);
wymienia związki chemiczne
zanieczyszczające powietrze oraz
opisuje ich działanie na organizmy
Ŝywe;
uzasadnia potrzebę zagospodarowania
odpadów pochodzących z róŜnych
opakowań;
podaje przykłady sposobu
wykorzystania róŜnego rodzaju
odpadów.
•
•
•
•
analizuje wpływ pory roku,
dnia, zaludnienia oraz
zakładów przemysłowych na
zanieczyszczenie powietrza;
opisuje sposoby badania
czystości wód;
opisuje wpływ biosfery,
atmosfery i hydrosfery oraz
działania człowieka na stan
pedosfery;
wyjaśnia róŜnicę pomiędzy
spalaniem śmieci w
gospodarstwach domowych
a spalaniem ich w
nowoczesnych spalarniach
śmieci..
•
•
•
•
•
wyjaśnia proces powstawania i
zanikania ozonu w stratosferze;
projektuje działania mające na celu
ochronę powietrza;
projektuje działania mające na celu
ochronę wód;
projektuje działania mające na celu
ochronę gleby przed
zanieczyszczeniami;
projektuje działania związane
z likwidacją dzikich wysypisk
śmieci.
Opracowała Anna Izdebska-Stańczuk
4