materiały do egz. praktycznego

MATERIAŁY DO EGZAMINU PRAKTYCZNEGO Z FIZJOLOGII
Schemat siatki Bürkera do liczenia krwinek czerwonych (RBC) i krwinek białych (WBC)
kwadraty małe – x
pole powierzchni = (1/20 mm)2 = 1/400 mm2
objętość komory powstałej po nałoŜeniu szkiełka nakrywkowego na tym polu = 1/4000 mm3
kwadraty średnie – y
pole powierzchni = (1/5 mm)2 = 1/25 mm2
objętość komory powstałej po nałoŜeniu szkiełka nakrywkowego na tym polu = 1/250 mm3
RBC
Krwinki czerwone liczymy w 80 małych kwadratach x (na jednaj siatce jest ich 9). Dzielimy otrzymaną sumę
przez liczbę przeliczonych kwadratów i znajdujemy średnią przypadającą na 1 kwadrat.
Np. 480 : 80 = 6
Następnie przeliczamy otrzymaną ilość erytrocytów na 1 mm3 krwi.
6 x 4000 (objętość) x 200 (rozcieńczenie) = 4 800 000
W mieszalniku Potaina do liczenia krwinek czerwonych moŜemy uzyskiwać rozcieńczenia 100 x lub 200 x.
Obecnie stosowaną jednostka w układzie SI jest 1 T (tera) – 1012 / l
Wynik moŜna podać jako 4,8 T / l
WBC
Krwinki białe liczymy w 125 średnich kwadratach y (na jednej siatce jest ich 16).
W mieszalniku Potaina do liczenia krwinek białych moŜemy uzyskiwać rozcieńczenie 10x lub 20x.
Np. w 125 kwadratach znaleziono 375 krwinek, czyli średnio 3 w kaŜdym
w 1 mm3 krwi będzie zatem: 3 x 250 (objętość) x 10 (rozcieńczenie) = 7500
W układzie SI wynik wynosi 7,5 G / l (G – giga – 109)
Oznaczanie liczby płytek krwi
1.
2.
3.
4.
Rozcieńczyć 200x krew wersenianową (pobranej do probówki plastikowej) odczynnikiem, np. prokainą
(hamuje agregację i adhezję płytek krwi oraz hemolizuje rwinki czerwone). 4 ml odczynnika (prokainy),
0,02 ml krwi
Odczynnik i krew wymieszać i pozostawić na ok. 15 – 30 min. w temperaturze pokojowej, aby rozpuściły
się krwinki czerwone.
Wymieszaną z odczynnikiem krew przenieść do komory Bürkera, którą umieszcza się na 15 – 30 min w
wilgotnym, zamkniętym pojemniku (szalka Petriego wyłoŜona wilgotną bibułą lub ligniną), aby krwinki
płytkowe opadły na dno.
Następnie liczyć krwinki płytkowe na powierzchni 2 mm2, tzn. na powierzchni 200 prostokątów o bokach
1/5 mm x 1/20 mm.
Obliczanie:
JeŜeli liczba płytek krwi obliczona na powierzchni 2 mm2 = n, to:
n = liczba krwinek płytkowych na 1 nl
n x 1000 = liczba krwinek płytkowych w 1 ul
n x 109 = liczba krwinek płytkowych w 1 l
wartości prawidłowe: 130 – 350 x 109 / l
OB
Zestaw typu „Pronto” słuŜy do szybkiego odczytu opadania krwinek czerwonych
Normy odczytowe:
- metoda tradycyjna – pipety w pozycji pionowej, pierwszy odczyt po 1 h, drugi po kolejnej godzinie
- metoda przyspieszona „Pronto” – pipety w pozycji skośnej, pierwszy odczyt po 7 min, drugi po 3 min
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
Created by Neevia Document Converter trial version
Metoda typu „Pronto” ma tę wyŜszość nad metodą tradycyjną, Ŝe w przypadku pierwszym pipety napełniane są
poprzez podciąganie jej przy pomocy ust, natomiast w drugim przypadku wszelkie manipulacje są absolutnie
bezpieczne i higieniczne, ze względu na to, Ŝe krew do pipety zostaje wciągana przy pomocy aparatu.
Zestaw ten jest bardzo racjonalny i prosty w konstrukcji oraz w uŜyciu, łatwy do oczyszczenie i całkowicie
higieniczny.
Zapewnia skrócony czas odczytu w wypadkach zagroŜenia Ŝycia.
Zestaw typu „Pronto” zapewnia precyzyjny odczyt nawet w wypadku patologicznego OB.
Ma równieŜ zastosowanie przy nastawianiu odczynu OB metodą tradycyjną. W przypadku stosowania metody
tradycyjnej naleŜy aparaciki wraz z pipetami postawić w pozycji pionowej. Czas odczytu jest wtedy taki jak przy
metodzie tradycyjnej.
Przygotowanie krwi do badania odbywa się tak samo jak przy metodzie tradycyjnej. Ze względu na szybkość i
precyzję odczytu zestaw typu „Pronto” powinien znaleźć zastosowanie w stacjach krwiodawstwa (przy
badaniach masowych), stacjach Pogotowia Ratunkowego, ambulatoriach klinicznych, przyszpitalnych i
przychodniach.
Przy odczycie szczególnie waŜne jest ścisłe przestrzeganie czasu odczytu.
KRZEPNIĘCIE
Antykoagulanty
a) cytrynian sodu 3,8 % – 1 kropla cytrynianu + 2 krople krwi na szkiełko podstawowe
b) siarczan magnezu 20 % - 1 kropla siarczanu magnezu + 2 krople krwi na szkiełko podstawowe
c) heparyna – pobrać krew do kapilary heparynowanej i po 7 złamać
Koagulanty
a) trombina – kropla roztworu trombiny + 2 krople krwi na szkiełka podstawowe
Wpływ jonów Ca2+ na układ krzepnięcia
Na szkiełka podstawowe nakropić 2 krople krwi pełnej i 2 krople 0,9 % NaCl oraz 2 krople roztworu jonów
Ca2+. Po wymieszaniu mierzyć czas krzepnięcia. Czas krzepnięcia po dodaniu Ca2+ do krwi pełnej w istotny
sposób nie ulga skróceniu.
Wpływ adrenaliny na czas krzepnięcia
Na szkiełko podstawowe nakropić 2 krople krwi pełnej, 2 krople 0,9 % NaCl oraz 2 krople roztworu adrenaliny.
Wymieszać bagietką i mierzyć czas krzepnięcia, który ulega znacznemu skróceniu poprzez wzrost agregacji
płytek krwi.
GRUPY KRWI
Badanie grup układu AB0
Przygotowane 5 – 10 % zawiesiny krwinek w roztworze 0,9 % NaCl i surowice z krwi przeznaczone do badań
umieszcza się w statywie (1 kropla krwinek na 1 ml 0,9% NaCl – otrzymujemy 10 % roztwór).
1. Po lewej stronie płytki szklanej wpisuje się kolejne numery badanych próbek krwi, a u góry płytki anty-A,
anty-A+B, anty-B.
2. Pod zapisami zestawu wzorcowego u góry płytki umieszcza się w pionowych rzędach po kropli
odpowiednich surowic diagnostycznych i krwinek wzorcowych (otrzymane z Banku Krwi).
3. W rzędach poziomych dodaje się wzorcowych surowic po kropli do zawiesiny badanych krwinek, a do
wzorcowych krwinek – po kropli badanej surowicy.
4. Poszczególne krople surowicy z krwinkami miesza się czystą, suchą bagietką.
5. Płytkę pozostawia się na 10 min. w temperaturze pokojowej, po czym po kilkakrotnym poruszaniu jej
ruchem okręŜnym dwie osoby odczytują wynik: jedna odczytuje kolejne wyniki z płyty, druga wpisuje je do
zeszytu, oznaczając symbolem „+” aglutynację, a symbolem „-” jej brak.
Oznaczanie antygenu D z układu Rh
a)
Test koloidowy
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
1.
2.
Przygotowuje się 10 % zawiesinę krwinek w autologicznej surowicy.
Na szkiełku podstawowym umieszcza się obok siebie 2 krople tej zawiesiny i dodaje do pierwszej kropli
kroplę surowicy anty-D, do drugiej kroplę surowicy, która słuŜyła do przygotowania zawiesiny krwinek.
3. Po wymieszaniu poszczególnych kropli bagietką szkiełko umieszcza się w wilgotnej komorze w cieplarce o
temp. 37oC.
4. Wynik odczytuje się po 30 min. od nastawienia badania.
JeŜeli do wzorcowej surowicy anty-D jest dołączona ampułka z odczynnikiem albuminowym,, do wszystkich
kropli badanych i kontrolowanych naleŜy dodać po kropli tego odczynnika.
b) test papainowy
1. Przygotowuje się 10 % zawiesinę badanych krwinek w roztworze NaCl.
2. Na szkiełku podstawowym umieszcza się obok siebie dwie krople tej zawiesiny i dodaje do pierwszej kropli
kroplę surowicy anty-D, do drugiej kroplę surowicy z badanej krwi.
3. Do obu kropli dodaje się po kropli odczynnika papainowego i miesza bagietką.
4. Szkiełka umieszcza się w wilgotnej komorze w cieplarce o temp. 37oC.
5. Wynik odczytuje się po 30 min. od nastawienia badania.
Próba krzyŜowa
Zasadą przetaczania krwi jest zgodność krwi dawcy z krwią biorcy w zakresie układu AB0 i antygenu
D układu Rh. Przed kaŜdą transfuzją wykonuje się próbę zgodności, zwaną próbą krzyŜową, która ma na celu
takie dobranie krwi, aby krwinki dawcy nie zawierały antygenów reagujących z przeciwciałami surowicy biorcy
i aby surowica dawcy nie zawierała przeciwciał dla krwinek biorcy.
Próba krzyŜowa pozwala na stwierdzenie niezgodności w układzie AB0. Nie jest natomiast moŜliwe
wykrycie niezgodności w zakresie układu Rh, jeśli w badanej surowicy nie ma wykrywalnych przeciwciał antyD. W próbie krzyŜowej ujawnić się mogą ponadto nieregularne przeciwciała, których nie oznacza się techniką
rutynową. Prawidłowo wykonana próba krzyŜowa powinna obejmować następujące badania:
a) badanie surowicy biorcy na zdolność do aglutynacji lub hemolizy krwinek dawcy:
- w środowisku 0,85 % NaCl w temperaturze pokojowej
- w środowisku koloidowym w temperaturze 37oC
- w środowisku papainy w temperaturze 37oC
b) badanie surowicy dawcy na zdolność aglutynacji lub hemolizy krwinek biorcy
- w środowisku 0,85 % NaCl w temperaturze pokojowej
- w środowisku koloidowym w temperaturze 37oC
- w środowisku papainy w temperaturze 37oC
c) oznaczenie antygenu D układu Rh w krwinkach dawcy za pomocą metody papainowej
W przypadku wymagających natychmiastowej transfuzji wykonuje się tzw. szybką próbę krzyŜową,
która pozwala wykluczyć niezgodność w zakresie układu AB0. Jeśli biorca nie ma oznaczonego Rh – próbę
powinno się wykonywać z krwi Rh (-) – ujemną zgodną w zakresie AB0.
Karta do szybkiej kontroli grupy krwi
Karta słuŜy do natychmiastowej kontroli grup krwi układu AB0. Wynik w ciągu 3 min. Nie wymaga uŜycia
Ŝadnego sprzętu laboratoryjnego.
Karta znajduje zastosowanie:
- w laboratorium – jako element próby zgodności, do weryfikacji wcześniej juŜ oznaczonej grupy krwi u
biorcy i dawcy
- na oddziale szpitalnym – do przyłóŜkowej kontroli grupy krwi u biorcy i dawcy bezpośrednio przed
przetoczeniem; uŜycia karty eliminuje moŜliwość popełnienia tzw. błędu ludzkiego i daje gwarancję
przetoczenia krwi zgodnej w układzie AB0; po wyschnięciu karta słuŜy jako dokument zgodnej grupowo
transfuzji
- w sytuacjach nagłych (karetka pogotowia, izba przyjęć) – do wstępnego oznaczenia grupy krwi układu
AB0; karta daje moŜliwość szybkiego zamówienia właściwej grupy krwi; przyspiesza moment otrzymania
krwi przez chorego
Karta posiada atest Zakładu Serologii Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie.
Sposób postępowania.
Do badań moŜna uŜyć krwi:
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- włośniczkowej, z nakłucia opuszki palca
- Ŝylnej, świeŜo pobranej lub pobranej na antykoagulant
- z drenu pojemnik z krwią
1. W przeznaczone do tego celu miejsca wpisać dane personalne biorcy i dawcy krwi.
2. Na kaŜde pole z surowic diagnostyczną (anty-A, anty-B):
- dać 2 krople soli fizjologicznej
- nanieść bagietką (zmieniając końcówki) krew biorcy i mieszać około 15 sek.
- w ten sam sposób wykonać badania krwi dawcy
3. Wynik badania odczytać po 3 minutach lekko kołysząc kartą.
W przypadku słabej lub wątłej reakcji do mieszaniny reagującej dodać 1 kroplę soli fizjologicznej. Zamieszać i
ponownie odczytać wynik.
Interpretacja wyników
1. Identyczna lub podobna reakcja krwi biorcy i dawcy z tymi samymi surowicami wzorcowymi świadczy o
zgodności w zakresie układu AB0.
2. Gdy karta jest uŜywana do wstępnego oznaczenia grup krwi układu AB0 w celu ułatwienia interpretacji
moŜna posłuŜyć się schematem reakcji grupowych.
3. W przypadku bakteryjnego zakaŜenia krwi „in vivo” lub „in vitro” istnieje moŜliwość błędnej interpretacji
grupy krwi jako AB.
Karta do szybkiej kontroli grupy krwi nie zastępuje obowiązkowych badań immunologicznych wykonywanych
u biorcy przed przetoczeniem krwi:
- pełnego badania grupy krwi,
- wykrywania alloprzeciwciał odpornościowych
- próby zgodności serologicznej między biorcą i dawcą krwi
CZAS KRWAWIENIA I CZAS KRZEPNIĘCIA
Czasem krwawienia nazywa się czas upływający od momentu doświadczalnego zranienia skóry do chwili
ustania wypływu krwi. Jest on miarą tworzenia czopu płytkowego, adhezji śródbłonka naczyń włosowatych i
skurczu nacyń, nie zaleŜy natomaist od procesu krzepnięcia.
Oznaczanie czasu krwawienia
1. Metoda Duke’a – skórę opuszki palca nakłuwa się na głebokość 2 – 3 mm. Wypływającą krew usuwa się co
30 s skrawkiem bibuły filtracyjnej. Norma: < 5 min (< 30 s)
2. Metoda Copleya i Lalicha – po nakłuciu igłą palec zanurza się w zlewce zawierającej 0,85 % roztwór NaCl,
podgrzany uprzednio do temp. 37oC. Strumyczek spływające krwi jest w tych warunkach dobrze widoczny.
Stoperem mierzy się czas upływający od momentu zranienia od chwili, kiedy krwawienie się zatrzymuje.
Norma: 5 min (<30 s)
Oznaczania czasu krzepnięcia:
1. Metoda kroplowa wg Fonio – kropla krwi na szkiełku z łezką. Szkiełko zamieścić w kolumnie wilgtnej.
Komore wraz ze szkiełkiem przechyla się co 30 s do pozycji pionowej i obserwuje się zachowanie kropli
krwi. Początek krzepnięcia ma miejsce gdy kropla przestaje ślizgać się po szklanej powierzchni, koniec zaś
– gdy przestaje się odkształcać w postaci zwisającego woreczka.
Norma: początek 3 – 5 min, koniec 5 – 8min
2. Metoda Lee – White’a – krew pobrać się z Ŝyły, 1 ml wlać do probówki. Umieścić w łaźni wodnej i
przechylać co 30 s. Mierzyc czas od momenu zatrzymania swobodnego przepływu krwi.
Norma: temp. pokojowa 3,5 – 14 min, 37oC 6 – 9 min
OZNACZENIE HEMOGLOBINY METODĄ CYJANOMETHEMOGLOBINOWĄ
Istnieje wiele metod oznaczania stęŜenia hemoglobiny we krwi. Obecnie zgodnie z zaleceniami ICSH
powszechne zastosowanie znajduje tzw. metoda cyjanomethemoglobinowa.
Zasada: pod wpływem odczynnika zawierającego sześciocyjanoŜelazian i cyjanek hemoglobina i wszystkie jej
pochodne mogące znajdować się we krwi (z wyjątkiem sulfhemoglobiny) przechodzą w cjanomethemoglobinę
(HbCN), która jest trwałą pochodną hemoglobiny wykazującą maksimum absorbancji przy długości fali 540 nm.
Oznaczenie polega na porównaniu absorbancji badanej próbki krwi ze standardem.
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
Hb [g / 100 ml] = (Ap / Aw) x X
Ap – absorbancja próbki
Aw – absorbancja wzorca
X – współczynnik podany na opakowaniu wzorca (ok. 15 – 16)
Wykonanie badania:
- 20 ul krwi rozcieńczyć w 5 ml odczynnika Drabkina i dokładnie wymieszać
- po 20 min. odczytać absorbancję próby badanej i wzorca przy długości fali 540 nm względem odczynnika
jako próby ślepej
- obliczyć stęŜenie hemoglobiny ze wzoru
Podczas pomiaru kolorymetrycznego względem odczynnika Drabkina jako próby ślepej przy długości fali
540 nm gęstość optyczna płynu Drabkina powinna wynosić 0,000. Odczynnik moŜe być przechowywany w
ciemnych butelkach przez wiele miesięcy w temperaturze 4 – 25oC. Odczynnik, który przypadkowo zamarznie,
nie nadaje się do uŜycia.
StęŜenie hemoglobiny wyraŜone w g / 100 ml moŜna przeliczyć na mmol / l przez przemnoŜenie x 0,62.
Hb [g / 100 ml] = 1,61 x Hb [mmol / l]
Hb [mmol / l] = 0,62 x Hb [g / 100 ml]
Metoda postępowania w celu uzyskania preparatu barwionego metodą Pappenheima
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Rozmaz krwi obwodowej wykonujemy na szkiełku podstawowym.
Po wysuszeniu umieszczamy nad kuwetą i na powierzchnię rozmazu nalewamy 20 – 30 kropel
macierzystego roztworu barwnika May – Grünwalda.
Nie rozcieńczony barwnik pozostaje na preparacie 3 min. Następnie rozcieńczamy go na barwionej
powierzchni równą ilością wody destylowanej i pozostawiamy na dalsze 2 min.
Następnie barwnik zlewamy przez przechylenie szkiełka podstawowego i bez płukania nalewamy świeŜy
wodny roztwór barwnika Giemsy w rozcieńczeniu: 1 kropla macierzystego barwnika na 1 ml wody
destylowanej.
Barwnik Giemsy pozostaje na preparacie przez 20 min. Następnie zlewamy go i preparat płuczemy pod
bieŜącą wodą destylowaną lub wodociągową i suszymy.
Preparat prawidłowo zabarwiony w świetle dziennym ma kolor równomiernie czerwono – malinowy.
Oznaczanie progu pobudliwości i czynniki modyfikujące jego wysokość
Preparat nerwowo – mięśniowy draŜnimy za pomocą elektrod szpilkowych pośrednio przez nerw kulszowy
pojedynczymi impulsami prądu indukcyjnego. NatęŜenie bodźca wzmacniamy stopniowo rozpoczynając od
wartości progowych. Pierwszy widoczny skurcz jest skurczem progowym, a natęŜenie bodźca, który go
wywołał, stanowi wartość progową.
Wpływ temperatury i środków narkotycznych na próg pobudliwości
Zmiana temperatury wywołuje u zwierząt ektotermicznych zmianę szybkości przebiegu procesów
fizjologicznych. Większość trucizn i środków narkotycznych (eter, alkohol, kokaina, nowokaina) powoduje
krótkotrwały, przemijający wzrost pobudliwości i przewodnictwa w początkowej fazie działania a następnie
spadek aŜ do całkowitego zaniku (środki stosowane do znieczulenia miejscowego).
Próg pobudliwości preparatu nerwowo – mięśniowego oznacza się kolejno w temperaturze pokojowej, po
skropieniu go płynem ogrzanym do 30oC, w obecności eteru a następnie alkoholu. Miarą pobudzenia (zdolność
komórki, tkanki lub organu do reagowania na bodziec) jest próg pobudliwości, po przekroczeniu którego
komórka ulega pobudzenia. Pobudliwość tych samych struktur moŜe zmieniać się w zaleŜności od wielu
czynników, jak np. temperatury czy środków znieczulających. Przy wzroście pobudliwości dochodzi do
obniŜenia progu pobudliwości i malaje wartość bodźca progowego. Odwrotnie – przy malejącej pobudliwości
pod wpływem róŜnych czynników następuje podniesienie progu pobudliwości i wzrost wartości bodźca
progowego.
Układ wrzecionkowo – zwrotny (regulacja napięcia mięśniowego)
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
W normalnych warunkach mięśnie znajdują się zawsze a stanie lekkiego skurczu, które nazywamy
napięciem (tonusem) mięśniowym. W stanach chorobowych napięcie mięśniowe moŜe być wzmoŜone lub
zmniejszone.
Napięcie mięśniowe jest wynikiem odruchu. Odruch stanowiący podstawę napięcia mięśniowego
powstaje na skutek pobudzenia receptorów mięśniowych. Z kolei receptory mięśniowe są pobudzane przez siły
powodujące rozciąganie mięśni, dlatego nazywane są receptorami rozciągania. Napięcie mięśniowe jest więc w
istocie odruchem na rozciągania, zwanym inaczej odruchem miotatycznym.
Podstawowe znaczenie z regulacji napięcie mięśni mają pobudzenia w zakończeniach nerwowych w
mięśniach i w ścięgnach. Tego rodzaju zakończenia nazywamy proprioreceptorami. Proprioreceptorami mięśni
są wrzeciona nerwowo – mięśniowe, a ścięgien – narządu Golgiego. W mięśniach znajdują się jeszcze innego
typu receptory, ale dwa wymienione rodzaje proprioreceptorów mają zasadnicze znaczenie w regulacji napięcia
mięśni. Wrzeciona nerwowo – mięśniowe składają się z kilku włókienek mięśniowych. Mięśnie, którymi
wykonujemy ruchy precyzyjne są obficiej zaopatrzone we wrzeciona niŜ te mięśnie, które słuŜą do
wykonywania ruchów prostych.
Neurony przewodzące impulsy z wrzecion mięśniowych tworzą w rdzeniu kręgowym połączenia
synaptyczne z motoneuronami alfa. Motoneurony te wchodzą w skład łuku odruchowego – drogi, po której
impulsy dochodzą do tego samego mięśnia, z którego wyszły i powodują jego skurcz. Skurcz ten jest właśnie
istotą napięcia mięśniowego, które przeciwstawia się siłom rozciągającym mięsień.
Wrzeciona nerwowo – mięśniowe mają:
1. unerwenie ruchowe – motoneurony gamma. Unerwiają one ruchowo włókna wchodzące w skład wrzecion
mięśniowych. Czynność włókien gamma jest stała. Zapewniają one stałe napięcie włókienkom mięśniowym
wrzecion, co aktywuje odpowiednie zakończenia czuciowe, tzw. pierścieniowato – spiralne. W następstwie
tego powstaje stały dopływ pobudzeń do komórek alfa.
2. unerwienie czuciowe (dośrodkowe) – stanowią je 2 rodzaje zakończeń nerwowych, róŜniących się progiem
pobudliwości:
a) zakończenia pierścieniowato – spiralne (włókna I a) – biegną wprost o komórek ruchowych rdzenia
(motoneuronów alfa) szybko przewodzącymi, grubymi włóknami mielinowanym. Zakończenia te
odpowiadają juŜ na najsłabszy stopień rozciągnięcia mięśnia, a odpowiedź ich jest szybka.
b) zakończenia „bukietowate” (włókna II) – tworzą synapsy z komórkami pośredniczącymi rdzenia. Ich próg
pobudliwości jest wyŜszy, a odpowiedź komórek ruchowych rdzenia późniejsza niŜ ta, którą otrzymuje się
przez pobudzenie zakończeń pierścieniowato – spiralnych.
Środkowa część wrzeciona nie jest kurczliwa. Dlatego skurcz włókien mięśniowych wewnątrz
wrzeciona (włókien intrafuzalnych) wywołuje rozciągnięcie jego nie kurczliwej części środkowej, w której
znajdują się zakończenia pierścieniowato – spiralne. W ten sposób skurcz włókien mięśniowych we wnętrzu
wrzeciona aktywuje zakończenia pierścieniowato – spiralne przez ich rozciąganie.
Odmienną rolę odgrywają receptory ścięgnowe – narządy Golgiego. Ich pobudzenie prowadzi do
obniŜenia napięcia mięśniowego (mięsień ulega zwiotczeniu), co przeciwdziała nadmiernemu skurczowi mięśnia
wbrew działającym oporom i uszkodzeniu mięśnia. Odruch wywołany przez pobudzenie receptorów
ścięgnowych jest odruchem hamulcowym. W jego łuku, pomiędzy neuronem aferentnym a motoneuronem alfa
znajduje się interneuron hamujący aktywność motoneuronu alfa.
Regulowanie napięcia mięśnia
Silny skurcz mięśnia wywołuje zmniejszenie pobudzeń płynących z zakończeń pierścieniowato –
spiralnych, następuje wówczas zmniejszenie napięcia, poniewaŜ zmniejsza się wówczas dopływ pobudzeń do
motoneuronu alfa. Rozciągnięcie wrzecion (towarzyszące rozciąganiu mięśnia) pobudza zakończenia
pierścieniowato – spiralne i zwiększa dopływ pobudzeń torujących do komórek ruchowym alfa. Skurcz i silne
napięcie mięśnia aktywuje narządy Golgiego i wywiera wpływ hamujący na motoneurony alfa.
Istotne znaczenie w regulowaniu napięcia mięśnia ma czynność włókien ruchowych gamma.
Motoneurony te unerwiają ruchowo włókna mięśniowe wchodzące w skład wrzecion mięśniowych. Stan skurczu
tych włókien decyduje o wraŜliwości receptorów na siły rozciągania. Na motoneuron gamma oddziałują ośrodki
pnia mózgu, a takŜe kory mózgowej. W warunkach fizjologicznych istota siatkowata stale wysyła pobudzenia do
komórek gamma, zapewniając w ten sposób mięśniom odpowiedni stan pobudzenia.
Pobudzenia torujące z komórek gamma dochodzą do motoneuronów alfa za pośrednictwem wrzecion w
następujący sposób: z komórek gamma przez włókna gamma do zakończeń nerwowych włókienek
mięśniowych wewnątrz wrzeciona, następnie – po aktywacji zakończeń pierścieniowato – spiralnych – z tych
zakończeń przez odpowiednie włókna korzonków tylnych do motoneuronów alfa.
Odruchy na rozciągnie są rutynowo sprawdzane podczas kaŜdego badania neurologicznego. Najczęściej
badanym odruchem jest odruch kolanowy. Wywołuje się go uderzając młoteczkiem w ścięgno mięśnia
czworogłowego uda. Powoduje to lekkie, lecz gwałtowne rozciągniecie mięśnia i efekcie jego odruchowy
skurcz. Przerwanie łuku tego odruchu, np. w wyniku szkodzenia korzeni tylnych, prowadzi do osłabienia albo
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
zaniku odruchu kolanowego. Do zmian jego intensywności przyczyniają się takŜe wpływy z wyŜszych struktur
OUN.
Najczęściej badane odruchy głębokie (miotatyczne, na rozciąganie):
- odruch z m. dwugłowego C5-6
- odruch promieniowy C5-6
- odruch z m. trójgłowego C7-8
- odruch kolanowy L2-4
- odruch skokowy L5-S1
ŹRENICE
Prawidłowe źrenice są okrągłe, o regularnych zarysach, ułoŜone w samym środku tęczówki oraz Ŝywo
oddziaływujące na światło, nastawność i zbieŜność.
• Odruch źreniczny na światło polega na zwęŜeniu się jej przy zwiększaniu natęŜenia oświetlenia – jest to
odruch bezpośredni. W warunkach fizjologicznych przy oświetleniu jednej źrenicy zwęŜa się źrenica
drugiego oka – jest to odruch źreniczny skojarzony.
• Odruch na nastawność badamy oddzielnie dla kaŜdego oka. Polecamy choremu zasłonić jedno oko, a
drugim patrzeć w dal. Obserwujemy wielkość źrenicy, po czym dajemy do czytania drobny druk z
odległości około 33 cm. Źrenica powinna się zwęŜać. Przy patrzeniu na przedmiot bliski kurczy się m.
ciliaris orbicularis (gałązka przywspółczulna n. III).
• Odruch źrenic na zbieŜność badamy jednocześnie dla obu oczu, polecając choremu patrzeć w dal, a potem
nagle na palec ustawiony w odległości 15 – 20 cm od oczu badanego. Występuje ruch zbieŜny gałek
ocznych oraz zwęŜenie obu źrenic.
Odruch źreniczny na światło
Na przestrzeni całej siatkówki znajdują się komórki, których włókna mają za zadanie przystosowanie wielkości
źrenicy do warunków oświetlenia. Włókna te przebiegają w n. wzrokowym, biegną przez ciało kolankowate
boczne i ramie wzgórka dolnego, kończąc się na wzgórku górnym. Niektóre z tych włókien kończą się w jądrze
autonomicznym związanym z jądrem n. okoruchowego , którego neuron po przerwie w zwoju rzęskowym
kończy się w mięśniu zwęŜającym źrenicę. Inne włókna wstępują do ośrodka rzęskowo – rdzeniowego
(Budge’a) w rdzeniu szyjnym i za pośrednictwem gałęzi łączących dochodzą do pnia współczulnego szyjnego,
splotów okołosercowych, zwoju rzęskowego, gdzie następuje nowe przełączenie i skąd idą włókna do mięśnia
rozszerzającego źrenicę.
DOŚWIADCZENIE BARANY’EGO NAD NARZĄDEM RÓWNOWAGI
Na wysokości oczu w pozycji pionowej badanej osoby przymocowujemy do ściany arkusz papieru, na środku
którego rysujemy kółko o średnicy 2 cm. Badany staje o krok przed arkuszem i najpierw ćwiczy się w trafianiu
do kółka. MoŜe to wykonać tępym (nie zaostrzonym) końcem ołówka lub palcem. W kaŜdym razie dotknięcie
nie powinno zostawiać śladów na papierze. Ruch powinien być dość szybki i zdecydowany.
Następnie badanemu zawiązujemy oczy i ponownie polecamy trafić do kółka. Zdejmując i zakładając
przewiązkę na oczy pozwalamy badanemu naleŜycie wprawić się w trafianiu do kółka bez kontroli wzroku.
Normalnie badany trafia prawidłowo z niewielkimi odchyleniami w róŜne strony.
Teraz polecamy badanemu przy nie zasłoniętych oczach wykonać wokół siebie 3 obroty w prawą stronę. Po ich
wykonaniu badany staje przed arkuszem papieru w poprzedniej pozycji, szybko ustala wzorkiem połoŜenie.
Zawiązujemy badanemu oczy i polecamy ponownie trafić do kołka, jak w próbach poprzednich. Badany
wskazuje teraz miejsce połoŜone w prawo od kółka. Przy stale zawiązanych oczach polecamy badanemu
ponowić próby trafienia, przy których dewiacja wskazań zwykle powiększa się. Nie dopuszczamy do tego, aby
badany poznał popełnione błędy, gdyŜ to doprowadzi do korygowania dewiacji.
Próbę moŜna powtórzyć u tej samej osoby, jeśli nie dowiedziała się o popełnianiu błędu, szczególnie jego
kierunku. To samo moŜemy wykonać po obrotach w lewo, czego następstwem jest dewiacja wskazań w tym
samym kierunku.
Podczas obrotu ciała w zwykłym połoŜeniu głowy dochodzi do przemieszczeń płynu w kanałach, głównie
poziomych. Aby uzyskać zaburzenie powodowane przemieszczeniem cieczy w kanałach pionowych, polecamy
badanemu wykonać obroty z głową zgiętą moŜliwie silnie do przodu. W takiej próbie uzyskujemy następową
dewiację w kierunku ruchu i w górę. Przy ruchach w zwykłej pozycji istnieje tendencja do dewiacji w kierunku
ruchu i zazwyczaj w dół.
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
BADANIE SŁUCHU STROIKAMI
a) Próba Webera – polega na przystawianiu drgającego stroika do czoła badanego. W prawidłowych
warunkach dźwięk rozchodzi się do obu ślimaków i badany podaje, Ŝe słyszy go „w całej głowie”. Podobnie
podaje, gdy upośledzenie słuchu obustronne jest tego samego stopnia i typu. W przypadku uszkodzenia
narządu Cortiego, w tzw. głuchocie odbiorczej, badany lokalizuje dźwięk w uchu zdrowym. W przypadku
głuchoty przewodzeniowej (zatkanie zewnętrznego przewodu słuchowego palcem, woskowina obturująca
przewód słuchowy, uszkodzenie błony bębenkowej czy kosteczek słuchowych) badany lokalizuje dźwięk w
uchu chorym. Wynik próby zapisuje się: Weber centralny, w prawo lub w lewo.
b) Próba Schwabacha – polega na badaniu czasu słyszenia stroika drogą kostną, tzn. po przyłoŜeniu jego
podstawy do wyrostka sutkowego ucha badanego. Czas ten dla tonów niskich i średnich wynosi ok. 20 – 30
s. Wynik próby zapisuje się: Schwabach prawidłowy lub skrócony.
c) Próba Rinnego – polega na porównaniu czasu przewodnictwa kostnego i powietrznego. W tym celu, po
wprowadzeniu stroika w drgania, przykładamy o do wyrostka sutkowego ucha badanego, a w momencie,
kiedy przestaje być słyszalny, zbliŜamy go do przewodu słuchowego zewnętrznego. Prawidłowe
przewodnictwo powietrzne jest około 3 razy dłuŜsze od kostnego i stroik przed małŜowiną uszną jest dalej
słyszalny. Wynik próby zapisuje się podając czasy słyszenia stroika obiema drogami w ułamku:
przewodnictwo powietrzne / przewodnictwo kostne = 70 / 5. Jest to wynik prawidłowy, określany jako
Rinne dodatni (R+), jeŜeli natomiast przewodnictwo kostne jest dłuŜsze od powietrznego, np. 10 / 25 –
Rinne ujemny (R-). Wynik taki świadczy o zaburzeniach w obrębie aparatu przewodzącego dźwięk do uch
wewnętrznego.
Badanie ogólne moczu – właściwości fizykochemiczne i ocena mikroskopowa osadu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Ilość moczu – na dobę u dorosłego człowieka, 600-2500 ml
mniejsza niŜ 500 ml / 24 h – oliguria, anuria
większa niŜ 2500 ml / 24 h – poliuria
Barwa – słomkowoŜółta (zaleŜy od urochromu). Czerwone zabarwienie moczu moŜe wskazywać na
obecność krwi, hemoglobiny, niektórych leków, moczanów lub występuje po spoŜyciu buraków. Brązowa
barwa moczu jest charakterystyczna przy obecności bilirubiny. W alkaptonurii mocz brązowieje. Na barwę
moŜe teŜ wpłynąć stopień zmętnienia spowodowany przez krwinki czerwone, białe, nabłonki,
drobnoustroje, kuleczki tłuszczu. Sole kwasu moczowego precypitujące przy kwaśnym odczynie moczu,
fosforany wapnia i magnezu są dobrze rozpuszczalne w moczu kwaśnym, ulegają precypitacji w środowisku
zasadowym.
Zapach – swoisty. Gnilna woń wskazuje na proces zapalny w drogach moczowych, związki ketonowe
powodują zapach fermentujących jabłek, w chorobach metabolicznych np. fenyloketonurii – woń draŜniąca.
Masa właściwa – ma wpływ na interpretacje wyników. Przy rozcieńczonym moczu wykrycia śladów białka
w moczu ma znaczenie diagnostyczne. Przy stęŜonym moczu jego stęŜenie moŜe być nieistotne z
klinicznego punktu widzenia. Masę właściwą badamy za pomocą urometru. Norma 1,018 – 1,022 kg / l.
pH – odczyn lekko kwaśny (pH 6). MoŜe jednak w zaleŜności od diety bogato białkowej być bardziej
kwaśny (pH 4,6), w diecie jarzynowo – warzywnej bardziej zasadowy (pH 8).\
Białko – Błona kłębuszkowa jest nieprzepuszczalna dla białek o masie powyŜej 70 kDa. Białka mogą
pojawić się w moczu w ilości mniejszej niŜ 5 – 100 mh / 14 h.
Glukoza – StęŜenie glukozy w moczu ostatecznym nie moŜe przekroczyć 0,1 – 1 mmol / l (1,8 – 18 mg%).
Obecność glukozy w moczu nawet w małym stęŜeniu, nie przekraczającym 5 mmol / l jest objawem
patologicznym. Najczęstszą przyczyną jest cukrzyca, obniŜony próg nerkowy, stres, zaburzenia hormonalne
(akromegalia, choroba Cushinga), ciąŜa. Przy pojawieniu się we krwi galaktozy, fruktozy, mannozy i
sacharozy stwierdza się ich obecność w moczu, gdyŜ nie ulegają aktywnemu wchłanianiu w kanalikach
nerkowych.
Związki ketonowe – w prawidłowym moczu nie stwierdza się związków ketonowych. Pojawiają się przy
braku glukozy, gdy potrzeby energetyczne organizmu pokrywane są głównie przez spalania lipidów.
Ketonuria występuje w stanach głodzenia, cukrzycy, diecie ubogo węglowodanowej, przy intensywnych
wymiotach, wysiłku fizycznym. Związki ketonowe pojawiają się w moczu zanim dochodzi do zwiększenia
ich stęŜenia we krwi.
Bilirubina – produkt rozpadu hemoglobiny w układzie siateczkowo – śródbłonkowym. Do wątroby jest
transportowana przez albuminę, gdzie ulega estryfikacji z kwasem glukuronowym lub siarkowym. Zostaj
wydalona przez drogi Ŝółciowe do przewodu pokarmowego, w którym przy udziale flory bakteryjnej jelita
jest redukowana do urobilinogenu. W warunkach prawidłowych nie stwierdza się bilirubiny w moczu.
Pojawienie się jej jest wczesnym objawem uszkodzenia wątroby, przerzutach nowotworowych do wątroby,
stanach niedroŜności dróg Ŝółciowych (Ŝółtaczki mechaniczne).
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
10. Urobilinogen – z jelita ulega wchłanianiu zwrotnemu w przewodzie pokarmowym i przez układ Ŝyły
wrotnej dostaje się do komórek wątrobowych i ponownie zostaje wydalony w postaci Ŝółci. Niewielka część
tej frakcji dostaje się do krąŜenia obwodowego i zostaje wydalona z moczem. Określenie urobilinogenu w
moczu stwierdza się przy niedroŜności dróg Ŝółciowych i podczas leczenia antybiotykami, które hamują w
jelicie wzrost bakterii redukujących florę.
Badanie mikroskopowe osadu moczu
Mocz zdrowego człowieka zawiera w osadzie uzyskanym w typowy sposób kilka krwinek czerwonych i białych,
róŜną ilość nabłonków płaskich (zwiększoną w stanach zapalnych) i niewielką ilość związków mineralnych w
formie kryształków lub osadu bezpostaciowego.
Wałeczki – powstają w róŜnych stanach chorobowych. Są odlewami kanalików nerkowych (wąskie) lub
zbiorczych (szerokie). Mogą być szkliste, ziarniste, komórkowe, hemoglobinowe, tłuszczowe, woskowe. Mają
konsystencję Ŝelu i gromadzą na swojej powierzchni elementy komórkowe moczu.
Oznaczenie czynności filtracyjnej kłębuszków nerkowych (GFR) na podstawie stęŜenia kreatyniny. Wzór
Cockrofta – Gaulta
StęŜenie kreatyniny oznaczane w osoczu krwi zaleŜy od poziomu przemian białkowych zachodzących w
organizmie i zaleŜy od:
- poziomu przemian związków mięśniowych: kreatyny i fosfokreatyny (np. intensywności wysiłku
fizycznego)
- rodzaju diety – dieta mięsna powoduje wzrost stęŜenia kreatyniny
- utraty masy mięśniowej
- pory dnia (wyŜsze stęŜenie w dzień niŜ w nocy)
Kreatynina endogenna podlega procesom filtracji kłębuszkowej oraz nieznacznemu wydzielaniu do światła
kanalika nerkowego. Istnieje wiele leków pobudzających lub hamujących proces wydzielania kanalikowego.
Zwiększoną sekrecję cewkową obserwuje się w postępującej niewydolności nerek, zespole nerczycowym,
marskości wątroby, po przeszczepieniu nerki. Natomiast zmniejszone wydzielanie cewkowe obserwuje się pod
wpływem cymetydyny, trimetoprimu i innych leków.
Klirens kreatyniny endogennej w przybliŜeniu odpowiada wielkości filtracji kłębuszkowej (GFR). Znając
poziom kreatyniny w osoczu moŜna obliczyć klirens kreatyniny m. in. na podstawie wzoru Cockrofta – Gaulta:
GFR [ml / min] = (140 – wiek) . masa ciała [kg] . GF / (72 . Pkr [mg / dl])
GFR – wielkość filtracji kłębuszkowej
Pkr – stęŜenie kreatyniny w osoczu
GF – czynnik korygujący: męŜczyźni = 1, kobiety 0,85
Klirens nerkowy kreatyniny wynosi 125 – 140 ml / min, natomiast stęŜenie kreatyniny w osoczu 0,5 – 1,2
mg / dl. StęŜenie kreatyniny powyŜej 5 mg / dl oraz spadek GFR (20 – 30 % normy) świadczy o duŜym
zaawansowaniu niewydolności nerek.
PowyŜszy wzór ma zastosowanie u osób z zachowaną wydolnością nerek. Stany patologiczne takie jak otyłość,
przewodnienie, znaczne obrzęki lub cukrzyca mają wpływ na rzeczywistą wartość GFR, która moŜe się róŜnić
od tej wyliczonej ze wzoru. Wzór równieŜ nie uwzględnia róŜnic w produkcji endogennej kreatyniny u osób tej
samej płci i w tym samym wieku.
Zadania
1. Oblicz klirens kreatyniny u zdrowego męŜczyzny w wieku 30 lat o masie ciała 80 kg, Pkr = 1 mg / dl. Oblicz
klirens kreatyniny dla męŜczyzn w wieku 20 i 40 lat, masa ciała 75 kg, Pkr = 1 mg / dl. Określ zaleŜność
między wiekiem a GFR.
(GFR20 = 133,3 ml / min, GFR30 = 122,2 ml / min, GFR40 = 111,1 ml / min; GFR obniŜa się z wiekiem
średnio o 10 ml / min / 1,73 m2 powierzchni ciała na kaŜdą kolejną dekadę Ŝycia)
2. Oblicz klirens kreatyniny u zdrowego męŜczyzny w wieku 30 lat, masa ciała 75 kg, Pkr = 1 mg / dl oraz
męŜczyzny w tym samym wieku masie ciała 90 kg, Pkr = 1 mg / dl. Określ zaleŜność pomiędzy GFR a masą
ciała.
(GFR75 = 114, 6 ml / min, GFR90 = 137 ml / min)
3. Oblicz klirens kreatyniny u zdrowego męŜczyzny w wieku 30 lat o masie ciała 80 kg i Pkr = 0,8 mg / dl oraz
męŜczyzny w tym samym wieku i masie ciała o Pkr = 1,2 mg / dl. Określ zaleŜność GFR od poziomu
kreatyniny w surowicy krwi.
(GFR0,8 = 152,7 ml / min, GFR1,2 = 101,8 ml / min)
4. Oblicz klirens kreatyniny u zdrowej kobiety w wieku 30 la o masie ciała 70 kg, Pkr = 1 mg / dl oraz u
zdrowego męŜczyzny w wieku 30 lat o masie ciała 70 kg i Pkr = 1 mg / dl. ZauwaŜ róŜnicę w GFR w
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
zaleŜności od wieku.
(GFRk = 90,9 ml / min, GFRm = 106,9 ml / min)
ZADANIA
Zestaw I
1.
2.
3.
4.
Obliczyć Cin oraz podać wartość prawidłową.
Pin = 1 mg / ml
Vin = 125 mg / ml
V = 1,25 ml / min
Obliczyć TmPAH oraz podać wartość prawidłową.
PPAH = 32 mg%
UPAH = 7500 mg%
Cin = 100 ml / min
V = 1,0 ml / min
Obliczyć TmG oraz podać wartość prawidłową TmG i CG.
PG = 300 mg%
UG = 1,0 mg%
Cin = 130 ml / min
V = 1,0 ml / min
Obliczyć CPAH oraz podać wartości prawidłowe.
PPAH = 3,5 mg%
UPAH = 800 mg%
V = 2,0 ml / min
Znając wartość liczby hematokrytowej HCT = 45 % obliczyć RBFPAH.
Zestaw II
1.
2.
3.
4.
Obliczyć CPAH oraz podać wartość prawidłową.
PPAH = 1,0 mg%
UPAH = 700 mg%
V = 1,0 ml / min
Obliczyć TmG oraz podać wartość prawidłową TmG i CG.
PG = 380 mg%
UG = 30 mg%
Cin = 120 ml / min
V = 2,0 ml / min
Obliczyć Cin oraz podać wartość prawidłową.
Pin = 1 mg / ml
Vin = 125 mg / ml
V = 0,75 ml / min
Obliczyć TmPAH oraz podać wartość prawidłową.
PPAH = 30 mg%
UPAH = 4500 mg%
Cin = 130 ml / min
V = 2,5 ml / min
Zestaw III
1.
2.
Obliczyć TmPAH oraz podać wartość prawidłową.
PPAH = 22 mg%
UPAH = 7500 mg%
Cin = 100 ml / min
V = 1,0 ml / min
Obliczyć TmG oraz podać wartość prawidłową TmG i CG.
PG = 200 mg%
UG = 1,0 mg%
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
3.
4.
Cin = 130 ml / min
V = 1,0 ml / min
Obliczyć CPAH oraz podać wartość prawidłową.
PPAH = 3,5 mg%
UPAH = 800 mg%
V = 2,0 ml / min
Znając wartość liczby hematokrytowej HCT = 45 % obliczyć RBFPAH.
Obliczyć Cin oraz podać wartość prawidłową.
Pin = 1 mg / ml
Vin = 125 mg / ml
V = 0,5 ml / min
Zestaw IV
1.
2.
3.
4.
Obliczyć TmPAH oraz podać wartość prawidłową.
PPAH = 40 mg%
UPAH = 4000 mg%
Cin = 100 ml / min
V = 2,0 ml / min
Obliczyć TmG oraz podać wartość prawidłową TmG i CG.
PG = 170 mg%
UG = 10 mg%
Cin = 130 ml / min
V = 1,0 ml / min
Obliczyć CPAH oraz podać wartość prawidłową.
PPAH = 4 mg%
UPAH = 800 mg%
V = 2,0 ml / min
Obliczyć Cin oraz podać wartość prawidłową.
Pin = 1 mg / ml
Vin = 125 mg / ml
V = 1,25 ml / min
Zestaw V
1.
2.
3.
4.
Obliczyć Cin oraz podać wartość prawidłową.
Pin = 1 mg / ml
Vin = 125 mg / ml
V = 0,75 ml / min
Obliczyć TmPAH oraz podać wartość prawidłową.
PPAH = 22 mg%
UPAH = 7500 mg%
Cin = 100 ml / min
V = 1,0 ml / min
Obliczyć TmG oraz podać wartość prawidłową TmG i CG.
PG = 160 mg%
UG = 0 mg%
Cin = 130 ml / min
V = 2,0 ml / min
Obliczyć CPAH oraz podać wartości prawidłowe.
PPAH = 3,5 mg%
UPAH = 800 mg%
V = 2,0 ml / min
Znając wartość liczby hematokrytowej HCT = 45 % obliczyć RBFPAH.
ROZWIĄZANIA
Zestaw I
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
1.
2.
3.
4.
Cin = 156,25
prawidłowo:
GFR u męŜczyzn 125 ± 15 ml / min / 1,75 m2 powierzchni ciała
GFR u kobiet 110 ± 15 ml / min / 1,75 m2 powierzchni ciała
TmPAH = 53 mg / min
prawidłowo: TmPAH = 80mg / min
TmG = 260 mg / min
CG = 0,005 ml / min
prawidłowo: TmG = 375 mg / min, CG = 0
CPAH = 457 ml / min
RBF = 831 ml / min
prawidłowo: CPAH = 650 ml / min, RBF = 1250 ml / min
Zestaw III
1.
2.
3.
4.
CPAH = 700 ml / min
prawidłowo: CPAH = 650 ml / min
TmG = 215,6 mg / min
prawidłowo: TmG = 375 mg / min
Cin = 93,75
prawidłowo:
GFR u męŜczyzn 125 ± 15 ml / min / 1,75 m2 powierzchni ciała
GFR u kobiet 110 ± 15 ml / min / 1,75 m2 powierzchni ciała
TmPAH = 73,5 mg / min
prawidłowo: TmPAH = 80mg / min
Zestaw IV
1.
2.
3.
4.
TmPAH = 53 mg / min
prawidłowo: TmPAH = 80mg / min
TmG = 260 mg / min
CG = 0,005 ml / min
prawidłowo: TmG = 375 mg / min, CG = 0
CPAH = 457 ml / min
RBF = 831 ml / min
prawidłowo: CPAH = 650 ml / min, RBF = 1250 ml / min
Cin = 62,5
prawidłowo:
GFR u męŜczyzn 125 ± 15 ml / min / 1,75 m2 powierzchni ciała
GFR u kobiet 110 ± 15 ml / min / 1,75 m2 powierzchni ciała
Zestaw V
1.
2.
3.
4.
TmPAH = 40 mg / min
prawidłowo: TmPAH = 80mg / min
TmG = 220,9 mg / min
prawidłowo: TmG = 375 mg / min
CPAH = 400 ml / min
prawidłowo: CPAH = 650 ml / min
Cin = 156,25
prawidłowo:
GFR u męŜczyzn 125 ± 15 ml / min / 1,75 m2 powierzchni ciała
GFR u kobiet 110 ± 15 ml / min / 1,75 m2 powierzchni ciała
ODDYCHANIE
SPIROMETRIA DYNAMICZNA
Mierzymy pięciokrotnie pojemność Ŝyciową płuc spirometrem Barnesa z przerwami 15 s po kaŜdym pomiarze.
Otrzymane wyniki mogą być za kaŜdym razem inne, zaleŜnie od sprawności układu krąŜenia, czynności
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
oddechowej i stanu mięśni oddechowych. W stanach prawidłowych stwierdza się jednakowe wyniki (z
dopuszczalną róŜnicą 500 ml między kaŜdym pomiarem), w stanach przetrenowania i w schorzeniach układu
oddechowego wyniki zmieniają się stopniowo.
OBLICZENIE WENTYLACJI PĘCHERZYKOWEJ
1. Obliczyć wentylację minutową znając częstość oddechów na minutę oraz objętość powietrza oddechowego.
2. Obliczyć wentylację pęcherzykową, przyjmując następujące wartości przestrzeni nieuŜytecznej: dla
męŜczyzn 200 ml, dla kobiet 150 ml.
3. Wykonać próbę wysiłkową Martinetta.
4. Obliczyć wentylację pęcherzykową i minutową po próbie.
5. Dla kontroli pomiary wykonać dwukrotnie.
OZNACZENIE MAKSYMALNEJ POJEMNOŚCI WYDECHOWEJ W CIĄGU OZNACZONEGO CZASU
(PRÓBA TIFFENAU)
Maksymalną pojemność wydechową FEV obliczamy na wykresie spirograficznym pojemności Ŝyciowej,
wykreślonym przy bardzo szybkich ruchach obrotowych walca kimografu. Analizując wydechową krzywą
spirograficzną, wykreśloną podczas badania pojemności Ŝyciowej VC, odcinamy na jej górnym ramieniu
objętości odpowiadające wydechowi w czasie 1 s (FEV1), tj. maksymalną pojemność wydechową
jednosekundową mierzy się od zakończenia najgłębszego wdechu. U młodych, zdrowych męŜczyzn pojemność
ta wynosi 3 – 4 litry. Praktyczne znaczenie ma równieŜ tzw. współczynnik Tiffenau, który określa odsetkową
część całej pojemności Ŝyciowej wydychanej z płuc przez badanego w ciągu 1 s: FEV1 % = FEV1 / VC x 100 %.
U młodych zdrowych osób współczynnik ten przyjmuje wartość ok. 80 %. Maksymalna pojemność wydechowa
zmniejsza się z wiekiem, a wartość współczynnika Tiffenau u starszych osób obniŜa się do 70 %. Zmniejszenie
szybkości wydechu zaleŜy od wzrostu oporów w drogach oddechowych, który moŜe być następstwem:
- zwęŜenia dróg oddechowych,
- zwiększenia podatności oskrzeli,
- zmniejszenia liczby dróg oddechowych,
- zmniejszenie siły retrakcji płuc.
SPIROMETR ABC PNEUMO
Spirometr przeznaczony jest do wykonywania spirometrii, wyznaczania krzywej przepływ – objętość oraz
pomiaru maksymalnej wentylacji minutowej.
Aparat zawiera moduł pomiarowy, który przetwarza sygnał pneumatyczny na sygnały elektryczne do komputera.
UmoŜliwia on automatyczne wyznaczenie parametrów oddechowych, prowadzenie archiwum wyników badań,
porównanie otrzymanych parametrów z normą z poprzednimi wynikami.
Jako pierwsze wykonujemy badanie przepływ – objętość (FV).
Zgodnie z zachowaniem krzywej natęŜenia przepływu i ciśnienia dla określonej objętości płuc, przebieg tej
zaleŜności jest nieliniowy, indywidualny dla kaŜdej objętości w zakresie VC. Dla kaŜdej dobranej objętości
istnieje próg ciśnienia napędowego, po przekroczeniu którego dalszy przyrost przepływu jest niemoŜliwy.
Największe natęŜenie przepływu dla danej objętości nazywamy przepływem maksymalnym (Vmax). Krzywa
przepływu i objętości (V – V) jest zbiorem punktów maksymalnego przepływu dla poszczególnych frakcji
pojemności Ŝyciowej płuc. W odcinku dośrodkowym maksymalny przepływ powietrza zaleŜy zarówno od oporu
drobnych oskrzeli (Rus), jak i spręŜystości płuc (P#). Nie zaleŜy natomiast od wysiłku badanego.
Badanie przepływ – objętość
Wykonanie badania: Pacjent zakłada zacisk na nos i bierze ustnik do ust – oddycha swobodnie siedząc w
wyprostowanej pozycji. Pomiar polega na wykonaniu po maksymalnym wdechu pełnego wydechu w sposób
maksymalnie natęŜony. Zaleca się powtórzenie pomiaru. W wyniku wykonania badania przepływ – objętość,
spirometr wyznacza następujące parametry:
- FEV1 [l] – jednosekundowa objętość forsownego oddychania, największa ilość gazu, jaką moŜemy
wydmuchać z płuc w czasie 1 s
- FEV0,5, FEV2, FEV3, FEV(EX) [l] – wartość określa 0,5, 2 lub 3 s. Forsowna (natęŜona) wydechowa
pojemność Ŝyciowa płuc. Największa ilość gazu (powietrza), jaką moŜna wydmuchać z płuc w czasie
forsownego wydechu (mocny i dynamiczny wydech, począwszy od pozycji najgłębszego wdechu do
największego wydechu)
- FVC (IN) [l] – forsowna (natęŜona) wdechowa pojemność Ŝyciowa płuc, największa ilość gazu (powietrza),
jaką moŜna wciągnąć do płuc w czasie forsownego wdechu, od pozycji jak najwyŜszego wydechu do
najgłębszego wdechu
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
-
-
VC IN [l] – pojemność Ŝyciowa płuc (we wdechu), największa ilość powietrza jaką moŜna wciągnąć do
płuc (pomiar wykonuje się polecając powolny wdech – nie moŜe być forsownie szybki – od pozycji jak
najgłębszego wydechu do najgłębszego wdechu)
MEF 25 [1/s] – maksymalny przepływ wydechowy w momencie, gdy do końca forsownego wydechu
pozostało jeszcze 25 %
MEF 50 [1/s] – maksymalny przepływ wydechowy w momencie, gdy do końca forsownego wydechu
pozostało jeszcze 50 %
MEF 75 [1/s] – maksymalny przepływ wydechowy w momencie, gdy do końca forsownego wydechu
pozostało jeszcze 75 %
PEF [1/s] – szczytowy przepływ wydechowy, największy przepływ jaki moŜna osiągnąć podczas
forsownego wydechu po uprzednim maksymalnym wdechu
MEF 25/75 [1/s] – maksymalny przepływ ze środkowej fazy forsownego wydechu
MEF 75/85 [1/s] – maksymalny przepływ z fazy forsownego wydechu między 25 % a 15 % FVC
PIF [1/s] – szczytowy przepływ wdechowy, największy przepływ jaki moŜna uzyskać podczas forsownego
wdechu po uprzednim pełnym wydechu
MIF 50 [1/s] – maksymalny przepływ wdechowy w momencie odpowiadającym 50 % FVC IN
TC 25/50 [s] – stała czasowa (z określonego odcinka MEFVC), pojęcie czasu w jakim trwa określona porcja
forsownego wydechu
MTT [s] – średni czas tranzytu, średni czas w jakim molekuły gazu mogą wydostać się z płuc podczas
forsownego wydechu
T PEF [s] – czas osiągnięcia szczytowego przepływu wydechowego, czas jaki upłynął od początku wydechu
do osiągnięcia punktu szczytowego przepływu
T GES [s] – czas trwania forsownego wydechu
V PEF [l] – objętość szczytowego przepływu wydechowego, objętość wydmuchanego gazu, przy której
został osiągnięty szczytowy przepływ wydechowy
A EX [l2 / s] – powierzchnia pod krzywą wydechową przepływ objętość
W wyniku wykonania spirometrii aparat oblicza następujące parametry badania:
- VC [l] – pojemność Ŝyciowa płuc (w wydechu), największa ilość powietrza (gazu) jaką moŜna wydmuchać
z płuc (pomiar wykonuje się polecając powolny wdech – nie moŜe być forsownie szybki – od pozycji jak
najwyŜszego wdechu do najgłębszego wydechu)
- FVC1VC% [%] – wskaźnik Tiffenau
- IC [l] – pojemność wdechowa płuc, największa ilość powietrza wciągnięta do płuc podczas powolnego
wdechu z poziomu spokojnych wydechów (oznaczonego przy uśredniania pomiaru TV) do szczytu
największego wdechu
- ERV [l] – wydechowa objętość rezerwowa, ilość powietrza znajdująca się w płucach w czasie swobodnego
wydechu, która moŜe być usunięta po wykonaniu maksymalnego wydechu
- TV [l] – objętość oddechowa, objętość powietrza wciągniętego do płuc i wydmuchiwanego podczas
wydechu w czasie spokojnego, spoczynkowego, jednostajnego oddychania
- MV [l / min] – objętość minutowa, ilość gazu wentylowanego przez płuca w czasie 1 min
BADANIE FIZYKALNE UKŁADU ODDECHOWEGO
Pomimo postępu metod diagnostycznych, badanie fizykalne nie traci na wartości.
a) oglądanie – budowa morfologiczna klatki piersiowej (jej symetria, zniekształcenia, powłoki), ruchomość,
częstość oddechów i ich głębokość, tor oddychania; badanie zarówno z tyłu, z boku, jak i z przodu (broda
uniesiona, ramiona luźne)
b) obmacywanie – ręka płasko w symetrycznych okolicach klatki, po lewej i prawej stronie, palce wzdłuŜ
przestrzeni międzyŜebrowych; badamy obecność drŜenia głosowego; wzmoŜone – zagęszczenia tkani
płucnej, osłabione – obecność płynu lub niedodma
c) opukiwanie – bezpośrednie oraz pośrednie (dokładniejsze) – ocena granic płuc i ruchomości przepony
(bardziej obiektywne jest zdjęcie RTG klatki piersiowej)
- wypuk jawny
- wypuk nadmiernie jawny (bębenkowy) – rozrzedzenia tkanki płucnej, rozedma, odma, jama
- wypuk przytłumiony – zagęszczenia tkanki płucnej, np. zapalenie płuc, niedodma, obecność płynu
d) osłuchiwanie – badany wykonuje spokojne i głębokie oddechy przez otwarte usta
szmery to fale dźwiękowe powstające podczas przechodzenia powietrza przez drogi oddechowe i
pęcherzyki – podczas osłuchiwania ocenia się ich jakość, intensywność (zaleŜy tez od grubości klatki
piersiowej) i czas trwania; osłabienie lub zniesienie szmerów oddechowych – odma opłucnowa, płyn w
opłucnej, niedodma, zrosty
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
•
•
•
szmer pęcherzykowy (na obwodzie) – wchodzenie i wychodzenie powietrza, wydechowy – słabszy i
krótszy; szmer pęcherzykowy zaostrzony – przy hiperwentylacji, a osłabiony – przy hipowentylacji
szmer oskrzelowy – duŜe drogi oddechowe, fizjologicznie słychać w okolicy tchawicy i między łopatkami,
wydechowy – dłuŜszy i silniejszy; w innych miejscach jest to objaw patologiczny, występujący np. przy
bezpowietrznym miąŜszu i droŜnych oskrzelach
szmery dodatkowe – często tylko przy głębokim oddychaniu lub kaszlu, mogą znikać jeśli są związane z
obecnością wydzieliny
szmery opłucnowe – tarcie opłucnej – przy zapaleniu opłucnej i braku płynu
szmery oskrzelowe:
rzęŜenia – wdechowe (drobno-, średnio- i grubobańkowe)
trzeszczenia – wdechowe
świszczenia – wydechowe (skurcz oskrzeli lub obecność w nich śluzu)
furczenia – wydechowe (obecność lepkiej wydzieliny w oskrzelach)
BADANIE RADIOLOGICZNE KLATKI PIERSIOWEJ
Ocena zdjęcia RTG klatki piersiowej jest bardzo istotna dla wykrycia choroby, oceny jej przebiegu oraz
wyników leczenia; często jest to jedyny „objaw” chorobowy. Zwykle wykonuje się zdjęcie tylno – przednie oraz
boczne w pozycji stojącej. Zdjęcie boczne jest waŜne gdyŜ:
- pokazuje zmiany w tylnej części klatki piersiowej, połoŜonej za sercem,
- pomaga w lokalizacji zmian w śródpiersiu i ocenie ich wielkości oraz kształtu,
- uwidacznia obecność płynu w szczelinach międzypłatowych i w opłucnej.
Na zdjęciu powinny być widoczne nie więcej niŜ 4 pierwsze kręgi, obojczyki opuszczone (odsłonięcie szczytów
płuc), łopatki odsunięte na zewnątrz.
Wykonuje się równieŜ:
- prześwietlenia (moŜliwość oceny ruchomości)
- zdjęcia małoobrazkowe (większa dawca promieniowania, a mniej szczegółów)
- tomografię (zdjęcia głębi płuc na określonych poziomach)
KRĄśENIE
PRZYKŁADY PRÓB OCENIAJĄCYCH FUNKCJE UKŁADU KRĄśENIA
Próby naleŜy wykonywać dla kilku osób, najlepiej róŜnej płci i o róŜnym stopniu wytrenowania.
a) Próba ortostatyczna.
Wykonanie: UłoŜyć badanego na leŜance i po 5 min. spokojnego leŜenia zmierzyć mu ciśnienie tętnicze
oraz policzyć częstość tętna. Następnie badany wstaje i natychmiast po wstaniu naleŜy ponownie wykonać
oba pomiary w pozycji stojącej (powtarzać co 1 min. aŜ do normalizacji wyników). Wyniki zanotować.
Interpretacja wyników: Przy szybkiej zmianie pozycji z leŜącej na stojącą skurczowe ciśnienie tętnicze
zmniejsza się natychmiast (nawet do 40 mmHg) przy niewielkim wzroście ciśnienia rozkurczowego. W
ciągu 30 s ciśnienie skurczowe wraca do wartości wyjściowych, a następnie zwiększa się o 5 – 10 mmHg.
Próbę tę powszechnie uwaŜa się za test oceny sprawności kontroli ciśnienia tętniczego krwi. Niestabilność
reakcji ortostatycznej i zwiększenie tendencji do omdlewania jest dobrze znaną reakcją na długotrwałe
unieruchomienie w łóŜku.
b) Próba klinoortostatyczna.
Wykonanie: Badany stoi spokojnie przez 10 min. Pod koniec tego okresu przeprowadzamy pomiar ciśnienia
tętniczego i tętna. Następnie badany kładzie się na leŜance. Natychmiast po połoŜeniu mierzymy ciśnienie
tętnicze i tętno. Pomiar na leŜąco powtarzamy co 1 min. przez 5 min. Wyniki naleŜy zanotować.
Interpretacja wyników: Prawidłową reakcją układu krąŜenia jest spadek częstości tętna o mniej niŜ 6
uderzeń na minutę.
ELEKTROKARDIOGRAFIA
Rejestracja zjawisk elektrycznych zachodzących w mięśniu sercowym jest metodą powszechnie stosowaną i
ogólnie dostępną. Często jest pierwszym badaniem diagnostycznym wykonywanym pacjenta z podejrzeniem
choroby serca.
Wartość diagnostyczna rejestracji EKG została zwiększona przez Holtera dzięki wprowadzeniu
elektrokardiografii dynamicznej, która polega na rejestracji zapisów EKG 24 – 28 godzinnych na taśmie
magnetycznej przy uŜyciu małego magnetofonu, który jest przymocowany wokół pasa pacjenta. Metoda ta
umoŜliwia zapis EKG podczas wysiłku oraz w warunkach stresu. Analiza komputerowa zapisów holterowskich
umoŜliwia diagnozowanie zaburzeń rytmu i ukrwienia serca.
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
Ocena spoczynkowego EKG sprawia dość często trudności diagnostyczne i dopiero wykonanie prób
czynnościowych pozwala postawić właściwe rozpoznanie. Najczęściej stosowane to prób wysiłkowe oraz próby
farmakologiczne.
Współczesne próby wysiłkowe wykonuje się najczęściej przy uŜyciu cykloergometru lub ruchomego chodnika.
Wskazaniem do ich wykonania jest podejrzenie choroby niedokrwiennej u osób z wątpliwym EKG
spoczynkowym. Wzrost zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen wywołany wysiłkiem u osób z chorobą
niedokrwienną przekracza moŜliwości kompensacyjne przepływu wieńcowego, a w EKG wysiłkowym
pojawiają się charakterystyczne zmiany.
Przykładem prób farmakologicznych moŜe być próba z brokerami receptorów beta-adrenergicznych. Pozwala
ona na róŜnicowanie czynnościowych nieprawidłowości ST – T, zaleŜnych od nadmiernego napięcia układu
adrenergicznego ze zmianami związanymi z uszkodzeniem mięśnia sercowego.
Rozmieszczenie elektrod
Elektrokardiograf Ascard-33 wyposaŜony jest w 10-elektrodowy kabel pacjenta. W celu uzyskania zapisu 12
standardowych odprowadzeń (Einthovena, Goldberga, Wilsona) naleŜy elektrody rozmieścić następująco:
Elektrody kończynowe:
• R – czerwona – prawe ramię
• L – Ŝółta – lewe ramię
• F – zielona – lewa noga
• N – czarna – prawa noga
Elektrody przedsercowe:
• C1 – biało – czerwona – czwarta przestrzeń międzyŜebrowa po prawej stronie mostka
• C2 – biało – Ŝółta – czwarta przestrzeń międzyŜebrowa przy lewym brzegu mostka
• C3 – biało – zielona – w połowie odległości między C2 a C4
• C4 – biało – brązowa – piąta przestrzeń międzyŜebrowa w linii środkowoobojczykowej lewej
• C5 – biało – czarna – w linii prostej od punktu C4 przeprowadzonej prostopadle do lewej przednie linii
pachowej w punkcie przecięcia z ta linią
• C6 – biało – fioletowa – a tym samym poziomie co C5 ale w linii pachowej środkowej lewej
Oś elektryczna serca
Określenie nachylenia osi elektrycznej w płaszczyźnie czołowej (norma –30o do +110o):
- określić sumę algebraiczną R i S w odprowadzeniu I; odłoŜyć uzyskaną wartość na osi I odprowadzenia
schematu (0o oznacza poziomo w prawo)
- określić sumę algebraiczną R i S w odprowadzeniu III; odłoŜyć tę wartość na osi III odprowadzenia
schematu
- określić punkt przecięcia się pionowych wykreślonych z punktów odłoŜonych poprzednio
- wykreślić prostą ze środka schematu do punktu przecięcia pionowych, przedłuŜając ją do obwodu koła
- w miejscu przecięcia obwodu koła przez prostą wykreśloną w poprzednim punkcie odczytać nachylenia osi
elektrycznej w płaszczyźnie czołowej
Układanie jadłospisu
Metoda sumowania wydatków energetycznych na podstawie przemiany materii, swoiście dynamicznego
działania pokarmu oraz określonej pracy
1. obliczyć podstawową przemianę materii w K cal / h – u dorosłych przyjmuje się 1 K cal / kg cięŜaru ciała /
1 h lub oblicza ze wzoru Harrisa i Benedicta:
dla kobiet: ilość K cal / 24 h = 665,09 + 9,56 W + 1,85 H – 4,67 A
dla męŜczyzn: ilość K cal / 24 h = 666,47 + 13,75 W + 5 H – 6,75 A
(W – cięŜar ciała [kg], H – wysokość [cm], a – wiek)
2. dodać do uzyskanego wyniku wartości podstawowej przemiany materii swoiście dynamiczne działanie
pokarmu
3. dodać do otrzymanej z 2 pierwszych obliczeń cyfry K cal / h następujące ilości K cal / h w zaleŜności od
poziomu pracy:
- stan bez pracy 30 K cal / h
- praca lekka 75 K cal /h
- praca średnio cięŜka 150 K cal / h
- praca cięŜka 250 K cal / h
4. znaleźć potrzebną w poŜywieniu rozpatrywanego osobnika ilość g białka (12 %), węglowodanów (67 %)
oraz tłuszczów (21%)
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
5.
posługując się tabelą produktów spoŜywczych, ustalić wielkość racji pokarmowych na poszczególne posiłki
BMR
Aby określić wielkość BMR na podstawie ilości zuŜytego tlenu, naleŜy dodatkowo znać stosunek
wydalonego CO2 do pochłoniętego O2, czyli współczynnik oddechowy, gdyŜ on dopiero pozwala na
zorientowanie się, jaki jest udział poszczególnych składników odŜywczych w sumie spaleń, na które zuŜył się
pochłonięty tlen, a z których powstało szukane przez nas ciepło. RóŜne bowiem składniki odŜywcze, utleniane w
ustroju, dostarczają róŜnych ilości ciepła. PoniŜsza tabela pozwala znaleźć właściwy równowaŜnik cieplny tlenu,
jeśli podstawić do niej obliczony dla badanego człowieka współczynnik oddechowy.
W. O.
Kcal.
1,00
5,05
0,98
5,02
0,96
5,00
0,94
4,97
0,92
4,95
0,90
4,92
0,88
4,90
0,86
4,87
0,84
4,85
0,82
4,82
0,80
4,80
0,78
4,78
W przypadku posługiwania się aparatem Krogha nie jesteśmy w stanie określić współczynnika
oddechowego doświadczalnie, gdyŜ mierzymy tylko ilość zuŜytego tlenu, podczas gdy dwutlenek węgla jest
pochłaniany w sposób nie nadający się do ilościowego określenia. Na podstawie badań statystycznych moŜna w
dalszych obliczeniach przyjmować współczynnik oddechowy 0,82, gdyŜ badany, stosując odpowiednią dietę,
jest zmuszony do takiego rodzaju spalań, Ŝe jego współczynnik oddechowy musi wahać się w wąskich granicach
ok. 0,82. MnoŜąc więc ilość zuŜytego tlenu przez 4,82 znajdujemy ilość rzeczywiście przez badany ustrój
wytworzonego ciepła w kaloriach na 1 m2 i na 1 h, czyli jego przemianę podstawową.
Na zasadzie pośredniego pomiaru w układzie zamkniętym oparty jest równieŜ aparat Knippinga,
którego uŜywa się do oznaczania przemiany podstawowej w lepiej urządzonych pracowniach lekarskich.
WyŜszość nad aparatem Krogha polega na tym, Ŝe pozwala na ustalenie współczynnika oddechowego dla
kaŜdego badanego, gdyŜ określa nie tylko ilość zuŜytego tlenu, ale takŜe ilość równocześnie wytworzonego
dwutlenku węgla. Metoda ta pozwala na dokładniejsze i pewne wyszukanie z tabeli potrzebnego do dalszych
obliczeń cieplnego równowaŜnika tlenu. Z drugiej strony jest to znów przyrząd kosztowniejszy i nieco
trudniejszy w obsłudze.
Opisane przyrządy nie nadają się do oznaczenia przemiany materii w równie waŜnej dziedzinie badań,
jaką jest fizjologia pracy fizycznej i sportu, gdyŜ unieruchamiają osobą badaną, wiąŜąc ją ściśle z układem
zamkniętym. Do oznaczania przemiany materii podczas pracy fizycznej lub w sporcie szczególnie wygodna jest
metoda Douglasa, która polega na pośrednim obliczeniu przemiany materii przez oddychanie w układzie
otwartym. Badany sportowiec czy pracownik fizyczny niesie na plecach worek i aparaturę.
Prawidłowe wartości
spoczynkowej przemiany materii
w zaleŜności od płci i wieku
wiek
męŜczyźni kobiety
8–9
54,0
54,0
10 – 11
51,5
51,0
12 – 13
50,0
46,5
14 – 15
46,0
43,0
16 – 17
43,0
40,0
18 – 19
41,0
38,0
20 – 29
39,5
37,0
30 – 39
39,5
36,5
40 – 49
38,5
36,0
50 – 59
37,5
35,0
60 – 69
36,5
34,0
70 – 79
35,5
33,0
CIEPŁO
Schemat odruchowych reakcji zwiększających utratę ciepła
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
ciepło ---> podwyŜszona temperatura krwi ---> pobudzone termodetektory w podwzgórzu przednim --->
rozszerzenie naczyń skórnych, wydzielanie potu
wzrost częstości akcji serca oraz zwiększenie głębokości i częstości oddychania
brak łaknienia, apatia i bezruch, zahamowany ośrodek wywołujący drŜenie mięśniowe
Schemat odruchowych reakcji zwiększających wytwarzania ciepła
zimno ---> obniŜona temperatura krwi ---> zahamowanie termodetektorów ciepła w przednim podwzgórzu, a
pobudzenie termodetektorów zimna ---> pobudzenie ośrodka w podwzgórzu tylnym --->
zwęŜenie naczyń skórnych, zmniejszenie wydzielania potu
pobudzenie układu współczulnego i przyspieszenie metabolizmu mięśni szkieletowych i tkanki tłuszczowej
pobudzenie ośrodka wyzwalającego drŜenie mięśniowe (termogeneza drŜeniowa – dreszcze)
pobudzenie komórek podwzgórza do wydzielania TRH -> TSH -> T3 + T4, zwiększenie metabolizmu
pobudzenie gruczołów dokrewnych przysadki, nadnerczy i trzustki
nasilenie metabolizmu cukrów (głód)
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com