Sprawozdanie ze stażu w Palacky University w Ołomuńcu

dr Michał Kwiatkowski
Warszawa, 25.10.2013r.
Sprawozdanie ze stażu w Palacky University w Ołomuńcu (Republika Czeska)
Staż został zrealizowany w ramach projektu PRAKTYK NAUK HUMANISTYCZNYCH I
SPOŁECZNYCH. Rozwój umiejętności zarządzania badaniami naukowymi, pracami rozwojowymi i
komercjalizacji wyników prac badawczych z obszaru nauk humanistyczno-społecznych.
Realizacja stażu przypadła na okres od 2 września do 2 października 2013 roku. Przedłużenie
czasu trwania stażu odbyło się zgodnie z punktem 2 części III Regulaminu wyjazdów zagranicznych w
ramach projektu "Praktyk nauk humanistycznych i społecznych" – wszelkie koszty związane z
przedłużonym pobytem pokryłem z środków własnych. Przedłużenia stażu wynikało z prac nad
wspólnym, międzynarodowym projektem badawczym przygotowywanym pod kierownictwem prof.
Milona Potmesila.
Ołomuniec – sylwetka miasta
Ołomuniec (czes. Olomouc) jest miastem we wschodniej części Czech, na Obniżeniu
Górnomorawskim, u ujścia Młyńskiego Potoku i Bystrzycy do Morawy. Jest stolicą kraju
ołomunieckiego, powiatu Ołomuniec, a także archidiecezji Kościoła rzymskokatolickiego i
Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego oraz eparchii Kościoła Prawosławnego Czech i Słowacji.
Stanowi historyczną stolicę Moraw i jest głównym miastem regionu etnograficznego Haná.
Pierwsza wzmianka o Ołomuńcu pochodzi z 1017 r. Pięćdziesiąt lat później był już siedzibą
biskupstwa. W 1187 r. miasto (od 1253 r. mające status miasta królewskiego) zostało stolicą Moraw.
Przez kolejne setki lat Ołomuniec był drugim, po Pradze, największym ośrodkiem miejskim na
obszarze dzisiejszych Czech. W 1573 r. powstał tu uniwersytet (drugi w Czechach pod względem
starszeństwa). Kres tego „złotego wieku” przyniosła wojna trzydziestoletnia – w 1642 r. wojska
szwedzkie zajęły i zniszczyły zamienione w twierdzę miasto, które wkrótce utraciło tytuł morawskiej
stolicy na rzecz Brna. W XIX wieku dzięki industrializacji i szlakom komunikacyjnym (przede wszystkim
linii kolejowej z Pragi na Śląsk) Ołomuniec znowu stał się wielkim ośrodkiem miejskim, nigdy jednak
już nie zdołał konkurować z Brnem.
1
Rozległe ołomunieckie Stare Miasto jest drugim, po centrum Pragi, największym zespołem
zabytkowym w Czechach. Zabudowa w jego obrębie reprezentuje głównie styl renesansowy i
barokowy. Stojąca na Górnym Rynku kolumna Trójcy Przenajświętszej jest wpisana na listę
światowego dziedzictwa UNESCO. Równie cenne jest XIX-wieczne śródmieście tworzące
wielkomiejski wizerunek miasta oraz dzielnice Klášterní Hradisko i Svatý Kopeček z barokowymi
klasztorami. Liczba turystów rocznie odwiedzających miasto jest zbliżona do liczby jego ludności.
Ołomuniec jest jednym z najważniejszych w skali kraju ośrodków administracyjnych,
przemysłowych, handlowo-usługowych, akademickich (m.in. Uniwersytet Palackiego) i kulturalnych.
Stanowi także ważny węzeł drogowy (drogi ekspresowe w kierunku Brna, Ostrawy/Bielska-Białej i
Hradca Králové/Wrocławia) i kolejowy (II korytarz kolejowy z Polski do Austrii i III korytarz kolejowy
ze Słowacji przez Ostrawę, Pragę i Pilzno do Niemiec). Według danych z 2009 r. powierzchnia miasta
wynosi 103,36 km², a liczba jego ludności – 102 255 osób
Palacky University – jaka jest jego historia i współczesność?
Początki Uniwersytetu sięgają XVI wieku, co czyni go drugim najstarszym, po Uniwersytecie
Karola w Pradze, ośrodkiem akademickim w dzisiejszej Republice Czeskiej. Dokładnie 22 grudnia 1573
powstało w Ołomuńcu kolegium jezuickie uważane za początki Uniwersytetu. W roku 1618 po
wybuchu wojny domowej w Czechach działalność uczelni zawieszono do roku 1621. W roku 1778
szkołę przeniesiono do Brna, by decyzją cesarza Józefa II w roku 1782 powróciła do Ołomuńca, jednak
wiązało się to z jej jednoczesną degradacją do trzyletniego liceum (wg cesarskiego dekretu
uniwersytety miały istnieć jedynie w Wiedniu, Pradze i we Lwowie). W roku 1827 ponownie
podniesiono uczelnię do rangi uniwersytetu nadając jej nazwę Františkova Univerzita (Uniwersytet
Franciszka). W roku 1860 cesarz Franciszek Józef I zlikwidował uniwersytet (został tylko wydział
teologiczny). Ponownie reaktywowany został 21 lutego 1946 pod nazwą Univerzita Palackého (od
nazwiska Franciszka Palackiego).
Współcześnie, w ramach Uniwersytetu funkcjonuje 8 wydziałów (w nawiasie: rok
utworzenia):

Cyrylo-Metodiański Wydział Teologiczny (1573)

Wydział Filozoficzny (1576)

Wydział Prawa (1679)

Wydział Lekarski (1782)
2

Wydział Pedagogiczny (1946)

Wydział Nauk Przyrodniczych (1958)

Wydział Kultury Fizycznej (1991)

Wydział Nauk Zdrowotnych (2008)
Wydział Pedagogiczny
Jako, że stażem opiekował się prof. Milon Potomesil, który jest pracownikiem Wydziału
Pedagogicznego, konieczne wydaje się przybliżenie charakterystyki tegoż Wydziału. W informacjach
na
stronie
internetowej
Uniwersytetu
(http://oldwww.upol.cz/en/faculties/faculty-of-
education/faculty/) napisano:
W duchu Franciszka Palackiego ,czeskiego uczonego doby oświecenia, od którego wzięła się
nazwa Palacky University ,Wydział Edukacji (Pedagogiki) dąży do zjednoczenia tradycji ,
uniwersalności i modernizmu w procesie kształcenia przyszłych nauczycieli i innych pracowników
zaangażowanych w edukację . Jego priorytetem jest stymulowanie rozwoju kształcenia w okolicach
Ołomuńca , jak również zapewnienie sukcesu jej absolwentów w szerszym, europejskim kontekście .
Osiągnięcie tego konkretnego celu (przy pełnej kompatybilności w ramach UE) jest osiągane za
pomocą systemu punktów kredytowych UE Europejski System Transferu (ECTS) oraz przez
wydawanie dyplomów honorowanych na terenie całej Unii. Wydział składa się z 16 oddziałów i
ośrodków , które uczestniczą w wielu projektach naukowych . Wydział Edukacji Uniwersytetu
Palackiego (PDF UP) jest elastyczną , komunikatywną instytucją demokratyczną . Oferta programów
studiów i dyscyplin spełnia wymagania stawiane przez państwo i ma swoje odzwierciedlenie w pracy
naukowo-badawczej pracowników naukowych. Oprócz szeregu programów licencjackich i
magisterskich, student ma do wyboru różne programy studiów doktoranckich . W reakcji na trendy w
edukacji ustawicznej , w 1994 roku założono, w ramach Wydziału, Centrum Kształcenia
Ustawicznego. Przygotowuje ono akredytowane programy studiów i oferuje specjalistyczne
wynikające z istniejącego popytu sektora publicznego lub ze zmieniających się potrzeb
społeczeństwa. Wydział jest przystosowany do przyjęcia upośledzonych studentów, dzięki brakowi
barier swobodnego dostępu do swoich obiektów oraz prowadzi własną poradnię dla studentów z
niepełnosprawnością. Wybrani przedstawiciele środowisk akademickich i członkowie społeczności
akademickiej Wydziału uczestniczą w procesie akredytacji i oceny programów studiów . Duża zaletą
studiów na Uniwersytecie Palackiego w Ołomuńcu jest stałe powiązanie z życiem kulturalnym
historycznego miasta. Pomieszczenia uczelni znajdują się, przede wszystkim, w zabytkowej strefie.
3
Przykładami są odtworzone Centrum Informacji UP (pierwotnie zbrojownia zbudowana przez Marię
Teresę) lub barokowe Centrum Sztuki UP, dawniej kolegium jezuickie, w którym mieści się
Departament Wydziału Edukacji Muzycznej oraz Wydziału Edukacji Artystycznej. W budynku tym
mieszczą się sale koncertowe i teatralne, a także kino i przestrzeń wystawowa. Wszystkie obiekty
szkolne są nowoczesne i dobrze wyposażone. Studia w Ołomuńcu są korzystne pod każdym
względem.
.
W ramach Wydziału Pedagogicznego funkcjonuje 16 jednostek: Katedra Edukacji
Podstawowej
i
Przedszkolnej,
Katedra
Psychologii
i
Psychopatologii,
Katedra
Edukacji
i Antropologii, Katedra Języka i Literatury Czeskiej, Katedra Nauk Społecznych, Katedra Matematyki,
Katedra Edukacji Technicznej, Katedra Biologii, Katedra Edukacji Muzycznej, Katedra Edukacji Sztuki,
Katedra Języka Angielskiego, Katedra Języka Niemieckiego, Centrum językowe, Centrum edukacji
przez całe życie, Instytut Edukacji i Nauk Społecznych, Instytut Edukacji Specjalnej.
Jak wspomniałem na wstępie do charakterystyki Wydziału, opiekunem stażu był doc. dr hab
Miloň Potměšil, który pełni funkcję koordynatora rządowego ds. osób niedowidzących. Jest on
również autorem wielu publikacji naukowych oraz uczestnikiem projektów międzynarodowych z
zakresu pedagogiki specjalnej.
Jednostki uczelniane, wspierające pracowników naukowych w realizacji projektów badawczych i
upowszechnianiu wyników badań
W strukturach Uniwersytetu Palackiego funkcjonują dwa podmioty wpierające naukowców w
upowszechnianiu i wdrażaniu wyników badań. Są to: Park Nauki i Technologii (Vědeckotechnický park
Univerzity Palackého v Olomouci - VTP UP) oraz Centrum Projektowe (Projektový Servis Univerzity
Palackého v Olomouci - PSUP).
Charakterystyka Parku Nauki i Technologii (VTP UP)
Park Nauki i Technologii Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu istnieje od 2000 roku i jest
samowystarczalną gospodarczo jednostką upowszechniającą wiedzę i wyniki badań naukowych oraz
współpracującą z szeroko rozumianym przemysłem. W 2007 roku otrzymał nagrodę za najlepszy
projekt
Republiki
Czeskiej
w
dziedzinie
parków
naukowych
i technologicznych.
Działania VTP UP obejmują:
4
1. Usługi dla Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu: zarządzanie własnością intelektualną, patenty i
licencje, dotacje na naukę i badania, umowy z firmami;
2. Doradztwo: opracowanie biznes planu dla firm start-up z unikalnym pomysłem, pomoc
w rejestracji działalności gospodarczej, marketing firmy start-up, venture capital, ochrona własności
intelektualnej.
3. Dzierżawa obiektów biurowych i handlowych wraz z obsługą.
VTP UP obsługuje naukowców i firmy z dziedziny farmacji, chemii, biotechnologii, optyki i
nanotechnologii i umożliwia rozwój innowacji w zakresie nowych produktów, usług i technologii. W
związku z tym, że zakres działalności Parku nie obejmuje nauk humanistycznych i społecznych,
zapoznałem się z metodami ich pracy oraz z realizowanymi przez nich projektami tylko po to, by
zaspokoić swą ciekawość poznawczą. Co warte podkreślenia, na konferencji organizowanej przez
PSUP (opisanej w dalszej części sprawozdania), w której miałem okazję uczestniczyć, dowiedziałem
się, że Park Nauki i Technologii obraca rocznie 30 miliardami koron, co daje, po przeliczeniu,
zawrotną sumę 6 miliardów złotych.
Charakterystyka PSUP
Podczas stażu intensywnie współpracowaliśmy wraz z dr Anną Bombińską-Domżał z centrum
obsługującym projekty Uniwersytetu Palackiego, które pełni również rolę centrum informacji,
doradztwa, administracji oraz zajmuje się komercjalizacją wyników badań i współpracą z biznesem
(Projektový servis Univerzity Palackého v Olomouci , link: http://www.psup.cz/index.php).
Główne działania PSUP obejmują:
1. Kompleksowe usługi dla projektu: doradztwo w zakresie projektu, konsultacje planów
projektów badawczych, poszukiwanie środków finansowych, grantów, wspólne opracowanie
projektu i jego rozpisanie;
2. Administracyjne i finansowe zarządzanie projektami, monitoring baz danych;
3. Edukacja: organizacja szkoleń, konferencji, seminariów informacyjnych na temat
możliwości uczestnictwa w krajowych badaniach naukowych i edukacyjnych osadzonych, przede
wszystkim, w międzynarodowych projektach.
PSUP
wykorzystuje
model
komercjalizacji
zaproponowany
przez
V.K.
Jolly'ego
("Commercializing new technologies: getting from mind to market", Harvard Business School Press,
Boston,
1997),
zgodnie
z
którym
komercjalizacja
jest
procesem
składającym
się
z pięciu głównych etapów:
5

Idea - uświadomienie potencjału i wyjątkowości wyników badań naukowych (wytworzonej
technologii), zebranie informacji;

Inkubacja - określenie potencjału komercjalizacyjnego wyników badań (technologii),
weryfikacja praw własności intelektualnej, przygotowanie biznesplanu, pozyskanie
dofinansowania zewnętrznego na komercjalizację;

Demonstracja - przygotowanie produktu/usługi w wersji, w której zostanie wprowadzony na
rynek;

Promocja - prezentacja produktu na rynku, zebranie informacji dotyczących produktu/usługi
od klientów;

Utrzymanie - ekspansja i utrzymanie produktu na rynku, pełne wykorzystanie możliwości
komercjalizacji produktu/usługi.
Współpraca naukowców z PSUS w zakresie wdrożenia i komercjalizacji wyników badań
obejmuje:
1. Wstępną weryfikowalną listę wszystkich wyników, które mogą mieć znaczenie komercyjne lub
zastosowanie w przemyśle (np. opracowane wyniki i dane, oprogramowanie, wynalazki, prototypy);
2. Podział własności intelektualnej, wykaz poszczególnych właścicieli praw;
3. Opracowanie projektu wykorzystania wyników badań, który zawiera:
- cel, główne cechy i korzyści płynące z wyników badań, technologii czy produktu, aspekty
innowacyjne (w porównaniu z tym co już jest dostępne na rynku), oszacowanie potrzeb
i ryzyka dla dalszej działalności badawczo-rozwojowej,
- identyfikację potencjalnych klientów i czynników, które wpływają na ich decyzję o zakupie,
- cechy docelowego rynku (poziom rozwoju rynku, czynniki zmieniające rynek, bariery prawne,
techniczne i komercyjne, inne produkty i usługi, które powstaną jako konkurencja),
- znajomość konkurencyjnych firm, zastosowań, technologii,
- znajomość grup docelowych dla działań upowszechniających i wdrożeniowych,
- przygotowanie strategii upowszechniania i promocji.
Od 2010r. PSUP promuje i realizuje program wdrożony przez Ministerstwo Przemysłu i
Handlu Republiki Czech. Jest to program rozwijający współpracę nauka-biznes oparty na brytyjskim
programie
Partnerstwo
Transferu
Wiedzy
(Knowledge
Transfer
Partnership
-
KTP,
6
http://www.ktponline.org.uk/). PSUP w ramach KTP w 2010 i 2011 roku konsultowało wnioski
projektowe dla ponad 20 firm, a zrealizowało 5 wniosków, każdy na kwotę 40 000 EUR (bez Vat).
PSUP zamierza od 2014r. realizować program na poziomie krajowym.
PSUS wykorzystuje szereg przydatnych narzędzi służących rozwojowi sieci współpracy
badawczo-naukowej oraz w zakresie współpracy nauka-biznes np. oficjalne dokumenty i przewodniki
Unii Europejskiej m.in. European IPR Helpdesk, PIVOT.
European IPR Helpdesk (https://www.iprhelpdesk.eu/) oferuje bezpłatnie modelowe
dokumenty
dotyczące
komercjalizacji
wyników
projektów
badawczych
i wdrożeniowych, głównie dla beneficjentów projektów badawczych finansowanych przez UE i MŚP
zaangażowanych
w
międzynarodowe
umowy
o
partnerstwie,
w
szczególności
w ramach sieci Enterprise Europe Network (EEN). Za pośrednictwem infolinii oraz strony można
otrzymać wsparcie i odpowiedź na wiele pytań dotyczących, m.in. budowy konsorcjum badawczego,
ochrony własności intelektualnej. Ponadto Helpdesk oferuje bezpłatne szkolenia dotyczące różnych
aspektów zarządzania projektami badawczymi oraz publikuje biuletyn informacyjny o najnowszych
osiągnięciach w dziedzinie własności intelektualnej i praw własności intelektualnej.
System
PIVOT
(http://pivot.cos.com/)
oferuje
przeszukiwanie
bazy
danych
o możliwościach finansowania i znalezienie potencjalnych partnerów do badań i rozwoju,
a także pozwala na przedstawienie informacji na temat kadry naukowej uczelni. Jest
to międzynarodowa baza danych, która ma zasięg globalny. Jest dostępna w Internecie
za pośrednictwem rocznej subskrypcji. Naukowcy mogą znaleźć tam informacje o nowych sposobach
na
finansowanie
ich
projektów,
a
także
na
temat
nawiązania
współpracy
z ekspertami z całego świata. PIVOT dostarcza informacji na temat możliwości finansowania działań,
takich jak: badania, współpraca, podróże, szkolenia, konferencje, staże, zakup sprzętu i innych
kosztów związanych z nauką i badaniami.
Uniwersytet
z
University
of
Palacky
współpracuje
Waterloo.
Pracownicy
w
zakresie
PSUP
komercjalizacji
korzystają
z
wyników
dokumentacji
badań
związanej
z komercjalizacją wyników badań, która została zamieszczona na oficjalnej stronie UW
(http://research.uwaterloo.ca/watco/uw_researchers_forms.asp#techcommforms). Dokumenty te
mogą stanowić podstawę dla konstruowania własnych rozwiązań dotyczących tworzenia nowych
sposobów komercjalizacji wyników badań naukowych.
7
Przykładowe projekty (komercjalizacja wyników badań) prowadzone przez PSUP
1. Projekt Universnet
UNIVERSNET to projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Edukacja dla
Konkurencyjności
(zarejestrowany
numer
CZ.1.07/2.4.00/17.0017),
rozpoczął
się
w czerwcu 2011 r. na Uniwersytecie Palacky w Ołomuńcu, we współpracy z partnerami - Uniwersytet
Masaryka,
Brno
University
of
Technology
w
Brno.
Celem
projektu
jest stworzenie, a następnie administrowanie siecią współpracy uniwersytetów w centrach
projektowych
w
celu
zapewnienia
lepszego
przepływu
informacji
i
rozwoju
wiedzy
i umiejętności pracowników akademickich w zakresie zarządzania projektami, zarządzania finansami
projektów itp. w ramach Czech i UE.
Rezultaty projektu:
- Tworzenie funkcjonalnej sieci ośrodków projektowych (realizacja wzajemnych staży, wymiany
informacji, realizacji wspólnych spotkań i szkoleń, spotkań z praktykami zarządzania w
poszczególnych
ośrodkach,
transfer
dobrych
praktyk,
itp.),
- Cykl seminariów i warsztatów,
- Konferencje.
2.
Centrum działań edukacyjnych w zakresie współpracy międzynarodowej (PO Edukacja dla
Konkurencyjności (zarejestrowany numer CZ.1.07/2.2.00/15.0270)).
Od 2010 r. PSUP realizuje projekt ukierunkowany na realizację działań edukacyjnych, w
ramach których uczestnicy zapoznają się z możliwością realizowania badań naukowych w sieciach i
różnorodnych formach międzynarodowych projektów. Projekt jest skierowany do pracowników
naukowych i administracyjnych UP w Ołomuńcu.
Rezultaty projektu:

organizacja 12 specjalistycznych seminariów,

konferencje

stworzenie bazy możliwych programów i projektów dla grupy docelowej,

przegląd podstawowych informacji o wszystkich krajach UE, który służy integracji grupy
docelowej w międzynarodowych sieciach,

baza pracy w projektach międzynarodowych.
8
3. "Wsparcie dla tworzenia doskonałych zespołów badawczych oraz mobilności międzysektorowej
na Uniwersytecie Palacky w Ołomuńcu II" (projekt realizowany w latach 2012-2015)
W ramach projektu tworzony jest uniwersytecki system wspierania w konstruowaniu doskonałych
zespołów R & D (research & developmnent), którego cele zostaną osiągnięte przez dwa kluczowe
działania:

rozwój studiów doktorskich oraz późniejszej kariery zawodowej absolwentów. W ramach
projektu zostaną stworzone 63 stanowiska dla doktorów i doktorów habilitowanych w
zakresie wszystkich ośmiu wydziałów Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu.

realizacja działań edukacyjnych wspierających rozwój zasobów ludzkich w dziedzinie R & D:
kluczowe działania projektu są realizowane poprzez organizację imprez edukacyjnych
(wykłady, seminaria, warsztaty i konferencje), publikacje i inne aspekty pracy badawczej i
działalności twórczej.
Projekt ma charakter multidyscyplinarny, wspiera internacjonalizację i międzysektorową mobilność.
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa
Republiki Czeskiej.
Wnioski ze stażu:
1. Komercjalizacja zaczyna się już na etapie pomysłu na prace badawczo-rozwojowe. Dobry,
innowacyjny pomysł to połowa sukcesu w procesie komercjalizacji wyników badań.
2.
Szansę
na
skomercjalizowanie
wyników
badań
zwiększa
dobrze
zaplanowany
i zarządzany projekt badawczo-wdrożeniowy, zakończony rozwiązaniem naukowym, prototypem lub
technologią gotową do skomercjalizowania.
3. Tylko odpowiednio chroniony pomysł ma wartość rynkową, dlatego naukowcy muszą dbać o
zabezpieczenie praw własności intelektualnej.
4. Kluczowa dla komercjalizacji jest ocena wartości ekonomicznej przedsięwzięcia pod kątem
potencjału rynkowego oraz możliwe sposoby finansowania. Na samym początku realizacji projektu
należy zbadać opłacalność ekonomiczną projektu wdrożeniowego. Wynik projektu należy traktować
jak produkt rynkowy, dla którego trzeba znaleźć klientów, potrzebny jest zatem dobry marketing
9
obejmujący badania rynkowe oraz
poznanie potrzeb potencjalnych nabywców. Sposób
rozpowszechniania powinien być dostosowany do potrzeb użytkowników końcowych.
5. Konieczne jest podjęcie decyzji co do sposobu komercjalizacji np. sprzedaży wyników, licencji,
patentów, założenie spin-out lub spin-off.
6. Zakończony sukcesem projekt naukowo-wdrożeniowy zawsze otwiera nowe możliwości.
10