STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ DOLNOŚLĄSKIE
Transkrypt
STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ DOLNOŚLĄSKIE
STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ DOLNOŚLĄSKIE ZABYTKOWE DWORCE KOLEJOWE. INTERAKCJA KOLEI I MIEJSCOWOŚCI Rozprawa doktorska podejmuje problematykę zabytkowych dworców kolejowych położonych przy czynnych liniach kolejowych Dolnego Śląska. Przeprowadzono badania siedemdziesięciu jeden obiektów dworcowych objętych ochroną konserwatorską. Celem dysertacji jest przedstawienie badań z zakresu prowadzonej ochrony dziedzictwa kolejowego realizowanego na podstawie dokumentów planistycznych, nakazów konserwatorskich, jak i wskazanie jak wartościowym obszarem jest teren stacji kolejowej. Praca stanowi próbę wskazania aktualnych zagrożeń ale i też dobrych praktyk, jak również opracowania wytycznych i kierunków rewitalizacji obiektów zagrożonych. Dworzec kolejowy zawsze był i pozostaje ważnym elementem miejscowości. Dziś jest często miejscem zapomnianym, zaniedbanym. W przypadku dworców zabytkowych niezbędne jest zachowanie tradycji, jak i ciągłości kulturowej architektury dworca. Funkcje i usługi nowowprowadzane nie powinny być sprzeczne z tradycją i funkcją wiodącą. Myśląc o historycznych obiektach dworcowych i możliwościach tworzenia dla nich współczesnych programów funkcjonalnych, należy pamiętać, że w zależności od wielkości dworca, jego usytuowania w tkance miejskiej należy łączyć ze sobą nowe funkcje w taki sposób, aby były one przyjazne podróżnym. Ważnym elementem, na który zwrócono uwagę w pracy jest plac przeddworcowy, który zgodnie z tradycją stanowił niegdyś reprezentacyjne przedpole, ekskluzywny podjazd do budynku dworca. Dworzec stanowi niewątpliwie bardzo ważny element w systemie komunikacyjnym każdej miejscowości. Jest to połączenie kolei z innymi środkami transportu, dlatego ważne jest staranne zaplanowanie obsługi komunikacyjnej. Przestrzeń między stacją a miejscowościąszczególnie plac przed dworcem i arteria łącząca z miastem pozostają niezmiennie ważne w każdej z badanych miejscowości. Odpowiedzi na pogarszający się stan zagospodarowania nieruchomości dworcowych szukano w dokumentach planistycznych. Dla badanych zabytkowych dworców kolejowych przeprowadzono analizę przeznaczenia nieruchomości. Należy podkreślić, iż grunty kolejowe mają bardzo duży potencjał w zakresie możliwości zmiany zagospodarowania i uregulowania przeznaczenia nieruchomości, choćby z uwagi na ich nierzadko centralne położenie. Ponad połowa z siedemdziesięciu jeden nieruchomości objęta jest aktami prawa miejscowego. Planowanie przestrzenne na terenach kolejowych dopiero zaczyna być traktowane przez urbanistów jako grunty do kompleksowego zagospodarowania. Wyznacznikiem planowania przestrzennego na terenach kolejowych powinien być fakt, iż dworzec to miejsce bardzo ważne, stanowiące przestrzeń reprezentacyjną. Stwierdzono że pomimo, iż wszystkie badane obiekty znajdują się przy czynnych liniach kolejowych, obsługujących ruch pasażerski, to stan techniczny wielu budynków jest niezadawalający. Zmniejszeniu uległa ilość dworców z czynnymi poczekalniami, kasami biletowymi oraz usługami towarzyszącymi. Analizując wybrane obiekty kolejowe należy wyraźnie podkreślić, iż dworzec kolejowy jest to przestrzeń przeznaczona zgodnie z tradycją przede wszystkim dla pasażerów i należy dokonać wszelkich starań, aby dworzec miał przynajmniej otwartą poczekalnię (w okresie zimowym z ogrzewaniem), był czysty i przyjazny dla korzystających z niego osób, by był także bezpieczny. Efektem prac jest opracowanie wytycznych dla zagrożonych obiektów dworcowych. Uwzględniają one ochronę wartości kulturowych obiektu i całego założenia, tradycję miejsca i etos dworca, obsługę pasażerów i zapewnienie im podstawowego bezpieczeństwa i ochrony, zabezpieczenie warunków pracy i potrzeb kolejarzy; nawiązanie do dawnych funkcji pasażerskich; nawiązanie do układu przestrzennego obiektu i jego wielkości; nawiązanie do rzeczywistych potrzeb lokalnych konkretnej miejscowości i ciążącego do niej obszaru. Polska kolej dźwiga się z trudem z zapaści, w jakiej znajdowała się w ostatnich dziesięcioleciach. Przeprowadzane są kolejne modernizacje linii, podejmowane są próby wprowadzenia pociągów szybkiego ruchu. Tymczasem istotny element komunikacji kolejowej- dworce kolejowe- nie nadążają za tym procesem lub przekształcane są niewłaściwie. Badane w niniejszej dysertacji obiekty z terenu Dolnego Śląska w większości oczekują dopiero na dobre rozstrzygnięcia dotyczące ich przyszłości. Kilkanaście z nich doczekało się już rewitalizacji . Pozostałe- jak wskazano w pracy- są w różnej kondycji. W świetle przedstawionych rozważań i propozycji wytycznych można mieć nadzieję, że zabytkowa architektura dworców kolejowych doczeka rewitalizacji, która uratuje je pod względem formalnym i przywróci prawidłowe funkcjonowanie- w służbie podróżnym i w dostosowaniu do współczesnych potrzeb i oczekiwań. Do osiągnięcia takich efektów niezbędna jest współpraca architektów, planistów przestrzennych i urzędów konserwatorskich.