MIĘDZY EKSKLUZJĄ A INKLUZJĄ W EDUKACJI RELIGIJNEJ

Ogólnopolska Konferencja Naukowa
MIĘDZY EKSKLUZJĄ
A INKLUZJĄ W EDUKACJI RELIGIJNEJ
Wrocław, 3 grudnia 2015 r.
Instytut Pedagogiki UWr
ul. J. Wł. Dawida 1; Wrocław
Komunikat programowy
Organizatorzy:
Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego
Oddział Wrocławski Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego
Patronat naukowy:
Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk
1
Przewodniczący Konferencji:
dr hab. Wiktor Żłobicki, prof. UWr
Komitet naukowy Konferencji:
prof. zw. dr hab. Stanisław Obirek – Uniwersytet Warszawski
prof. zw. dr hab. Tomasz Szkudlarek – Uniwersytet Gdański
ks. prof. zw. dr hab. Piotr Moskal – Katolicki Uniwersytet Lubelski
ks. prof. zw. dr hab. Stanisław Rabiej - Uniwersytet Opolski
prof. zw. dr hab. Mirosław Patalon - Akademia Pomorska w Słupsku
prof. zw. dr hab. Zbigniew Drozdowicz – Uniwersytet Adama Mickiewicza
prof. zw. dr hab. Józef Baniak - – Uniwersytet Adama Mickiewicza
dr hab. Tadeusz Bartoś, prof. AH – Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku
dr hab. Bogusław Milerski, prof. ChAT – Chrześcijańska Akademia Teologiczna
dr hab. Mirosław Kowalski, prof. UZ – Uniwersytet Zielonogórski
dr hab. Kalina Wojciechowska, prof. ChAT - Chrześcijańska Akademia Teologiczna
dr hab. Wojciech Szczerba, prof. EWST – Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna
Sekretarze Konferencji:
dr Monika Humeniuk – Walczak [email protected]; tel. 791270216
dr Iwona Paszenda [email protected]
Komitet organizacyjny Konferencji:
dr Małgorzata Bednarska
dr Michał Boczar
dr Grażyna Lubowicka
dr Ewa Musiał
dr Rafał Włodarczyk
Czasopisma Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN lub zespołów Komitetu Nauk
Pedagogicznych PAN:
Rocznik Pedagogiczny: www.staff.amu.edu.pl/~pedszkol/rocznik_pedagogiczny
Studia Pedagogiczne: www.spedagogiczne.ptp-pl.org
Studia z Teorii Wychowania: http://wydawnictwo.chat.edu.pl/studia-z-teorii-wychowania/
Problemy Wczesnej Edukacji: www.pwe.ug.edu.pl
Pedagogika Społeczna: www.pedagogium.pl/strona/64/pedagogika_spoleczna/
Biuletyn Historii Wychowania: www.historiawychowania.amu.edu.pl/biuletyn.html
Przegląd Pedagogiczny: www.przegladpedagogiczny.ukw.edu.pl
2
KOMUNIKAT I
Namysł nad specyfiką i zakresem zmian dokonujących się w obszarze religii i religijności
współczesnych społeczeństw zachodnich towarzyszy socjologom, teologom, filozofom,
religioznawcom co najmniej od połowy poprzedniego wieku. Na fali doświadczeń
dwudziestowiecznych totalitaryzmów, lata 60. XX wieku przyniosły zainteresowanie teologią śmierci
Boga, zwaną również teologią radykalną, w myśl której, wraz ze śmiercią chrześcijańskiego Boga na
krzyżu, nastąpić miał kres myślenia transcendentnego i eschatologicznego, kres religii i religijności.
To, co miało pozostać, to doczesność i etyka życia świeckiego wraz z postulatem idei świata
,,dojrzałego”, wyrosłego i ,,odczarowanego” z religii, rezygnującego z myślenia kategoriami sacrum i
afirmującego profanum, czyli egzystencję człowieka w zdaniu na samego siebie. Słowami
D. Bonhoeffera można powiedzieć, że ,,minęła epoka, w której ludziom można było powiedzieć
wszystko za pomocą teologicznych lub pobożnych słów; podobnie ma się sprawa z epoką głębi
wewnętrznej i sumienia, a to znaczy właśnie z epoką religii w ogóle. Zmierzamy w kierunku epoki
zupełnie bezreligijnej; ludzie tacy, jakimi dziś są, nie mogą być po prostu religijni.” 1 Podobne wątki
myślowe zaczęły towarzyszyć socjologom w ich refleksji nad stanem i rolą religii oraz instytucji
religijnych we współczesnym świecie. W przeobrażeniach drugiej połowy XX wieku w zakresie
postępu modernizacyjnego i technologicznego, stopniowym oddzielaniu się instytucji społecznych od
instytucji religijnych, w procesach ponowoczesnego upadku wielkich narracji, indywidualizacji i
pluralizacji społeczeństw oraz dominacji wartości świeckich nad religijnymi, dopatrywano się
socjologicznych przejawów ,,odczarowywania” świata z sacrum.
Paradygmat sekularyzacji na długo zdominował interdyscyplinarną perspektywę myślenia o
miejscu, roli i specyfice religii we współczesnym świecie. Jednak socjologia religii, na przestrzeni
ostatnich dekad przyniosła wiele empirycznych dowodów na to, iż nie stanowi on jedynego
dostępnego opisu zmian zachodzących w obszarze duchowości i religijności współczesnych
społeczeństw. Prace takich badaczy, jak P. Berger, G. Davies, D. Hervieu – Leger, czy
J. Casanova, ukazują odmienne modele i dynamikę przeobrażeń w tym zakresie. Wskazuje się w nich
na lokalność teorii sekularyzacji, masowy rozwój nowych ruchów religijnych w różnych częściach
globu, narastające fundamentalizmy religijne, czy też nowe sposoby wyrazu ludzkiej duchowości i
religijności jako zjawiska skłaniające do ponownych przemyśleń nad miejscem i funkcją religii w życiu
społecznym. W ich przekonaniu, teoria sekularyzacji wymaga reinterpretacji. Mówi się o zjawisku
,,wiary bez przynależności”, o idei ,,religii zastępczej”, a także o modelu przejścia ,,od obowiązku do
konsumpcji” w doświadczaniu i praktykowaniu religii. Trudno zatem uznać temat obecności religii w
przestrzeni publicznej za ostatecznie przebrzmiały. Postulat radykalnej laickości państwa może
oznaczać pozbawienie głosu i wykluczenie części społeczeństwa, tej, która, zdaniem J. Haberamas, w
sytuacji oczywistej asymetrii praw i zobowiązań zostaje zmuszona do przekładania swych przekonań
religijnych na język świecki tak, by zyskać aprobatę większości. Z drugiej zaś strony, zagrożenie
wewnętrznej spójności społecznej stanowić mogą współczesne, wyrastające z literalnego odczytania
1
D. Bonhoeffer, Winderstand and Ergenbung. Briefe und Auziehnungen aus der Haft, München 1919, s. 218.,
cyt. Za: K. Karski, Teologia protestancka XX wieku, Warszawa 1971, s.98.
3
świętych ksiąg nurty i ruchy fundamentalistyczne, rozwijające się intensywnie w obrębie różnych
tradycji religijnych.
Wydaje się zatem, że w warunkach płynnej (po)nowoczesności i pluralizmu warto ustawicznie
redefiniować warunki i konsekwencje obecności i nieobecności religii w przestrzeni społecznych
doświadczeń, dokonując namysłu nie tyle nad zasadnością edukacji religijnej w ogóle, ile nad jej
formułą i kształtem. O jaką edukację religijną warto zatem toczyć spór: o edukację, która w
niepewnej (po)nowoczesności będzie wyposażać w refleksję, wiedzę, umiejętności i kompetencje
związane z umacnianiem lokalnej tożsamości religijnej, zdobywaniem narzędzi apologetycznych i
raczej ekskluzywnym niż inkluzyjnym myśleniem o własnej grupie wyznaniowej, czy też o edukację
inkluzyjną, traktującą własny punkt widzenia rzeczywistości jako jeden z możliwych, nie jedynie
uprawniony, szanującą różnice i prawa innych, w tym również niewierzących, do własnego
światopoglądu i sposobu życia, sprzeciwiającą się ideologizacji sacrum, wszelkiej dominacji i opresji,
akcentującą samowiedzę, krytyczną refleksję, kompetencje emancypacyjne i odpowiedzialność
społeczną.
Zapraszamy Państwa do dyskusji nad miejscem, rolą i kształtem współczesnej edukacji
religijnej. Celem konferencji będzie prezentacja refleksji, teoretycznych perspektyw i praktycznych
propozycji w tym zakresie. Do dyskusji zapraszamy badaczki i badaczy podejmujących omawianą
problematykę w sposób trans i interdyscyplinarny w ramach religioznawstwa, teologii, filozofii,
pedagogiki, psychologii i socjologii. W dyskusji nie powinno również zabraknąć głosu praktyków z
tego zakresu. Do refleksji proponujemy następujące obszary problemowe:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Ekskluzja i inkluzja w edukacji religijnej – ujęcie teoretyczne i empiryczne
Religia, religijność, doświadczenie religijne a edukacja religijna w ujęciu interdyscyplinarnym
Paradygmaty i modele edukacji religijnej – literalizm, hermeneutyka, pedagogika krytyczna
Neutralność światopoglądowa jako kontekst publicznej edukacji religijnej
Antropologia religijna i teologiczna jako podstawy edukacji religijnej
Fundamentalizm religijny a edukacja religijna
Edukacja religijna a tożsamość kulturowa
Edukacja aksjologiczna a edukacja religijna
Edukacyjny potencjał religii w rozwoju i wychowaniu
Pedagogie religii a codzienność
Mamy świadomość, że powyższe zagadnienia nie wyczerpują wskazanej problematyki. W związku
z tym pozostajemy otwarci na Państwa propozycje. Oczekujemy na zgłoszenia referatów,
komunikatów, sesji plakatowych, warsztatów lub biernego uczestnictwa. Zapraszamy do dzielenia się
uwagami i wątpliwościami podczas naszej konferencji.
4
Terminarz
•
•
•
przesłanie karty zgłoszenia - do 15 października 2015 r.
przesłanie dowodu wpłaty (opłata konferencyjna) - do 15 października 2015 r.
przesłanie tekstu wystąpienia (wraz ze streszczeniem w języku polskim i angielskim –
max. 1000 znaków ze spacjami) – do 30 grudnia 2015 r.
Formularz zgłoszenia
Zgłoszenia
(formularz
do
pobrania
na
stronie
Instytutu
Pedagogiki
UWr
www.pedagogika.uni.wroc.pl, w zakładce: NAUKA/KONFERENCJE), prosimy kierować na adres:
[email protected] lub pocztą tradycyjną na adres Instytutu Pedagogiki z dopiskiem:
Konferencja: Edukacja religijna
Opłata konferencyjna
280 PLN (uczestnictwo aktywne);
200 PLN (studenci i doktoranci - udział aktywny);
150 PLN (udział bierny z certyfikatem);
Opłata obejmuje: udział w obradach, obiad, przerwy kawowe, materiały konferencyjne oraz
publikację artykułu (dla osób biorących aktywny udział, po uzyskaniu pozytywnej recenzji).
Szczegóły dotyczące przelewu:
Opłatę konferencyjną należy wnieść (oraz przesłać dowód wpłaty na jeden z podanych adresów
mailowych) do dnia 15 października.
Nr konta: 97 1090 2503 0000 0001 1093 9538 z dopiskiem: 69N Konferencja: PEDAGOGIKA RELIGII
oraz Imię i nazwisko uczestniczki/uczestnika.
5
Wymogi redakcyjne
Uprzejmie prosimy o zwrócenie uwagi, aby Państwa artykuły przygotowane w oparciu o poniższe
zasady redakcyjne, odnosiły się do problematyki inkluzji i/lub ekskluzji w edukacji religijnej, a także
o to, by w tekstach stanowiła ona istotę wywodu.
1. Artykuł powinien być napisany w edytorze tekstowym Word, czcionka Times New Roman,
rozmiar 12, odstęp 1,5 wiersza. Marginesy: dolny i górny oraz prawy i lewy – 2,5 cm, bez
nagłówków, stopek i numerów stron. Tabulacja 1 cm; wyrównanie do obu marginesów.
Prosimy nie stosować podziału wyrazów, nie przerzucać pojedynczych liter kończących wers
do nowego wiersza. Objętość artykułu do 20 000 znaków ( 10-12 stron).
Prosimy o niezamieszczanie w tekście tabel, wykresów, rysunków, etc.
2. Informacje o autorach prosimy umieścić na początku tekstu: imię, nazwisko Autora, tytuł
naukowy, afiliacja, adres mailowy
3. Tytuł artykułu – wyśrodkowany, czcionka 14, w języku polskim i angielskim, śródtytuły –
w języku polskim
4. Abstrakt – w języku polskim i angielskim, maksymalnie 200 słów.
5. Słowa kluczowe: w języku polskim i angielskim (5-8 słów)
6. Przypisy – na dole strony, wstawiane automatycznie, numerowane cyframi arabskimi,
czcionka 10.
a. Przypis bibliograficzny w wydawnictwach zwartych: np.: J. M. Łukasik,
Doświadczanie życia codziennego. Narracje nauczycielek na przełomie życia,
Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2013, s. 265.
b. Przypis bibliograficzny artykułu zamieszczonego w pracach zbiorowych: np.:
K. Ferenz, Edukacyjne dylematy codzienności, [w:] Kultura i edukacja ( konteksty
i kontrowersje), red. nauk. W. Jakubowski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
2008 s. 13.
c. Przypis bibliograficzny artykułu zwartego w czasopiśmie: np.: Z. Bauman,
Ponowoczesne wzory osobowe, „Studia Socjologiczne” 1993, nr 2,
s. 18.
d. Przypis bibliograficzny artykułu internetowego: np.: M. Knopp, Pracoholizm – zaleta
czy niebezpieczne uzależnienie? dokument elektroniczny, pobrano ze strony,
http://www.wiecjestem.us.edu.pl/pracoholizm-zaleta-czy-niebezpieczneuzaleznienie, [8.09.2014].
e. W przypadku cytowania tego samego dzieła wielokrotnie, prosimy o podanie pełnego
przypisu za pierwszym razem. Przy kolejnych cytowaniach należy podać: inicjały
imion (kropka) i nazwisko (przecinek), część tytułu pisany kursywą
6
(wielokropek)…(przecinek), dz. cyt. (przecinek), nr strony (kropka), np.: K. Ferenz,
Edukacyjne dylematy …, dz. cyt., s. 14.
f. W przypadku cytowania tego samego dzieła w dwóch (lub więcej przypisach),
prosimy o podanie pełnego przypisu za pierwszym razem. W następnym przypisie
prosimy o podanie: Tamże (przecinek), numer strony (kropka).
7. Bibliografia (tylko literatura cytowana) – na końcu artykułu, sporządzona w kolejności
alfabetycznej, numerowana cyframi arabskimi.
UWAGA: artykuł prosimy przesłać drogą elektroniczną w nieprzekraczalnym terminie
do dnia 30 grudnia 2015 r. na adres: [email protected] Zebrane teksty, po uzyskaniu
pozytywnych recenzji, zostaną opublikowane w zbiorowej, recenzowanej monografii naukowej lub
punktowanym czasopiśmie. Więcej informacji w tej kwestii znajdą Państwo w kolejnych
komunikatach.
Dziękujemy!
7