docUkład limfatyczny-układ odpornościowy
download 
Reklamacja Transkrypt
Układ limfatyczny-układ odpornościowy
UKŁAD LIMFATYCZNY UKŁAD ODPORNOŚCIOWY Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii [email protected] Układ limfatyczny Narządy, naczynia limfatyczne, krążące limfocyty Centralne narządy limfoidalne grasica szpik kostny Obwodowe narządy limfoidalne węzły limfatyczne śledziona grudki limfatyczne migdałki wyrostek robaczkowy Układ odpornościowy Układ limfatyczny oraz komórki pełniące funkcje obronne, występujące poza układem limfatycznym: w wątrobie, nerkach, mózgu, skórze, błonach śluzowych związanych z układem pokarmowym, oddechowym i moczowopłciowym. Narządy limfoidalne centralne zapewniają mikrośrodowisko niezbędne do prawidłowego dojrzewania limfocytów. Narządy limfoidalne obwodowe wychwytują antygeny z tkanek i stanowią miejsce kontaktu antygenów z komórkami układu odpornościowego – limfocytami. System naczyń limfatycznych i krwionośnych umożliwia krążenie limfocytów i łączy narządy limfatyczne w funkcjonalną całość. przewód limfatyczny grasica adenoidy migdałki przewód piersiowy węzły limfatyczne śledziona węzły mezenteryczne wyrostek robaczkowy kępki Peyera j. cienkie Narządy limfoidalne: •centralne (szpik, grasica) •obwodowe (węzły chłonne, śledziona, grudki limfatyczne, GALT, NALT, BALT, SALT) •naczynia limfatyczne szpik kostny •krążące komórki (leukocyty linii limfoidalnej i mieloidalnej) naczynia limfatyczne J. Kuby, Immunology •GALT (gut- associated lymphoid tissue) •BALT (bronchus-associated lymphoid tissue) •NALT (nose-associated lymphoid tissue) •LALT (larynx-associated lymphoid tissue) •SALT (skin-associated lymphoid tissue) •VALT (vascular-associated lymphoid tissue) •CALT (conjunctiva-associated lymphoid tissue in the human eye) Tkanka limfoidalna głowy potyliczne zauszne przyuszne Szyjne powierzchniowe policzkowe podżuchwowe Szyjne głębokie Pierścień chłonny gardła (pierścień Waldeyera) Migdałek gardłowy, trzeci migdałek (w cz. nosowej) Migdałek językowy Migdałki trąbkowe (przy ujściu gardłowym trąbki słuchowej) Migdałki podniebienne Funkcje układu odpornościowego obrona bakterie wirusy pierwotniaki robaki pasożytnicze grzyby alergie niedobory odporności nadzór zmutowane komórki uszkodzone i stare komórki własne homeostaza współpraca z układem różne zaburzenia nerwowym i hormonalnym funkcji układu odpornościowego choroby nowotworowe i autoimmunizacyjne 1. Jakie komórki zasiedlają narządy limfoidalne? 2. Gdzie powstają komórki zasiedlające narządy limfoidalne? 3. Jak zbudowane są narządy limfoidalne? bazofile eozynofile neutrofile monocyty/makrofagi komórka dendrytyczna limfocyt Hematopoeza J. Kuby Immunology Grasica: centralny narząd limfoidalny i gruczoł wydzielania wewnętrznego Narząd limfonabłonkowy, w którym odbywa się: • dojrzewanie limfocytów T • indukcja tolerancji pierwotnej • produkcja hormonów grasica zdj. E. Kozłowska Budowa grasicy: rozmieszczenie tymocytów Lokalizacja grasicy w klatce piersiowej Inwolucja grasicy zależna od wieku Budowa grasicy (grasica: narząd limfonabłonkowy) Skład zrębu grasicy: torebka i przegrody łącznotkankowe i komórki (nabłonkowe, fibroblasty, makrofagi, komórki dendrytyczne Rozmieszczenie tymocytów w grasicy w zależności od stadium rozwoju Bariera krew-grasica Komórki odpornościowe i główne cechy odporności Odporność wrodzona Odporność nabyta Odpowiedź humoralna Odpowiedź komórkowa Szybka Rozwija się powoli Receptory dla antygenów nie zmieniają się w ciągu życia, a ich specyficzność jest ograniczona Receptory dla antygenów wykształcają się wielokrotnie w ciągu życia i wykazują bardzo dużą specyficzność Pozostawia pamięć Obrona Odporność wrodzona Komórki uczestniczące w odporności wrodzonej: Komórki żerne: neutrofile, makrofagi Komórki tuczne, bazofile, eozynofile Komórki cytotoksyczne: komórki NK Receptory rozpoznające struktury patogenów LPS Flagelina Peptydoglikany TLR4 TLR5 TLR2 TLR3 TLR8 TLR9 dsRNA ssRNA CpG DNA FAGOLIZOSOM Rys. E.Kozłowska Komórki odporności wrodzonej Stan zapalny R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY ,,Immunology”2003 Obrona Odporność nabyta Typy odpowiedzi w odporności nabytej Odpowiedź humoralna B Odpowiedź komórkowa Tc Th Cytotoksyczność Produkcja cytokin Produkcja przeciwciał Rys. N.Drela, wg J.Kuby Treg Supresja Limfocyty Limfocyt B B Produkuje przeciwciała Rys. N.Drela Limfocyt Th Th Wspomaga i reguluje aktywność innych komórek Limfocyt Tc Tc Zabija komórki docelowe Limfocyt Treg Treg Hamuje aktywność limfocytów T Receptory limfocytów rozpoznające antygeny R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY ,,Immunology”2003 Różnicowanie i funkcje limfocytów T w odporności nabytej PRR Hamowanie reakcji odpornościowej KPA białko MHC antygen receptor dla antygenu cytokiny Th Odpowiedź komórkowa Udział w obronie przed bakteriami i wirusami cytokiny cytokiny Th1 IFN-g IL-2 TNF-b IL-4 IL-5 IL-10 IL-13 Th2 Treg Odpowiedź humoralna Udział w obronie przed robakami pasożytniczymi Rys. N.Drela Obwodowe narządy limfoidalne: węzły chłonne śledziona grudki limfatyczne Węzeł chłonny: typowy narząd limfoidalny Funkcje węzłów limfatycznych Węzły limfatyczne to typowe narządy limfatyczne. • filtracja limfy (drobne cząstki stałe, antygeny wolne i zaadsorbowane na powierzchni komórek, mikroorganizmy, komórki nowotworowe) • aktywacja limfocytów T i B • udział w odpowiedzi immunologicznej Węzeł chłonny podkolanowy zdj. E. Kozłowska Schematyczna, 3-warstwowa budowa węzła chłonnego J. Kuby Immunology Rozmieszczenie limfocytów w węźle chłonnym J. Kuby Immunology Przekrój przez węzeł chłonny J. Kuby Immunology Krążenie limfy Śledziona: narząd krwiolimfoidalny Podstawowe funkcje śledziony Śledziona to narząd krwiolimfoidalny. • magazynowanie krwi i krwinek • współudział w wytwarzaniu bilirubiny • fagocytoza erytrocytów, leukocytów i trombocytów • udział w odpowiedzi immunologicznej • filtracja krwi śledziona zdj. E. Kozłowska Budowa śledziony J. Kuby, Immunology, 2007 Tkanka limfoidalna związana ze skórą i błonami śluzowymi Tkanka limfoidalna skóry J. Kuby Immunology Tkanka limfoidalna skóry Tkanka limfoidalna błon śluzowych układu pokarmowego J. Kuby Immunology Kępki Peyera zdj. E. Kozłowska Obrona przed patogenami w układzie pokarmowym Kindt T. J., Goldsby R. A., Osborne B. A., Kuby Immunology, New York 2007 Budowa grudki limfatycznej Węzły mezenteryczne Krążenie limfy i limfocytów w tkance limfoidalnej związanej z układem pokarmowym Przepuszczalność jelit w rozwoju chronicznego stanu zapalnego jelit Tkanka limfoidalna związana z układem oddechowym Jak komórki obronne krążą w organizmie? Schemat krążenia krwi i limfy naczynia limfatyczne żyły tętnice tętniczki(arteriole) żyłki metaarteriole sieć kapilar węzeł limfatyczny osocze naczynia włosowate limfatyczne Miejsca styku układu limfatycznego z układem krwionośnym Przewód piersiowy: zbiera limfę z górnej lewej części ciała oraz części dolnych, wpada do ż.podobojczykowej lewej Przewód limfatyczny prawy: zbiera limfę z górnej prawej części ciała, wpada do ż. podobojczykowej prawej J. Kuby, Immunology Limfocyty powracają do krwi przewodem piersiowym Limfocyty „naiwne” ze szpiku, napływają do węzłów chłonnych z układu krwionośnego serce Krążenie limfocytów i antygenu węzeł chłonny Miejsce infekcji (zakażona tkanka) Antygeny z miejsca infekcji napływają do węzłów chłonnych naczyniami limfatycznymi Transport limfy i komórek obronnych do węzła limfatycznego J. Kuby, Immunology Krążenie limfy przez węzeł chłonny Krążenie limfy i limfocytów w tkance limfoidalnej związanej z układem pokarmowym Transport patogenów do obwodowych narządów limfoidalnych A.K.ABBAS,A.H.LICHTMAN ,,Cellular and Molecular Immunology”2003 Splot naczyń włosowatych krwionośnych i limfatycznych w tkankach Przepływ limfy w naczyniach limfatycznych Budowa naczyń limfatycznych • Błona wewnętrzna – śródbłonek, od strony światła naczynia • Błona środkowa – tkanka łączna i komórki mięśni gładkich • Błona zewnętrzna – tkanka łączna, włókna sprężyste Naczynia limfatyczne włosowate zbudowane są z pojedynczej warstwy śródbłonka. Krążenie limfocytów Nadzór Funkcje układu odpornościowego nadzór zmutowane komórki uszkodzone i stare komórki własne choroby nowotworowe i autoimmunizacyjne Proces selekcji autoreaktywnych limfocytów Śmierć „z zaniedbania” Grasica selekcja pozytywna Węzeł limfatyczny Rys. N.Drela selekcja negatywna: eliminacja autoreaktywnych limfocytów T powinowactwo do MHC - wł. peptyd Th Tc T reg Limfocyty T cytotoksyczne R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY ,,Immunology”2003 Komórki NK R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY ,,Immunology”2003 Homeostaza Funkcje układu odpornościowego homeostaza współpraca z układem nerwowym i hormonalnym różne zaburzenia funkcji układu odpornościowego Homeostaza w układzie odpornościowym • Homeostaza, według powszechnej definicji, jest procesem samo-regulującym, którego zadaniem jest utrzymanie stabilności układu/organizmu i doprowadzenie do warunków optymalnych dla zapewnienia przeżycia. Układ nerwowy środowisko zewnętrzne środowisko wewnętrzne 3 układy w utrzymaniu homeostazy Układ hormonalny Układ odpornościowy D Z I Ę K U J Ę...... za uwagę!
