Program ochrony środowiska
Transkrypt
Program ochrony środowiska
ZałącznikNr 1 do UCHWAŁY NR 170/XXIX/05 RADY GMINY PIĄTNICA z dnia 28 sierpnia 2005 roku PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY PIĄTNICA 2 SPIS TREŚCI WSTĘP ............................................................................................................................................. 3 ROZDZIAŁ I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ....................................................................... 5 1.1. KLIMAT GMINY ........................................................................................................................ 5 1.2. BUDOWA GEOLOGICZNA .......................................................................................................... 6 1.3. WARUNKI GLEBOWE ................................................................................................................ 7 1.4. WODY PODZIEMNE ................................................................................................................. 10 1.5. WODY POWIERZCHNIOWE ...................................................................................................... 18 1.6. SIEĆ WODOCIĄGOWO – KANALIZACYJNA .............................................................................. 22 1.6.1. Sieć wodociągowa........................................................................................................... 22 1.6.2. Sieć kanalizacyjna........................................................................................................... 26 1.7. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ............................................................................................... 27 1.8. ŚRODOWISKO AKUSTYCZNE .................................................................................................. 33 1.9. LASY ...................................................................................................................................... 36 1.10. ROZWÓJ TURYSTYKI I ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO JAKO STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWOJU WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO .......................................................... 37 1.11. EDUKACJA EKOLOGICZNA ................................................................................................... 44 1.12. ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI ................................................................................ 45 ROZDZIAŁ II ANALIZA SWOT ..................................................................................................................... 48 ROZDZIAŁ III CELE I PRIORYTETY WYNIKAJĄCE Z ZEWNĘTRZNYCH UWARUNKOWAŃ .... 50 3.1. PROGRAM OCHRONY WÓD PODZIEMNYCH I POWIERZCHNIOWYCH ...................................... 50 3.2. PROGRAM OCHRONY POWIETRZA .......................................................................................... 54 3.3. PROGRAM OCHRONY PRZED HAŁASEM .................................................................................. 59 3.4. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ............................................................................................. 60 3.5. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO.......................................................................... 62 3.6. PROGRAM ROZWOJU I REKREACJI ZGODNIE Z II POLITYKĄ EKOLOGICZNĄ PAŃSTWA ......... 65 3.7. EDUKACJA EKOLOGICZNA ..................................................................................................... 67 ROZDZIAŁ IV INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU .................................................................... 78 4.1. PRAWNE INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU .................................................................. 78 4.2. INSTRUMENTY ODDZIAŁYWANIA SPOŁECZNEGO................................................................... 78 4.3. INSTRUMENTY EKONOMICZNE ............................................................................................... 80 4.4. INSTRUMENTY FINANSOWE ................................................................................................... 81 4.4.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej................................... 81 4.4.2. Fundacja EKOFUNDUSZ .............................................................................................. 82 4.4.3. Fundusz Spójności .......................................................................................................... 86 4.4.4. Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej ISPA................................................. 87 4.4.5. Specjalny Program Akcesyjny Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich – SAPARD . 87 4.4.6. Dotacje Banku Światowego ............................................................................................ 89 4.4.7. Fundusze strukturalne..................................................................................................... 90 ROZDZIAŁ V MONITORING GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ..................... 97 WYKORZYSTANE MATERIAŁY............................................................................................. 99 3 Wstęp Podstawę formalno – prawną Programu Ochrony Środowiska gminy Piątnica stanowi ustawa Prawo ochrony środowiska z dn. 27.04.2001 r. na mocy, której zarząd gminy sporządza gminny program ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Jednocześnie gminny program ochrony środowiska powinien być spójny i zsynchronizowany ze strategią zrównoważonego rozwoju społeczno – gospodarczego gminy, ze studium uwarunkowań gminy, uwzględniać i kierunków wytyczne zagospodarowania z powiatowego przestrzennego programu ochrony środowiska. W Powiatowym Programie Ochrony Środowiska sporządzonym przez Przedsiębiorstwo Projektowo – Wdrożeniowe „Czyste Powietrze” Sp. z o.o. wskazano konieczność ujęcia działań z zakresu: 1) edukacji ekologicznej, 2) ochrony powietrza atmosferycznego, 3) identyfikacji terenów komunikacyjnym i zagrożonych PEM, a ponadnormatywnym także działań hałasem zabezpieczających i zmniejszających ich uciążliwość, 4) poprawy stanu gospodarki wodno – ściekowej, 5) ochrony powierzchni ziemi i gleb poprzez realizację zadań wynikających z Planów gospodarki odpadami, 6) szerokiej ochrony środowiska przyrodniczego, 7) rozwoju turystyki, 8) ochrony przeciwpożarowej, Gminny Program Ochrony Środowiska dla gminy Piątnica szczegółowo uwzględnia zadania wynikające z Powiatowego Programu Ochrony Środowiska. Biorąc pod uwagę całokształt wytycznych i przepisów na podstawie których został sporządzony Gminny Program Ochrony Środowiska oczywistym jest, że ma on służyć w celu zrównoważonego rozwoju gminy, który w minimalnym stopniu będzie zagrażał środowisku naturalnemu. 4 Zawarte są tu też kierunki działań, które będą eliminowały zanieczyszczenie środowiska, przy względnie najlepszej dostępnej technice z punktu widzenia możliwości ekonomicznych gminy. W przypadku gminy Piątnica jest to tym ważniejsze, iż głównym kierunkiem rozwoju ze względu na lokalne uwarunkowania jest rozwój turystyki, ekologicznej żywności, co w przypadku gminy ekologicznie zdewastowanej jest niemożliwe. Kolejnym zadaniem niniejszego programu jest ubieganie się o środki na dofinansowanie inwestycji w gminie, pochodzące z krajowych funduszy celowych (np. Fundusz Ochrony Środowiska, Fundusz Leśny), jak i Funduszy Strukturalnych pochodzących z Unii Europejskiej, których Polska po dn. 1.05.2004 r. wraz z Hiszpanią będzie największym benificjentem. Przy sporządzaniu programu przeprowadzono konsultacje społeczne zarówno wśród mieszkańców gminy, którzy mogli swobodnie wypowiedzieć się na temat nurtujących ich problemów związanych z ochroną środowiska, przy współdziałaniu zakładów przemysłowych i usługowych na terenie gminy, przedsiębiorstw zajmujących się gospodarką komunalną gminy itd. Jednocześnie chcielibyśmy podziękować za współpracę następującym instytucjom i urzędom, bez których przygotowanie programu byłoby niemożliwe: 1. Urzędowi Marszałkowskiemu Wydział Ochrony Środowiska. 2. Urzędowi Wojewódzkiemu, Wydział Ochrony Środowiska. 3. Pracownikom Urzędu Gminy w Piątnicy. 4. Pracownikom Krajowych Dróg Publicznych i Autostrad w Białymstoku. 5. Pracownikom Nadleśnictwa Łomża. 6. Pracownikom Zakładu OSM Piątnica. 5 Rozdział I Ogólna charakterystyka gminy Gmina Piątnica położna jest we wschodniej części woj. Podlaskiego w powiecie łomżyńskim. Sąsiaduje z gminami: od strony północy - Mały Płock, Stawiski, Jedwabne, od wschodu Wizna, od południa i zachodu – miasto Łomża i gmina Łomża. Obszar gminy obejmuje powierzchnię 21869 ha, zamieszkiwaną przez 10751 mieszkańców, rozproszonych w 45 miejscowościach. Gęstość zaludnienia wynosi 50 osób/km 2 i jest wyższa niż średnia gęstość zaludnienia w powiecie. Jednocześnie należy nadmienić, że Piątnica jest gminą rolniczą, położoną na obszarze funkcjonalnym Zielonych Płuc Polski oraz na obszarze o walorach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturalnych (w tym występowanie rzeki Narwi, tereny łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi wraz ze strefą ochronną Obszaru Chronionego Krajobrazem Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi, Rezerwatu „Kalinowo” oraz zabytkowego zespołu fortów ziemno – betonowych). 1.1. Klimat gminy Gmina Piątnica leży w dzielnicy klimatycznej zwanej regionem mazurskim. Średnia roczna temperatura powietrza jest niska w porównaniu do większości terenów Polski i wynosi 6,2 0 C, przy czym w lipcu osiąga zaledwie 17,0 0 C, a w styczniu – 6,3 0 C. Okres wegetacji trwa tutaj 200 dni i rozpoczyna się około 10 kwietnia, a kończy ok. 25 października. Średnia wilgotność wynosi około 82%, największa przypada na miesiące: październik – marzec – ok. 90%, a najniższe na czerwiec ok. 70%. Na terenie gminy notuje się 102 dni pochmurne. Na obszar ten spada średnio rocznie około 600 mm opadów. 6 Dni z burzą notuje się około 22, głównie w sierpniu, a pokrywa śniegowa zalega przeciętnie 96 dni i obserwowana jest już od listopada do kwietnia z maksimum przypadającym na styczeń. Głównym kierunkiem wiatrów jest północny – zachód i zachód, najrzadziej północny – wschód i północ. 1.2. Budowa geologiczna W granicach gminy znajduje się kilka udokumentowanych złóż kruszywa naturalnego, piasków, piasków ze żwirem oraz torfów. Są to obszary o różnym stopniu rozpoznawania geologicznego. Tabela 1 Wykaz udokumentowanych złóż torfów w gminie Lp. Nazwa złoża Kategorie udokumento wania Zasoby Rodzaj kopalin 75,6 tys. ton 151,0 tys. ton Kruszywo naturalne Kruszywo naturalne - Kruszywo naturalne Kategoria C 2 Kruszywo naturalne piaski ze żwirem piaski drobne Kruszywo naturalne Zasoby szacunkowe Zasoby szacunkowe 1. Elżbiecin I 2. Piątnica Włościańska 3. Nowe Bożejewo (Taraskowo) 4. Czarnocin 5. Dobrzyjałowo 7,3 mln m 3 6. Dobrzyjałowo 36 mln m 3 7. Murawy 60,0 tys. ton 65,5 tys. ton Uwagi Kategoria C 1 Kategoria C 2 8. Dolina Narwi Koło Krzewa 773 tys. ton Torfy Zasoby bilansowe 9. Kisielnica 537 tys. ton Torfy Zasoby bilansowe Teren leży w gminie Piątnica Teren położony w granicach parku krajobrazowego 7 10. Rejon wsi Droznowa Niewodowa i Rakowa Czachy Kruszywo naturalne Teren położony w Zasoby gminach perspektywi parku czne krajobrazowego Źródło: „Studium uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego gminy Piątnicy” 1.3. Warunki glebowe Tabela 2 Klasyfikacje bonitacyjne gleb Klasy gleb Grunty orne, sady Użytki zielone ha % ha % II 1 0 - - III - - 109 3,5 III a 105 0,8 - III b 810 6,3 - IV - - IV a 2510 19,5 IV b 3437 26,7 V 3563 27,8 VI 2276 17,7 VI z 152 1,2 946 1473 528 57 30,4 47,3 17,0 1,8 8 Tabela 3 Użytkowanie gruntów na terenie gminy Ogółem Wyszczególnienie Udział % w ha Powierzchnia ogólna 21869 100,0 Użytki rolne 16102 73,6 Lasy 4147 19,0 Wody 256 1,2 Użytki kopalne 25 0,1 Tereny komunikacyjne 570 2,6 Tereny osiedlowe 491 2,2 Tereny różne 70 0,3 Nieużytki 208 1,0 Źródło: Strategia rozwoju gminy Piątnica do 2015 roku Na terenie gminy Piątnica nigdy nie były przeprowadzane badania na zawartość metali ciężkich w glebie. Co roku jest publikowana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku lista najbardziej uciążliwych przedsiębiorstw w województwie. Na liście najbardziej uciążliwych znajduje się Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piątnicy. Na terenie zakładu były wykonywane badania gleby na zawartość metali ciężkich w glebie. Wyniki badań gleby z dn. 16.12.2003 r. Fosfor ogólny - 81 mg P 2 O 5 /100 g Chrom ogólny - 8,0 mg Cr/kg s.m. Cynk - 41,1 mg Zn/kg s.m. Kadm - 0,6 mg Cd/kg s.m. Miedź - 8,3 mg Cn/kg s.m. Nikiel - 6,9 mg Ni/kg s.m. 9 Ołów - 28,1 mg Pb/kg s.m. Rtęć - 0,09 mg hg/kg s.m. Jak wynika z powyższego badania gleba na terenie Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Piątnicy nie posiada przekroczonych wartości metali ciężkich. W związku z powyższym profil zakładu nie oddziałuje negatywnie na glebę. W związku z wytwarzaniem przez zakład osadów ściekowych i ich rolniczym wykorzystaniem, zostały również przeprowadzone przez firmę EKOM badania gleby przeznaczonej do nawożenia osadami ściekowymi. Wyniki analiz wartości nawozowych oraz odczyn uśrednionej, próby glebowej przeznaczonej do nawożenia osadami ustabilizowanymi z zakładowej oczyszczalni Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Piątnicy. Azot ogólny - 1,8 g/kg - % s.m. – 0,18 - 36,0 g/kg s.m. - 16,5 % s.m. Potas - 1,03 g/kg Odczyn - 7,29 pH Fosfor ogólny Były to badania przeprowadzone jedynie przez OSM w Piątnicy. Gmina natomiast nigdy nie przeprowadzała badań na zawartość metali ciężkich ani pod kątem wartości pokarmowych w glebach na terenie Piątnicy. 10 1.4. Wody podziemne Zapotrzebowanie ludności w wodę pitną i celów gospodarskich oparte jest o międzymorenowy poziom wód występujących pod kompleksem glin o dobrej izolacyjności na głębokości: 1) Wodociąg „Dobrzyjałowo” SW – 1 – 54 m Q = 69 m 3 /h SW – 2 – 56 m Q = 61 m 3 /h przy s = 8,3 m s = 8,8 m 2) Wodociąg Piątnica Q = 87,0 m 3 /h przy depresji s = 15,0 m SW – 2 – 69,0 m i Sw - 3 3) Wodociąg Drozdowo SW – 1 – 104,0 m SW – 2 – 111,5 m Zasoby eksploatacyjne wynoszą Q = 108,0 m 3 /h przy s = 19,9 m. 4) Wodociąg Jeziorko SW – 1 – 125,0 m SW – 2 – 125,0 m Zasoby eksploatacyjne ujęcia wynoszą Q = 29,0 m 3 /h przy s = 9,6 m. Wszystkie studnie zlokalizowane na terenie gminy posiadają wyznaczone strefy ochrony bezpośredniej o szerokości 8 – 10 m od zarysu urządzeń oraz ogrodzone są siatką. Na terenie stref ochrony bezpośredniej zabronione jest użytkowanie gruntów do celów nie związanych z eksploatacja ujęć wody należy zatem zapewnić: - odprowadzenie wód opadowych w taki sposób, aby nie przedostawały się do urządzeń służących do poboru wody - zagospodarowanie terenów zielenią - szczelne odprowadzenie sanitarnych. poza granice stref ścieków z urządzeń 11 Ujęcie w Dobrzyjałowie jako jedyne ujęcie w gminie posiada strefę ochrony pośredniej o promieniu 700 m. W obrębie strefy ze względu na możliwość pogorszenia jakości wody wprowadzono ograniczenie w użytkowanie gruntów i korzystania z wód w zakresie: - wprowadzenia ścieków do zieleni - stosowania środków ochrony roślin I – II klasy toksyczności - składowania nieczystości i odpadów stałych poza zorganizowanymi i odpowiednio zabezpieczonymi punktami - lokalizowania magazynów punktów ropopochodnych i innych substancji chemicznych niebezpiecznych dla środowiska - lokalizowania cmentarzy i grzebowisk zwierząt - lokalizowanie ferm chowu zwierząt. Pozostałe ujęcia wody na cele publiczne z uwagi na sprzyjające warunki hydrogeologiczne (występowanie w podłożu glin i iłów izolujących dostatecznie warstwę wodonośną) nie posiadają wyznaczonych stref ochrony pośredniej. 12 Tabela 4 Wyniki badań wody z dn. 01.09.2003 r. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Oznaczenie Mętność Barwa Zapach Smak Odczyn Przewodność właściwa Amoniak Azotyny Azotany Żelazo Mangan Ołów Kadm Jednostka pomiaru NTU mg/lPt PH Miejsce pobrania próbki Woda z sieci Woda podana Szkoła do sieci Podstawowa w Dobrzyjałowie 0,17 0,15 poniżej 5 poniżej 5 akceptowalny akceptowalny akceptowalny akceptowalny 7,7 7,8 µ /c m 20 0 C 427,7 445,1 mg/ mg/l mg/l mg/l Fe mg/l Mn mg/l mg/l poniżej 0,26 poniżej 0,016 23,8 poniżej 0,1 poniżej 0,0045 - poniżej 0,26 poniżej 0,016 20,7 poniżej 0,1 poniżej 0,0045 poniżej 0,1 poniżej 0,001 Badania mikrobiologiczne wody Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Nazwa oznaczenia Liczba ko lon ii b ak ter ii agar 22 0 C w 1 c m 3 wod y po 72 godz. Liczba ko lon ii b ak ter ii agar 37 0 C w 1 c m 3 wod y po 24 godz. Liczba bak ter ie grup y co li w 100 cm 3 wod y L i c zb a b ak te r i i Es che r ic h ia co l i lu b b ak ter ii grup y co li typ k a łow y 100 cm 3 wod y Liczba paciorkowców kałowych w 100 cm 3 wody Liczba clostridiów redukujących siarczany w 100 cm 3 wody Miejsce pobrania wody Woda z sieci Woda podana Szkoła do sieci Podstawowa hydrofornia w Dobrzyjałowie 0 0 0 0 0 0 0 - 0 - - Źródło: Wyniki badań wody przeprowadzonych 2004.06.11 przez Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Łomży. 13 Wyniki badań wody z wodociągu w Dobrzyjałowie przeprowadzone 2004.02.27 Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Oznaczenie Mętność Barwa Zapach Smak Odczyn Przewodność właściwa Amoniak Azotyny Azotany Żelazo Mangan Jednostka masy mg/l mg/lPt PH Miejsce pobrania próbki Z sieci – Z sieci - Szkoła Szkoła Podstawowa Podstwowa w Dobrzyjałowie w Kisielnicy – łazienka łazienka poniżej 0,7 poniżej 0,7 poniżej 5 poniżej 5 akceptowalny akceptowalny akceptowalny akceptowalny 7,8 7,8 µ /c m 20 0 C 438,9 441,3 mg/ mg/l mg/l mg/l Fe mg/l Mn poniżej 0,26 poniżej 0,016 5,4 poniżej 0,1 poniżej 0,0045 poniżej 0,26 poniżej 0,016 22,2 poniżej 0,1 poniżej 0,0045 Wyniki badań bakteriologicznych Lp. Nazwa oznaczenia Rodzaj próbki 1. 2. 3. 4. 5. Liczba kolonii bakterii agar 22 0 C w 1 cm 3 wody po 72 godz. Liczba kolonii bakterii agar 37 0 C w 1 cm 3 wody po 24 godz. Liczba bakterie grupy coli w 100 cm 3 wody Liczba bakterii Escherichia coli lub bakterii grupy coli typ kałowy 100 cm 3 wody Liczba paciorkowców kałowych w 100 cm 3 wody Miejsce pobrania wody Woda z sieci Woda podana Szkoła do sieci Podstawowa hydrofornia w Dobrzyjałowie Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi pochodząca z ujęcia podziemnego Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi pochodząca z ujęcia podziemnego - - 0 0 0 0 0 0 - - 14 Wyniki badań fizykochemicznych i mikrobiologicznych wody pobieranej z wodociągu Piątnica - badania z dn. 2004.04.07. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Oznaczenie Mętność Barwa Zapach Smak Odczyn Przewodność właściwa Amoniak Azotyny Azotany Żelazo Mangan Chlor wodny Jednostka masy NTU mg/lPt PH Miejsce pobrania próbki Woda z sicei Woda z sieci Szkoła Piekarnia Podstwowa ul. Krótka _________ 0,28 0,73 5 5 akceptowalny akceptowalny akceptowalny akceptowalny 7,3 7,3 µ /c m 20 0 C 250,3 432,3 mg/ mg/l mg/l mg/l Fe mg/l Mn mg/l Cl 2 poniżej 0,26 0,064 3,75 poniżej 0,1 poniżej 0,0045 - poniżej 0,26 poniżej 0,016 3,97 poniżej 0,1 poniżej 0,0045 - Wyniki badań mikrobiologicznych wody Lp. Nazwa oznaczenia 1. Liczba kolonii bakterii agar 22 0 C w 1 cm 3 wody po 72 godz. Liczba kolonii bakterii agar 37 0 C w 1 cm 3 wody po 24 godz. Liczba bakterie grupy coli w 100 cm 3 wody Liczba bakterii Escherichia coli lub bakterii grupy coli typ kałowy 100 cm 3 wody Liczba paciorkowców kałowych w 100 cm 3 wody Liczba clostridiów redukujących siarczany w 100 cm 3 wody 2. 3. 4. 5. 6. Miejsce pobrania wody Hydrofornia Piekarnia podawsana Piątnica do sieci ul. Krótka - - 0 0 0 0 0 0 - - - - 15 Wyniki badań fizykochemicznych i mikrobiologicznych wody pobieranej z ujęcia wody Piątnica z dn. 2004.07.12 Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Oznaczenie Mętność Barwa Zapach Smak Odczyn Przewodność właściwa Amoniak Azotyny Azotany Żelazo Mangan Ołów Kadm Jednostka masy NTU mg/lPt PH Miejsce pobrania próbki Hydrofornia Piekarnia podawana z Piątnica sieci ul. Krótka 0,45 0,290,73 5 5 akceptowalny akceptowalny akceptowalny akceptowalny 7,4 7,4 µS/cm 20 0 C 373,1 385,9 mg/ mg/l mg/l mg/l Fe mg/l Mn mg/l mg/l poniżej 0,26 0,097 3,5 poniżej 0,1 0,011 - poniżej 0,26 poniżej 0,016 3,1 poniżej 0,1 poniżej 0,0045 0,018 poniżej 0,0006 Wyniki badań mikrobiologicznych wody Lp. Nazwa oznaczenia 1. Liczba kolonii bakterii agar 22 0 C w 1 cm 3 wody po 72 godz. Liczba kolonii bakterii agar 37 0 C w 1 cm 3 wody po 24 godz. Liczba bakterie grupy coli w 100 cm 3 wody Liczba bakterii Escherichia coli lub bakterii grupy coli typ kałowy 100 cm 3 wody Liczba paciorkowców kałowych w 100 cm 3 wody Liczba clostridiów redukujących siarczany w 100 cm 3 wody 2. 3. 4. 5. 6. Miejsce pobrania wody Hydrofornia Piekarnia podawana Piątnica do sieci ul. Krótka - 2 0 0 0 0 0 0 - - - - 16 Wyniki badań fizykochemicznych i mikrobiologicznych wody z wodociągu w Jeziorku z dn. 2004.05.19 Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Oznaczenie Mętność Barwa Zapach Smak Odczyn Przewodność właściwa Amoniak Azotyny Azotany Żelazo Mangan Ołów Kadm Jednostka masy mg/l mg/lPt PH Miejsce pobrania próbki Woda z sieci Woda Szkoła podawana Podstwowa do sieci w Drozdowie poniżej 0,7 poniżej 0,7 5 5 akceptowalny akceptowalny akceptowalny akceptowalny 7,4 7,8 µS/cm 20 0 C 411,5 397,4 mg/ mg/l mg/l mg/l Fe mg/l Mn mg/l mg/l poniżej 0,26 0,052 2,3 poniżej 0,1 0,015 - poniżej 0,26 poniżej 0,016 6,6 poniżej 0,1 poniżej 0,0045 0,021 0,0015 Wyniki badań mikrobiologicznych wody Lp. Nazwa oznaczenia 1. Liczba kolonii bakterii agar 22 0 C w 1 cm 3 wody po 72 godz. Liczba kolonii bakterii agar 37 0 C w 1 cm 3 wody po 24 godz. Liczba bakterie grupy coli w 100 cm 3 wody Liczba bakterii Escherichia coli lub bakterii grupy coli typ kałowy 100 cm 3 wody Liczba paciorkowców kałowych w 100 cm 3 wody Liczba clostridiów redukujących siarczany w 100 cm 3 wody 2. 3. 4. 5. 6. Miejsce pobrania wody Woda z sieci Woda Szkoła podawana Podstawowa do sieci w Drozdowie - 0 0 0 0 0 0 0 - 0 - - 17 Wyniki badań fizykochemicznych z dn. 2004.07.12 Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12 13. Oznaczenie Mętność Barwa Zapach Smak Odczyn Przewodność właściwa Amoniak Azotyny Azotany Żelazo Mangan Ołów Kadm Jednostka masy NTU mg/lPt PH Miejsce pobrania próbki Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Hydrofornia Handlowe „Eximia” Jeziorko 0,23 0,30 5 5 akceptowalny akceptowalny akceptowalny akceptowalny 7,4 7,4 µS/cm 20 0 C 344,4 340,0 mg/ mg/l mg/l mg/l Fe mg/l Mn mg/l mg/l poniżej 0,26 poniżej 0,016 2,4 poniżej 0,1 poniżej 0,0045 - poniżej 0,26 poniżej 0,016 1,9 poniżej 0,1 poniżej 0,0045 0,023 poniżej 0,0007 Wyniki badań mikrobiologicznych wody Lp. Nazwa oznaczenia 1. Liczba kolonii bakterii agar 22 0 C w 1 cm 3 wody po 72 godz. Liczba kolonii bakterii agar 37 0 C w 1 cm 3 wody po 24 godz. Liczba bakterie grupy coli w 100 cm 3 wody Liczba bakterii Escherichia coli lub bakterii grupy coli typ kałowy 100 cm 3 wody Liczba paciorkowców kałowych w 100 cm 3 wody Liczba clostridiów redukujących siarczany w 100 cm 3 wody 2. 3. 4. 5. 6. Miejsce pobrania wody Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Hydrofornia Handlowe „Eximia” Jeziorko - 0 0 0 0 0 0 0 - 0 - - 18 Największy podmiot gospodarczy na terenie gminy OSM – Piątnica posiada własne ujęcie wody. Zgodnie z decyzją z dn. 09.01.2004 r. wydaną przez Starostwo Powiatowe w Łomży woda pobierana jest z 3 studni głębinowych o głębokościach: SW – 1B – 185,0 m SW – 2 – 136,0 m SW – 3 – 160,4 m Wszystkie studnie zlokalizowane są na terenie OSM – Piątnica Zasoby eksploatacyjne studni SW – 1B, Q = 35 m 3 /h przy depresji s = 10,51 m przy pracy ciągłej, przy pracy okresowej Q e = 60 m 3 /h przy s = 18,0 m SW – 2. SW – 3 pracują z wydajnością 35,0 m 3 /h tj. po ok. 17,5 m 3 /h każda. Ogólnie woda z ujęć wody gminy Piątnica charakteryzuje się dobrą jakością i spełnia wszystkie wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dn. 19.11.2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203 poz. 1718) pod względem bakteriologicznym i fizykochemicznym. 1.5. Wody powierzchniowe Sieć wodną gminy Piątnica stanowią rzeki Narew, Łojewek i Penza. Największym ciekiem wodnym na terenie gminy jest rzeka Narew. Narew jest prawostronnym dopływem Wisły I rzędu o powierzchni zlewni 75175,2 km 2 . Długość całkowita rzeki wynosi 484 km, w tym długość odcinka płynącego na terenie Polski 454 km. Rzeka bierze początek na terenie Białorusi na bagnach wschodniego skraju Puszczy Białowieskiej. Zlewnie górnej Narwi stanowią tereny stosunkowo słabo uprzemysłowione o charakterze typowo rolniczym oraz duże obszary leśne. Przy granicy białoruskiej zlokalizowano zbiornik zaporowy Siemianówka, pełniący funkcje rekreacyjną. Na terenie województwa podlaskiego rzeka przepływa przez teren Narwiańskiego Parku Narodowego o powierzchni 7350 ha. Obejmuje on 19 dolinę Narwi od miejscowości Suraż do Rzędzian i jest osobliwością przyrodnicza zwana „Polską Amazonką” w Europie Środkowej. Poniżej Parku Narew płynie zachodnią częścią Niziny Północno – Podlaskiej, która pod względem morfologicznym tworzą od północy Wysoczyzny Kolneńska, od południa Wysoczyzna Mazowiecka, natomiast środek zajmuje Kotlina Biebrzańska, która w kierunku zachodnim przechodzi w wąską, przełomowa Dolina Narwi. Rzeka początkowo wykorzystując w kierunku obniżenie zachodnim. Kotliny Poniżej Biebrzańskiej, ujścia Biebrzy płynie zmienia kierunek na południowo – zachodni, a następnie poniżej Jabłonki na północno – zachodni, wkraczając pod Łomżę w przełomowy odcinek doliny Narwi, rozciągając się poniżej basenu Wizny poniżej Pniewem i Łomżą objęte jest ochrona w ramach Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi (powierzchnia 7500 ha). Koryto rzeki poniżej Biebrzy jest nieuregulowane, poniżej Łomży pełne płycizn i przegłebień, z występującymi dolinie starorzeczami i czynnymi odnogami. Ważniejszymi dopływami tej części zlewni są: Biebrza, Gać z Jabłonką i Pisa. 20 Tabela 5 Jakość wód powierzchniowych rzeki Narew Rok ba dań Po ło że n i e stanowiska 2001 W mie śc i e Km b i egu r ze k i 203,6 U zasa dn ie ni e wybo ru stanowiska Okr eś len ie Rodzaj sieci P P ią tn ica K la sa wg W ska źn i ki ba dań k wa lif ikuj ąc e III mian o co li III mian o co li III mian o co li s t an u c z ys toś c i r zek i pow yże j ujś c i a ścieków z Ło mż y 1999 W mie śc i e 203,6 P Okr eś len ie P ią tn ica s t an u c z ys toś c i r zek i pon iż ej ujś c i a ścieków z Ło mż y 2002 W mie śc i e 203,6 P Okr eś len ie P ią tn ica s t an u c z ys toś c i c h lorof il „a” r zek i pow yże j ujś c i a ścieków z Ło mż y Źródło: „Raport o stanie środowiska województwa podlaskiego” www.WIOS.bialystok.pl Jak wynika z zestawienia większych źródeł zanieczyszczeń rzeki Narew na terenie gminy Piątnica istnieją dwa poważne źródła zanieczyszczenia rzeki Narew. Są to: Zespół Szkół Średnich i Zawodowych w Marianowie i Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piątnicy. Podczas oczyszczalni przeprowadzania Zespołu Szkół kontroli Średnich i wykazano, Zawodowych że w ścieki z Marianowie (oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna) mają podwyższoną wartość stężenia BZT 5 i fosforu ogólnego. Oczyszczalnia wymaga modernizacji, a zakład płaci kary. Natomiast na Okręgowa Spółdzielnię Mleczarską w Piątnicy nałożono odprowadzanych pochładniczych. kary do za przekroczenia środowiska wód stężeń związków gruntowych w azotu w ściekach 21 Jak wynika z opracowania WIOŚ „Stan środowiska województwa podlaskiego” Narew na odcinku powyżej Łomży cechowała się pod względem parametrów fizykochemicznych i biologicznych dobrą jakością wód. Tylko obniżone wartości miano coli typu kałowego wpłynęły na ocenę roczną klasyfikując wody rzeki w tym przekroju do III klasy czystości. Także w tym profilu zanotowało trzykrotnie w ciągu roku (maj, lipiec, sierpień) bardzo wysokie, ponadnormatywne stężenie chlorofilu „a”. Notowano również podwyższone wartości manganu. Rzeka Łojewek płynąca przez teren gminy Piątnica niesie na całej swej długości wody III klasy (stan na rok 1998, kiedy to po raz ostatni były przeprowadzane badania stanu czystości rzeki). Zgodnie z Zarządzeniem Prezesa Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej z 1972 r. w sprawie docelowego stanu czystości wód powierzchniowych płynących Polski dla wód Narwi, Łajewka, Penza zakłada się uzyskanie docelowo II klasy czystości. Jak wynika z raportu WIOŚ w latach 1998 – 2003 nie były przeprowadzane badania czystości rzeki Penza, dlatego trudno określić stan jej czystości. W „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Piątnica” stan czystości rzeki Penza został zakwalifikowany jako NON czyli rzeka niosąca wody pozaklasowe. Na stan wód powierzchniowych wpływa zapewne brak zbiorczego odprowadzania ścieków z terenu gminy lub brak przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach kolonijnych. Gmina Piątnica, jest gmina na terenie, której występują liczne podmioty gospodarcze, w tym jeden z największych zakładów mleczarstwa w Polsce, OSM Piątnica. Dlatego ważnym jest zaprowadzenie na terenie gminy zbiorczej sieci kanalizacyjnej. 22 1.6. Sieć wodociągowo – kanalizacyjna 1.6.1. Sieć wodociągowa Zapotrzebowanie ludności w wodę na terenie gminy Piątnica odbywa się z następujących ujęć: Piątnica, Drozdowo, Jeziorko, Dobrzyjałowo oraz Błażejowo - gmina Wizna. Zakładowe ujęcie wody posiada natomiast największy zakład produkcyjny OSM Piątnica. Ujęcie wody Piątnica Ujęcie wody stanowią 2 studnie głębinowe SW – 2 – studnia podstawowa o głębokości 69,0 m przy s = 15,0 m SW – 3 – studnia rezerwowa o głębokości 78,0 m przy s = 15,0 m Do poboru, pomiaru i uzdatniania wody służą: - 3 pompy głębinowe - 3 zbiorniki filtracyjne Ø 1600 mm FERROTEX - 2 zawory klapowe typ 2011 – K1 - 1 aerator A – 1200 - 1 zbiornik sprężonego powietrza ZP 15/1000 - 2 sprężarki powietrza AB 25 – 380 - 6 zaworów elektromagnetycznych membranowych ASCO typ 23824 VDC - 1 sterownik elektroniczny typ SUW – 4F - 1 zestaw do dezynfekcji podchlorynem sodowym - 1 wodomierz Z ujęcia wody korzysta 2215 osób. Rzeczywista wydajność urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody wynosi 211 m 3 /d. Potencjalna wydajność urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody to 250 m 3 /d. 23 Obiekt posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 31 lipca 2013 roku. Pobór wody dokonywany jest z dwóch studni głębinowych SW – 1 o głębokości 104,0 m oraz SW – 2 o głębokości 111,5 m. Wodociąg Drozdowo Do poboru i magazynowania, uzdatniania i pomiaru wody służą następujące urządzenia: - 2 pompy głębinowe - 2 zbiorniki wyrównawcze o pojemności 100 m 3 każdy - 2 zbiorniki hydroforowe o pojemności 3500 l każdy - 3 odżielażacze o średnicy 1500 mm - 1 chlorator C – 52 - 1 sprężarka - 2 wodomierze. Z ujęcia wody korzysta 1700 osób. Rzeczywista wydajność urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody wynosi 322 m 3 /d, wydajność potencjalna to 846 m 3 /d. Decyzją Starostwa Powiatowego w Łomży z dn. 13.07.2001 r. udzielono pozwolenie wodnoprawne na eksploatacje urządzeń i pobór wód podziemnych dla ujęcia wody Drozdowo ważne do 31.07.2006 r. Wodociąg Jeziorko Ujęcie wody stanowią studnie głębinowe SW – 1 i SW – 2. Studnia SW – 1 o głębokości 125,0 m Studnia SW – 2 o głębokości 125,0 m Zasoby eksploatacyjne wynoszą Q e = 29,0 m 2 /h przy s = 9,6 m. Do poboru, uzdatniania, magazynowania i pomiaru wody służą następujące urządzenia: - 2 pompy głębinowe 24 - 3 odżelażacze - 3 odmanganiacze - 2 zbiorniki hydroforowe - wodomierz. Ujęcie posiada udzielone przez Starostwo Powiatowe w Łomży pozwolenie wodnoprawne ważne do 31.01.2008 r. Wydajność rzeczywista urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody dla wodociągu Jeziorko wynosi 215 m 3 /d, wydajność potencjalna to 440 m 3 /d. Do wodociągu podłączonych jest 1480 osób. Wodociąg Dobrzyjałowo Woda do tego wodociągu pobierana jest z dwóch studni: SW – 1 o głębokości 54 m przy wydajności Q = 69 m 3 /h przy s = 6,8 m SW – 2 o głębokości 56 m przy wydajności Q = 61 m 3 /h przy s = 6,3 m Do wodociągu podłączonych jest 3100 osób, wydajność rzeczywista urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody wynosi 280 m 3 /d. Wydajność potencjalna istniejących urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody wynosi 340 m 3 /d. Ujęcie posiada udzielone pozwolenie wodnoprawne ważne do 30.06.2005 r. Znaczna grupa mieszkańców gminy 1490 osób korzysta natomiast z sieci wodociągowej Bożejewo położonego na terenie gminy Wizna. Ogólnie 80% mieszkańców gminy podłączonych do wodociągów zbiorczych. Dodatkowym ujęciem jest ujęcie zakładowe OSM w Piątnicy. Ujęcie składa się z następujących studni: SW – 1B – 185,0 m SW – 2 – 136,0 m SW – 3 – 160 m 25 Urządzeniami do poboru wody są: - 3 pompy głębinowe - 1 zbiornik wyrównawczy o pojemności 5 cm 3 - 3 pompy obiegowe wody - 4 odżielażacze Ø 1400 mm każdy - 1 aerator Ø 400 mm i wysokości czynne 600 mm - sieci sprężonego powietrza - 1 wymiennik jonitowy AQ/WJ-001 - 1 magnetyzer - 1 chlorotor C – 52 - 4 wodomierze. Ujęcie wody posiada pozwolenie wodnoprawne wydane decyzja z 03.01.2004 r. wydana przez Starostwo Powiatowe w Łomży. Jak wynika ze zbiorczego zestawienia poboru wody w roku 2002/2003 mieszkańcy gminy pobrali następujące ilości wody. Tabela 6 Ilość pobranej wody w latach 2002 – 2003 na terenie gminy Piątnica Lata 2002 Ilość pobranej wody 266762 Ilość wg metody uzdatniania a b c 120096 135366 11300 2003 246791 246791 Objaśnienia: Metoda uzdatniania wody b – stosowanie odzielaziacza i utleniacza c – stosowanie odmanganiania d e 26 1.6.2. Sieć kanalizacyjna Na terenie gminy dopiero zaczyna się rozbudowywać zbiorcza sieć kanalizacyjna. Na dzień 30.06.2004 r. na terenie gminy było 81 przyłączy kanalizacyjnych. Odprowadzenie ścieków odbywa się do szamb lub przydomowych oczyszczalni ścieków, dlatego trudno jest oszacować ilość wytworzonych na terenie gminy ścieków. Jak wynika ze zbiorczego zestawienia ilości wytwarzanych ścieków na terenie gminy zakłady przemysłowe wytworzyły 36242 m 3 ścieków w roku 2003 i 36560 m 3 ścieków w roku 2002. Ścieki te niosły ze sobą następujący ładunek substancji: - w roku 2002 zawiesiny ogólne - 14470,904 kg BZT 5 - 3462,57 kg CHZT – Cr - 18735,942 kg chlorki - 23550,791 kg Zakład OSM Piątnica emituje następujące ilości zanieczyszczeń w ściekach: Tabela 7 Wartości wskaźników zanieczyszczeń w ściekach Nazwa wskaźnika Wartość Jednostka mg O 2 /dm 3 BZT 5 - 1386,6 mg O 2 /dm 3 CHZT – Cr - 2055,8 mg/dm 3 Zawiesina ogólna - 408,4 mg/dm 3 Azot ogólny - 58,2 mg N/dm 3 Fosfor ogólny - 27,49 mg P/dm 3 27 Tabela 8 Ścieki oczyszczone posiadają następujące wskaźniki zanieczyszczeń Nazwa wskaźnika Wartość Jednostka BZT 5 - 16,7mg O 2 /dm 3 CHZT - 97,4 mg/dm 3 mg/dm 3 zawiesina - 24,35 mg/dm 3 Zakładowa oczyszczalnia jest mg O 2 /dm 3 oczyszczalnią mechaniczno – biologiczną, wytwarzającą dobowo 677 m 3 /dobę, z czego oczyszczonych ścieków jest 572 m 3 /dobę. Zgodnie z Decyzją Starostwa Powiatowego w Łomży wody opadowe odprowadzane są natomiast do cieku bez nazwy i dalej do rzeki Narew. Dobowo ilość wód opadowych nie może przekroczyć 71 m 3 /dobe. Do cieku bez nazwy odprowadzane są również wody pochłodnicze. Ich ilość nie może przekraczać 200 m 3 /dobę. W roku technologicznych, 2002 zakład natomiast w wytworzył roku 2003 2290.000 209.000 m3 ścieków m3 ścieków technologicznych, ścieków pochłodniczych wytworzył 44.000 m 3 /rok 2002 i w 2003 47.000 m 3 /rok. 1.7. Powietrze atmosferyczne Głównymi źródłami zanieczyszczeń do powietrza są ciepłownie miejskie (kotłownie), zakłady przemysłowe oraz rozproszone, indywidualne źródła ogrzewania, a także zanieczyszczenia komunikacyjne. Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń pochodzących głównie z procesów spalania energetycznego, należą: dwutlenek węgla, tlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i pyły. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska co roku publikuje listę największych emitorów zanieczyszczeń do powietrza w województwie. 28 Na liście tej znajduje się OSM Piątnica. Jak wynika z wykazu większych źródeł emisji OSM Piątnica emituje: SO 2 – 4 Mg/rok NO 2 – 6 Mg/rok Zakład nie emituje natomiast ponadnormatywnych ilości CO 2 i CO. Pomimo wszystko głównym źródłem zanieczyszczeń na terenie gminy są zanieczyszczenia pyłowe pochodzące z procesów energetycznego spalania paliw stałych, głównie węgla kamiennego, koksu i drewna. Dodatkowo na terenie gminy Piątnica źródłem zanieczyszczeń jest ruch kołowy, głównie na drogach krajowych nr 61 i 64. Na terenie gminy 75% energii cieplnej uzyskana jest na bazie węgla kamiennego, 10% stanowi energia uzyskiwana ze spalania gazu, a 15% ze spalania oleju opałowego. Na terenie gminy brak jest odnawialnych źródeł energii, natomiast z gazu sieciowego korzysta 0,9% mieszkańców. Jak wynika z zestawienia źródeł energii na terenie gminy w ostatnich 5 latach, zostały dokonane następujące inwestycje zainstalowania nowych źródeł energii. 1) Szkoła Podstawowa w Piątnicy – wymieniono źródło energii z węgla na olej opałowy. 2) Szkoła Podstawowa w Olszynach - wymieniono ogrzewanie z węglowego na olej opałowy. W tym samym czasie, czyli w latach 2000 – 2003 dokonano też modernizacji budynków będących pod zarządem gminy. 1) Szkoła Podstawowa w Dobrzyjałowie - w roku 2000 docieplono budynek szkoły oraz wykonano elewację. 2) Szkoła Podstawowa w Rakowie - w 2003 r. wykonano docieplenie budynku oraz wykonano elewację. 29 Tabela 9 Rodzaje systemów ogrzewania budynków podmiotów gospodarczych na terenie gminy Piątnica Lp. 1. Nazwa jednostki Bank Spółdzielczy, Piątnica, ul. Stawiskowa 30 2. Urząd Gminy w Piątnicy 3. Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Marianowie Rodzaj Paliwa Roczne zużycie Węgiel kamienny, 15, Mg olej opałowy 8,11 Węgiel kamienny 23,33 Mg Olej opałowy 2,523 Mg 4. Szkoła Podstawowa w Jeziorku Węgiel kamienny 4,03 Mg 5. Szkoła Podstawowa w Żelechach Węgiel kamienny 31,73 Mg 6. Szkoła Podstawowa w Rakowie Olej opałowy 4,655 Mg Węgiel kamienny, 4,6 Mg olej opałowy 3,001 Mg Boginie 7. Szkoła Podstawowa w Olszynach 8. Szkoła Podstawowa w Kisielnicy Węgiel kamienny 21,55 Mg 9. Szkoła Podstawowa w Drozdowie Węgiel kamienny 3,0 Mg Olej opałowy 23,25922 Mg Olej opałowy 92,27 Mg Olej opałowy 19,7356 Mg Olej opałowy 1,918 Mg Olej opałowy 83,618 Olej opałowy 5,113 Mg Olej opałowy 7,91 Mg 10. Stacja Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. 11. Zakład Piekarniczo – Cukierniczy L. Kosakowski i K. Karwowski Sp. J. 12. PPH EXIMA AGRICULTURE 2000 13. Instalatorstwo Sanitarne J.C.O. J. Zając 14. Zakład Piekarniczo – Cukierniczy Export – Import Kulesza 15. Stacja Paliw S.C. Brzózka Brzózka Kisielnica 16. POLMO Sp. z o.o. Piątnica 30 17. PPH Alustic S. Mroczkowski Olej opałowy 2,47 Mg Olej opałowy 5,808 Mg 19. Szkoła Podstawowa w Piątnicy Olej opałowy 55,53 Mg 20. Alustic Piątnica Olej opałowy 5,487 Mg Górki Sypniewo 18. Zakład Usługowo – Produkcyjne „ELTOM” S.C. K. I T. Tomczyk Elżbiecin Źródło: Na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Marszałkowskim woj. podlaskiego Jak wynika z informacji uzyskanych w Urzędzie Marszałkowskim woj. podlaskiego w latach 2002 – 2003 wyemitowano następujące ilości substancji do atmosfery. Tabela 10 Szacunkowy unos substancji do atmosfery w latach 2002 – 2003 na terenie gminy Piątnica Lata SO 2 NO 2 CO CO 2 Pył 2002 8,6388 2,351406 6,2456158 880,21706 0,5440817 2003 9,0947217 2,4872584 6,4585 929,15742 0,570874 Źródło: Obliczenia własne na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Marszałkowskim woj. podlaskiego Na terenie gminy badania jakości powietrza były przeprowadzane jedynie na terenie OSM Piątnica, ze względu na umieszczenie zakładu na liście najbardziej uciążliwych w województwie podlaskim. 31 Tabela 11 Wyniki badań wykonanych 20.11.2003 r. na terenie zakładu OSM Piątnica Lp. Zanieczyszczenie Stężenie [mg/m 3 ] Pomiarowe Dopuszczalne 1. Pył 26 50 2. Dwutlenek siarki 68 850 3. Tlenki azotu 194 400 4. Tlenek węgla 4 150 Źródło: Wyniki badań przeprowadzonych przez WJOŚ na terenie zakładu OSM Piątnica Jak wynika z rocznego zestawienia zużycia paliw OSM Piątnica w roku 2003 na cele opałowe zużyto 944,2 Mg oleju opałowego przez co wyemitowano następujący ładunek zanieczyszczeń: - pył – 2 Mg - SO 2 – 4 Mg - NO 2 – 6 Mg - CO – 1 Mg - CO 2 – 1891 Mg Jak wynika z decyzji Starostwa Powiatowego w Łomży z dn. 25.04.2004 r. na terenie Zakładu usytuowane są 3 kotły. Emisje dopuszczalne dla kotła k 1 , emitora E 1 kotła k 2 , emitora E 2 kotła k 3 , emitora E 3 32 Tabela 12 Emisje dopuszczalne Kocioł Zanieczyszczenie K1 SO 2 436 Pył 100 NO 2 400 CO 50 SO 2 436 NO 2 400 CO 50 Pył 100 SO 2 436 NO 2 400 CO 50 Pył 100 K2 K3 mg/m 3 Kolejnym źródłem zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy jest ruch kołowy na drogach krajowych nr 61 i 64 Dla dróg tych nie został opracowany Raport oddziaływania na środowisko, w związku z tym brak jest symulacji komputerowej unosu substancji do atmosfery. Na przedmiotowym przeprowadzane badania poziomu zanieczyszczeń. terenie nie były też 33 1.8. Środowisko akustyczne Hałas Największe zagrożenie hałasem stwarza hałas komunikacyjny szczególnie jeżeli wśród ogólnej liczby pojazdów dużą część stanowią samochody ciężarowe. Dotyczy to dróg krajowych, po których przewożone są towary od granicy do granicy państwa. Hałas powoduje również wzmożony przewóz towarowy i osobowy koleją. Drugim zasadniczym źródłem hałasu jest działanie dużych zakładów przemysłowych i usługowych. Ustawa Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 62, poz. 627) nakłada na Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska obowiązek ochrony stanu akustycznego środowiska i obserwację zmian w ramach państwowego minitoringu środowiska. Badania zostały przeprowadzone w dużych miastach województwa podlaskiego, gdzie istnieją drogi krajowe, głównie tranzytowe oraz w małych miejscowościach leżących przy trasach komunikacyjnych i drogach pozamiejskich przebiegających przez tereny wypoczynkowe. 34 Tabela 13 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych (wg załącznika do rozporządzenia MOŚZNiL z 13.05.1998 r., Dz. U. Nr 66, poz. 436) Lp. 1. 2. 3. 4. Przeznaczenie terenu a) Obszary A ochrony uzdrowiskowej b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny wypoczynkowo – rekreacyjne poza miastem b) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej c) Tereny zabudowy związanej ze stały m lub wielogodzinny m pobytem dzieci i młodzieży a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej innej niż zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczy mi c) Tereny zabudowy zagrodowej Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 ty s. Mieszkańców ze zwartą zabudową mieszkaniową i koncentracją obiektów administracyjny ch, handlowych, usługowych. Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważonym poziomem dźwięku A w dB Pozostałe obiekty Drogi lub linie i grupy źródeł kolejowe hałasu pora dnia – przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom pora nocy – przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom pora dnia przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom pora nocy – przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy 50 40 45 35 55 45 45 40 60 50 50 40 65 55 55 45 35 Na terenie gminy Piątnica nie były przeprowadzane badania poziomu hałasu PEM poza natężeniem hałasu na terenie OSM Piątnica. Co prawda przez teren gminy przebiegają drogi krajowe nr 61 i 64, lecz zarządca drogi krajowej Krajowy Zarząd Dróg i Autostrad nie posiada „Raportu oddziaływania na środowisko”, w którym zawarta byłaby symulacja komputerowa poziomu hałasu na trasie dróg 61 i 64 w granicach gminy Piątnica. Nie były też przeprowadzane badania pomiaru hałasu. Obecnie droga 61 jest przebudowywana, ciężki ruch samochodowy przeniesiony jest więc na drogę krajową nr 8. Dyrekcja Zarządu Dróg i Autostrad rozważa również możliwość przeniesienia ciężkiego ruchu samochodowego na drogę krajową nr 8 również po przebudowie drogi krajowej nr 61. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piątnicy Zakład należy do podmiotów uciążliwych dla środowiska, który musi posiadać pozwolenie zintegrowane w związku z tym Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadzał na terenie zakładu pomiary poziomu hałasu. Wyniki pomiarów elementarnych w porze nocnej Poziom hałasu 40,1 dB 40,2 dB Punkt pomiarowy 1 39,5 dB Średnie natężenie hałasu 40,3 dB 40,3 dB Punkt pomiarowy 2 40,3 dB 40,0 dB 39,7 dB 40,1 dB Średnie natężenie hałasu 40,3 dB 36 Wyniki badań z 24.10.2003 r. Dział serwatki L Punkt 3 Punkt 2 PEM L max L min leg 37,6 45,1 40,2 39,7 44,2 39,5 Odległość od 37,5 43,3 40,3 źródła 200 m 35,1 44,6 37,7 40,3 40,3 38,1 40,0 40,0 35,0 39,7 39,7 44,9 49,1 40,1 – elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące generowane jest przez urządzenia elektromagnetyczne typu linii i stacji transformatowych lub genaratorów telefonii komórkowej. Dla każdego z takich obiektów opracowany jest „Raport oddziaływania na środowisko”, w których dokładnie wyznaczone są strefy ochronne, których należy przestrzegać przy budowaniu tego typu obiektów. 1.9. Lasy Lasy gminy Piątnica należą do Nadleśnictwa Łomża. Stanową jeden z ważniejszych zasobów naturalnych gminy. Ogólnie lasy i zadrzewienia zajmują 4297 ha czyli 20% areału gminy. Gospodarka rolna jest ograniczona ze względu na mało korzystną strukturę wiekową i małe zróżnicowanie gatunkowe drzewostanów oraz małą odporność siedlisk leśnych państwowych, gospodarka polega na bilansowaniu zrębów z odnowieniami. W lasach prywatnych natomiast rola ogranicza się do pozyskiwania drewna na potrzeby budownictwa indywidualnego i na opał. Na terenie gminy odnowienia i zalesienia. Piątnica miały miejsce następujące zręby, 37 Tabela 15 Zręby, odnowienia i zalesienia na terenie gminy Łomża w granicach gminy Piątnica w latach 2002 - 2003 Lata Zręby Odnowienia 2002 7,68 ha 3,33 ha 2004 7,5 ha 12,28 ha Zalesienia 4,07 ha 0 ha Źródło: Informacje uzyskane w Urzędzie Marszałkowskim woj. podlaskiego Ogólnie na terenie gminy 2/3 ogólnej powierzchni stanowią lasy prywatne. Lasy Nadleśnictwa Łomża występują głównie w okolicach wsi: Wiktorzyn, Jeziorko, Drozdowo, Elżbiecin. W obrębie Nadleśnictwa Łomża występują następujące lasy uznane jako ochronne: • lasy wodochronne (8 ha siedlisk wilgotnych), • lasy położone w odległości do 10 km od miast powyżej 50 tys. mieszkańców. 1.10. Rozwój turystyki i rolnictwa ekologicznego jako strategiczne kierunki rozwoju województwa podlaskiego Jak wynika ze „Studium uwarunkowań kierunków rozwoju przestrzennego gminy Piątnica”. Część obszaru gminy położona jest na terenie Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi i jego strefie ochronnej oraz Obszaru Chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi. Na terenie gminy zlokalizowany jest ścisły rezerwat przyrody „Kalinowo”. Ważnym elementem środowiska przyrodniczego jest przepływająca w południowej jej części rzeka Narew z rozległą pradoliną. 38 Jednostka wyróżnia się wysokimi walorami krajobrazu naturalnego – wysokie wzniesienia i rozległa dolina Narwi, malownicze zbocza, duża lesistość, bogactwo roślinności oraz zabudowa wkomponowana w naturalne środowisko w większości o wartościach kulturowych. Przez teren gminy przebiegają również następujące szlaki turystyczne: • szlak pieszy „Chwały Oręża Polskiego” – niebieski – na trasie Nowogród – Łomża – Piątnica – Bronowo – Drozdowo – Wizna – Góra Strękowa – Zajki; • szlak pieszy żółty na tracie Łomża – Drozdowo – Wizna; • szlak samochodowy na trasie Łomża – Drozdowo – Wizna – Jeżewo – Białystok; • szlak wodny Narwi Rezerwat przyrody „Kalinowo” Został utworzony w 1972 roku na powierzchni 1,45 ha, a następnie powiększony w 1989 roku do 69,8 ha. Rezerwat obejmuje kompleks należący do Nadleśnictwa Łomża położony na południowym zboczu doliny Narwi pomiędzy Kalinowem i Drozdowem. Celem ochrony jest zachowane w stanie naturalnym wielogatunkowego lasu liściastego z zespołami grądu częściowego i grądu typowego oraz dąbrowy świetlistej z rzadkimi roślinami tworzącymi murawy kserotermiczne. Na terenie rezerwatu występuje 6 gatunków podlegających ochronie prawnej: lilia złotogłów, naparstnica zwyczajna, zawilec wielokwiatowy, rojnik pospolity, gnieździk leśny i podkolan biały. Na terenie rezerwatu występują liczne zakazy związanych z ochroną przyrody” • Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi obejmuje tereny położone w dolinie Narwi na odcinku od Bronowa do Łomży wraz ze strefą krawędziową w obrębie gmin: Łomża, Piątnica i Wizna na powierzchni około 500 ha. 39 Celem Parku wyróżniających wyginięciem jest się ochrona zlewowych występowaniem gatunków roślin i wielu zwierząt terenów rzadkich oraz doliny i Narwi, zagrożonych unikalnych wartości krajobrazowych. Walory przyrodnicze i krajobrazowe stanowią również warunki do prowadzenia działalności naukowej i dydaktycznej oraz turystyki kwalifikowanej, a stan czystości środowiska do upowszechniania rozwoju rolnictwa ekologicznego. Na terenie gminy Piątnica granica parku krajobrazowego przebiega od mostu na Narwi w Piątnicy Poduchowskiej, wzdłuż drogi krajowej nr 64 Piątnica – Jeżewo, dalej wzdłuż drogi Piątnica Bronowo obejmując grunty rolne i leśne położone w strefie krawędziowej oraz dno doliny Narwi w następujących wsiach: Piątnica Włościańska, Kalinowo, Drozdowo, Niewadowo, Rakowo Czechy, Rakowo Bagienne, Krzewo Stare, Kossaki i dalej w kierunku Bronowa w gminie Wizna. Wokół Parku utworzono strefę ochronną zwaną otuliną o powierzchni 11500 ha, której granicę w gminie Piątnica wyznacza most na Narwi, droga krajowa nr 64 oraz droga Wiktorzyn – Żelechy – Truszki i dalej w kierunki wsi Janczewo w gminie Wizna. Dla Parku i jego otuliny sporządzono plan ochrony zatwierdzony rozporządzeniem Wojewody Podlaskiego z dn. 27.04.1999 r. W granicach Parku i jego otuliny wyróżniono 4 strefy ochrony walorów przyrodniczych: • Strefę P I ochrony ścisłej, do której zaliczono istniejące i projektowany rezerwat przyrody oraz stanowiska lęgowe ptaków drapieżnych. • Strefę P II ochrony całkowitej obejmującą zalewane dno doliny Narwi w granicach parku, strefą krawędziową parku z istniejącymi lub projektowanymi mniejszymi formami ochrony: użytkami ekologicznymi, ziołoroślinami, szuwarami, olsami, lasami grupy I, miejscami obserwacji żółwia błotnego. • Strefę P III z wysoczyznową częścią parku, dolinową częścią otuliny i korytarzami ekologicznymi. • Strefę P IV, w skład której wchodzi wysoczyzna część otuliny. 40 Obszar chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi. Południowo – zachodnia część gminy położona jest w Obszarze Chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi. W skład obszaru wchodzą następujące wsie: Piątnica Poduchowska, Czarnocin, Penza, Drożęcin Stary, Nagórki, Drożęcin Lubiejowo. Celem ochrony na tym terenie jest zachowanie wyróżniających się krajobrazowo terenów o różnych typach ekosystemów. Na terenie gminy występują też użytki ekologiczne. Są to: • stanowisko roślinności murawowej i ksreotermicznej ze skalicą ziarenkowatą występujące na powierzchni 9,74 ha na południe od zabudowań wsi Niewodowo, • bogate gatunkowo zbiorowiska murawowe występujące na wschód od Drozdowa i na północ od Niewodowa na powierzchni 22,7 ha, • koryto Narwicy oraz zespoły roślinności wodnej i bagiennej położone na prawym brzegu Narwicy na odcinku od Kalinowa do Niewiadowa na powierzchni 116,1 ha, • starorzecza Narwi z zespołami roślinności wodnej. Na terenie gminy występują również liczne zabytki kultury, które mogą również być wykorzystywane jako atut pod kątem turystycznego zagospodarowania gminy. Wykaz obiektów zabytkowych Dobrzyjałowo 1. Zespół kościoła par. p.w. św. Stanisława: • kościół, murowany, 1860 r., nr rej. A- 59 • plebania, murowana, 1885 r., nr rej. A-125 • ogrodzenie z bramą, murowane, koniec XIX wieku. nr rej. A- 59 2. Cmentarz rzymskokatolicki, I połowa XIX wieku. nr rej. A- 296 3. Kaplica cmentarna, murowana, 1869 r. nr rej. A- 124 41 Drozdowo 1. Zespół kościoła par. p.w. św. Jakuba: • kościół, murowany, 1869-70, nr rej. A-104 • ogrodzenie z bramą, murowane, 1895 r., nr rej. A-104 • plebania, murowana, 1895 r. nr rej. A- 106 2. Cmentarz rzymskokatolicki, ok. 1809 r. nr rej. A- 306 3. Kaplica grobowa Lutosławskich, murowana, 1870 r. nr rej. A-105 4. Zespół dworsko-parkowy: • dwór, murowany, 2 połowa XVIII wieku, 1895 r. nr rej. A- 47 • park krajobrazowy, 2 ćwiartka XIX wieku. nr rej. A-222 5. Park górny, 2 połowa XIX wieku. nr rej. A- 48 Osada wczesnośredniowieczna nr rej. A-490 Kisielnica 1. Pozostałość zespołu dworskiego: nr rej. A-173 • Oficyna, murowana, 2 ćwiartka XIX wieku, nr rej. A-173 • Czworak, murowany, początek XX wieku, nr rej. A-173 • Spichlerz, murowany, 3 ćwiartka XIX wieku, nr rej. A-173 • Park, początek XX wieku. nr rej. A-173 2. Cmentarz wojenny z I wojny światowej. nr rej. A- 277 3. Mogiła zbiorowa z I wojny światowej nr rej. A-276 Piątnica 1. Zespół kościoła par.p.w. Przemienienia Pańskiego: • kościół, murowany, 1914 r, • plebania, murowana, 1880 r. nr rej. A-516 nr rej. A-281 2. Cmentarz rzymskokatolicki, początek XIX wieku. nr rej. A- 325 3. Zespół fortów ziemno-betonowych, 1882-1914 r., nr rej. A- 37 42 Rakowo Czachy 1. Osada wczesnośredniowieczna nr rej. A - 484 Gmina Piątnica ze względu na swój rolniczy charakter powinna być zagospodarowana pod kątem rozwoju agroturystyki. Na terenie gminy powinny powstać gospodarstwa agroturystyczne w pobliżu obszarów leśnych oraz w pobliżu rzeki Narwi. Gospodarstwa agroturystyczne powinne być nastawione na rozwój turystyki weekendowej, świątecznej, pobytowej oraz kwalifikowanej (np.: wędkarstwo, jeździectwo, spływy kajakowe itd.). Obecnie na terenie gminy Piątnica na bazę turystyczną składają się: • gospodarstwo agroturystyczne K. I M. Rydel w kol. Olszyny. Gospodarstwo położone w pobliżu Narwiańskiego Parku Narodowego, wokół otaczają obfitują w jagody i grzyby. Możliwość wędkowania w pobliskiej Narwi i Biebrzy. Przed domem znajduje się duży ogród oraz miejsce na ognisko i plac zabaw dla dzieci. Gospodarstwo dysponuje 5 pokojami dwuosobowymi. 2 łazienki, oddzielnie Wc, przejazdy bezpłatnie grill, dostęp do lodówki, kuchni, tv, sat, video. Bar, restauracja 8 km. sklepy 1,5 km. rzeka 8 km. żywność ekologiczna, gospodyni oferuje świeże ciasta sporządzane z produktów pochodzących z własnego gospodarstwa. • kompleks gastronomiczno – hotelarski Baranowski w Piątnicy, • motel „Zacisze” w Piatnicy, • bar gastronomiczny „Willi” w Kalinowie, • bar gastronomiczny „Konrad” w Drozdowie, • bar gastronomiczny „Milano” w Jeziorku, • bar gastronomiczny „Bors” w Kiesielnicy, • mini bar gastronomiczny w Marianowie, • bar gastronomiczny „Paradise” w Rakowo Bagnie, • bar gastronomiczny w Kisielncy, • bar gastronomiczny „Amigo” w Krzewie. 43 Jest to więc baza turystyczna niewystarczająca w stosunku do potrzeb i możliwości rozwojowych pod kątem zagospodarowania turystycznego gminy. Na terenie gmin brak jest również gospodarstw ekologicznych. Niechęć do tworzenia gospodarstw agroturystycznych spowodowana jest najprawdopodobniej obawą rolników przed ewentualnym niepowodzeniem przedsięwzięcia. Argumentem w kierunku rozwoju rolnictwa ekologiczne jest brak rozwiniętego przemysłu na przedmiotowym terenie, rolniczy charakter gminy z glebowe dominacją oraz rolnictwa stosunkowo ekstensywnego, niewielkie umiarkowane zanieczyszczenie warunki powietrza atmosferycznego. Są to więc warunki niezbędne do prowadzenia rolnictwa ekologicznego zgodnie z Ustawą o Rolnictwie Ekologicznym (Dz. U. Nr 38, poz. 452 z dn. 16.03.2001 r.). Ustawa ukierunkowuje warunki i metody przetwórstwa gospodarstw rolnych chcących prowadzić gospodarstwa ekologiczne. Natomiast Ustawa z dn. 26.11.98 r. o Finansach Publicznych (Dz. U. Nr 155 z 2003, Nr 15, poz. 148 z późn. zm.) normują zagadnienia dotacji dla gospodarstw ekologicznych oraz gospodarstw realizujących program przestawienia gospodarstwa rolnego na produkcję metodami ekologicznymi. Należy nadmienić, że tego rodzaju produkcja wymaga dużej wiedzy w zakresie metod produkcji oraz dużych wkładów pracy, która niejednokrotnie wykonywana jest ręcznie. Wymaga to aktywizacji społeczeństwa gminnego w zakresie rozwoju tego rodzaju produkcji. Koniecznym jest więc stworzenie Gminnego Centrum Przedsiębiorczości, które pomogłoby rolnikom w tworzeniu gospodarstw ekologicznych. Doradztwo dotyczyłoby: - metod produkcji i norm jakie powinny spełniać gospodarstwa ekologiczne zgodnie z Ustawą o rolnictwie ekologicznym, - pomocy w pozyskiwaniu alternatywnych lub dodatkowych źródeł dochodu w rolnictwie i na obszarach wiejskich, 44 - wszystkich formalności dotyczących rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, - możliwości utworzenia wspólnych przedsięwzięć ekologicznych oraz organizacji rolniczych grup producenckich, - promocja lokalnych produktów rolnych ( uczestnictwo w targach artykułów spożywczych rolnych), organizowanie lokalnych i ogólnopolskich imprez oraz uczestnictwo w nich, - stworzenia poszukiwanie i i promocji gminnego tworzenie nowych „produktu rynków zbytu lokalnego”, produktów rolnych. 1.11. Edukacja ekologiczna Jedyną formą edukacji ekologicznej na terenie gminy jest udział młodzieży w rokrocznie organizowanej przez Starostwo Powiatowe w Łomży akcji „Sprzątanie świata”. Uczniowie ze szkół z terenu miasta i gminy Piątnica zbierają selektywnie odpady – puszki aluminiowe, butelki PET, tekstylne. Poza tym, brak jest na terenie gminy rozpowszechnionej edukacji ekologicznej szczególnie wśród dorosłych. Jak wynika ze sprawozdania z udziału w akcji „Sprzątanie Świata – Polska 2003” w akcji wzięło udział 1374 uczniów z terenu gminy Piątnica oraz 136 osób powyżej 25 roku życia. Zebrano 57,5 m3 odpadów zmieszanych z terenu obiektu Zabytkowego „Forty”, lasów, okolic cmentarzy oraz Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi. Gmina bierze udział w akcji od 1998 roku. 45 1.12. Zagrożenia poważnymi awariami Na terenie gminy Piątnica istnieje możliwość występowania powodzi. Do terenów zalewowych zalicza się użytkowane rolniczo łąki i pastwiska w dolinie Narwi. W większości przypadków cykliczne zalewy wiosenne nie powodują większych strat gospodarczych z uwagi na fakt, że są to tereny wykorzystywane jako ekstensywne użytki zielone bądź nieużytki. W sporadycznych przypadkach podtopieniom ulega zabudowa gospodarcza zlokalizowana zbyt blisko brzegów Narwi. Na terenie gminy powołana jest ochotnicza drużyna ochrony przeciwpowodziowej. Ramowy regulamin Ochotniczych drużyn ochrony przeciwpowodziowej Na postawie § 4 pkt. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 marca 1977 r., w sprawie ochrony przed powodzią (Dz.U. nr 10, poz. 39). Główny Komitet ramowego Przeciwpowodziowy regulaminu ochotniczych ustala drużyn następujące wytyczne ratowniczych ochrony przeciwpowodziowej: 1. Podstawy prawne powołania ochotniczych drużyn ratowniczych Ochotnicze drużyny ratownicze ochrony przeciwpowodziowej są powołane i działają w oparciu o przepisy: 1. Art. 73 ustawy z dnia 24.X.1974 r. – Prawo wodne (Dz.U. nr 38, poz. 230). 2. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11.03.1977 r. w sprawie ochrony przed powodzią (Dz.U. nr 10, poz. 39). 3. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11.03.1977 r., w sprawie świadczeń dla osób, które uległy wypadkom przy wykonywaniu bezpośredniej ochrony przed powodzią (Dz.U. nr 10, poz. 40). 4. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11.03.1977 r., w sprawie zasad usprawiedliwienia zwolnień od pracy osób nieobecności biorących w pracy udział ochronie przed powodzią (Dz.U. nr 10, poz. 41). w i udzielania bezpośredniej 46 2. Organizacja ochotniczych drużyn 1. Na czele ochotniczej drużyny ratowniczej stoi komendant, powołany przez wójta gminy na okres 3 lat. 2. Komendant ochotniczej bezpośrednio drużyny przewodniczącemu ratowniczej podlega gminnego komitetu przeciwpowodziowego, którym z urzędu jest wójt gminy. 3. Do ochotniczej drużyny ratowniczej mogą być przyjmowane osoby, które ukończyły 18 lat i stan ich zdrowia pozwala na wykonywanie czynności związanych z przygotowaniem i udziałem w bezpośredniej ochronie przed powodzią. 4. Ochotnicze drużyny ratownicze powinny być zorganizowane spośród mieszkańców wsi znajdujących się na zagrożonych powodzią terenach. 5. Najmniejszą jednostką organizacyjną w drużynie ratowniczej jest sekcja. Dwie lub trzy sekcje tworzą drużynę. W ramach drużyny mogą być powoływane posterunki, patrole lub zespoły przeznaczone do wykonywania określonych zadań, zwłaszcza do obsługi urządzeń i sprzętu. 3. Zakres działania Do zadań ochotniczej drużyny ratowniczej należy w szczególności: 1. Udział w zapobieganiu i zwalczaniu skutków klęsk żywiołowych powodzi. 2. Udział w akcjach ratowniczych i niesienia pomocy ludności dotkniętej powodzią, a zwłaszcza podczas ewakuacji z terenów bezpośrednio zagrożonych oraz zabezpieczenia jej mienia. 3. Wykonywanie prac związanych z umocowaniem i zabezpieczaniem wałów przeciwpowodziowych, mostów i innych budowli. 4. Czuwanie nad stanem urządzeń zabezpieczających i sprzętu służącego ochronie przed powodzią ora obsługą tego sprzętu. 4. Wyposażenie 1. Wyposażenie ochotniczej drużyny ratowniczej w sprzęt techniczno – ratowniczy ustala się stosowanie do potrzeb związanych z 47 realizacją ustalonych dla tej drużyny zadań, z uwzględnieniem posiadanego w najbliższym magazynie przeciwpowodziowym sprzętu, materiałów i środków ochronnych. 2. Transport, maszyny i ciężki sprzęt mechaniczny niezbędny dla działań profilaktycznych i ochronnych w akcjach ratowniczych zabezpieczają gminne komitety przeciwpowodziowe. 5. Wskazówki 1. Szczegółową organizacją, skład osobowy, zakres działania i wyposażenie ochotniczych przeciwpowodziowej ustala drużyn ratowniczych wojewoda na ochrony wniosek wójtów zainteresowanych gmin. 2. Wojewódzkie komitety przeciwpowodziowe zapewniają przeszkolenia komendantów i członków drużyn ratowniczych w zakresie podstawowych działań i prac ochrony przed powodzią w dostosowaniu do lokalnych potrzeb. W celu eliminacji zagrożenia powodziowego należy wykluczyć z zabudowy terenów położonych w dolinach rzek i cieków wodnych znajdujących się w zasięgu cyklicznych zalewów i dostosowania zabudowy wsi do naturalnych warunków fizjograficznych. 48 Rozdział II Analiza SWOT Atuty rozwojowe • naturalne uwarunkowania sprzyjające produkcji zdrowej żywności, • stopniowa rozbudowa sieci kanalizacyjnej na terenie gminy, • dość dobre warunki glebowe, • korzystne do rozwoju turystyki, agroturystyki położenie gminy, • brak uciążliwego przemysłu co sprzyja tworzeniu gospodarstw ekologicznych, • obecność na terenie gminy dwóch ważnych dróg krajowych nr 61 i 64 • istnienie na terenie gminy składowiska odpadów, co umożliwia sprawne wdrażanie racjonalnej gospodarki odpadami, • możliwość produkcji alternatywnych źródeł energii (np.: biomasy) na glebach gorszej jakości, Słabe strony • niski poziom skanalizowania gminy, co wpływa negatywnie na stan środowiska przyrodniczego gminy, • zbyt słabo rozwinięty system selektywnej zbiórki odpadów „u źródła”, • zbyt słabo rozwinięte zaplecze do rozwoju turystyki i agroturystyki, • wciąż zbyt duża liczba kotłów węglowych, szczególnie w gospodarstwach indywidualnych w stosunku do kotłów opalanych na alternatywne źródła energii – np.: biomasę, olej, • niepełny zakres monitoringu (jakości gleb, emisji zanieczyszczeń do powietrza). 49 Szanse – czynniki zewnętrzne • program pomocy dla rolników w zalesieniu najsłabszych gleb • istnienie ustawy wspierającej rozwój rolnictwa ekologicznego • możliwość skorzystania z pomocy finansowej na cele środowiska (Fundusz Spójności, NFOŚiGW, WFOŚiGW, fundusze Strukturalne) • istnienie ustawy wspierającej termodernizację budynków oraz źródeł i sieci cieplnych. Zagrożenia • brak skutecznych przepisów z zakresu budownictwa i zagospodarowania przestrzennego, zabezpieczających środowisko przed degradacją oraz przez intensywną niezabudowanych. zabudową atrakcyjnych obszarów dotychczas 50 Rozdział III Cele i priorytety wynikające z zewnętrznych uwarunkowań 3.1. Program ochrony wód podziemnych i powierzchniowych W świetle II Polityki Ekologicznej Państwa poprawa stanu jakości wód ochrony zasobów wodnych przejawia się poprzez: 1. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych. 2. Zapobieganie zanieczyszczeniom wód podziemnych i powierzchniowych. 3. Przywrócenie wodom powierzchniowym i podziemnym właściwego stanu ekologicznego. Powyższym celom służą w skali kraju i województwa : 1. Złagodzenie deficytów czystej wody zwłaszcza w aglomeracjach miejskich. 2. Realizacja zlewniowych programów budowy i modernizacji systemu oczyszczalni ścieków. 3. Reforma systemu zarządzania wodą, w tym urealnienie opłat za korzystanie z wody. 4. Podjęcie realizacji programu intensywnego zalesiania obszarów wododziałowych, wododziałowych terenów nieprzydatnych dla rolnictwa. 5. Ograniczenie ilości nie oczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych kierowanych do wód, a także zwiększenie udziału wysokoefektywnych metod oczyszczania ścieków. 6. Ograniczenie wykorzystania wód podziemnych przez przemysł do niezbędnych potrzeb. 51 7. Zlikwidowanie deficytów wody w miastach oraz zapewnienie wody odpowiednich parametrach sanitarnych dla celów konsumpcyjnych produkcyjnych na wsi. 8. Poprawa jakości wód podziemnych i powierzchniowych poprzez ograniczenie odpływu powierzchniowych oraz ścieków socjalno-bytowych poprawa i ochrona do wód jakości wód podziemnych. CEL STRATEGICZNY 1. Poprawa jakości wód powierzchniowych. 2. Ochrona przed zanieczyszczeniami wód podziemnych. Priorytet: 1. Podniesienie jakości wód powierzchniowych. 2. Ochrona wód gruntowych przed zanieczyszczeniami sanitarnymi i przemysłowymi. Działania średniookresowe do roku 2007 1) Przeprowadzenie dokładnej inwentaryzacji „dzikich” wysypisk śmieci. Zorganizowaną zbiórkę odpadów należy objąć 100% mieszkańców gminy. Jednocześnie przeprowadzić z szeroką inwentaryzacją akcję „dzikich” edukacyjną w wysypisk zakresie należy racjonalnej gospodarki odpadami na terenie gminy. Mieszkańcy gminy muszą zdawać sobie sprawę z faktu, że „dzikie” wysypiska są jednym z powodów złej jakości wody do picia. Jak wynika z Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami na terenie gminy Piątnica istnieje 10 miejsc nielegalnego składowania odpadów, w których zdeponowanych jest 20 Mg odpadów. W związku z powyższym należy wysypiska te uporządkować i nie dopuszczać do dalszego tworzenia tego rodzaju wysypisk. Należy podnieść stopień zwodociągowania gminy do poziomu 100%. W tym celu gmina planuje budowę sieci wodociągowej we wsi Olszyny, budowę sieci wodociągowej we wsi Drozdowo oraz przebudowę wodociągu 52 w Piątnicy, jak również budowę sieci wodociągowo – kanalizacyjnej w Czarnocinie. Dzięki tym inwestycjom 100% mieszkańców gminy będzie miało nieograniczony dostęp do wody, o jakości spełniającej kryteria niezbędne dla wody przydatnej do spożycia. Rozbudowując sieć wodociągową koniecznym jest rozbudowa sieci wodociągowej, by nie dopuścić do nadmiernego zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych. Z ekologicznego punktu widzenia budowa scentralizowanej kanalizacji jest priorytetem w gminie dla miejscowości, w których zlokalizowane są, lub będą, zakłady obsługi ludności generujące znaczne ilości ścieków sanitarnych w skali lokalnej np.: zlewnia mleka, szkoła, ośrodek zdrowia, ośrodki wypoczynkowe. Na terenach zabudowy kolonijnej i we wsiach o dużym rozproszeniu zabudowy należy zamontować przydomowe oczyszczalnie ścieków. Na terenie gminy Piątnica w roku 2004 zostanie zakończona inwestycja budowy kanalizacji sanitarnej w Piątnicy Poduchowskiej z budową przepompowni i połączeniem kanałów tłocznych do miejskiej oczyszczalni ścieków w Łomży. Wybudowana zostanie również kanalizacja sanitarna wraz z siecią wodociągową we wsi Czarnocin. II etapem skanalizowania gminy będzie budowa sieci kanalizacyjnej z połączeniami w miejscowości Piątnica na ul. Sadowej, Fortecznej i części ul. Ogrodowej i Wesołej. Etap III to budowa kanalizacji sanitarnej w Piątnicy Poduchowskiej na ul. Wesołej (część), Ogrodowej (część), Nowej, Fortecznej (część), Nowoprojektowanej, Północnej, 33 Pułku Piechoty, Polnej, Zielonej, Łąkowej, Stawiskowej (część) i pozostała część Piątnicy. Ten etap skanalizowania gminy zakończony będzie w roku 2005. W roku 2006 zakończona natomiast zostanie budowa kanalizacji sanitarnej we wsiach Piątnica Włościańska i Kalinowo. 53 Ścieki sanitarne będą transportowane do głównej przepompowni ścieków P1 zlokalizowanej przy rzece Narew, skąd za pomocą rurociągu tłocznego pod rzeką Narew będą przekazywane do oczyszczalni miejskiej. W dalszej kolejności skanalizowane będą następujące wsie: Drozdowo, Rakowo Czachy, Rakowo Boginie, Niewiadowo, Krzewo (ze względu na wielkość wsi, zwartość zabudowy i lokalizację ich na obszarze łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi) oraz Dobrzyjałowo, Jeziorko, Olszyny, Kisielnica, Kownary i Budy Czarnockie (z uwagi na wielkość wsi i zwartość zabudowy). Obszary o zabudowie rozproszonej kolonijnej, gdzie nieracjonalna wydaje się budowa systemów scentralizowanych, zostanie skanalizowana indywidualnymi przyzagrodowymi oczyszczalniami ścieków. Na dzień sporządzania gminnego Programu Ochrony Środowiska brak jest projektu wykonania przyzagrodowych oczyszczalni ścieków. Proponuje się więc oczyszczalnie typu Ecolo – Chief, które są oczyszczalniami biologicznymi do oczyszczania ścieków bytowo – gospodarczych. Przyjęta technologia daje 95 – 97% redukcji ładunku zanieczyszczeń dostających się bezpośrednio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Na dzień dzisiejszy odprowadzenie ścieków we wsiach odbywa się do zbiorników bezodpływowych, które często są nieszczelne. Powoduje to zagrożenie dla ujęć wody znajdujących się na terenie gminy i będących źródłem wody pitnej. Gromadzone ścieki są niejednokrotnie wywożone na użytki rolne i tam wylewane. Powoduje to znaczne zanieczyszczenie środowiska. Ważna jest również edukacja ekologiczna w kierunku przechowywania nawozów sztucznych i oborników na nieprzepuszczalnych płytach ze ścianami bocznymi oraz gnojowicy w szczelnych zbiornikach celem zabezpieczenia wycieków agresywnych zanieczyszczeń do gruntu i przedostania się do wód gruntowych i podziemnych. 54 Działania długookresowe do roku 2014 1) Kontynuacja zadań średniookresowych 2) Dalszy monitoring jakości wód podziemnych i powierzchniowych. 3.2. Program ochrony powietrza W celu poprawy jakości powietrza należy: 1) Ograniczyć emisję zanieczyszczeń gazowych i pyłowych oraz jej skutków pochodzących w szczególności z urządzeń energetyki cieplnej, przemysłu, składowisk odpadów komunalnych oraz związanych z ruchem komunikacyjnym poprzez: • instalowanie urządzeń eliminujących emisję zanieczyszczeń lub ograniczających ją do poziomu normatywnego • stosowanie proekologicznych nośników energii, w tym szczególnie ze źródeł odnawialnych • ustalenie stref ograniczonego użytkowania na obszarach przekroczenia norm zanieczyszczeń 2) Uchwalenie dopuszczalnego poziomu niektórych substancji określonych przepisami w planach miejscowych i ich egzekwowaniu, zwłaszcza w odniesieniu do Narwiańskiego Parku Narodowego, Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego oraz terenów mieszkaniowych. 3) Uwzględnienie wyników monitoringu powietrza w procesach sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz podejmowania decyzji dotyczących realizacji zagospodarowania. CEL STRATEGICZNY 1) Ograniczenie zanieczyszczeń powietrza ze wszystkich źródeł. Zgodnie z PPOŚ dla powiatu łomżyńskiego cel ten będzie realizowany przez: • Zmniejszenie zużycia energii na potrzeby produkcyjne i bytowe ludności • Ograniczenie emisji „u źródła” w energetyce • Ograniczenie zanieczyszczeń komunikacyjnych powietrza. 55 Czynnikami negatywnie wpływającymi na jakość powietrza na terenie gminy Piątnica są: 1) Zła jakość dróg gminnych, 2) Istnienie drogi krajowej nr 61 i 64, 3) Źródła niskiej emisji zanieczyszczeń. Działania średniookresowe do 2007 W najbliższym czasie planowane są następujące inwestycje mające na celu poprawę nawierzchni dróg. 1) rozbudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej na trasie Dobrzyjałowo – Kownary, 2) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej przez wieś Elżbiecin (od drogi krajowej nr 64 Piątnica – Białystok do drogi wojewódzkiej), 3) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej przez wieś Krzewo pod górę do drogi powiatowej, 4) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej we wsi Drożęcin – Lubiejowo od drogi powiatowej Piątnica – Chludnie, 5) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej przez wieś Nowy Cydzyn w kierunku do drogi Stary Cydzyn – Jeziorko oraz za wsią Nowy Cydzyn do drogi powiatowej Górki Sypniewo – Dobrzyjałowo, 6) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej Truszki – Kosaki, 7) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej we wsi Żelechy do drogi krajowej nr 64 Piątnica – Białystok, 8) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej we wsi Kisielnica do stadniny), 9) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej przez wieś Wyrzyki na odcinku 300 m, 56 10) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej przez wieś Dobrzyjałowo oraz do cmentarza, 11) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej we wsi Drozdowo (ul. Kraska), 12) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej przez wieś Zabawka od drogi wojewódzkiej Piątnica – Jedwabne do drogi krajowej nr 64 Piątnica – Jeżewo, 13) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej Marianowo – Budy Czarnockie, 14) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej we wsi Elżbiecin do drogi wojewódzkiej Piątnica – Jedwabne, 15) przebudowa drogi gminnej wraz z ułożeniem nawierzchni asfaltowej we wsi Kalinowo do drogi krajowej nr 64 Piątnica – Jeżewo, 16) przebudowa drogi gminnej równoległej do drogi powiatowej we wsi Piątnica Włościańska. Przebudowa dróg spowoduje: - właściwą organizację ruchu poprzez wyrównanie nawierzchni drogi i brak nierówności poprzecznych, sprzyjać będzie ciągłości ruchu, jazdy z jednakową prędkością optymalną (wyeliminowane zatrzymywania się i zwolnienia przed nierównościami jezdni) i w efekcie wyeliminowanie miejscowych emisji tlenku węgla, węglowodorów alifatycznych, zadymienia, - sposobem nieinwestycyjnym ograniczającym emisje i imisję zanieczyszczeń jest prędkość jazdy. Zmniejszenie prędkości z 90 km/h do 50 km/h w terenach zabudowanych powoduje niższą emisje spalin. 17) Należy przeprowadzić sukcesywną zmianę ogrzewania z węglowego na alternatywne źródło energii tj. olej opałowy, gaz ziemny, biomasa. 57 Działanie to powinno być przeprowadzone dwuetapowo: Etap I - Sukcesywna zmiana systemów grzewczych w budynkach będących pod zarządem gminy. Etap II - Intensywna edukacja ekologiczna na temat konieczności zmiany systemów ogrzewania w gospodarstwach indywidualnych. Należy mieszkańcom gminy uświadamiać korzyści wynikające ze zmian kotłów z węglowego np.: na biomasę. Jednocześnie należy zachęcać ich do uprawy np.: wierzby energetycznej na gruntach gorszej jakości. Argumentami przemawiającym za uprawą wierzby energetycznej są: • nasilenie prac związanych z uprawą wierzby przypada na okres zimowy, który w rolnictwie jest tzw. okresem bezruchu, • niskie nakłady pracy ludzkiej, • wysoka produktywność, • możliwość wykorzystania dużych powierzchni gleb do uprawy, • możliwość zastosowania standardowych maszyn do uprawy gleby i z drobnymi adaptacjami do zbiory biomasy, • uprawa wierzby rozwiązuje częściowo problem zaopatrywania wsi w energię cieplną, • przyszłościowo nieograniczony rynek, • ograniczenie bezrobocia poprzez tworzenie nowych miejsc pracy w przemyśle przetwarzającym i wykorzystującym biomasę. Uprawa wierzby energetycznej przynosi pewne korzyści. Są to: - dla rolników uprawiających: bezpłatny opał, zyski ze sprzedaży sadzonek oraz stały pewny dochód ze sprzedaży wierzby jako paliwa; - dla środowiska: czyste paliwo, które w trakcie wzrostu pochłania CO 2 oraz możliwość utylizacji odpadów ściekowych plantacjach zgodnie z prawem ochrony środowiska. na 58 Równocześnie z wymianą ogrzewania należy przeprowadzić termodernizację budynków. Termodernizację, w budynkach będących pod zarządem gminy należy rozpocząć od budynków będących w złym stanie technicznym, w których przeprowadzono zmianę systemu ogrzewania z węglowego na alternatywne źródła energii. Gmina planuje jednocześnie w latach 2004 – 2006 budowę nowego budynku gminy. Spowoduje to niższe koszty eksploatacji budynku, który jednocześnie będzie mógł pomieścić niezbędną do obsługi ludności liczby pracowników. Działania długookresowe do roku 2011 1) Kontynuacja działań rozpoczętych oraz średniookresowych rozpoczynanie (kontynuacja nowych inwestycji inwestycji w zakresie ochrony powietrza). 2) W dalszej perspektywie gmina zamiesza wdrożyć opracowaną koncepcję gazyfikacji gminy. Koncepcja ta zakłada III etapowe zgazociągowanie gminy: I etap – Piątnica Poduchowska, Piątnica Włościańska, Kalinowo, Drozdowo, Niewadowo, Rakowo Boginie, Rakowo Czachy, Czarnocin, Marianowo, Budy Czarnockie, Stary Cydzyń, Kisielnica, Nowy Cydzyń, Górki Sypniewo. II etap – Stare Krzewo, Nowe Krzewo, Kossaki, Rządkowo, Jeziorko, Górki Szewkowo, Dobrzyjałowo, Motyka, Budy Mikołajka, Wyłudzin, Olszyny. III etap – Elżbiecin, Zabawka, Kolonia Kalinowo, Wyrzyki, Kobylin, Pęza, Stary Cydzyn, Nagórki, Drożęcin Lubiejowo, Kolonie Olszyny, Wiktarzyn, Zelechy, Truszki, Murawy. 59 3.3. Program ochrony przed hałasem Na terenie gminy Piątnica występują punktowe źródła hałasu, są to: • punktowo, zakłady produkcyjne, szczególnie OSM Piatnica, • ruch na drogach krajowych nr 61 i 64, • zła jakość nawierzchni dróg gminnych. Priorytet: 1) Poprawa stanu środowiska akustycznego gminy. Działania średniookresowe do roku 2007 1) Tworzenie zadrzewień wzdłuż dróg celem ograniczenia hałasu drogowego. 2) Zmniejszenie oddziaływania źródeł hałasu przemysłowego poprzez zabezpieczenia techniczne i zmiany technologiczne. 3) Po przebudowie nawierzchni dróg poprawa stanu środowiska nastąpi dzięki: • zmianie nawierzchni, braku kolein i ubytków, przez co samochody nie będą musiały np. hamować, w dalszej perspektywie czasowej dzięki postępowi techniczno-technologicznemu przemysłu samochodowego oraz lepszych rodzajów nawierzchni drogowych – wartość hałasu zmniejszy emisję do otoczenia o 1 dB co pięć lat na pojazd. 4) Opracowanie Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego. W dokumencie tym powinny znaleźć się dopuszczalne natężenia hałasu dla terenów każdego rodzaju. 5) Określenie zasad i warunków lokalizacji nowej zabudowy, szczególnie w stosunku do dróg krajowych i wojewódzkich, linii kolejowych, a także linii energetycznych wysokich napięć. 6) Wyznaczenie i zachowanie odpowiednich stref ochronnych dla linii WN, stacji elektroenergetycznych wysokich napięć 7) Inwentaryzacja i monitoring województwa podlaskiego. WIOŚ źródeł PEM na terenie 60 Działania długookresowe do roku 2011 1. Kontynuacja działań średniookresowych. 2. Sporządzenie przez Starostwo Powiatowe w Łomży mapy akustycznej powiatu zgodnie z Ustawą prawo ochrony środowiska. 3. Dalszy monitoring warunków akustycznych i PEM na terenie gminy. 3.4. Ochrona powierzchni Ziemi Podstawowym czynnikiem degradującym powierzchnię ziemi była dotychczas niekontrolowana znacznej dewastacji leśnych. Eksploatacja uległo eksploatacja kilkanaście prowadzona kopalin, hektarów była w wyniku użytków dorywczo, bez której rolnych i rozpoznania geologicznego złóż i planów rekultywacji pozostałych wyrobisk. Drugim czynnikiem degradacji gleb jest źle zorganizowana gospodarka odpadami. 1. Likwidacja źródeł zanieczyszczenia powierzchni ziemi powinna odbywać się poprzez: • likwidację nielegalnych wysypisk odpadów, • dostosowanie komunalnych wysypisk odpadów do wymogów przepisów sanitarnych z priorytetem obszarów chronionych, • stosowanie środków technicznych zmniejszających ilość emitowanych zanieczyszczeń. 2. Ograniczenie niekorzystnych skutków przemysłowej eksploatacji złóż mineralnych, poprzez stosowanie odpowiedniej technologii i rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych. 3. Ochrona gleb przed erozją wietrzną i wodną oraz niekorzystnymi zmianami stosunków wodnych, przez zalesienia, zadrzewiania i odpowiednie zabiegi agroturystyczne na obszarach gruntów ornych i zapewnienie właściwej realizacji i funkcjonowania systemów melioracji wodnych. 61 4. Ochrona wartościowych gatunków rolnych przed nieuzasadnionym przeznaczeniem na cele nierolnicze w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. CEL STRATEGICZNY • Ochrona powierzchni ziemi przez odpowiednią, zgodną z Ustawą o odpadach - gospodarkę odpadami. • Odpowiednie zagospodarowanie wyrobisk po wydobyciu surowców mieszanych. Priorytet: 1) Uruchomienie selektywnej zbiórki odpadów. 2) Ochrona powierzchni Ziemi przez odpowiednie zagospodarowanie wyrobisk po wydobyciu surowców mineralnych. 3) Prowadzenie racjonalnej eksploatacji złóż mineralnych z zachowaniem wymogów Prawo geologiczne i górnicze. Działanie średniookresowe do roku 2007 1. Należy przeprowadzić badania gleby w Stacji Rolniczo-Chemicznej i stosować się do zaleceń specjalistów w zakresie nawożenia i eksploatacji gleb. Prócz wytycznych otrzymanych ze Stacji Rolniczo-Chemicznej mieszkańcy gminy powinni być przeszkoleni w zakresie właściwego wykorzystania gleb i skutków ich złego eksploatowania. 2. Nadal należy ulepszać gospodarkę odpadami, która w gminie nie jest zorganizowana zgodnie z Ustawą o odpadach. Zorganizowaną obsługę w zakresie wywozu odpadów należy objąć 100% mieszkańców oraz wprowadzić selektywną zbiórkę odpadów. W celu realizacji tego zadania należy przeprowadzić akcję informacyjno - edukacyjną zarówno wśród młodzieży jak i dorosłych (np. : organizowanie konkursów promujących selektywną zbiórkę odpadów, spotkania z mieszkańcami wsi, dalsze przeprowadzanie akcji „Sprzątanie Świata”. 3. Dalsza inwentaryzacja „dzikich” wysypisk odpadów. Zlokalizowane „dzikie” składowiska odpadów należy uprzątnąć, a tereny, które tego wymagają zrekultywować. By uniknąć powtórnego tworzenia „dzikich” 62 składowisk odpadów należy w porozumieniu ze Strażą Leśną kontrolować stan czystości lasów i karać tworzących je mieszkańców gminy. 4. Rozpoczęcie mineralnych wydobywa rekultywacji lub się wyrobisk zamykanie surowce i po wydobywaniu rekultywacja słabej jakości. wyrobisk, Tereny surowców z których wyrobiskowe po rekultywacji należy nawozić, a następnie zagospodarować, najlepiej w kierunku leśnym. Działania długookresowe do 2011 1) Kontynuacja działań średniookresowych 2) Dalszy minitoring gleb 3) Wdrażanie prawidłowej gospodarki odpadami. 3.5. Ochrona środowiska przyrodniczego Celem ochrony przyrody jest zachowanie cennych ekosystemów tj. zapewnienie im trwałości poprzez utrzymanie warunków w jakich systemy funkcjonują. Zmiana jednego z czynników (np. sposób użytkowania ekosystemu przez człowieka, zmiana klimatu itd.) powoduje destrukcje pierwotnego układu ekologicznego. Szczególnie narażone na przekształcenie są lasy oraz półnaturalne układy ekologiczne, ukształtowane w wyniku działalności człowieka (np. łąki, pastwiska, strumienie, rzeki, torfowiska, uprawy). Lasy są składnikiem wielu obiektów i obszarów chronionych Parków Narodowych i rezerwatów przyrody. Lasy silnie przekształcone przez człowieka można unaturalniać wykorzystując spontaniczne procesy dynamiki roślinności bądź zabiegi hodowlane. Sposoby renaturalizacji ekosystemów leśnych mogą być realizowane poprzez unaturalnienie struktury lasu (dotyczy układów mało zniekształconych) przebudowę drzewostanów o zniekształconych składach gatunkowych, zakrzewienie gruntów rolnych i połąkowych. Półnaturalne układy ekologiczne (łąki, murawy, pastwiska) ukształtowane w wyniku gospodarki człowieka często obfitują w rzadkie gatunki flory i 63 fauny. Żyzne łąki świeże i wilgotne po zaprzestaniu koszenia ulegają szybkim przemianom. Po kilku latach w ich miejscu wykształcają się zbiorowiska zdominowane przez jeden lub kilka gatunków, a po nich wkraczają krzewy i drzewa. Dlatego konieczne są: wypas, koszenie, nawożenie. Wypas jak udowodniono jest dobrą metodą powstrzymania spontanicznej sukcesji wtórnej (lub jej hamowanie) oraz wielu gatunków łąkowych, pastwiskowych runowych. Niezwykle ważny jest rytm koszenia (liczba pokosów), pora koszenia oraz usuwanie bądź pozostawienie skoszonej biomasy. Koszenie stosuje się w celu utrzymania półnaturalnych układów ekologicznych. Jest skutecznym narzędziem powstrzymującym sukcesje, przeciwdziała wkraczaniu gatunków drzewiastych i krzewiastych do zbiorowisk nieleśnych. Bardzo specyficznym elementem przyrody na terenach intensywnie użytkowych rolniczo są układy ekologicznie związane z prowadzonymi przez człowieka uprawami rolnymi. Ich istnienie jest ściśle związane z utrzymaniem ekstensywnych i względnie prymitywnych sposobów uprawy. Torfowiska – są układami przyrodniczymi zdeterminowanymi przez wodę. Ochronę takich układów realizuje się poprzez ochronę złoża torfowego, ochronę procesu torfotwórczego i ochronę unikatowej przyrody żywej torfowiska. Zagrożeniami są odwadnianie i melioracje w bezpośrednim sąsiedztwie. Renaturalizacja torfowiska jest możliwa gdy degradacja układu została zahamowana we wczesnych etapach. Rzeki – są szczególnie narażone na zanieczyszczenia wód. Mają one zdolność samooczyszczania wód, w którym szczególną rolę pełni roślinność cieków. Celem ochrony rzek jest utrzymanie procesów kształtujących te ekosystemy: - należy utrzymać ciągłość procesów rozwoju linii koryta rzecznego - należy utrzymać ciągłość procesów kształtujących morfologię dna i brzegów rzeki, - należy zachować reżim morfologiczny rzeki, 64 - należy utrzymać strukturę szaty roślinnej w korycie rzeki i na dnie doliny rzecznej, - należy chronić zespoły fauny rzecznej i gatunki o znaczeniu kluczowym w tych ekosystemach. Priorytet: Ochrona obszarów i obiektów przyrodniczych znajdujących się na terenie Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi, co przyczyni się do wzrostu zainteresowania turystycznego gminą. Działania krótkookresowe do roku 2007: 1) Zalesienie gruntów porolnych w celu uzyskania 30% zalesienia gminy do roku 2023. Na terenie gminy Piątnica, do roku 2007 Plan Urządzania Lasów Nadleśnictwa Łomża przewiduje: Lata Zręby Odnowienia Zalesienia 2004 5,05 ha 2,90 ha - 2005 0 ha 5,06 ha - 2006 2,64 ha - - 2007 0,58 ha 2,64 ha - Zwiększenie stopnia zalesienia powinno być wzmożone szczególnie na terenach objętych ochroną przyrody (teren parku i strefy ochronne, zbocza dolin rzecznych itp.). 2) Ochrona lasów i podejmowanie skutecznej walki z zagrożeniami chorobotwórczymi lasów. 3) Zwiększenie udziału lasów ochronnych (glebochronnych, wodochronnych) zwłaszcza na obszarach prawnej ochrony przyrody. 4) Ochrona ekosystemów rzecznych i łąkowych: • poprzez rozwiązanie problemów gospodarki wodno - ściekowej na terenie gminy. Problem ten został opisany w rozdziale I 65 • utrzymanie dotychczasowych sposobów użytkowania jako ciągów naturalnej zieleni łęgowo – pastwiskowych z lokalnym skupiskiem wysokiej zieleni łęgowej. 5) Kształtowanie ekologicznej funkcji gminy poprzez zachowanie ciągłego przestrzennego systemem systemu regionalnym przestrzenne powiązań i przyrodniczych krajowym, podporządkowane w którym będzie połączonego z zagospodarowanie podstawowej funkcji ekologicznej. 6) Zwiększenie zasięgu przestrzennego obszarów prawnie chronionych poprzez objęcie ochroną doliny rzeki Łojewek w rezerwat przyrody lub obszaru chronionego krajobrazu, we współpracy z gminą Wizna, poddanie ochronie prawnej innych małych form przyrody w tym zespołów przyrodniczo – krajobrazowych stanowisk dokumentacyjnych. Działania długookresowe do roku 2014 1) Kontynuacja działań średniookresowych, 2) Pełne zalesienie nieprzydatnych gruntów porolnych w celu osiągnięcia 30% zalesienia terenu. 3.6. Program rozwoju i rekreacji zgodnie z II Polityką ekologiczną państwa Zgodnie Gospodarczego ze Strategią województwa Zrównoważonego podlaskiego, Rozwoju strategicznymi Społeczno - kierunkami rozwoju województwa podlaskiego jest rozwój turystyki, rekreacji i rolnictwa ekologicznego. Priorytet: 1) Wytworzenie atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty produktu turystycznego i jej skuteczna promocja na rynku krajowym. 2) Poprawa stanu środowiska przyrodniczego. 3) Rozwój rolnictwa ekologicznego. 66 Działania średniookresowe do roku 2007 1) Stworzenie bazy do wypoczynku sezonowego dzieci i młodzieży oraz świątecznego i weekendowego dla rodzin. 2) Należy przeprowadzać edukacje ekologiczną w kierunku nakłaniania mieszkańców gminy do tworzenia gospodarstw agroturystycznych. Przedsiębiorcy prowadzący kwatery agroturystyczne powinni zrzeszać się w związki promujące produkt lokalny - np. mleko, warzywa, wyroby mięsne, sery. 3) Rozwój turystyki edukacyjnej i naukowo - badawczej. Na obszarze gminy możnaby wytyczyć ścieżki dydaktyczne do nauki przyrody wśród młodzieży. W związku z tym konieczna jest współpraca między pracownikami gminy, nauczycielami szkół. 4) Upowszechnienie sprawdzonych sposobów rozwijania turystyki. 5) Ułatwienie realizacji inwestycji związanych z obsługą ruchu turystycznego. 6) Zapobieganie niewłaściwemu zagospodarowaniu i zabudowaniu obszarów atrakcyjnych pod względem turystycznym, przez sukcesywne sporządzanie miejscowych planów gospodarowania przestrzennego obszarów przewidzianych do rozwoju turystyki. 7) Prowadzenie akcji promocyjnej na rzecz organizacji wypoczynku na terenach wiejskich, najatrakcyjniej położonych. W ramach akcji należałoby drukować ulotki i foldery informacyjne o korzyściach jakie rocznie mógłby czerpać rolnik prowadząc działalność agroturystyczną. Powinny się tam znajdować wskazówki i doradztwo z zakresu, „jak rozpocząć działalność", działalności i jakie są „skąd pozyskać ustawowe fundusze preferencje na przy rozpoczęcie tego rodzaju działalności”. 8) Dbałość o stworzenie wizerunku gminy atrakcyjnej z rekreacyjnego punktu widzenia. W tym celu gmina planuje: - budowę podjazdów przy drodze dojazdowej do nowego miostu, 67 - rozbudowa oświetlenia ulicznego we wsiach Elżbiecin (3 lampy), Zabawka (5 lamp), Truszki (3 lampy), Górki Sypniewo (przy drodze krajowej nr 61), Budy Czarnowskie (przy drodze krajowej nr 61), Nowy Cydzyn (3 lampy) i Jeziorko (1 lampa), - budowa oświetlenia ulicznego na ul. Jedwabieńskiej w Piątnicy (w stronę byłego SKR) wraz z oświetleniem skrzyżowania drogi krajowej i wojewódzkiej, - budowa oświetlenia ulicznego w Piatnicy do Marianowa. Działania długookresowedo roku 2011 1) Kontynuacja działań krótkookresowych. 3.7. Edukacja ekologiczna Celem edukacji ekologicznej jest wykształcenie jak najliczniejszej rzeszy osób, które staną się opiekunami, konserwatorami i obrońcami wartości przyrodniczych kulturowych, stanowiących o niepowtarzalnym bogactwie regionu. Aby to osiągnąć, należy rozwijać kontakt między dziećmi, młodzieżą, a także osobami dorosłymi a przyrodą i środowiskiem naturalnym, i przy okazji kształtować świadomość ekologiczną. Według wytycznych Unii Europejskiej niezbędne jest podjęcie powszechnej edukacji ekologicznej wśród społeczności rolniczej. Edukacja taka powinna obejmować zarówno programy szkolne, jak również oświatę pozaszkolną. Powinna też być związana z dostarczonymi środkami produkcji do rolnictwa. Priorytet: 1) Podniesienie lokalnej świadomości ekologicznej. Działania krótkookresowe do roku 2007 1) Współpraca ze szkołami podstawowymi i ponadpodstawowymi zakresie rozwoju edukacji ekologicznej: • próby nauczania różnych przedmiotów w terenie w 68 Tabela 16 Proponowane kierunki edukacji ekologicznej w szkołach gminy Piątnica ZAKRES TREŚCI PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA KORELACJA: PRZEDMIOT INNE ŚCIEŻKI EKOLOGICZNE Treść nauczania: Przyczyny i skutki niepożądanych zmian w atmosferze, biosferze, hydrosferze i litosferze Stosunek człowieka do przyrody na różnych etapach jego rozwoju. Odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody wykorzystywane przez człowieka od momentu jego pojawienia się. Wpływ działalności gospodarczej człowieka na stan środowiska na przestrzeni wieków. Pojecie wydolności środowiska przyrodniczego. Uczeń: - przedstawia zasoby przyrody biotycznej i abiotycznej, wskazując na te, które są zaliczane do zasobów odnawialnych i te, które są zaliczane do zasobów nieodnawialnych; - - dyskusja nad stosunkiem człowieka do przyrody na różnych etapach jego rozwoju (drzewko decyzyjne); - analiza planszy ilustrującej sposoby zaspakajania podstawowych potrzeb życiowych człowieka na przestrzeni wieków; - przestawienie dwóch wizji – harmonijnego życia człowieka z przyrodą - era ekologiczna oraz wizji zagrożeń – era przemysłowa. - ocenia działalność człowieka w środowisku na różnych etapach jego rozwoju; - podaje przykłady w jaki sposób tempo rozwoju kultury przy czynią się do zmian w środowisku; projekcja fragmentu filmu na temat rozwoju społecznego i historycznego człowieka; Przedmioty: - historia - biologia - język polski Korelacja: - ścieżka filozoficzna "Koncepcja człowieka jako osoby, a wiec istoty rozumnej, Jaki jest sens życia ludzkiego." - kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej - określa zagrożenia ekologiczne XXI wieku w skali lokalnej i globalnej; - wskazuje i wyjaśnia, iż przekroczenie bariery wydolności środowiska może doprowadzić- do zagrożeń w skali lokalnej i globalnej. Źródła i rodzaje zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Składniki powietrza i substancje zanieczyszczające. Rodzaje i źródła zanieczyszczeń powietrza. Krótka charakterystyka. Główne emitory zanieczyszczeń w moim mieście. - analiza diagramu kołowego składu powietrza atmosferycznego, danych - określa cechy czystego powietrza tabelarycznych; ze wskazaniem jego naturalnych składników; - burza mózgów – źródła - wymienia rodzaje zanieczyszczeń zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego; powietrza pochodzenia Uczeń: naturalnego i antropogenicznego; - wskazuje główne antropogeniczne źródła emisji zanieczyszczeń powietrza w Polsce; - charakteryzuje główne zanieczyszczenia gazowe i pyłowe powietrza; - dokonuje analizy planu miasta pod kątem lokalizacji emitorów zanieczyszczeń powietrza; „Elementy historii i geografii świata starożytnego." Przedmioty: - biologia - geografia - chemia - analiza schematu ukazującego rodzaje zanieczyszczeń gazowych i pyłowych; - opis wyjaśniający charakter poszczególnych zanieczyszczeń powietrza; - zlokalizuje przy pomocy wywiadu środowiskowego źródła zanieczyszczeń powietrza najbliższej okolicy; praca z planem miasta; - fizyka - język angielski Korelacja: - edukacja regionalna "Położenie i zróżnicowanie przestrzenne elementów środowiska geograficznego regionu." - edukacja czytelnicza i medialna 69 ZAKRES TREŚCI Stan zanieczyszczenia powietrza Polsce. Wpływ przemysłu rodzimego na stan środowiska przyrodniczego danego obszaru Polski. Stopień zanieczyszczenia powietrza najbliższej okolicy, metody badawcze - skala porostowa, natężenie ruchu ulicznego, analiza danych statystycznych OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA Uczeń: - omawia wpływ niektórych gałęzi przemysłu silnie oddziaływujących na stan atmosfery na przykładzie GOP-u; - interpretuje dane oraz zna różne sposoby ich przedstawiania graficznego; - organizuje i dokonuje pomiarów stopnia zanieczyszczenia powietrza najbliższej okolicy (skala porostowa, natężenie ruchu ulicznego); - potrafi wybrać- sposób zapisu i prezentacji wyników, analizuje je, wyciąga właściwe wnioski; PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW - dyskusja nad zmianami zachodzącymi w atmosferze na obszarach silnie uprzemysłowionych - burza mózgów; - analiza porównawcza wielkości określających stopień zanieczyszczenia atmosfery na obszarach o różnym wskaźniku zaludnienia; - wykonanie doświadczenia badające zapylenie powietrza w najbliższym terenie (skala porostowa, natężenie ruchu ulicznego i opracowanie uzyskanych wyników w postaci postem; KORELACJA: PRZEDMIOT INNE ŚCIEŻKI EKOLOGICZNE Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna." Przedmioty: - geografia - biologia - chemia Korelacja: - edukacja regionalna „Położenie i zróżnicowanie przestrzenne elementów środowiska geograficznego regionu." - edukacja europejskia - właściwie odczytuje i interpretuje dane statystyczne. Zjawiska związane z zanieczyszczeniem atmosfery. Kwaśne deszcze, dziura ozonowa, efekt cieplarniany, smog przyczyny, mechanizm powstawania, skutki. Uczeń: - wyjaśnia pojęcia kwaśne deszcze, dziura ozonowa, efekt cieplarniany, smog; - ilustruje w sposób graficzny i omówi mechanizm powstawania kwaśnych deszczy, efektu cieplarnianego, dziury ozonowej, smogu; - przewiduje skutki w środowisku wywołane zmianami spowodowanymi opadem kwaśnych deszczy, zmianami klimatycznymi, niszczeniem warstwy ozonowej. Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka, rośliny, zwierzęta i inne elementy środowiska. Schorzenia układu oddechowego człowieka wywołane przez zanieczyszczenia powietrza. Sytuacje szczególnie uciążliwe dla zdrowia człowieka. Zbiorowiska roślinne jako zielone płuca. Wpływ tlenków węgla i azotu na rośliny i nieożywione elementy środowiska przyrodniczego. Uczeń: - wymienia schorzenia układu oddechowego wywołane przez zanieczyszczenia pyłowe i gazowe; - przedstawia za pomocą modelu sposób przenikania pyłów i gazów do pęcherzyków płucnych; - wskazuje zawody szczególnie uciążliwe dla zdrowia człowieka; - określa zbiorowiska roślinne jako zielone płuca-filtr powietrza; - wymieni przykłady schorzeń układu oddechowego powodowanych zanieczyszczeniami powietrza; - dokonuje analizy składu atmosfery pod kątem zawartości zanieczyszczeń gazowych wpływających negatywnie na wzrost i rozwój roślin i zwierząt bada doświadczalnie wpływ dwutlenku węgla i tlenków azotu na rośliny; - analizuje uzyskane wyniki i w oparciu o posiadaną wiedze, zabiera udział w dyskusji; - przewiduje elekt nadmiernej emisji zanieczyszczeń gazowych do atmosfery na nieożywione elementy środowiska przyrodniczego; - opis wyjaśniający mechanizm powstawania efektu cieplarnianego, kwaśnych deszczy, dziury ozonowej, smogu - schemat; „Proces integracji Polski z UE. Negocjacje. Bezpieczeństwo europejskie. Grupa Wyszehradzka.” Przedmioty: - chemia - wykonanie doświadczenia ukazującego powstawanie kwaśnych deszczy; - wizja Ziemi po podniesieniu się temperatury powietrza i zmianach klimatycznych - plakat; - geografia - język angielski Korelacja: - edukacja czytelnicza i medialna - projekcja fragmentu filmu „Powstawanie dziury ozonowej” i jej wpływ na środowisko przyrodnicze; - burza mózgów - schorzenia układu oddechowego wywołane przez zanieczyszczenia pyłowe i gazowe; „Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna.” - modelowanie - przenikanie pyłów i gazów do pęcherzyków płucnych; Przedmioty: - dyskusja z uwzględnieniem schematu ukazującego rodzaje zanieczyszczeń atmosfery pod kątem ich wpływu na organizmy roślinne i zwierzęce i nieożywione elementy środowiska przyrodniczego; - zaplanowanie i przeprowadzenie doświadczenia ukazującego wpływ nadmiernej ilości dwutlenku węgla i tlenków azotu na wzrost nasion rzeżuchy; - graficzne opracowanie wyników i wyciągniecie właściwych wniosków; - biologia - chemia Korelacja: - edukacja prozdrowotna „Higiena otoczenia.” 70 ZAKRES TREŚCI Zapobieganie zanieczyszczeniom powietrza. Źródła zanieczyszczeń powietrza w regionie, sposoby zmniejszania ich szkodliwości i likwidacji. Plan działań poprawy stanu atmosfery w regionie. OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA Uczeń: - analizuje źródła zanieczyszczeń powietrza na terenie miasta; - wskazuje drogi wiodące do poprawy stanu czystości powietrza; - proponuje sposoby likwidacji przyczyn zanieczyszczeń powietrza powstałych w różnych sektorach gospodarki; pozyskuje i gromadzi informacją o środowisku miasta w którym mieszka; - odczytuje i interpretuje tabele, wykresy ilustrujące źródła i rodzaje zanieczyszczeń gazowych na terenie miasta; PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW - debata ekspertów ds. środowiska – „Plan ochrony atmosfery w regionie", efektem której jest napisanie planu działań; - praca z materiałem źródłowym wydanym przez urząd miasta odnośnie stanu atmosfer) i zakładów szczególnie uciążliwych; - opracowanie planu działań poprawy stanu atmosfery na terenie miasta (technika metaplanu); KORELACJA: PRZEDMIOT INNE ŚCIEŻKI EKOLOGICZNE Przedmioty: - biologia - chemia - geografia Korelacja: - edukacja regionalna „Położenie i zróżnicowanie przestrzenne elementów środowiska geograficznego regionu.” - edukacja czytelnicza i medialna - przedstawia swoje stanowisko, uzasadni swoje poglądy. Zasoby wodne na Ziemi. Uczeń: Rola wody w przyrodzie i jej obieg. - określa role wody w przyrodzie i życiu człowieka; Zasoby wódy i zapotrzebowanie na nią na świecie, w Polsce, w regionie. - omawia obieg wody w przyrodzie; - wskazuje na wodę jako jeden z głównych czynników decydujących o rozmieszczeniu ludności na Ziemi; - porównuje zasoby wody w Polsce i na świecie, wyciąga wnioski; - Prezentacja fragmentu filmu „Zasoby wody na świecie” „Formy komunikatorów medialnych.” - Demonstracja - przy pomocy menzurek i wody zasobów wodnych na Ziemi; przy pomocy pojemnika z wodą przykrytego szybką mechanizmu obiegu wody w przyrodzie; Przedmioty: - Omówienie roli wody przy pomocy śniegowej kuli; - analizuje zapotrzebowanie na wodę w Polsce i na świecie; - dyskusja „Woda jako czynnik wpływający na rozmieszczenia ludności”; - planuje i przeprowadza doświadczenie okazujące obieg wódy w przyrodzie; - praca z globusem, atlasami, rocznikiem statystycznym; - biologia - chemia - geografia Korelacja: - edukacja czytelnicza i medialna „Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna." - posługuje się sprawnie mapą i rocznikiem, odczyta, zinterpretuje mapy tematyczne, dane statystyczne; - rysuje, analizuje wykresy i diagramy; - ocenia zasoby wody na świecie i w Polsce w oparciu o zapotrzebowanie ludności na wodę. Przyczyny i rodzaje zanieczyszczeń wód. Przyczyny i rodzaje zanieczyszczeń wód naturalnych. Krótka charakterystyka. Uczeń: - wskazuje przyczyny zanieczyszczeń wód naturalnych; - wymienia substancje zanieczyszczające wody (metale ciężkie, nawozy sztuczne, związki organiczne); - podaje rodzaje zanieczyszczeń wód (fizjologiczne, biologiczne, organiczne); - określa źródła ścieków: kwaśnych, zasadowych, powodujących zasolenie wódy; - stosuje zasady pracy w grupie; - opracowuje graficznie sposób przedstawienia opracowanych wiadomości; - odczytuje mapy tematyczne, zinterpretuje dane geograficzne; - dyskusja przy wykorzystaniu metapłanu „Stan czystości wód naturalnych – źródła i rodzaje zanieczyszczeń”; - omówienie plakatu, przedstawienie wniosków końcowych, zestawienie efektów pracy poszczególnych zespołów; - praca z atlasem – „Atlas zagrożeń i ochrony środowiska geograficznego Polski”; Przedmioty: - biologia - chemia - geografia 71 ZAKRES TREŚCI Objawy i skutki zanieczyszczeń wód. Cechy wody zdatnej do picia. Nazwanie i wykrywanie substancji zanieczyszczających. Badania właściwości chemicznobiologicznych wody pitnej. Krótka charakterystyka poszczególnych parametrów. OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA Uczeń: - wymienia cechy wody zdatnej do picia; - wykrywa w sposób doświadczalny zanieczyszczenia znajdujące się w wodzie (jony ołowiu (II), jony żelaza (III), jony manganu, jony azotanowe (V) jony fosforanowe (V); - ustala właściwości wód kwaśnych i ich wpływ na rozwój życia; - określa zależności miedzy pH wody a zakwaszeniem; PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW - Omówienie cech wody zdatnej do picia z wykorzystaniem jej analizy chemiczno-biologicznej; - Przeprowadzenie doświadczenia na wykrywanie w wodzie jonów metali i niemetali; - analiza tabel ukazujących występowanie organizmów żywych w wodach o różnym stopniu zakwaszenia; - dyskusja – „Konsekwencje zakłócenia równowagi biologicznej wód”; KORELACJA: PRZEDMIOT INNE ŚCIEŻKI EKOLOGICZNE Przedmioty: - biologia - chemia - geografia Korelacja: - edukacja regionalna „Położenie i zróżnicowanie przestrzenne elementów środowiska geograficznego regionu.” - wskazuje bakteryjne zanieczyszczenia wód, jako źródło epidemii; mierzi, właściwości chemicznobiologiczne wód; - dokonuje oceny wody z kranu i dowolnie wybranej wody mineralnej; - planuje i przeprowadzi doświadczenia, przedstawia wyniki, właściwie je zinterpretuje i wyciągnie odpowiednie wnioski; - analizuje dane tabelaryczne. Ocena stanu czystości wód powierzchniowych w najbliższej okolicy. Klasyfikacja czystości wód powierzchniowych. Stan czystości wód w regionie. Badania chemiczno – biologiczne wody w pobliskim zbiorniki wodnym. Źródła zanieczyszczeń zbiorników wodnych w regionie. Uczeń: - dokonuje charakterystyki trzystopniowej klasyfikacji czystości wód powierzchniowych w Polsce; przedstawia aktualne dane dotyczące stanu czystości wód w swoim regionie; - analiza schematu przedstawiającego podział wód ze względy na stopień czystości z uwzględnieniem parametrów obrazujących cechy fizyczne, chemiczne i biologiczne poszczególnych klas wód; - bada odczyn wody i przeprowadzi obserwację przejawów życia w najbliższym zbiorniku wodnym, zanalizuje uzyskane wyników; - analiza danych Urzędu Miasta dotyczących stopnia zanieczyszczenia wód powierzchniowych naszego województwa; - posługuje się sprzętem laboratoryjnym i skalą pH; - obserwacja świata organicznego w badanej rzece i zbadanie pH wody; - przeprowadza analizy źródeł zanieczyszczeń badanej rzeki i określi klaso czystości jej wód; - praca z planem miasta – poszukiwanie źródeł zanieczyszczeń badanej rzeki; Przedmioty: - biologia - chemia - geografia Korelacja: - edukacja regionalna „Położenie i zróżnicowanie przestrzenne elementów środowiska geograficznego regionu.” - edukacja czytelnicza i medialna „Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna.” - proponuje sposoby postępowania zmierzające do ochrony wód w swoim otoczeniu i na Ziemi; - wykorzystuje plan miasta – wskazuje źródła zanieczyszczeń badanej rzeki; Wpływ gospodarki człowieka na degradacją gruntów. Źródła zanieczyszczeń gleb. Charakterystyka substancji zanieczyszczających oraz ich wpływ na stan gleby. Uczeń: - wymienia źródła zanieczyszczeń gleb (odpady przemysłowe i komunalne, gazy i pyły emitowane przez zakłady przemysłowych, komunikacje i rolnictwo); - wylicza substancje zanieczyszczające glebę (zw. organiczne, metale ciężkie, azotany); - określa następstwa eksploatacji surowców mineralnych na morfologie terenu; - wyjaśnia wpływ składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych oraz dzikich wysypisk śmieci na skażenie gruntów, - analizuje i interpretuje dane liczbowe, wykresy, mapy. - Praca techniką „635” – zebranie wiadomości na temat przyczyn degradacji gleb; - wymiana wiadomości opracowanych przez poszczególne grupy, dojście do wspólnych przemyśleń i wyłonienie najistotniejszych informacji; - wykorzystanie wykresów i map ukazujących degradacje i rekultywacje gruntów, zużycie nawozów sztucznych i zakwaszenie gleb, lokalizacje wysypisk komunalnych i przemysłowych w poszczególnych województwach Polski, udział poszczególnych grup odpadów i ich wzrost w ostatnich latach (Atlas zagrożeń i ochrony środowiska); Przedmioty: - biologia - chemia - geografia 72 ZAKRES TREŚCI Objawy i skutki degradacji gleb, sposoby zapobiegania. Przemysłowa działalność człowieka a degradacja gleby. Sposoby przywrócenia wartości użytkowej zdegradowanym glebom. OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA Uczeń: - wyjaśnia skutki działalności człowieka na stan warstwy glebowej, zmiany hydrologiczne, zmiany warunków siedliskowych dla roślin i zwierząt, możliwości wykorzystania przez rolnictwo; - wyjaśnia wpływ skażenia gruntów na jakość- wody pitnej; - określa stopień zanieczyszczenia gleby związkami ołowiu, węglanami; PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW - dyskusja panelowa „Wpływ działalności człowieka na zanieczyszczenie gleb i sposoby jej ochrony"; - dokonanie pomiarów próbki gleby pod względem stopnia zakwaszenia, zawartości związków ołowiu i węglanów; - praca z atlasem geograficznym i rocznikiem statystycznym; KORELACJA: PRZEDMIOT INNE ŚCIEŻKI EKOLOGICZNE Przedmioty: - biologia - chemia - geografia Korelacja: - edukacja czytelnicza i medialna „Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna” - przewiduje następstwa zmian wywołanych w litosferze na funkcjonowanie roślin i zwierząt; - podaje przykłady przywrócenia wartości użytkowej zdegradowanym glebom; Treść nauczania: Różnorodność biologiczna (gatunkowa, genetyczna oraz ekosystemów) - znaczenie jej ochrony Zachowanie różnorodności biologicznej. Pojecie różnorodności biologicznej. Przyczyny jej zanikania i konieczność ochrony. Znaczenie dla całego ekosystemu w tym dla człowieka. Uczeń: - wyjaśnia pój ecie różnorodności biologicznej obejmującej różnorodność- gatunkową, genetyczną i ekosystemów; - analizuje przyczyny zanikania gatunków; - ukazuje konieczność zachowania różnorodności gatunkowe; - podaje przykłady roli jaką spełniały zwierzęta w religiach pierwotnych - Aztekowie, Olmekowie, Grecy, Rzymianie, Egipcjanie, Hindusi; - Zapoznanie się z wynikami badań różnorodności gatunkowej prowadzonej przez naukowców na całym świecie i w Polsce; Przedmioty: - Ćwiczenia - ocena różnorodności gatunkowej; Korelacja: - Obserwacja i liczenie gatunków; - biologia - historia - kultura europejska na tle tradycji śródziemne morskiej - dyskusja z wykorzystaniem metaplanu – „Różnorodność gatunkowa organizmów jest zagrożona"; „Chronologia starożytności, elementy historii świata starożytnego, wybrane zagadnienia z życia codziennego Greków, Rzymian.” - praca z mapą – lokalizacja obszarów chronionych na świecie i w Polsce – parki narodowe; Przedmioty: - określa działania UNESCO na polu zachowania różnorodności gatunkowej; - projektuje swoje działania na rzecz ochrony bogactwa gatunkowego organizmów zamieszkujących Ziemie; - korzysta z różnych źródeł informacji biologicznej; - przytacza argumenty podczas dyskusji, wykorzystuje zdobyte wiadomości. Ochrona przyrody w Polsce i na świecie. Prawne podstawy ochrony przyrody. Rys historyczny. Obszary chronione w Polsce i na świecie. Mój region - obszary przyrodniczo cenne. Uczeń: - przedstawia prawne podstawy ochrony przyrody i środowiska; - ukazuje sposoby ochrony przyrody na przestrzeni dziejów; - wymienia formami ochrony przyrody; - lokalizuje na mapie obszary chronione na świecie, w Polsce i na terenie województwa podlaskiego; - planuje i sporządzi przewodnik ukazujący piękno i niepowtarzalność- przyrody województwa podlaskiego; - stosuje w praktyce podstawowe pojęcia z zakresu form ochrony przyrody; - projekcja fragmentu filmu ukazującego ochronę przyrody w danym regionie (przykład Zielonych Płuc Polski i ich znaczenia dla regionu) oraz na świecie; - stworzenie przewodnika po obszarach przyrodniczo cennych danego regionu; - biologia - geografia - sztuka Korelacja: - edukacja regionalna „Położenie i zróżnicowanie przestrzenne elementów środowiska geograficznego regionu.” - edukacja europejska „Tradycje ochrony środowiska na ziemiach polskich.” 73 ZAKRES TREŚCI Inżynieria genetyczna. Współczesna technologia genetyczna i jej badania oraz ich wpływ na obraz świata organicznego. OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW - debata – „Technologia genetyczna – rozwiązanie kieski głodu, czy - wyjaśnia wpływ badań „żywa bomba”; naukowców z zakresu technologii genetycznej na cechy - przedstawienie za pomocą schematu mechanizmu zmian dziedziczne roślin i zwierząt; genetycznych "chromosomy jak - analizuje skutki ingerencji książki, łańcuchy DNA - zdaniami, człowieka w kod genetyczny cząsteczki DNA - literami"; organizmów; Uczeń: KORELACJA: PRZEDMIOT INNE ŚCIEŻKI EKOLOGICZNE „Formy komunikatorów medialnych.” Przedmioty: - biologia - przewiduje następstwa reakcji przyrody na „obce” organizmy; - określa, czy zmienione cechy dziedziczne zwierząt mogą być niebezpieczne dlatego, który je zjada. Różnorodność organizmów a warunki środowiska naturalnego. Biomy na kuli ziemskiej. Krótka charakter) styka Strefowość świata organicznego - przyczyny i konsekwencje. Przykłady ingerencji człowieka na świat roślin i zwierząt. Wypieranie gatunków rodzimych przez gatunki obce. Uczeń: - wymienia strefy roślinności na kuli ziemskiej; - wylicza przykłady charakterystycznego składu gatunkowego poszczególnych stref roślinnych; - wyjaśnia przyczyny strefowości świata organicznego na Ziemi; - podaje przykłady ingerencji człowieka na stan flor) i fauny w poszczególnych krajach; - podaje przykłady zagrożenia rodzimych gatunków zwierząt przez przybyłe gatunki obce. Formacje drzewiaste, jako główne formacje roślinne naszego województwa. Rodzaje lasów, skład gatunkowy. Cechy charakterystyczne – pokrój drzew, blaszka liściowa pospolitych drzew występujących w regionie, miejscu zamieszkania. Znaczenie lasów w zapobieganiu powodziom. Uczeń: - wymienia rodzaje lasów występujących w regionie, miejscu zamieszkania; - charakteryzuje ich skład gatunkowy; - ukazuje rolę lasów w życiu i gospodarce człowieka; - rozpoznaje pospolite gatunki drzew i krzewów lasów mieszanych i iglastych polski północno-wschodniej; - posługuje się kluczem do oznaczania roślin; - obrazuje za pomocą modelu funkcje lasu w walce z powodzią - praca z mapami tematycznymi mapa krajobrazowa świata; - wykorzystanie różnych źródeł informacji geograficznej do opisu poszczególnych biomów kuli ziemskiej z uwzględnieniem charakterystycznej fauny i flory, dyskusja panelowa na tetnat ingerencji człowieka – antropopresja (Sahara, basen M. Śródziemnego, Azja, Ameryka); Przedmioty: - biologia - geografia - historia Korelacja: - kultura polska na tle tradycji śródziemno morskiej „Elementy historii i geografii świata starożytnego” - spotkanie z przyrodnikiem – prezentacja mechanizmu wypinania gatunków rodzimych na przykładzie norki, raka, wiewiórki amerykańskiej; - edukacja czytelnicza i medialna - praca z geograficznym atlasem Polski – analiza zmian lesistości obszarów Polski na przestrzeni wieków; „Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna.” - wykorzystanie zdjęć- oraz okazów naturalnych (liści) pospolitych drzew lasów Polski północnowschodniej w celu ich rozpoznawania i podania istotnych cech; - burza mózgów – „Znaczenie lasów, zagrożenia i konieczność- ochrony; - modelowanie - ukazanie znaczenia lasów w walce z powodzią; Przedmioty: - biologia - geografia - historia - język angielski Korelacja: - edukacja europejska „Polska na tle Europy” – obrona cywilna "Ochrona przed skutkami powodzi.” 74 ZAKRES TREŚCI OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KORELACJA: PRZEDMIOT INNE ŚCIEŻKI EKOLOGICZNE Treść nauczania: Żywność –oddziaływanie produkcji żywności na środowisko. Zanieczyszczenia żywności i ich wpływ na zdrowie człowieka. Substancje zanieczyszczające żywność- ich pochodzenie. Wykrywanie substancji szkodliwych w żywności i ich wpływu na zdrowie człowieka. Sposoby przeciwdziałania chemizacji żywności. Skład chemiczny żywności. Żywność produkowana metodami ekologicznymi. Uczeń: - określa jakimi substancjami może być- zanieczyszczona żywność- i w jaki sposób może wpływać- na zdrowie człowieka; - dokonuje analizy naturalnych i sztucznych sposobów zwiększania produkcji rolnej na świecie i trwałości produktów spożywczych; - wymienia substancje przenikające podczas przetwarzania żywności z urządzeń, sprzętu oraz opakowań; - doświadczalnie bada obecność jonów azotanowych (V) w rzodkiewce; - analiza planszy – schemat połączeń miedzy środowiskiem zewnętrznym i wewnętrznym człowieka; Przedmioty: - dyskusja na temat ingerencji człowieka i udoskonalania żywności; Korelacja: - analiza wykazu wybranych substancji szkodliwych dla zdrowia człowieka, którymi „uszlachetnia się” produkty żywnościowe; - biologia - chemia - ścieżka prozdrowotna „Żywność i żywienie.” - planowanie i wykonanie doświadczeń oraz przedstawienie graficzne ich wyników i wyciągniecie właściwych wniosków; - doświadczalnie bada działanie metali ciężkich na białko i wyciągnie odpowiednie wnioski; stosuje w życiu codziennym sposoby przeciwdziałania chemizacji żywności; - wartościuje skład produktów spożywczych podczas ich zakupu; Jakie są następstwa związku „Więcej nawozów - większy plon.” Stopień chemizacji rolnictwa w Polsce. Wpływ pestycydów na środowisko i zdrowie człowieka. Dlaczego ludy zbieracko-łowieckie przestawiły się na wytwarzanie żywności ? Początki rolnictwa na świecie, wpływ gospodarki rolnej na środowisko przyrodnicze. Uczeń: - określa stopień chemizacji rolnictwa w Polsce; - dyskusja - drzewko decyzyjne „Czy nawozy sztuczne są bezwzględnie złe”; - wyjaśnia wpływ pestycydów na środowisko przyrodnicze. Uczeń: - wyjaśnia jakie były początki rolnictwa w trzech głównych ośrodkach na Bliskim Wschodzie, w Chinach, w Ameryce; Przedmioty: - chemia - biologia Korelacja: - edukacja europejska - linia czasu – „Rozwój rolnictwa na tle rozwoju cywilizacji” (graficzne przedstawienie historycznego tła rozwoju rolnictwa na Ziemi); „Jednolity Rynek Europejski. Proces integracji Polski z UE.” Przedmioty: - geografia - praca z tekstem źródłowym; - określa w jaki sposób pozyskują żywność- ludy zbierackołowieckie; - historia Korelacja: - kultura europejska na tle tradycji śródziemnomorskiej - charakteryzuje początki rolnictwa; „Chronologia starożytności, elementy historii świata starożytnego, wybrane zagadnienia z życia codziennego Greków, Rzymian." - graficznie przedstawia za pomocą linii czasu rozwój rolnictwa na tle rozwoju cywilizacji. - edukacja czytelnicza i medialna Rozwój rolnictwa a stan środowiska naturalnego. Przykłady negatywnego wpływu rolnictwa na stan środowiska przyrodniczego, ich lokalizacja na mapie świata. Przyczyny i następstwa. Uprawy transgeniczne. Intensywna i ekstensywna produkcja rolnicza. Uczeń: - wyjaśnia wpływ rozwoju rolnictwa na środowisko naturalne; - wyjaśnia wpływ rolniczych upraw transgenicznych na ekosystemy i bioróżnorodności; - odczytuje mapy tematyczne; - analizuje dane liczbowe; - lokalizuje obszary, na których rolnictwo ma negatywny wpływ na krajobraz; - przytacza przykłady negatywnego wpływu rolnictwa na krajobraz naturalny; - przewiduje następstwa, zaproponuje rozwiązania; - dyskusja - za i przeciw na temat "Rolnictwo, jako czynnik zmieniający krajobraz naturalny"; „Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna.” - wykorzystanie materiałów źródłowych; Przedmioty: - geografia Korelacja: - edukacja europejska „Cele i założenia wspólnoty europejskiej. Jednolity Rynek Europejski.” - edukacja czytelnicza i medialna „Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna.” 75 ZAKRES TREŚCI OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KORELACJA: PRZEDMIOT INNE ŚCIEŻKI EKOLOGICZNE Treść nauczania: Zagrożenia dla środowiska wynikające z transportu i produkcji energii; energetyka jądrowa - bezpieczeństwo i składowanie odpadów. Kopaliny jako nośnik energii. Źródła energii odnawialnej i nieodnawialnej. Ich lokalizacja na świecie i w Polsce. Zużycie poszczególnych nośników energii w Polsce i na świecie. Uczeń: - wymienia główne źródła energii odnawialne i nieodnawialne; - praca z mapą - analiza bazy surowcowej nośników energii na świecie; - czytanie i interpretacja danych - lokalizuje największych statystycznych - struktura zużycia producentów nośników energii na podstawowych nośników energii w świecie; gospodarce światowej w latach - wykonuje diagramy obrazujące 1972-2000; stosunek zużycia poszczególnych - wykorzystanie materiałów rodzajów energii elektrycznej źródłowych; produkowanej w Polsce; Przedmioty: - geografia Korelacja: - edukacja europejska „Cele i założenia wspólnoty europejskiej, Jednolity Rynek Europejski.” - edukacja czytelnicza i medialna - przedstawia graficznie największych producentów nośników energii na świecie; Wpływ produkcji i transportu energii na środowisko i zdrowie człowieka. Wpływ przemysłu energetycznego na środowisko przyrodnicze. Alternatywne źródła energii jako przyjazne dla środowiska. Uczeń: - wyjaśnia zależność- między wzrostem emisji dwutlenku węgla do atmosfery a efektem cieplarnianym; - wartościuje wpływ poszczególnych rodzajów energii na środowisko i zdrowie człowieka; analizuje wpływ na środowisko produkcji energii z zasobów odnawialnych i nieodnawialnych; - projekcja fragmentu filmu ukazującego wpływ elektrowni i elektrociepłowni na środowisko i zdrowie człowieka na przykładzie GOP -u; Przykłady niekontrolowanego rozwoju energetyki jądrowej na świecie. Najwięksi producenci energii atomowej na świecie. - obrona cywilna „Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki.” - edukacja czytelnicza i medialna - w trakcie lekcji poprowadzonej metodą problemową uczniowie rozwiązują problem główny „Czy energia atomowa jest czysta i pewna ?”; - wskazuje korzystne cechy elektrowni z punktu widzenia ochrony środowiska; - wykorzystanie fragmentu filmu o katastrofie atomowej z 1986 roku w Czarnobylu; - wylicza pierwiastki promieniotwórcze wprowadzane do środowiska; - napisanie lista otwartego „Do ludzkości...” - lokalizuje największych producentów energii atomowej na świecie; - wyjaśnia wpływ produkcji energii atomowej na środowisko i zdrowie człowieka. - fizyka - edukacja europejska - wymienia główne problemy ochrony środowiska i zdrowia człowieka związane z produkcja energii jądrowej; - przytacza przykłady niekontrolowanego rozwoju energii atomowej na świecie; - biologia „Cele i założenia wspólnoty europejskiej, Jednolity Rynek Europejski, Bezpieczeństwo europejskie.” - wyjaśnia wpływ linii wysokiego napięcia na organizmy żywe. Uczeń: - chemia Korelacja: - interpretuje przedstawione dane na temat wpływu produkcji energii na środowisko, przedstawia swoje stanowisko w tej sprawie; Wpływ produkcji energii na środowisko i zdrowie człowieka. Przedmioty: - analiza schematu przedstawiającego powstawanie efektu cieplarnianego; - ocenia wyższość alternatywnych źródeł energii; Energetyka jądrowa - za i przeciw. „Dokumenty gromadzone bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna.” „Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna.” Przedmioty: - chemia - geografia - fizyka Korelacja: - edukacja europejska „Cele i założenia wspólnoty europejskiej, Jednolity Rynek Europejski, Bezpieczeństwo europejskie.” - obrona cywilna „Źródła promieniowania jądrowego i jego skutki.” - edukacja czytelnicza i medialna 76 ZAKRES TREŚCI Oszczędność energii. OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA Uczeń: Mój mały wkład w wielkiej sprawie - czyli jak mogę oszczędzać energię i tym samym chronić środowisko. - wylicza plusy i minusy dla odbiorców energii i środowiska wynikającego z dostępności energii; - proponuje małe kroki w dużej sprawie - drodze do oszczędzania energii w domach; - przedstawia graficznie w postaci małych kroków co może zmienićw swoim stylu życia aby zmniejszyć- zużycie energii; PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KORELACJA: PRZEDMIOT INNE ŚCIEŻKI EKOLOGICZNE - ważymy plusy i minusy dostępności energii w domach dla ich mieszkańców i środowiska; „Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna.” - układamy wspólny ranking trójkątny pomysłów oszczędzania energii w domach; Przedmioty: - chemia - biologia - podejmij decyzję – „Kupić- , czy nie kupić- żarówkę energooszczędną” (drzewko decyzyjne); - ocenia korzyści jakie ma człowiek i możliwości korzystania z energii; - przewiduje efekty nierozsądnego korzystania z energii przez człowieka; Treść nauczania: Przyczyny i skutki niepożądanych zmian w atmosferze, biosferze, hydrosferze i litosferze. Stosunek człowieka do przyrody na różnych etapach jego rozwoju. Uczeń: - przedstawia zasoby przyrody biotycznej i abiotycznej, wskazując na te, które są zaliczane do zasobów odnawialnych i te, które są zaliczane do zasobów nieodnawialnych; Odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody wykorzystywane przez człowieka od momentu jego pojawienia się. Wpływ działalności gospodarczej człowieka na stan środowiska na przestrzeni wieków. Pojęcie wydolności środowiska przyrodniczego. - projekcja fragmentu filmu na temat rozwoju społecznego i historycznego człowieka; - dyskusja nad stosunkiem człowieka do przyrody na różnych etapach jego rozwoju (drzewko decyzyjne); - ocenia działalność- człowieka w środowisku na różnych etapach jego rozwoju; - analiza planszy ilustrującej sposoby zaspakajania podstawowych potrzeb życiowych człowieka na przestrzeni wieków; - podaje przykłady w jaki sposób tempo rozwoju kultury przyczynia się do zmian w środowisku; - przestawienie dwóch wizji – harmonijnego życia człowieka z przyrodą - era ekologiczna oraz wizji zagrożeń – era przemysłowa. Przedmioty: - historia - biologia - język polski Korelacja: - ścieżka filozoficzna „Koncepcja człowieka jako osoby, a wiec istoty rozumnej- Jaki jest sens życia ludzkiego.” - kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej - określa zagrożenia ekologiczne XXI wieku w skali lokalnej i globalnej; - wskazuje i wyjaśnia, iż przekroczenie bariery wydolności środowiska może doprowadzić do zagrożeń w skali lokalnej i globalnej; Źródła i rodzaje zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Uczeń: - określa cechy czystego powietrza ze wskazaniem jego naturalnych składników; Składniki powietrza i substancje zanieczyszczające. Rodzaje i źródła zanieczyszczeń powietrza. Krótka charakterystyka. Główne emitory zanieczyszczeń w moim mieście. - wymienia rodzaje zanieczyszczeń powietrza pochodzenia naturalnego i antropogenicznego; - wskazuje główne antropogeniczne źródła emisji zanieczyszczeń powietrza w Polsce; - charakteryzuje główne zanieczyszczenia gazowe i pyłowe powietrza; - dokonuje analizy planu miasta pod kątem lokalizacji emitorów zanieczyszczeń powietrza; - analiza diagramu kołowego składa powietrza atmosferycznego, danych tabelarycznych; „Elementy historii i geografii świata starożytnego.” Przedmioty: - burza mózgów – źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego; - biologia - analiza schematu ukazującego rodzaje zanieczyszczeń gazowych i pyłowych; - chemia - opis wyjaśniający charakter poszczególnych zanieczyszczeń powietrza; - zlokalizuje przy pomocy wywiadu środowiskowego źródła zanieczyszczeń powietrza najbliższej okolicy; praca z planem miasta; - geografia - fizyka - język angielski Korelacja: - edukacja regionalna „Położenie i zróżnicowanie przestrzenne elementów środowiska geograficznego regionu.” - edukacja czytelnicza i medialna - dyskusja nad zmianami; Stan zanieczyszczenia powietrza Polsce. Wpływ przemysłu rodzimego na stan środowiska przyrodniczego. Uczeń: - omawia wpływ niektórych gałęzi przemysłu; Źródło: odpady.net. - dyskusja nad zmianami zachodzącymi w atmosferze na obszarach silnie uprzemysłowionych - burza mózgów, „Dokumenty gromadzone w bibliotece szkolnej i ich wartość informacyjna.” Przedmioty: - geografia 77 Działania długookresowe do roku 2011 1) Jako uzupełnienie edukacji ekologicznej, powinny być przeprowadzone wśród dzieci i młodzieży akcje w rodzaju „Sprzątanie świata”, podczas których fundowane są nagrody dla młodzieży zbierającej największe ilości surowców wtórnych. W perspektywie, należy przeprowadzić akcje wśród dorosłych na zasadzie podobnej do „Sprzątania świata”. 2) Opracowanie folderów, ulotek poświęconych konkretnemu zagadnieniu np. „ABC gospodarki wodno – ściekowej”, „ABC selektywnej zbiórki odpadów” itp. Opracowanie plakatów np. o zakazie wypalania łąk, zakazie tworzenia „dzikich” wysypisk śmieci i składowisk odpadów. Powinny one być umieszczone w szkołach, miejscach publicznych. 78 Rozdział IV Instrumenty realizacji programu 4.1. Prawne instrumenty realizacji programu Do tej grupy instrumentów zalicza się wszelkiego rodzaju akty prawne, które wprowadzają: • normy o charakterze ogólnym (przepisy odnoszące się do zarządzania środowiskiem, monitoringu itp.) • normy szczegółowe, dotyczące ochrony poszczególnych komponentów środowiska (np., jakości powietrza, normy emisji zanieczyszczeń ze ścieków, techniczno - ekologiczne, hałasu itp.). W związku z wstąpieniem Polski do UE w maju 2004 r., Polska jest zobowiązana do dostosowania krajowych przepisów prawnych do prawa obowiązującego w UE. Polska jest w trakcie procesu dostosowywania prawodawstwa do wymogów stawianych w UE. Podejmując jakiekolwiek działania rozwojowe na szczeblu powiatu, należy uwzględnić zarówno aktualne przepisy polskiego prawa ochrony środowiska jak i wymagania i standardy, do których Polska dąży - jako członek Unii. 4.2. Instrumenty oddziaływania społecznego Do grupy tej należą wszystkie narzędzia, które kształtują świadomość proekologiczną ludzi, grup społecznych, narodów, a także te narzędzia, które są przejawem tej świadomości. Wszystkie te instrumenty razem wzięte powinny służyć uspołecznieniu realizacji Programu Ochrony Środowiska, Do instrumentów tych należą: • edukacja i propaganda ekologiczna • negocjacje, umowy, porozumienia • formy nacisku bezpośredniego społeczne • instrumenty lobbystyczne i bezpośrednie inicjatywy 79 • narzędzia usługowe. Podstawowe znaczenie w realizacji Programu Ochrony Środowiska ma prawo i dostęp do informacji. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. gwarantuje to prawo. Mając zapewnione prawo i dostęp do informacji, kluczowa sprawą staje się edukacja i propaganda ekologiczna. Poziom stanu świadomości społecznej i gotowość jednostek i grup społecznych do uczestnictwa w realizacji programu decydują o jego sukcesie. Negocjacje są jednym z najważniejszych instrumentów demokratyzacji życia i jednocześnie metoda przygotowania i podejmowania decyzji. W Polsce techniki negocjacyjne dopiero od niedawna znajdują zastosowanie i są doceniane jako narzędzie przy tworzeniu ustaleń zagospodarowania przestrzennego, ustalaniu lokalizacji inwestycji itp. Narzędzia nacisku bezpośredniego, to różnego rodzaju petycje, manifestacje, protesty. Jeśli poparte są rzetelną wiedzą i wspólną świadomością ekologiczną ludzi biorących w nich udział, mogą być instrumentem, przy pomocy którego zwrócona zostanie uwaga na poważne zagrożenie środowiska. Bezpośrednia inicjatywa społeczna, to nic innego jak krótkotrwałe włączenie się lokalnych społeczności do rozwiązywania określonego problemu. Narzędzia lobbystyczne, to grupy nacisku, tworzenie programów i inicjatyw itp. zapewniające działania władz dla realizacji określonych celów. Działania komplementarne oznaczają na ogół działanie organizacji pozarządowych o charakterze uzupełniającym do istniejących procedur programów itp. Mogą to być narady, publikowanie własnych raportów, wykonywanie własnych ocen oddziaływania na środowisko itp. Narzędzia informacyjnych, usługowe, to uruchamianie głównie zielonych prowadzenie telefonów, centrów udostępnianie wszystkich publicznych rejestrów z dziedziny ochrony środowiska w formie elektronicznej bazy danych. Zadaniem władz administracyjnych powiatu jest dołożenie wszelkich starań, aby normatywnych, konsultacje programów społeczne i polityk dotyczące oraz decyzji, projektów aktów obejmowały jak 80 najszerszy krąg instytucji. W potencjalnie celu zainteresowanych powiadomienia osób, wszystkich organizacji i zainteresowanych wykorzystać należy strony internetowe oraz elektroniczne listy adresowe. 4.3. Instrumenty ekonomiczne Głównym celem instrumentów ekonomicznych powinno być inspirowanie podmiotów gospodarczych do oszczędnego korzystania z zasobów i walorów środowiska. Instrumenty ekonomiczne stanowią pośrednie narzędzie oddziaływania na podmioty gospodarcze, wpływając na ich wyniki finansowe. Do podstawowych instrumentów regulacji pośredniej stanu ochrony środowiska zalicza się: • opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska np. eksploatacja cennych złóż • opłaty za ilościową degradację środowiska np. przeznaczenie na cele nierolnicze gruntów rolnych • opłaty za zanieczyszczenie środowiska np. emisja gazów i pyłów do powietrza atmosferycznego • podatki ekologiczne na emisję do środowiska szkodliwych substancji lub za używanie obciążających środowisko dóbr • kary pieniężne za nieprzestrzeganie norm emisji i koncentracji zanieczyszczeń oraz innych regulacji prawnych • ubezpieczenia ekologiczne • systemy depozytowe na dobra szczególnie uciążliwe w fazie poprodukcyjnej od dóbr konsumpcyjnych • opłaty użytkowe za korzystanie z publicznych urządzeń technicznych ochrony środowiska np. opłaty za wywóz śmieci • zachęty podatkowe • zastawy ekologiczne dla zabezpieczenia realizacji ekologicznych przez podmioty gospodarcze • rynek zbywalnych uprawnień do emisji zanieczyszczeń. zobowiązań 81 Instrumenty ekonomiczne zastosowane łącznie z instrumentami prawnymi stanowią wysoce skuteczne i efektywne narzędzie realizacji polityki ekologicznej państwa. 4.4. Instrumenty finansowe 4.4.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Źródłami finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska są: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Formami finansowania są: pożyczki, kredyty udzielane przez banki ze środków Narodowego Funduszu, dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek, dotacje, umorzenia. Dotacje Wnioskodawcą mogą być podmioty podejmujące realizacje przedsięwzięć ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Przedmiotem dotacji mogą być: edukacja ekologiczna, przedsięwzięcia pilotowe, dotyczące wdrożenia postępu technicznego i nowych technologii o dużym stopniu ryzyka lub posiadające charakter eksperymentalny, monitoring, ochrona przyrody, ochrona i hodowla lasów na obszarach szczególnej ochrony środowiska i ochrona przed powodzią, kompleksowe programy badawcze, rozwojowe i wdrożeniowe w ochronie środowiska i gospodarki wodnej, zapobieganie lub likwidacja nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, utylizację i gospodarowanie wodami zasolonymi. Dotacje mogą też być udzielane na inne cele związane z ochroną środowiska i gospodarką wodną, jeżeli przedsięwzięcie jest realizowane przez samorządy terytorialne i ich jednostki organizacyjne, jednostki budżetowe. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Fundusz udziela pożyczki i dotacji na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z wnioskodawcą. 82 Przedmiotem udzielania dotacji są: A - edukacja ekologiczna, mała retencja, monitoring, wspieranie systemów kontrolno – pomiarowych stanu środowiska, ochrony przyrody, ochrona lasów na obszarach szczególnej ochrony, zalesienia, zadrzewienia, zapobieganie lub likwidacja poważnych awarii; B - zalesienie gruntów, zadrzewienie, zakrzewienie, prace pielęgnacyjne związane z utrzymaniem pomników przyrody i parków utworzonych przez radę gminy, prenumerata czasopism ekologicznych dla dzieci i młodzieży, edukacja ekologiczna i propagowanie działań proekologicznych; C - budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków (w tym kompleksów oczyszczalni przydomowych) sieć kanalizacyjna w miejscowościach położonych bezpośrednio nad rzekami, zbiornikami wód podziemnych, retencyjnymi, jeziorami, zbiornikami selektywna zbiórka odpadów, odzysk i recykling odpadów opakowaniowych i użytkowych, utylizacja odpadów wykorzystaniem niebezpiecznych, odnawialnych źródeł likwidacja niskiej energii, przede a emisji z wszystkim biomasy. Maksymalny udział w finansowaniu wynosi 100% w przypadku działań z grupy B i do 60% udziałów w przypadku działań z grupy A i C. 4.4.2. Fundacja EKOFUNDUSZ Zadaniem Funduszu jest dofinansowanie projektów w dziedzinie ochrony środowiska, które maja nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju ale w skali globalnej. Fundacja nie dofinansowuje przedsięwzięć których celem jest rozwiązanie jedynie lokalnych problemów. Ekofundusz jest również stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska. Dotacje Ekofunduszu przyznawane są w ramach pięciu sektorów priorytetowych: • ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł emisji (ochrona powietrza) 83 • ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej (ochrona wód) • ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu) • ochrona różnorodności biologicznej • gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. W ramach tych sektorów wspierane mogą być jedynie projekty dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska, a w dziedzinie ochrony przyrody różne projekty nieinwestycyjne. Przedsięwzięcia preferowane do dofinansowania: • w dziedzinie ochrony powietrza przedsięwzięcia dotyczące: - energetycznego wykorzystania odnawialnych źródeł energii (szczególności biomasy, energii słonecznej, geotermalnej oraz efektywnych ekonomicznie zastosowań pomp ciepła) - oszczędności energii w systemach zaopatrzenia w ciepło na cele komunalno – bytowe - zmian w technologiach spalania paliw stałych dla wytwarzania energii - eliminacji emisji metanu ze starych wyrobisk węgla, kopalń węgla kamiennego oraz eliminacji biogazu powstającego w oczyszczalniach ścieków - systemowych rozwiązań mających na celu istotne zmniejszenie zanieczyszczeń atmosfery powodowanych przez transport samochody na terenach miejskich • w dziedzinie ochrony wód, głównym priorytetem EkoFunduszu jest budowa oczyszczalni ścieków w miejscowościach nadmorskich oraz dorzeczu dolnej Wisły i Odry a ponadto: - budowa oczyszczalni ścieków o kluczowym znaczeniu dla jakości wody pitnej dla Warszawy, Poznania, Krakowa i Aglomeracji Śląskiej 84 - ochrona wód na obszarach mających wpływ na ważne obiekty przyrodnicze o randze międzynarodowej, decydujące o zachowaniu globalnej różnorodności biologicznej (parki narodowe i rezerwaty przyrody) - ochrona przed zanieczyszczeniami jezior o wysokiej wartości przyrodniczej • w dziedzinie ochrony przyrody - czynnej ochrony przyrody na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody - ochrony najcenniejszych obszarów wodno – błotnych oraz zwiększeniu retencji wody w lasach - rewitalizacji zdegradowanych obszarów leśnych oraz przebudowy drzewostanów w parkach narodowych i ich otulinach w celu zwiększenia ich różnorodności biologicznej • aktywnej ochrony zagrożonych gatunków fauny i flory w dziedzinie gospodarki odpadami EkoFundusz wspiera: - tworzenie kompleksowych systemów selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów komunalnych pochodzących od 50 do 250 tysięcy mieszkańców - eliminacje odpadów niebezpiecznych przy zastosowaniu technik i technologii pochodzących z krajów donatorów - rekultywacje gleb zanieczyszczonych odpadami niebezpiecznymi w przypadku udokumentowanego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub świata przyrody oraz braku sprawcy. EkoFundusz nie finansuje: projektów dotyczących prowadzenia badań naukowych, akcji monitoringowych, konferencji i sympozjów oraz innych form działalności dokumentacji budynków edukacyjnej. technicznej, Nie budowy administracyjnych, finansuje obiektów socjalnych, także opracowania towarzyszących magazynów, (np. warsztatów), kosztów nadzoru inwestorskiego i koordynacji projektu ponoszonych przez Dotowanego albo przez generalnego realizatora/wykonawcę inwestycji dróg i ciągów komunikacji wewnętrznej, ogrodzenia, oświetlenia, zieleni, sieci 85 telefonicznej, prac porządkowych oraz kosztów osobowych i administracyjnych Dotowanego związanych z realizacja projektu. Dotacje Wnioskodawcą mogą być: 1) w projektach inwestycyjnych – inwestor (władze samorządowe, jednostki budżetowe i inne), 2) w projektach nie inwestycyjnych – główny wykonawca projektu (organizacje społeczne, fundacje). Przy podejmowaniu decyzji o finansowaniu brane są priorytety: • ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (CO 2 , metan, freony) • ograniczenie transgranicznego transportu SO 2 , NO 2 oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji • przywrócenie czystości wód Morza Bałtyckiego oraz ochrona zasobów wody pitnej • gospodarka odpadami i rekultywacji gleb zanieczyszczonych • ochrona różnorodności biologicznej Tabela 17 Warunki udzielenia dotacji dla projektów technicznych Wysokość dotacji Samorządy Dochód na mieszkańca Grupa I do 1050 zł Grupa II 1050 – 1200 zł Grupa III 1200 – 1600 zł Grupa IV > 1600 zł Projekty komercyjne do do do do 60% 50% 40% 30% Projekty komercyjne do do do do 40% 30% 20% 10% 86 Tabela 18 Warunki udzielenia dotacji dla projektów innowacyjnych Samorządy Wysokość dotacji dochód na mieszkańca Grupa I do 1050 zł do 70% Grupa II 1050 – 1200 zł do 60% Grupa III 1200 – 1600 zł do 50% Grupa IV > 1600 zł do 40% Źródło: www.ekofundusz.org.pl. 4.4.3. Fundusz Spójności Przy przyznawaniu dotacji w zakresie ochrony środowiska Fundusz bierze pod uwagę następujące priorytety: • poprawa jakości wód powierzchniowych • polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia • poprawa jakości powietrza • racjonalna gospodarka odpadami • ochrona powierzchni ziemi • zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Przedmiotem udzielenia dotacji jest wsparcie dla realizacji zadań inwestycyjnych wynikających końcowymi władz z będą publicznych wdrażania samorządy prawa w zakresie Unii terytorialne ochrony Europejskiej. (gminny, środowiska, Beneficjantami związki gmin) i przedsiębiorstwa komunalne. Aby ubiegać się o dotacje wnioskodawca musi posiadać 15% kosztów inwestycji, a maksymalny udział w finansowaniu wynosi od 85 do 80% kosztów. 87 4.4.4. Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej ISPA Formą ISPA terytorialnego, są dotacje organizacjom udzielane samorządowym jednostkom i innym samorządu podmiotom publicznym na inwestycje w następujących sektorach: woda do picia, ścieki, odpady, ochrona środowiska. Są to priorytety przy podejmowaniu decyzji o finansowaniu działań ekologicznych. Źródłem finansowania ISPA jest budżet Unii Europejskiej. Maksymalny udział dotacji to 75% wartości projektu. Komisja Europejska może zadecydować o podniesieniu tej wartości do poziomu 85%, jeżeli przedsięwzięcia przyczynią się w szczególny sposób do realizacji generalnych celów ISPA. Jednocześnie należy nadmienić, że minimalna kwota udzielanej pomocy to 5 mln EURO, 75% zakwalifikowanych kosztów inwestycji. Działał do końca 2003 r. 4.4.5. Specjalny Program Akcesyjny Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich – SAPARD SAPARD należy do programów pomocy przedakcesyjnej. SAPARD dla Polski ma wspierać następujące obszary działania: D 1 Poprawa przetwórstwa, marketingu artykułów rolnych i rybnych: • poprawa bezpieczeństwa produkcji i jakości żywności • zwiększenie liczby zakładów spełniających wymagania sanitarne i weterynaryjne Unii Europejskiej w zakresie przetwórstwa żywności • wspieranie racjonalizacji, restrukturyzacji i postępu w sektorze dla zwiększenia jego konkurencyjności i ułatwianie dostosowania do funkcjonowania na Jednolitym Rynku • wzmocnienie grup producentów rolnych i ich związków • ograniczenie niekorzystnego oddziaływania zakładów przetwórcze na środowisko naturalne 88 D 2 Inwestycje w gospodarstwach rolnych: • poprawa jakości produkcji rolniczej poprzez udoskonalenie wyposażenia technicznego gospodarstw • restrukturyzację i zróżnicowanie produkcji rolniczej jako warunek poprawy efektywności gospodarstw i produkcji do potrzeby rynku • ukierunkowanie produkcji zgodnie z naturalnymi warunkami środowiska przyrodniczego, zminimalizowanie niekorzystnego oddziaływania produkcji rolniczej na środowisko naturalne oraz zachowanie krajobrazu D 3 rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich: • zaopatrzenie gospodarstw wiejskich w wodę wraz z uzdatnianiem • odprowadzenie i oczyszczenie ścieków komunalnych • gospodarka odpadami stałymi • zaopatrzenie w energię – wykorzystanie lokalnych odnawialnych źródeł np.: energia wiatrowa, wodna i uzyskane z biomasy, w tym ze spalania słomy, drewna odpadowego, biogazu • zwiększenie atrakcyjności obszarów wiejskich dla inwestorów lokalnych i inwestorów zewnętrznych • zapewnienie mieszkańcom wsi odpowiedniego standardu życia. Wsparciem finansowym SAPARD jest refundacja ponoszonych kosztów kwalifikacyjnych. Gminy mogą spodziewać się refundowania kosztów związanych z: - inwestycjami związanymi z zaopatrzeniem gospodarstw rolnych w wodę z uzdatnianiem (budowa i rozbudowa) - inwestycje związane z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków komunalnych (budowa lub rozbudowa oczyszczalni ścieków, sieci kanalizacji) - inwestycji związanych z zagospodarowaniem odpadów stałych (budowle, modernizacja, rekultywacja składowiska odpadów stałych, budowa specjalnych miejsc utylizacji opakowań zużytych środków ochrony roślin). 89 Warunkiem uzyskania dotacji jest zgodność projektu z celami programu SAPARD, przedstawienie dokumentacji technicznej (projekt budowy) wraz z pozwoleniami wymaganymi przez polskie prawo oraz szacunkowa wycena danego projektu i dostosowanie wielkości inwestycji do bieżących potrzeb. SAPARD finansowany jest z budżetu Unii Europejskiej oraz budżetu państwa w wysokości 50 – 75% w zależności od dochodu gminy. Gminy znajdujące się na terenach po byłej Armii Radzieckiej lub/i strukturalnego bezrobocia uzyskają max poziom pomocy. Innymi źródłami wsparcia finansowego ze strony SAPARD są kredyty inwestycyjne oraz gwarancje i poręczenie spłaty kredytów bankowych. 4.4.6. Dotacje Banku Światowego Wnioskodawcą dotacji może być gmina miejska, miejsko – wiejska i wiejska (poniżej 15.000 mieszkańców) oraz związki gmin i powiaty (tylko w przypadku dróg powiatowych). Bank Światy finansuje 30% wartości brutto projektów wodociągowych oraz 50% wartość pozostałych projektów. Przedmiotem udzielania dotacji sa nakłady na budowę i rozbudowę infrastruktury przy czym priorytety przy podejmowaniu decyzji o finansowaniu stanowią: • projekty infrastrukturalne (inwestycje nowe i rozbudowa istniejących) przyczyniające się do realizacji strategii rozwoju regionalnego • przygotowanie programów mających na celu spełnienie przez Polskę norm określonych w dyrektywach Unii Europejskiej. Wszystkie przedsięwzięcia i prognozy wspierane przez bank finansowane są z kredytów udzielanych rządowi polskiemu. Wśród form finansowania inwestycji proekologicznych są również kredyty bankowe na preferencyjnych warunkach m.in.: - kredyt z dopłatami z ARiMR w ING BANKU ŚLĄSKIM S.A. - Banku Zachodnim WBK S.A. 90 - BRE BANK S.A. - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju EBOR i inne. 4.4.7. Fundusze strukturalne Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (wejdzie w życie po 1.05.2004 r.). Będzie wspófinansował działania zmierzające do zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju gospodarczego między regionami. Pomoc w ramach funduszu przeznaczona jest na inwestycje, rozwój i modernizację infrastruktury. Przeznaczony jest dla najbardziej potrzebujących regionów wśród tych, które borykają się z problemami w sferze ekonomicznej i społecznej, zarówno w sektorach przemysłowych i usługowych podlegających dotkniętych kryzysem, uzależnionych od przemianom ubożejących rybołówstwa oraz ekonomicznym, terenach terenach jak wiejskich, miejskich również terenach Europejski Fundusz Socjalny. Wsparcie skierowane jest na szkolenia, zapobieganie długookresowemu bezrobociu, pomoc techniczną przy tworzeniu nowych miejsc pracy oraz ułatwienie przystosowania się zatrudnionych do zmian strukturalnych. Sekcja Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. W ramach funduszu realizowane są dwa zadania: 1. gwarancja – podtrzymanie celu produktów rolnych 2. orientacja – działania strukturalne (pomoc w dystrybucji, dywersyfikacji, modernizacji i komercjalizacji). Wsparcie ma na celu poprawę i reorganizację struktur rolnych, leśnych w krajach członkowskich, także tych które przetwarzają i sprzedają produkty rolno – spożywcze, oraz kompensację ewentualnych strat wynikających z naturalnych barier charakterystycznych dla tego sektora. Programy pomocowe współfinansowe z tego funduszu mają na celu głównie: - przeobrażenie, dywersyfikację, reorientację oraz dostosowanie potencjału produkcyjnego rolnictwa od zmian zachodzących we Wspólnocie 91 - promocje oraz inwestowanie w jakość produktów rolno – spożywczych oraz leśnych w skali lokalnej i regionalnej - rozwój infrastruktury wiejskiej - zapewnienie odpowiednich osiągnięcia dywersyfikacji, instrumentów a także niezbędnych chroniącymi do przed katastrofami naturalnymi - rozwój wsi oraz ochronę kultury i spuścizny obszarów wiejskich - zachęcanie di agroturystyki i inwestycji w tym zakresie - wzrost stopnia koncentracji środków pod względem funkcjonalnym (walka z długotrwałym bezrobociem i aktywizacja zawodowo ludzi młodych) oraz pod względem geograficznym (regiony najbardziej zacofane) - przyznanie priorytetu programom wieloletnim i działaniom strukturalnym. Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa wspiera realizacje wspólnej polityki rybołówstwa. 92 PLAN WYDATKÓW INWESTYCYJNYCH NA REALIZACJE ZADAŃ ZWIĄZANYCH Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA W LATACH 2004 – 2011 Lp . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Na zwa zadan ia Budowa systemu wodno – kan a lizacyjn ego Ło mż y i pr zyleg ł ych g min, budowa ko lek tora w P ią tn i c y d o o cz y sz c za ln i w Ło mż y wr az z pr zepo mp own ią or az czę śc ią s i ec i k analizacyjn ej w Pią tn ic y i s ie c i wodo c iągowo – k an a liz acyjn ej w Czarno c in ie . Rozbudow a drog i g min ej wr az z u łoż en ie m n aw ier zchn i asfaltow ej Dobr zyjałowo – Kown ar y. Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier z chn i as fa ltow ej T rus zk i – Ko sak i. Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier z chn i as fa ltow ej pr ze z w ieś Kr zewo (pod gór ę) drog i pow iatowej . Przebudowa drog i g minn ej wr az z uł o żen ie m n aw ier z chn i as fa ltow ej w e w s i Ż elech y do drogi kr ajowej nr 64 Piąn ic a – Bia ł ys tok . Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier z chn i as fa ltow ej pr ze z w ieś Now y Cydzyn i w k ierunku drog i pow iatow ej Star y Cydzyn – Jeziorko or az w e w s i Nowy Cyd z yn do drog i pow iatowej Górk i – Sypniewo – Dobr zyjałowo. Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier z chn i w e w s i K isie ln ic a (do s tadn in y) . Wa rto ść Źr ó d ło f inanso wania U wag i 829.273 ,71 EU RO 354.790 ,91 – PHA RE, Budż e t G mi n y 2003 – 2005 1173323 Fundu sze Struk tur aln e, Budż e t G mi n y 2004 – 2006 1028502 Budż e t G mi n y Fundu sze Struk tur aln e 2004 – 2006 i następn e 148000 Budż e t G mi n y Fundu sze Struk tur aln e 2004 – 2006 508.000 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2004 – 2006 2449712 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2004 – 2006 87.000 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2006 i następn e 93 Lp . 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Na zwa zadan ia drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m as fa ltow ej pr ze z w ieś W yr z yk i n a m drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m drog i asf a ltow ej Pią tn ic a – Przebudowa n aw ier z chn i od cinku 300 Przebudowa n aw ier zchn i C h lu d n ie . Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier z chn i as fa ltow ej w e w s i Droż ę c in – Lub iej ewo do drog i powiatowej Pią tn ica – C h lu d n ie . Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier z chn i as fa ltow ej pr ze z w ieś Dobr zyjałowo o raz do cmen tar z a. Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier zchn i asfaltow ej w e w s i Drozdowo (u l. Kr ask a). Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier zchn i asfaltow ej w e w s i Kalinowo do drog i k rajow ej nr 64 Pią tn ic a – Jeże w o . Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier z chn i as fa ltow ej pr ze z w ieś Zab awka do drog i woj ewód zk iej Pią tn ica – Jedwabne do drog i k rajow ej nr 64 Pią tn ic a – Jreż ewo . Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier z chn i as fa ltow ej w e w s i E lżbiecin do drog i woj ewód zk iej Pią tn ica - Jedwabne Przebudowa drog i g minn ej wr az z u ł o żen ie m n aw ier zchn i asfaltow ej Mar ianowo – Bud y Cz arno ck ie. Wa rto ść Źr ó d ło f inanso wania U wag i 2070000 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2006 i następn e 210.000 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2004 – 2006 i następn e 359612 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2004 – 2006 623000 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2004 – 2006 15.000 Budż et G mi n y 2004 – 2006 1850000 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2004 – 2006 i następn e 740.000 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2004 – 2006 i następn e 740.000 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2004 – 2006 i następn e 740.000 Fundu sze Struk tur aln e Budż e t G mi n y 2004 – 2006 94 Lp . 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. Na zwa zadan ia Budowa kanalizacj i san itarnej w Pi ątn icy Podu chow skiej z budowa pr zepo mp own i i pod łąc z eniem k an ał e m tł o czn ym do miej sk iej o cz y sz c za ln i ścieków. Budowa kanalizacj i san itarnej wr az z siecią wodo ciągową w e w si Cza rnoc in . Budowa kanalizacj i san itarnej w Pi ątn icy Podu chow skiej, u l. W eso ł a ( cz ę ść) , Nowoproj ektorow a, Og rodow a ( cz ę ść ), No wa ( cz ę ść) , Fo rte c zn a ( część ), Pó łnocna, 33 Pu łku Piecho ty, Po ln a, zielona, Łakow a, S taw iskow a ( cz ę ść) , po zo sta ł a cz ę ść P ią tn ic y Podu chow skiej. Budowa sieci k analizacyjn ej z pr zyłą czon ymi w mie j s cowo śc i P i ą tn ic a u l. S adowa , For te c zna i c z ęś ć u l. Ogrodow ej i Weso ł ej ( e tap II) . Budowa sieci wodo ciągow ej n a ko lon ii w s i O lszyn y. Budowa sieci wodo ciągow ej n a ko lon ii Dro zdowo. Wa rto ść Źr ó d ło f inanso wania U wag i 1351143 Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i 2004 – 2006 1647001 Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i 2004 – 2006 2500.000 Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO ŚIGW 2004 – 2006 300761 25.000 80.000 Budowa kanalizacj i san itarnej we wsiach P ią tn ica W ło śc i ańsk a, K a linowo. 4539891 Budowa kanalizacj i san itarnej we wsi Mar ianowo . 600.000 Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW 2004 – 2006 2004 - 2006 2004 – 2006 2004 – 2006 i następn e 2004 – 2006 95 Lp . 25. 26. Na zwa zadan ia Budowa kanalizacj i san itarnej we wsi Jeziorkowo. Wa rto ść 4250000 Budowa kanalizacj i san itarnej w Dro zdow ie . 2750.000 27. Przebudowa wodo ci ągu w Pią tn ic y. 12.847 28. 29. 30. 31. Rozbudow a o świetlen ia u liczn ego we wsiach E lżb iecin , Zabawk a, Truszk i, Górk i – Sypn iego , Bud y Czarno ck ie , Nowy Cyd z yn, Jeziorko . Budowa ośw ie tlen ia u lic zn ego u l. J edw ab ińsk ie j w P ią tn icy (w stron ę b ył ego SK R) 70.000 Budowa ośw ie tlen ia u lic zn ego w Pią tn ic y do Mar ianow a. 150.000 25.000 Budowa zalewu w Pią tnic y. 5775000 32. Z ręb , odnow ien ia i zale sien ia na te ren ie g min y P ią tn ica . - Źr ó d ło f inanso wania Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW Budż e t G mi n y Fundu sz Spójnoś c i NFO Ś iGW Budż e t G mi n y NFO Ś iGW NFO Ś iUW Budż e t N ad le śn ic twa Ło mż a W FOŚ iGW U wag i 2004 – 2006 i następn e 2006 i następn e 2004 – 2006 2004 – 2006 2004 – 2006 2004 – 2006 i następn e 2006 i następn e 2004 – 2007 96 Lp . 33. 34. 35. Na zwa zadan ia Ak tu a liz acja w ycen y zga zo c iągan ia g min y. Zwodo ciągow an ie g miny. Wa rto ść - Źr ó d ło f inanso wania Budż et G mi n y Budż e t G mi n y EK OFUNDUSZ Fundu sze Struk tur aln e Fundu sze go spodar s tw do mow ych w k tór ych z ak ł adow e są o cz y sz c za ln i e NFO Ś iGW W FOŚ iGW EK OFUNDUSZ W FOŚ iGW Budż e t G mi n y EK OFUNDUSZ W FOŚ iGW Budż e t G mi n y W FOŚ iGW Budż e t G mi n y MEN IS U wag i 2006 i następn e W z a leżności od w ielko śc i inwestycj i. P r ywa tn i inw es to r z y 2 0 0 4 i n a s tępn e W z a leżności od w ielko śc i inwestycj i. P r ywa tn i inw es to r z y MEN IS Staro s two Pow iatowe Budż e t G mi n y 2004 i następn e Br ak w yceny ko sz tor ysow ej Budowa pr zyzagrodow yc h o czyszczaln i ś cieków. Ok. 10.000 j edna 36. 37. 38. 39. 40. Suk c es ywn a w ymia n a sys te mów ogr zew an ia z w ęg lowego n a a ltern a tywn e źród ła e n erg i i . Ter mo dern izacj a bud ynków b ęd ących pod z ar z ądem gmin y. Eduk a cja eko log iczn a mie s zkań ców g min y, fo ld er y, p lak a ty, u lo tk i. Budowa bazy do rozwoju agro tur ystyk i, kw ater y, b azy, ho tele itd. Eduk acja eko log iczn a dzieci i mł o dz ie ż y. W z a leżności od w ielko śc i inwestycj i. W z a leżności od w ielko śc i inwestycj i. Ok. 50.000 zł 2007 i następn e 2007 i następn e 2006 i następn e 2005 i następn e 2005 i następn e 97 Rozdział V Monitoring Gminnego Programu Ochrony Środowiska W monitoringu Gminnego Programu Ochrony Środowiska powinny brać udział gminy jako jednostki odpowiedzialne za konkretne działania oraz jednostki współfinansujące działanie. Gminy odpowiedzialne za dostosowanie określonych działań do wymogów prawa II Polityki Ekologicznej Państwa, która jest dostosowana do wymogów prawa Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska. Fundusze i Fundacje odpowiedzialne są za monitoring w sensie kontroli wykonywanych etapów poszczególnych działań (np. etapów budowy kanalizacji itd.). Banki udzielające kredytów w sensie kontroli celowości wydatkowania uzyskanych kredytów. Monitoring GPOŚ wspomagać też będą instytucje, których działalność opiera się na ochronie środowiska, a więc: 1) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska – w ramach badań środowiska (pomiar czystości wód podziemnych, powierzchniowych, pomór emisji związków CO 2 , CO, SO 2 , NO 2 do powietrza) oraz kontroli dostosowania działań poszczególnych podmiotów do wymogów prawa i decyzji wydanych przez urzędy zajmujące się ochroną środowiska. 2) Starostwo Powiatowe w zakresie analizy i opiniowania dokumentów związanych z ochroną środowiska (np. Raport oddziaływania na środowisko, operatów wodno – prawnych) i wydawanie na tej podstawie określonych decyzji. 3) Szkoły, które w porozumieniu ze Starostwem przeprowadzają edukację ekologiczną dzieci i młodzieży. 4) Nadleśnictwa sprawujące monitoring lasów. 5) Dyrekcje Parków Narodowych sprawujące nadzór nad gospodarką i stanem środowiska na terenie Parków Narodowych. 98 6) Powiatowe i Wojewódzkie Stacje Sanitarno Epidemiologiczne moniturujące jakość środowiska (np. jakość wód i wydające decyzje w sprawie możliwości korzystania z nich, np. spożycie, kąpiele). 7) Mieszkańcy gmin, którzy świadomi przepisów prawa i korzyści wynikających z konieczności ochrony środowiska sprawują codzienny monitoring środowiska w miejscu zamieszkania. 99 Wykorzystane materiały 1. Ustawa Prawa Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627) z 27.04.2001. 2. Ustawa o odpadach (Dz. U. Nr 62 poz. 628). 3. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia minitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Z 19.12.2002 r). 4. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia jakie powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów z dn. 24.03.2003 r. 5. Ustawa o Utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dn. 13.09.1996r. 6. Ustawa o Uruchomieniu środków pochodzących z selekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej z dn. 30.07.3002r. 7. Ustawa o Rolnictwie ekologicznym z dn. 16.03.2001 r. 8. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości Ziemi z dn. 9.09.2002 r. 9. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej z dn. 20.12.2002 r. 10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (z dn. 19.11.2002r.) 11. Ustawa Prawo Wodne z dn. 18.07.2001 r. 12. Ustawa o Ochronie Przyrody z dn. 16.10.1991 r. z późniejszymi zmianami. 13. Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (z dn. 3.02.1995 r.) 100 14. M. Sandurska – Kiszel – „Fundusze strukturalne UE”, Departament Strategii i Planowania Polityki Zagranicznej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa 2002 r. 15. J. Sztacheta – „Fundusze strukturalne i fundusze spójności Unii Europejskiej szansą dla Polski”, Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu, Zamość 2002 r. 16. Wytyczne do sporządzania regionalnych i lokalnych programów ochrony środowiska. 17. A. Świderska – „Źródło i zasoby finansowania inwestycji w ochronie środowiska”, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 2003 r. 18. Informacje o wynikach kontroli realizacji przez jednostki samorządu terytorialnego zadań z zakresu ochrony środowiska. 19. Stan środowiska województwa podlaskiego w latach 2000 – 2001, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Białystok 2002 r. 20. Stan środowiska województwa podlaskiego w latach 1999 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Białystok 2000 r. 21. Program gospodarki odpadami dla powiatu łomżyńskiego. 22. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla powiatu łomżyńskiego. 23. Instrukcja eksloatacji składowiska odpadów dla gminy Piątnica. 24.„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Piątnica”. 25. Pozwolenie wodnoprawne w miejscowości Jeziorko. 26. Pozwolenie wodnoprawne w miejscowości Dobrzyjałowo. 27. Pozwolenie wodnoprawne w miejscowości Drozdowo. 28. Pozwolenie wodnoprawne w miejscowości Piątnica. 29. Przegląd ekologiczny składowiska odpadów w miejscowości Piątnica. 30.Strategia zrównoważonego rozwoju społeczno gospodarczego województwa podlaskiego. 31.Wykaz zawierający informacje o ilości rodzaju gazów i pyłów wprowadzonych do powietrza z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska. 101 32.Wykaz zawierający informacje o ilości i jakości pobranej wody podziemnej w gminie Piątnica za lata 2002 – 2003. 33.Wykaz zawierający informację o ilości odprowadzanych ścieków w gminie Piątnica. 34. Projekt kanalizacji gminy Piątnica. 35. Przegląd ekologiczny składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w miejscowości Piątnica gmina Piątnica. 36. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Piątnica. 37. Instrukcja eksploatacji składowiska odpadów w miejscowości Piątnica. 38. Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy Piątnica. 39. Informacje uzyskane w gminie Piątnica. 40. Informacje uzyskane w Urzędzie Marszałkowskim podlaskiego. 41. Informacje uzyskane w Nadleśnictwie Łomża. województwa